De 122 gedichten van M. Vasalis
PZC
Reserveonderdelen
helpen in gevecht
tegen de ouderdom
varia
4
Wijl men om het bestaan niet wenen moet
*1* Ja C
<y<<
Heer Bommel en de Liefdadiger ©Toonder Studio's
puzzel
recept
A
het weer
woensdag 21 oktober 1998
De dichteres Vasalis is, naar gisteren bekend is geworden,
vorige week vrijdag in haar woonplaats Roden (Drenthe)
overleden. De 89-jarige P. C. Hooftprijs-winnares is gisteren
in Amstelveen begraven. Zij publiceerde slechts drie dicht
bundels die stuk voor stuk als klassiekers gelden binnen de
Nederlandse na-oorlogse 'literatuur.
door Jacob Moerman
Hoe klein haar oeuvre ook is,
over literaire prijzen heeft
M. Vasalis weinig te klagen ge
had. Voor haar eerste bundel
ontving ze in 1941 de Van der
Hoogtprijs. In 1957 kreeg ze de
prijs van de stad Amsterdam,
gevolgd door de culturele prijs
van Groningen in 1963.
Haar enige publieke optredens
vonden plaats tijdens de uitrei
king van de Constantijn Huy-
gensprijs in 1974 en de uitrei
king van de P. C. Hooftprijs in
1983. Pogingen om haar te in
terviewen liepen altijd op niets
uit. De enige officiële uitzonde
ring wist P. H. Ritter te maken,
die zijn interview plaatste in de
bundel Het boek van nu uit
1947. Daarnaast heeft Vasalis
zich een aantal malen laten on
derwerpen aan een vraagge
sprek door schoolkinderen uit
de omgeving van Roden, de
plaats waar ze zich al op jonge
leeftijd had teruggetrokken.
M. Vasalis, oftewel Margaretha
Drooglever Fortuyn-Leen-
mans, werd geboren in 1909 in
Den Haag, waar ze eveneens het
gymnasium doorliep. Ze stu
deerde medicijnen m Leiden,
gevolgd door anti-opologie. Ze
specialiseerde zich in de psychi
atrie en neurologie in Santpoort
en Amsterdam. In 1939 trouwde
ze met de zenuwarts J. Droogle
ver Fortuyn. In dat jaar vestigde
het echtpaar zich in de hoofd
stad. Na de-benoeming van haar
man als hoogleraar in de psychi
atrie verhuisde het echtpaar
naar Groningen. Margareta
Leenmans werkte vervolgens
als kinderpsychiater in Assen.
Prozaïst
Zij debuteerde met een novelle
in de bundel Drie novellen, het
'Geschenk ter gelegenheid van
de Nederlandse Boekenweek'
van maart 1940. Samensteller
Victor van Vriesland presen
teerde haar naast Jan Campert
en Egbert Eewijck bij het lezers
publiek als een jonge dichteres,
van wie onder de schuilnaam M.
Vasalis (de Latijnse vertaling
van Leenmans) opmerkelijke
poëzie in een aantal tijdschrif
ten was verschenen. In de bun
del liet ze zich met de novelle
Onweer voor het eerst als proza-
ist kennen. Van Vriesland ver
wees naar enige gedichten in de
tijdschriften Groot-Nederland
en Werk, die eveneens in 1940
werden gepubliceerd. In het
zelfde jaar verschenen ze in
Parken en woestijnenhaar eer
ste bundel.
De bundel werd een jaar later
bekroond met de Van der Hoogt
prijs, een prijs van de Maat
schappij der Nederlandse let
terkunde. In de aanbeveling
stelde de commissie. 'Vasalis
dicht in trotse, vrije beelden.
Haar gemoedsleven is in staat
op een werkelijk verbluffend-
directe wijze het beleefde in een
buiten haar staand (en toch zeer
persoonlijk aandoend) objectief
beeld om te zetten. Er is teken
achtigheid in het detail, fors
heid in de contouren. Het
sterkst misschien spreken deze
eigenschappen van Vasalis,
wanneer de natuur of het aan de
natuur verwante haar stijl in
spireert. Haar losse, soms wat
baldadige, maar altijd sterk
suggestieve en eerlijke beelden,
komen uit een zeer ontvankelij
ke, soms wat verbeten gemoed
voort en vormen dan ook de ka
rakteristieke en eigen stijl van
Vasalis.'
Rijping
Zeven jaar later verscheen haar
bundel De vogel Phoenix, waar
in Vasalis vooral de traditie
voortzette van het evenwichtige
vers van J. C. Bloem en van de
spontane 'poésie pariante' van
Martinus Nijhoff. Uit de bundel
Vergezichten en gezichten uit
1954, die wederom werd gepu
bliceerd na een zevenjarige pe
riode van zwijgen, blijkt een
verdere rijping. Van Vriesland
schreef: 'Het onbewuste komt
hier niet in woorden tot bewust-
door Guus Mater
Bij Bilthoven werkt een groep
wetenschappers rond prof.
dr. Clemens van Blitterswijk
aan nieuwe reserveonderdelen
van de mens. Voor ledematen
die niet meer voldoen zoekt hij
hier alternatieven.
Zijn bedrijf Isotis wil buiten het
lichaam menselijk bot kweken
Dat moet bot vervangen dat
door slijtage of breuk is aange
tast. Ook denkt hij aan de ver
vaardiging van huid en spieren,
die op zo natuurlijk mogelijke
wijze buiten het lichaam zijn
gekweekt. Onlangs zijn de eer
ste projecten begonnen. In 2000
wordt begonnen met klinische
experimenten, twee jaar later
moeten de vervangende botten
er voor de patiënt zijn.
Van Blitterswijk, hoogleraar
aan het biomedisch technolo
gisch instituut van de Universi
teit Twente, relativeert het ima
go van science fiction dat zijn
metier omringt. „Gemiddeld
beschikt iedere Nederlander
over een implantaat in zijn li
chaam. Jaarlijks gaat het om
Advertentie
Wegener Arcade
Weerlijn 4
samengesteld door Meteo Consult
Had ik
1. VOOR KORTE VERWACHTING NEDERLAND
2. UITGEBREID NEDERLANDS WEERBERICHT
3. STRAND- EN WATERSPORTWEER
4. REIS- EN VAKANTIEWEER
5. EXPERIMENTELE WEEKVERWACHTING
Met haar man aan haar zijde toonde Vasalis in 1983 een ketting met een beeltenis van R C. Hooft, nadat zij de gelijknamige prijs eerder op
de dag in Muiden had ontvangen. foto Ruud Hoff/ANP
zijn. Als gegeven uitgangspunt
leeft het reeds in woord en ge
dachte, maar door bemiddeling
van deze poëzie zinkt het weg
naar een lager en dieper be-
wustzijnstrap, naar het meer
collectieve.'
Juist door die verwij zingen naar
het 'meer collectieve' is de poë
zie van Vasalis door de jaren
heen populair gebleven en be
stand geweest tegen de tand des
tijds. Het dichtwerk van Vasalis
verbeeldt op een vaak schrij
nende manier het menselijk te
kort, dat zich manifesteert in
zowel onvolkomenheden als te
genstellingen. In haar poëzie
worden herhaaldelijk dromen
achterna gejaagd, om ze vervol
gens weer door te prikken. Maar
altijd is in haar gedichten spra
ke van een vreemde kracht,
waarmee een schijnbaar hope
loze situatie teniet wordt
gedaan. Het gedicht De oude
mannen uit Vergezichten en ge
zichten eindigt niet voor niets
met de regel: 'wijl men om het
bestaan niet wenen moet'.
Na haar derde bundel heeft
Vasalis bijna geen poëzie meer
gepubliceerd. Wél verscheen
nog het essay Kunstenaar en
verzetin 1958. En een uitzonde
ring werd in 1993 gepubliceerd,
toen ze in opdracht van uitgeve
rij Thomas Rap een 'literaire
waaier' met een 'zomers
kwatrijn' had getooid. Vorig
jaar verscheen de verzamelbun
del Gedichten, waarvoor ze
haar poëzie op enkele plaatsen
herzag.
Hoge oplagen
Het totale aantal gedichten uit
de drie bundels blijft steken op
slechts 122, maar Vasalis is nog
steeds een van de meest gelezen
Nederlandse dichters. Haar eer
ste bundel werd liefst 33 keer
herdrukt, terwijl ook de volgen
de twee bundels opvallend hoge
oplagen bereikten. Daarnaast
ontbreken haar gedichten in
geen enkele belangrijke bloem
lezing van na de oorlog. Gerrit
Komrij nam in de derde druk
van zijn standaardwerk De Ne
derlandse poëzie van de negen
tiende en twintigste eeuw in
duizend en enige gedichten
maar liefst tien gedichten van
Vasalis op, het maximale aan
tal. Een eer die niet veel anderen
ten deel is gevallen, waarmee
Komrij Vasalis naast Hugo
Claus, Leo Vroman, Remco
Campert en Hans Warren heeft
geplaatst.
Het is verder opvallend dat haar
werk door de jaren heen voor
polemische geluiden heeft ge
zorgd. Aanvankelijk werden
haar gedichten bewonderd door
met name de, volgens D. A M.
Binnendijk, 'heldere intelligen
tie', maar later staken de kriti
sche geluiden steeds vaker de
kop op. Paul Rodenko schreef
als woordvoerder van de Vijfti
gers (de beweging die wilde bre
ken met de vooroorlogse tradi
tie): 'Het is een niet meer te
camoufleren feit: zowel de 'ou
deren' (Nijhoff, Bloem, Roland
Holst) als de nog steeds zo ge
noemde jongeren (Hoornik, De
Brabander, Vasalis) behoren tot
een definitief afgesloten tijd
perk.' Op Hendrik de Vries
maakte de poëzie van Vasalis de
indruk 'van verstandelijke ge
zochtheid inplaats van intuïtie
ve vinding.' En Willem Frederik
Heimans uitte zijn ongenoegen
over Vasalis' Parken en woestij
nen in zijn polemische boek
Mandarijnen op zwavelzuur
met de opmerking dat hij uit de
bundel alleen 'enkele sterke re
gels' zou willen onthouden.
Het is niet ongepast om te ver
onderstellen dat Vasalis juist
vanwege 'enkele sterke regels'
behouden blijft. Maar die regels
zijn zo sterk, dat je zou hopen
dat ze misschien wel voorgoed
behouden blijft - de Nederland
se cultuur zou er anders een stuk
mistroostiger uitzien. GPD
17.000 kunstheupen, 30.000
tandimplantaten en 80.000
trommelvliesbuisjes. Het is veel
meer ingeburgerd dan wordt
verondersteld. De vervangings-
geneeskunde heeft een belang
rijke rol verworven en die rol
neemt drastisch toe."
Mensen pikken het niet meer
dat hun lichaam minder soepel
wordt als zij ouder worden.
Sinds de introductie van de
kunstheup (eind jaren '60) zijn
dergelijke ingrepen gemeen
goed geworden, zegt Van Blit
terswijk. „Mensen stellen hoge
re eisen aan de levenskwaliteit."
Het huidige vervangingsmate
riaal vertoont ernstige tekort
komingen. Het leven is lang niet
altijd beter met een stuk staal in
je lijf. Maar als het materiaal
kan worden voorzien van een
biologische 'coating' zal het li
chaam dat stuk staal eerder ac
cepteren, redeneert de hoogle
raar. Hij noemt zijn werk een
combinatie van materiaalkun
de en biotechnologie.
Voor de vorming van dat laagje
levend bot worden bij voorkeur
cellen van de patiënt zelf ge
bruikt. Luttele cellen groeien
snel uit tot 200 miljoen cellen als
eiwitten worden toegevoegd die
de botaanmaak stimuleren. Een
flinterdun laagje huid kan bin
nen drie weken uitgroeien tot
een halve vierkante meter
Robocop
Van Blitterswijk: „Wij zijn er
niet op gemaakt om tachtig, ne
gentig te worden. Een eeuw ge
leden werd een mens gemiddeld
veertig jaar oud. Qua bouw zijn
we nauwelijks veranderd maar
alles moet wel veel langer mee."
Robocop wordt van vlees en
bloed, stond in zijn oratie.
„De six million dollar man uit
de' televisieserie van twintig
jaar geleden loopt eigenlijk al
rond", stelde Van Bliterswijk
vorig jaar in zijn oratie. „Hoe
wel de kosten over het algemeen
een stuk lager zullen liggen. Re
gisseurs van film met bionische
types doen hun uiterste best ons
te laten merken dat deze figuren
de emoties van elk wezen van
vlees en bloed bevatten. Toch
gaat er geen kans voorbij om ons
een blik te gunnen in hun in
wendige: daar is geen vlees of
bloed maar slechts olie, hydrau-
liek en elektronica. Maar de
toekomst van de vervangings-
geneeskunde zit niet in de hard
ware. De man van staal heeft
geen toekomst." ANP
Joost had de Oude Schicht voorgereden en een picknickmand ge
vuld met verkwikkende hapjes.„Een mooie dag, met uw welne
men", sprak hij„Echt weer voor een tochtje naar de heide, heer Oli
vier!".,Hum", zei heer Bommel, die somber uit het huis kwam.„En
zo gezellig voor u, dat de heer Brekel meegaat", vervolgde de
knecht. „Er gaat niets boven een prettige, beschaafde aanspraak.
De heer Brekel is zo'n hoogstaand mens, wanneer u mij toestaat-
."„Harumfmompelde heer Ollie. „Dag, Joost."Hij steegnaast zijn
reisgenoot in het voertuig en al spoedig reed hij hobbelend over het
zandpad dat naar de hoofdweg leidde. Van een prettige aanspraak
was echter geen sprake. Onder het zonbeschenen kapje heerste een
broedend zwijgen, dat pas verbroken werd, toen er aan de horizon
Cryptogram
Hans Belterman
Horizontaal:
1Met andere ogen peulen (6); 4. Geldkwesties van de glasteelt (8); 6. Dikwijls door Klaas veroorzaakt
(4); 8. Voor de informatie zijn ze nogal vinnig (4); 9. Winderige vis? (9).
Verticaal:
1 Betalingsbevel in de haven (3); 2. Ouder bevel om tanden te poetsen (5); 3. Geestdrift komt in alle
landen voor (4); 5. Hierin wordt geen geld uitgekeerd (6); 6. Nieuwbakken poëzie (4); 7. Meubel groter
dan een televisie (4); 8. Stuk in de keel van een hond (4);
Oplossing
dinsdag
De woorden op de
eerste en derde ver
ticale regel zijn:
PANTALON en
EDELHERT.
Het sleutelwoord
luidt:
SCHAKELING.
piercing
afdi ngen
neerslag
tolerant
achttien
loeihard
oorkonde
netvli es
Vooruitzichten
weer
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
max.
17°
18°
14°
14°
min.
13°
14°
11°
10°
wind
ZW 5
ZW 6
W 4
ZW 6
Zon
woensdag 3
onder 18.40 >e
£'""1 donderdag
op 8.21
Maan
woensdag
onder 19.26
donderdag
op 9.58
Nautisch bericht
De wind blaast vanuit de zuidwesthoek en is 4 a 5 Beaufort. Langs
de kust 6 a 7, mogelijk even stormachtig, kracht 8. De temperatuur
van het kustwater schommelt rond 14 graden.
Waterstanden
WOENSDAG Hoog water Laag wate
21 OKTOBER
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Zierikzee
Stellendam Buiten
Wemeldinge
Philipsdam West
uur cm
03.26 243
03.46 266
04.47 309
03.20 186
05.10 176
03.50 174
05.05 200
05.25 184
uur cm
15.38 241
15.59 267
17.01 308
15.40 181
17.15 173
16.05 164
17.20 197
17.45 180
uur
09.38
10.06
11.10
09.35
10.50
09.30
11.00
10.55
een soort staketsel zichtbaar werd.„Wat is dat daar voor een druk
te?" vroeg heer Bommel fronsend.,.Een kleine onderneming, die ik
heb opgericht", verklaarde de ander oplevend. „Ook eenvoudige
lieden hebben recht op lichtpuntjes in hun bestaan, nietwaar? Wel
nu, daar kan men occasions krijgen!"„Occasions?" herhaalde heer
011ie.„Gelegenheidskoopjes", verklaarde zijn metgezel. „Tegen
spotprijzen kan de gewone man daar een automobiel op afbetaling
krijgen. „Brekel's Kreukels" noemt men ze in de volksmond. Ach,
het is mooi om goed te doen, jongen!" Hij zuchtte en er verscheen
een bekommerde trek op zijn gelaat.„Eigenlijk zou ik er hier uit wil
len", hernam hij. „Om te kunnen blijven lachen, voel je wel? Maar
iets weerhoudt mij."
DONDERDAG Hoog water
22 OKTOBER
uur cm uur cm
Vlissingen 03.55 245 16,11 244
Terneuzen 04.15 270 16.29 271
Bath 05.16 312 17.31 312
Roompot Buiten 03.55 187 16.10 184
Zierikzee 05.35 176 17.50 175
Stellendam Buiten 04.20 174 16.40 169
Wemeldinge 05.40 201 17.50 199
Philipsdam West 05.50 183 18.05 181
cm uur
180 22.06 19ï
189 22.30 2(f_
212 23.33 22r-
124 21.55 13tat
122 23.10 13SVI
068 21.50 07|VÏ
138 23.20 15oI
132 23.15 14!D
Pi
bi
Laag water
uur
10.12
10.42
11.46
10.10
11.25
09.55
11.35
11.30
le
cm uur en,
183 22.36
193 23.03 19
214
126 22.25 13g<
126 23.45 13
071 22.05 07
141 23.50
137 23.50 14
Ll
H Hogedrukgebied
AA—
Koulronl
Warmtefronl
O
A
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
matige regen
zware regen
jj- on».
tfV hagel
Europa: Depressies
Bananencurry
Het recept voor de bananencurry (alu
kehel curry) kan worden beschouwd
als het basisrecept voor veel andere ge
rechten met groenten en vruchten. In
plaats van groene bananen kunt u derge
lijke gerechten ook met pompoenen,
courgettes, aubergines en komkommers
samenstellen. Het toevoegen van man
goblokjes is dan niet noodzakelijk. Wel
kunt u er wat cashewnoten bij doen.
Voor 4 personen: 5 a 6 groene (onrijpe)
bananen; 1 theel. zout; 1 theel. kurkuma
(geelwortel); 4 eetl. arachideolie; 3 dl
dunne kokosmelk; 1 ui, ragfijn gesnip
perd; 1 theel. Ceylon curry of een scherp
Indiaas mengsel zoals Madras; 1 dl dikke
kokosmelk; 1 rijpe mango, vruchtvlees
in blokjes,
Pel de bananen en snijd het vruchtvlees
in schuine plakken met een dikte van ca.
0.5 centimeter. Vermeng het zout met
kurkuma en strooi het over de bananen.
Schep alles enkele malen voorzichtig
om. Verhit de olie in een koekenpan. Bak
de plakjes er, gedeelten, aan weerszijden
goudbruin in. Laat ze op keukenpapier
uitlekken. Breng in een pannetje de dun
ne kokosmelk aan de kook. Voeg gesnip
perde ui, Ceylon-curry en eventueel nog
wat zout toe. Houd alles 10 minuten te
gen de kook aan. Roer daarna de dikke
kokosmelk er door en wacht tot alles op
nieuw aan de kook is gekomen. Leg de
plakjes banaan in de saus en houd alles
nog 5 minuten tegen de kook aan. Schep
er vlak voor het opdienen de mangoblok
jes door.
Tip: het gerecht kan bij gebraden of ge
roosterde kip en gebakken of geroosterd
varkensvlees worden opgediend. Geef er
droog gekookte rijst bij.
De tegenstellingen boven Europa en de Atlantische Oceaan
spitsen zich toe. Grote temperatuurverschillen tussen noord en
zuid maken dat de komende dagen een depressietrein in gang
wordt gezet die vooral de noordwestelijke helft van Europa een
onstuimige en natte periode bezorgt. De Britse eilanden, de
Benelux, Frankrijk, Duitsland en Scandinavië hebben de komende
dagen volop te maken met de neerslaggebieden die bij de aan
stormende lagedrukgebieden horen. Af en toe is er bovendien erg
veel wind. De temperaturen in dit deel van Europa gaan wel
omhoog. Vandaag al komt de grens van 15 graden in zichten tot
en met zaterdag zijn zelfs nog hogere waarden mogelijk. Heeft het
noordwesten onrustig weer, het zuiden en zuidoosten van Europa
gaan juist een rustige periode tegemoet. Daar liggen hogedruk-
gebieden die de zon de kans geven. Een uitzondering is een strook
over de Balkan naar Oost-Europa en Rusland die eerst nog met
een regengebied moet zien af te rekenen. Dit neerslaggebied trekt
langzaam naar het oosten en boet tegelijkertijd aan activiteit in.
De temperaturen in het Middellandse Zeegebied schommelen in
het algemeen tussen de 15 en 20 graden. Alleen de eilanden zoals
Cyprus en Kreta komen nog op 25 graden.
Zeker tot en met het komende Door: Jordi Bloeq0
weekeinde is het onvervalst
herfstweer. Regen en wind eisen de aandacht op, maar daarbij is)
het wel behoorlijk zacht. Donderdag en vrijdag stijgt het kwik tot
boven de 15 graden. Ookgisteren vielen er nogal wat buien,
vooral in de ochtend. Voor een adempauze is nauwelijks ruimte,
want vanochtend regent of motregent het geregeld en de zuide
lijke tot zuidwestelijke wind wordt matig tot soms vrij krachtig.
Aan zee waait het zelfs hard tot tijdelijk stormachtig, kracht 7 a 8.
Vanmiddag wordt het overwegend droog en vindt de zon een
enkel gaatje in het wolkendek. Het wordt rond 15 graden. p'
Donderdag verandert er weinig. Er drijven veel wolkenvelden
over waaruit zo nu en dan wat lichte regen of motregen valt, bij
een doorstaande zuidwester. De aangevoerde lucht heeft een
subtropische oorsprong, waardoor het kwik, ondanks het gebrek
aan zon tot 17 graden kan oplopen. Vervolgens ontstaat er op hel
grensvlak met koelere lucht
een actieve storing, die
vrijdag langs ons land
scheert. De wind doet er
een schepje bovenop en
wordt vrij krachtig tot hard,
aan zee wellicht stormach
tig. Er volgt ook een flinke ||p J l 7 le
hoeveelheid regen, maar het j
is erg zacht. Het kwik stijgt
tot een bijna nazomerse
18 graden. Zaterdag is er
koelere lucht binnenge
stroomd met een luwende
en naar west geruimde wind.
Opklaringen worden dan
door een paar buien afge
wisseld. De volgende actieve
depressie klopt zondag aan
de poort, met een nieuwe
portie regen en wind.
Zeeland: Onstuimig
f/0001
5207
77p77.
verwachting voor woensdagmiddag 21 oktober 1996
