kunst cultuur
Spelen met de
menselijke stem
Liedjes
als scenario's
Bijlo
voelt
de zon
Crossing
Border
in Den Haag
Overzicht Crossing Border
19
I! II
Underworld is een van de
invloedrijkste groepen van de
Britse dansscène. Twee veteranen
met een verleden in de rock sloegen
de handen ineen met een jonge DJ en
wereldroem was hun deel. De
dansvloer zal buiten beschouwing
blijven als twee van de drie, Rick
Smith en Karl Hyde, morgen
(zaterdag) aantreden op het
Crossing Border-festival in Den
Haag. Underworld treedt twee
weken later (31 oktober) op in Ahoy'
te Rotterdam.
Al jarenlang onderhoudt Un
derworld nauwe contacten
met Tomato, het Londense ont
werperscollectief dat niet alleen
artistiek in de weer is maar ook
oogstrelende commercials maakt.
Het optreden op Crossing Border
vindt zelfs plaats onder de vlag
van Tomato, wier leden voor de vi
deoprojecties en andere staaltjes
visuele vormgeving zullen zorgen.
Wat er precies te gebeuren staat op
Crossing Border, dat weten Hyde
en Smith nog niet precies. Dat
hoeft ons niet te verbazen, zegt
Smith. Tomato houdt er zelden
concrete ideeën op na. Dat past
dan wel weer bij wat Underworld
live doet. Soms is het beter als er
niks vastligt, als je niet weet wat er
gaat gebeuren. Niet dat er geen
voorbereiding aan te pas komt.
Juist bij Underworld moet je heel
veel vastleggen, want anders kun
je niet zo losjes te werk gaan. Dat
is bij Tomato niet anders."
Maar dansen zal er niet bij wezen.
Deze keer wordt de 'artistieke'
kant van de zaak belicht. Smith en
Hyde werkten eerder al met
Tomato samen aan installaties en
dergelijke, terwijl vooral Hyde
wel vaker lezingen geeft in Toma-
to-verband. ,,Het is goed om af en
toe dat soort projecten te doen, ze
ker als je net een jaar aan een Un-
derworld-plaat hebt gewerkt.En
die valt in februari te verwachten.
Lukraak
Tekst zal wel degelijk centraal
staan bij het Tomato-project. En
dat is dan wel weer geheel in lijn
met het Crossing Border-festival,
waarin 'spoken word' immers een
belangrijke plek inneemt. Maar
pas op! Smith: „De term 'spoken
word' bevalt me niet. Dat klinkt zo
kil, en wat zegt het eigenlijk? Bij
ons gaat het om de mogelijkheden
van de taal, de klank van de men
selijke stem."
Hyde: „Als je lukraak gesproken
woord met muziek combineert, is
de kans groot dat 't bijzonder
flauw wordtJ e degradeert de mu
ziek dan tot behang, zoiets als in
restaurants. Allen Ginsberg heeft
ook platen gemaakt waarop hij
zijn voordracht combineert met
muziek, nou, wat hij zonder mu
ziek doet is veel en veel krachtiger.
Henry Rollins was eerst solo op
Crossing Border en dat moet
waanzinnig geweest zijn. Komt-ie
terug, laat hij zijn voordracht be
geleiden door zoiets softs als een
jazz ensemble. Wat een afgang!"
Grote woorden, maar het werk
van Smith en Hyde in Underworld
biedt wel enige aanknopingspun
ten. Niet alleen gaat de band ui
terst oorspronkelijk om met de
Alle optredens vinden plaats in het Neder
lands Congresgebouw in Den Haag.
VRIJDAG 16 OKTOBER
Statenhal
19.00-19.30 DJ Frankie D; 19.30-20.30
Red Snapper; 20.30-21.30 DJ Gilles Pet-
terson; 21 30-22.30 4Hero 21 piece or
chestra; 22.30-23.30 MC Dynamite DJ
Die, 23.30-24.00 DJ Frankie D, 24.00-
01.30 Faithless.
PWA-zaal
19,45-21 00 Omara Portuondo (Buena
Vista Social Club) Chucho Valdés;
21.30-21.40 Yasmine Alias; 21 45-23.00
Mfsia; 23.30-23.40 Dyzack; 23.45-01.00
Neil Finn
Van Gogh-zaal
20.00-21.30 Juliette Gréco; 22.00-22.15
Tristan Egolf, 22.15-23.00 An Pierlé;
23.50-24.00 Abdelkader Benali; 24.00-
00.50 Chris Stills; 01.15-02.15 Johnny
Dowd
Rembrandt-zaal
19.30-19 45 Eben Venter; 19 50-20.35 JP
Emotional Nomads (Jan-Piet den Tex);
21.05-21.25 Olive Senior, 21.25-22.25 Al-
vin Youngblood Hart; 23.00-00.35 T-Mo-
del Ford; 01.00-01 10 Clark Accord; 0110-
02 10 Elmo Williams.
Mondriaan-zaai
19 30 Joost. Visser; 20 15 Jan Mulder
Remco Campert; 20.35 Songs; Ohia (Jason
Molina); 20.55 Willem Brakman; 21.10
Hans Boland Mat Wijn; 21 20 Wilbert
Comelissen; 2130 Chris Knox; 21.50 Hans
Verhagen, 22.30-02.00 Lambchop, Vic
Chesnutt en Calexico.
Escher-zaal
19.30-20.10 Vincent Bijlo; 20.30-20.50 Ja
mes Flint, 21 00-21 45 Sophie Zelmam;
22.15-22.35 Naeem Muit, 22.30-23.15
Johnson; 23.30-23 40 Hassnae Bouazza:
23 45-02.00 Wammo/Maggie Estep/Mike
Ladd/Bob Holman/Beau Sia.
Paulus Pottcr-zaal
The Night of the Stand Up Comedians -
20.00-22.00 The British Are Back: Mc Si
mon Fox, Simon Evans, Matthew Hardy
Tony Law, 22.05-22.45 Kommil Foo;
22.50-00.15 Jonge Comedians en een oude
rot: Bert Koster, Jim Speelman. Javier
Guzman, Marlijn Oosterhuis; 00.15-00.45
Jan Rot, 00.50-02.00 Late Night met
Sjaak: MC Sjaak Bral, Pieter de Rijk, Tom
Sligting, Kelley Rodgers.
Jan Steen-zaal
19.30-20.30 Suburbs; 21.00-21.15 Eddie
Little; 21 15-22.15 Willard Grant Conspi
racy, 22.45-22.55 Maggie Estop; 23.00-
24.00 Barrelhouse met Altai Hangai;
00.30-00 45 Mustafa Stitou; 00.45-02,00
Don Byron and Existential Dread.
Central Station
19.00-19,45 Grof Geschut; 20 15-21.00
Huntsman's Apology, 21.30-22,00 Dy
zack: 22.30-23.15 The Handsome Family,
24.00-00.45 Speed 78.
Plato Stage
21.00-21.30 Johnson; 21.30-22.00 Chris
Stills; 24.00-00.30 Alvin Youngblood
Heart.
ZATERDAG 17 OKTOBER
Statenhal
19.30-20.45 El Guayabero (Cuba), 21.15-
22 15 Freek de Jonge; 22 45-24.00 Alfredo
De La Fe; 00.30-01.45 Afrojazzia
featuring Carlos 'Patato' Valdez Hilton
Ruiz.
PWA-zaal
20.00-21.30 Paolo Conte; 22.00-22.30 Ge
rard Reve; 22.45-24.00 16 Horsepower;
00.30-01.45 Ilse DeLange.
Van Gogh-zaal
19.30-19.45 Bhargavi C Mandavi; 19.50-
20.35 Benjamin Zephamah; 21.05-21.25
Edwin Torres; 21.30-22.30 Kristin Hersh;
23 00-23.10 Najoua Bijjir; 23.15-00.15
DAAU (Die Anarchistische Abend Unter-
haltung); 00.15-00.45 Stefan van den
Broeck, 01.00-02.00 Marc Ribot y Los Cu-
banos Postizos
Rembrandt-zaal
19.00-20.30 Ron Sexsmith; 20.45-21 05
Mark Hudson, 21 15-22.00 Mark Sand
man (van Morphine); 22.30-24.00 Karl
Hvde/Tomato Project (Underworld);
00.30-00.50 Joseph O'Connor; 01.00-02.00
Mark Lanegan.
Mondriaan-zaal
19.30 Dave Fischoff; 20.15 Dogbowl; 21.00
Club Diana, 21.45 James Salter: 22.00
Milkweed (Kramer Maria Flynn). 23.00
Chris Knox, 24.00-00.45 Murray Lachlan
Young, 00.45-01 00 Jake (Alabama 3);
01.15-02 25 Songs: Ohia.
Escher-zaal
19.30-20.15 Blimev', 20.45-20.55 Anna
Woltz, 21.00-21.45 Bloem; 22.05-22.25
Neil Cross; 22.30-23.30 Chezere; 23.50-
00.05 Tania Glyde, 00.10-00.45 Frank v.d.
Linden. 00.50-02.00 Patrick McCabe,
Jack Lukeman D. Constatine.
Paulus Pottcr-zaal
19.30-20.30 Baby Bird; 21.00-21.30
Blackstar, 21 40-22 10 Rahzel (roots);
22.20-23.05 Howie B Mike Benson;
23.30-00.15 The Hangovers; 00.30-02.00
Jello Biafra.
Jan Steen-zaal
19 30-20.15 The Devlins. 20.45-21.45
Adam Cohen. 22.15-23 15 Grandaddy;
23.45-00.45 Ntnzake Shange Ritual's
Lester Bowie; 01.15-02.15 Zita Swoon.
Central Station
19.00-19.45 Mardigrah; 20.15-21.00 The
Mashed Potatoes; 21.30-22.15 Gitbox!.
22.45-23.45 Ozark Henry, 0015-01.15
Willem Kloos Groep
Plato Stage
21.00-21.30 Blimey; 23.30-24.00 Bloem;
24 00-00.30 Ilse DeLange.
Vandaag (vrijdag) staat de
Amerikaan Vic Chesnutt op
het Crossing Border Festival in
het Haagse Congresgebouw. En
hij staat daar terecht. Sterker
nog: weinig van de geprogram
meerde musici zijn in deze ambi
ance zo op hun plaats als deze
singer/songwriter uit Georgia.
Zijn liedjes zijn geschreven met
de taalvaardigheid van een
dichter en laten zich beluisteren
als gezongen filmscripts. Een
man die van tot de verbeelding
sprekende associaties zijn han
delsmerk heeft gemaakt. On
langs verscheen zijn zesde
album 'The Salesman and Ber-
nadette'.
Ja, hij is we eens een enkele keer
vergeleken met Kevin Coyne,
vertelt Vic Chesnutt. Maar er
zijn maar heel weinig artikelen
over de Amerikaanse zanger/s-
ongschrijver Chesnutt waarin
Coyne als serieuze referentie op
gevoerd wordt. En dat terwijl
het werk van de Britse voorma
lig sociaal werker Coyne zoveel
overeenkomsten vertoont met
dat van de sinds een jaar of vijf
in de belangstelling staande
Amerikaan. ,,Ik kreeg ooit van
een radio-discjockey in Atlanta
een tape met een paar jaren ze
ventig-platen van Coyne. En ik
herkende daar wel degelijk iets
in. Hij is een rauwe zanger die
niet bang is om z'n emoties te to
nen. Maar in de Verenigde Sta
ten weet echt vrijwel niemand
wie Coyne is, hoor.
Ook in Europa zal de naam 'Vic
Chesnutt' velen - en zeker het
jongere pubhek - vertrouwder in
de oren klinken dan die van de
inmiddels bijna vijfenvijftigja-
rige en in Duitsland wonende
Coyne. De Amerikaan is twintig
jaar jonger en heeft - laten we er
niet omheen draaien - z'n be
kendheid aan meer dan louter
z'n muzikale prestaties te dan
ken. Waar in recensies van Coy
ne destijds telkens weer herin
nerd werd aan het gekkenhuis
waar hij als therapeut gewerkt
had, hoort bij de standaard-in
leiding over Chesnutt dat hij in
1983, negentien jaar jong, door
een auto-ongeluk gedeeltelijk
verlamd raakte en sindsdien z'n
leven in een rolstoel slijt. De gi
taarsnaren slaat hij daarom aan
met een plectrum dat aan een
handschoen geplakt is. Aan z'n
stem mankeert echter niks. En
de grijze brij onder de hersen-
PZC
vrijdag 16 oktober 1998
Hij organiseerde vuurwerk voor
blinden, schreef een boek over zijn
jeugd in het blindeninstituut van Bussum
en behoort tot de top van de Nederlandse
cabaretwereld. Vincent Bijlo (33) rekent
zich niet tot het type blinden, dat zich op
de achtergrond wil houden. Dat is hem
wel kwalijk genomen, vermoedt hij. „Ik
denk dat er heel wat afgunst is in de
blindenwereld, omdat ik succes heb in de
wereld van de zienden. Veel blinden
moeten namelijk noodgedwongen onder
hun niveau functioneren".
Onmiddellijk na het verschij
nen van 'Het instituut' kwam
het boek ook in de blindenbiblio
theek. Bijlo sprak het zelf in op de
geluidsband. Reken maar dat het
in de blindenwereld is gelezen.
Maar over de reacties heeft Bijlo
nog altijd gemengde gevoelens.
„Er is veel haat", is hem gebleken.
„Sommige mensen die in het boek
voorkomen voelen het alsof ik ze
voor gek heb willen zetten Alsof
ik mij hoog boven hen verheven
voelde. Zij vonden mij maar een
arrogant ventje, zoals ik in het
boek voorkom. Het komt mis
schien doordat er zulke grote ver
schillen tussen blinden bestaan en
je toch met elkaar moet optrek
ken."
Van Vincent Bijlo kan niet gezegd
worden dat hij de wereld der zien
den gemeden heeft. Hij wil overal
bij zijn. Zelfs internetten, zij het
met behulp van een spraak- en
braillecomputer, gaat hij niet uit
de weg. Bijlo is in de eerste plaats
een man van het woord, als caba
retier en als schrijver. „Taal is mijn
ding", zegt hij. „Tekst is voor mij
alles. In mijn cabaretwerk ga ik
nooit op zoek naar middelen om de
tekst duidelijk te maken. Mijn
voorstelling moet in principe ge
speeld kunnen worden op een leeg
podium met een piano."
Bijlo houdt van literatuur. Hij stu
deerde Nederlands voordat hij het
podium opging en schreef zelf 'Het
instituut'een kleine roman die hij
gebaseerde op zijn jongenserva-
Vincent Bijlo
ringen in het blindeninstituutLe
zer en schrijver tegelijk, maar dan
wel blind.
„Ik wil mijn gezichtspunt als blin
de laten zien, om zo te zeggen. In
'Het instituut' komt één keer de
naam van een kleur voor. Maar dat
is dan ook uit de mond van een
slechtziend ventje. Het feit dat dat
foto Rob Keeris
niet of nauwelijks opvalt, vind ik
een compliment. Ik ken zelf geen
boeken die door blinden geschre
ven zijn. Maar het lijkt mij, dat je
je kracht in je beperking moet zoe
ken."
Dat laatste houdt in, legt Bijlo uit:
„Dat ik niet ga schrijven 'de zon
verdween achter de wolken'. Voor
mij is de zon warmte. Als die
schijnt, voel ik dat op mijn huid.
Als de zon weggaat moet ik dus
schrijven: 'het werd koud!', want
dat is wat het voor mij betekent als
de zon verdwijnt."
Jan-Hendrik Bakker
Vincent Bijlo, vandaag (vrijdag)
om 19.30 uur inde Escher-zaal van
het Congrescentrum in Den Haag.
Vic Chesnutt
pan toont een voortdurende
bedrijvigheid, wat resulteert in
uiterst oorspronkelijke en ei
genzinnige liedjes die zich laten
beluisteren als getoonzette sce
nario's van korte films.
„Zo zie ik het zelf ook wel", zegt
de Amerikaan. „Maar dan geen
Hollywoodfilms, natuurlijk.
Eerder van die 'kunstfilms'
waarbij geen hopen geld wordt
gespendeerd aan de exact juiste
camera-hoek. En het zijn ook
vrijwel altijd films met een open
eind. Dat is belangrijk. Niet zo
zeer als keuze, maar omdat ik
gewoon zelf niet weet hoe het af
zou moeten lopen. Ik ben nu een
maal geen man die alles direct in
termen van 'goed of slecht' en
'zwart of wit' ziet. Bij mij domi
neert altijd het grijs. Ja, natuur
lijk verlang ik ook wel eens een
keertje naar die 'Hollywood-
aanpak'. Maar ik denk dat mijn
liedjes juist door dat open eind
op de lange termijn toch waar
devoller blijken te zijn."
Songcyclus
„Mensen vragen zo vaak of mijn
liedjes autobiografisch zijn."
Chesnutt zegt het hoofdschud
dend. „Daarom heb ik op de hoes
van mijn nieuwe album 'The Sa
lesman and Bernadette' uitein
delijk maar het woord 'Fiction'
laten drukken. Maar ja, de men
sen blijven het toch vragen. Elk
autobiografisch element ont
kennen zou ook een leugen zijn.
Maar bij ieder liedje dat ik
schrijf denk ik toch in de eerste
plaats aan iemand anders."
'The Salesman and Bernadette',
z'n zesde album, ziet hij zelf het
liefst als 'songcyclus'. Het zijn
liedjes die ik over een periode
van een jaar of tien geschreven
heb, maar er zitten hier en daar
relaties tussen. En ik heb ze zo
gerangschikt dat ik er zelf een
soort verhaaltje in zag. Maar
dan wel zoals een kind dat een
kist houten blokken over de
vloer gooit en daar dan een af
beelding in herkent."
Z'n eerste bekendheid als rock
artiest kreeg hij met een steuntje
in de nag van stadgenoot en stu
dievriend Michael Stipe, de zan
ger van R.E.M. Stipe hielp
Chesnutt in de tweede helft van
de jaren tachtig bij het maken
van z'n eerste album, "Little'.
Uiterst sober. In één middag op
tape gekwakt. Rauw. Direct.
Nauwelijks arrangementen. De
opvolger 'West of Rome', ook
nog met Stipe op de achter
grond, kende al iets meer pro
ductie. Met het vierde album, 'Is
the Actor happy' uit 1995 volgt
een bescheiden doorbraak in al
ternatieve rockkringen. En na
het uitstekende 'About to choke'
uit 1996 is er nu 'The Salesman
and Bernadette', opgenomen
met Lambchop - een alternatie
ve countiygroep uit Nashville -
als begeleiders en een opvallen
de gastrol voor niemand minder
dan countryrock-'godmother'
Emmylou Harris.
Peter Bruyn
Vic Chesnutt, vandaag (vrijdag) om
22.30 uur in de Mondriaan-zaal van
het Haagse Congrescentrum.
verworvenheden van de elektroni
sche dansmuziek, er is ook ruimte
ingelast voor de tekstuele opris
pingen van Hyde. Wat hij zingt,
valt dus niet in het geijkte liefdes-
liedjes- of 'Get up and party'-pa-
troon.
„Ik ben altijd uiterst geïnteres
seerd geweest in fragmenten. Ik
heb nog steeds flashbacks van
mijn wilde jaren als alcoholische
straatschuimer en dat bevalt me
wel. Een lineaire vorm voldoet
lang niet altijd als je een beeld wilt
geven van een situatie, een goed
gekozen reeks fragmenten werkt
veel beter. Snapshots. Ik ervaar de
wereld ook als een hele serie frag
menten, dus logisch dat ik mijn
teksten ook op die manier op
bouw." Hyde heeft enige ervaring
in het geven van lezingen in Toma-
to-verband. „Soms zonder muziek
en videomonitors. Alleen het pu
bliek tegenover je, jonge gastjes
soms van achttien, die geen enkel
respect hebben voor je reputatie.
Angstaanjagend soms, maar wel
te gek om te doen." Soms brengt
hij zijn eigen achtergrond ter
sprake: de manier waarop zijn
teksten tot stand plachten te ko
men.
„Ik verzamelde altijd teksten en
geluiden tijdens mijn nachtelijke
zwerftochten door allerlei steden.
Dat had in mijn geval veel met al
coholgebruik te maken. Ik was een
alcoholist, mijn teksten waren
dronkemansverhalen! Ik ben nu
gestopt, want het werd wat al te
destructief. Bovendien ben ik pas
vader geworden en zoiets doet ook
wel wat met je."
Ironisch allemaal, omdat Under
world een dikke hit had met 'Bom
slippy' dat op de soundtrack van
de beroemde film 'Trainspotting'
terechtkwam. Hydes bekentenis
zet het 'Lager lager lager'-refrein
wel weer in een nieuw licht. „Er is
altijd ruimte voor ironie.
Jacob Haagsma
Underworld en Tomato, zaterdag om
22.30 uur in de Rembrandtzaal van het
Nederlands Congrescentrum in Den
Haag.
Literaire mémoires van
Max Nord
Vier eeuwen Indië in de
Nederlandse letteren
Leonard Nolens als
zielige man in
Vlaanderen
Johan Anthierens voelt
zich verwant met
Jacques Brei
Schimmen van Patrick
Mondiano
K. Schippers ziet de
wereld met andere ogen
Steven Soderbergh
heeft eindelijk weer een
filmhit
Poolse bruid bracht
doorbraak voor Monic
Hendrickx
Volumia! verovert het
land
Nieuwe uitdaging voor
Berdien Stenberg
L.L. Cool J. is cool en
succesvol
!V.
