Fortis loopt blauwtje bij beleggers
De telefoon als lifestyle
Psychopaten zijn
gevaarlijker dan
millennium-plaag
Bouw unieke balgstuw in Ramspol vordert
Deel productie Airbus in China
Economie Indonesië krimpt fors
Wegener en Tijd geven samen uit
Meer werkervaring allochtonen
Unilever gaat kaalheid te lijf
Banken verliezen aanzien door reeks van blunders
Diepste naoorlogse recessie Japan
LIBERTEL
6C0n Om 10 woensdag 7 oktober 1998 1
door Frank Hendrickx
AMSTERDAM - Het is Fortis
AMEV niet gelukt nieuwe aan
delen ter waarde van 4 miljard
aan de man te brengen. De op
het allerlaatste moment afge
blazen emissie betekent niet al
leen dat maandenlange voorbe
reiding en duizenden
duurbetaalde manuren voor
niets zijn geweest, het is vooral
pijnlijk voor het aanzien van de
bank en verzekeraar. „Twee
maanden geleden hadden ze
met twee vingers in de neus die 4
miljard binnen gehaald."
Bij de presentaties van de half-
jaarcijfers op 4 september was
de directie van Fortis AMEV
nog zelfverzekerd. Topman
I Bartelds had er 'alle vertrou
wen' in dat de emissie zou sla
gen. Zijn bedrijf had immers net
een winstgroei van 34% be
haald en nauwelijks last van de
financiële crises in Azië en Rus
land. Een uitgebreide reclame
campagne werd begonnen, ge-
renommeerde banken als
Morgan Stanley en MeesPierson
traden op als begeleidérs, de top
van het bedrijf trok over de hele
wereld om grote beleggers te
overtuigen. Het hele project
kost Fortis AMEV volgens een
ingewijde 'tientallen miljoen
guldens',
f Maandagavond kwam het re
sultaat: niets, noppes, nada. De
hele emissie gaat niet door en
dat doet pijn bij de onderne
ming, die eerder dit j aar nog glo
rieus de overnamestrijd rond
Generale Bank won van ABN
Amro. De teleurstelling is be
grijpelijk, want de afstraffing
van Fortis is te vergelijken met
het braafste jongetje van deklas
dat opdraait voor de streken van
andere klasgenoten. De
Utrechtse bank en verzekeraar
is in tegenstelling tot veel colle
ga's nauwelijks actief in en Azië,
Zuid-Amerika of Rusland. For
tis is de Benelux-bank bij uit
stek en volgens analist J. Nor-
bart van Rabo Securities mede
daardoor de 'meest aantrekke
lijke partij in de hele sector'.
Aureool
De financiële instellingen heb
ben bij beleggers echter de
schijn tegen. Het aureool van
degelijkheid en veiligheid is
door 'een reeks van blunders'
verdwenen, meent analist H.
Brouwer van de NIB. ING is
voor honderden miljoenen de
mist ingegaan door op eigen re
kening te handelen in Rusland
en Azië. En te verliezen. De
grootste bank van Europa, het
Zwitserse UBS, leende ruim een
miljard gulden uit aan een spe
culatief hedge fund en zag die
kredieten als sneeuw voor de
zon verdwijnen. ABN Amro hult
zich nog in nevelen omtrent de
winstwaarschuwing, maar de
geruchten zwellen aan dat de
bank dik heeft verloren op Rus
sische obligaties.
Bovendien bleken de banken
net zo creatief met de waarheid
om te kunnen gaan als Bill Clin
ton. Op vragen over ophanden
zijnde winstwaarschuwingen
kwam de ene dag geen commen
taar, maar soms kwam een dag
later al het persbericht: „We
gens verslechterde omstandig
heden zal de winst lager uitval
len", Daar kon de belegger het
mee doen.
Geldverbrassers
Dezelfde banken die twee
maanden geleden nog konden
koketteren met hun geavan
ceerde risicomanagement staan
nu te kijk als geldverbrassers.
Fortis betaalt daar de prijs voor.
Keer op keer vertelde topman
Bartelds tijdens zijn roadshow
langs beleggers dat Fortis geen
last heeft van de financiële cri
sis in de wereld en keer op keer
antwoorden de potentiële in
vesteerders dat UBS, ABN Am
ro en ING dat óók beweerd had
den. „Ze hebben ontzettende
pech gehad", meent Norbart.
„De timing van de emissie had
niet slechter gekund. Als je
grootste concurrenten een week
eerder een winstwaarschuwing
geven, dan kun je het gewoon
vergeten."
Een mysterieuze belegger gaf
maandag de genadeklap. Enke
le minuten voor sluitingstijd
van de beurs werden massaal
aandelen Fortis gedumpt. Me
teen schoot de koers guldens
omlaag en eindigde uiteindelijk
op 82. Handelaren wisten toen
zeker dat de emissie van de baan
was. Financiële topman H.
Hielkema had zich immers al
eens laten ontvallen dat hij zich
bij 'een koers onder de honderd
gulden eens achter de oren zou
krabben'. Nieuwe aandelen uit
geven voor 82 zou gekken
werk zijn en een tot een fikse
verwatering van de winst per
aandeel lijden, Fortis moest wel
in het zand bijten en de aftocht
blazen.
„Er is iemand bezig geweest de
koere van Fortis te drukken",
zegt Brouwer. „Het is gissen
RAMSPOL - Een bouwvakker staat in één van de bakken, negen meter onder het waterniveau, van de in aanbouw zijnde balgstuw op
de grens van het Oude Land en de Noordoostpolder in het Ramspol. In januari dit jaar gaf de toenmalige minister van Verkeer en Wa
terstaat het startsein voor de bouw van de balgstuw. Het is een uniek project in Nederland, omdat de stuw zal worden gebruikt als
stormvloedkering. Medio 1999 zal de vloedkering klaar zijn. foto Koen Suyk/ANP
naar de motieven. De overname
van Generale Bank is al beklon
ken, dus uit die hoek kan het
niet komen Eén ding is duide
lijk: hij had het niet goed voor
met Fortis." Handelaren bewe
ren dat een grote institutionele
belegger spijt had van zijn in
schrijving op de nieuwe aande
len en vervolgens het project be
wust liet klappen. „Ik betwijfel
echter dat Fortis het voor 88
wel had gedaan", nuanceert
Norbart.
Analisten zijn het er over eens
dat de schade van de mislukte
emissie voor Fortis beperkt
blijft. De 4 miljard moest die
nen om de overname van Gene
rale Bank te financieren en om
het belang in het Belgische AS
LK van 75% tot 100% uit te
breiden. Beide projecten gaan
door, maar worden op een ande
re wijze gefinancierd. „Alleen
als er nog interessante overna
mekandidaten langs komen, zit
Fortis in problemen", aldus
Brouwer. „Dat kunnen ze waar
schijnlijk niet betalen."
De mislukking van Fortis staat
niet op zich. Ahold haalde het
eind september met de hakken
over de sloot. Eerder zagen min
der gerenommeerde bedrijven
als computerprogrammeur Ja
son Geosvstem af van een beurs
gang en mislukte de emissie van
hotelier Krasnapolsky gedeel
telijk. In Italië heeft een bank
inmiddels een emissie uitge
steld en het is de vraag of de
Franse verzekeraar CNP het
redt. De onrust op de effecten-
markten, maakt het bijna on
mogelijk om grote pakketten
aandelen te sli j tenDe waag on
der investeerders is niet langer
of het betreffende bedrijf wel
goed is, maar of ze überhaupt
nog geld moeten steken in aan
delen.
„Op het gebied van beursgan
gen en emissies hoeven we voor
lopig niet meer veel te verwach
ten. Als Fortis het al niet redt,
dan wordt de spoeling dun",
meent Norbart Banken komen
hierdoor in de problemen. In het
verleden verdienden ze veelgeld
met het begeleiden van beursin
troducties. Die inkomsten
stroom komt nu voorlopig stil te
liggen „Fortis komt wel over
deze klap heen", concludeert
analist Brouwer. „De mislukte
emissie is vooral een harde klap
voor de markt als geheel." GPD
LONDEN - Het Europese vliegtuigconsortium Airbus zal een
deel van zijn vleugels in China laten maken. Avic, een Chinese
vliegtuigfabriek, neemt de productie van vleugels voor de
Airbustoestellen van het type A320 over.
Eerdere samenwerking tussen Airbus en Avic liep begin sep
tember dit jaar spaak. Airbus maakte toen bekend geen heil
meer te zien in de gezamenlijke bouw van een vliegtuig met
honderd zitplaatsen, de AE31X.
Airbus wilde de verplaatsing van de A320-vleugels naar Avic
niet bevestigen. Het consortium zei wel in gesprek te zijn met
Avic over meerdere vormen van samenwerking ANP
JAKARTA - De Indonesische economie is in de eerste negen
maanden van dit ja.ar in vergelijking met dezelfde periode in
1997 met 13,6% gekrompen De inflatie bedroeg volgens de
laatste cijfers van het bureau voor de statistiek 75.4%.
Volgens schattingen van de overheid loopt de inflatie dit jaar
op tot 80%. Het Internationaal Monetair Fonds had voor
speld dat de economische krimp in Indonesië dit jaar op 15%
uitkomt. In de afgelopen periode groeide de economie jaar
lijks met ongeveer 10%. DPA
APELDOORN - Wegener Arcade en het Belgische uitgevers
bedrijf Tijd willen samenwerken bij het verspreiden van
beurs- en financiële informatie. Beide ondernemingen heb
ben een onderdeel dat zulke diensten levert.
Bij Wegener gaat het om het Beursmedia, dat vooral op elek
tronische wijze gegevens verspreidt. Dat gebeurt in samen
werking met de Amsterdamse beurs. Bij Tijd gaat het om Tijd
electronic services (TES), dat beursinformatie levert aan
veertien Belgische kranten.
De toename van het grensoverschrijdende financieel-econo-
mische verkeer en de komst van de euro vormen de achter
grond van de toenadering. ANP
UTRECHT - Minister De Vries van Sociale Zaken en Werkge
legenheid heeft de werkgevers gisteren opgeroepen meer
werkervaringsplaatsen voor allochtonen beschikbaar te stel
len. Hij deed dat tijdens een bijeenkomst van de Taskforce
Minderheden en Arbeidsmarkt in Utrecht
Het kabinet wil voortmaken met het allochtonenbeleid. Be
drijven moeten veel meer minderheden in dienst nemen. Sub
sidieregelingen zijn er genoeg, alleen werkgevers weten on
voldoende er gebruik van maken.
Het kabinet heeft 650 miljoen uitgetrokken voor 20.000 ex
tra banen voor langdurig werklozen en werkgelegenheids
projecten. Volgend jaar krijgt de arbeidsvoorziening daar bo
venop geld voor moeilijk bemiddelbare allochtonen. Bij de
arbeidsbureaus staan 30.000 allochtonen ingeschreven. ANP
ROTTERDAM - Unilever en het Britse farmaceutische be
drijf Bristol-Myers Squibb gaan samen haarverlies aanpak
ken. Bristol-Myers verwerft de rechten op patenten die Unile
ver heeft ontwikkeld, in ruil vooreen financiële vergoeding.
In de toekomst zullen de concerns mogel ijk ook samenwerken
aan de ontwikkeling van preventiemiddelen voor haaruitval,
die zonder recept verkrijgbaar zijn.
Voor Unilever past deze overeenkomst in cle strategie om meer
met derden te doen.
Informatie over preventie van haaruitval is voor Unilever niet
van belang, maar voor een farmaceutisch bedrijf als Bristol-
Myers essentieel. Via samenwerking kan het was- en voe
dingsmiddelenconcern deze kennis toch te gelde maken. ANP
fr door Raymond Peil
DEN HAAG - Beleggers in ef-
i fecten of beleggingsfondsen
J zullen al wel gedubd hebben
over de eeuwwisseling. Slaan
computers massaal op hol, gaat
- acht procent van de minder gro-
te bedrijven failliet en raakt de
wereld in een recessie? En kel-
deren de koersen? En wat moet
ik als kleine belegger? Het ant
woord op de millennium-vraag
i is, zoals bij alle beleggings-
i kwesties tweeledig: doe niks of
- probeer van alles.
t Een verhelderende uiteenzet-
ïi ting over deze brandende kwes-
tie gaf A Oosenbrug, hoogleraar
lp. financiering en beleggingen.
K „Beleggen is risico nemen. Het
millennium-probleem is slechts
één van de vele onzekei'heden
die het beleggen in aandelen
iomgeeft.", aldus Oosenbrug.
Beleggen rond de eeuwwisse
ling, wie durft? Dat is de stan-
daardvraag. Net zo goed als wie
durft er in een vliegtuig te stap-
pen op 1 januari 2000. Minister
f Jorritsma in elk geval niet zo liet
zij weten. In dat opzicht hebben
5 beleggen en vliegen iets gemeen.
Ook de beurs kan met een rot-
i klap uit de lucht vallen en je
ij stapt in beide gevallen op een
laag (koers-)niveau in.
Recessie
(Zakenbank ING Barings heeft
geprobeerd een voorspelling te
doen over de gevolgen van een
i millennium-kater voor de fi-
i nanciële wereld. Hun economen
houden er rekening mee dat
20% van de industrie stil komt
te liggen, consumenten minder
geld uitgeven en wereldhandel
t en export een veer laten. Dit kan
tal van economische tegenval-
i Iers veroorzaken, met mogelijk
een recessie, aldus ING Barings.
t „Het is heel makkelijk om uit
spraken te doen over de wereld
economie". meent Oosenbrug,
die desondanks een aantal zorg
wekkende geluiden van ande
ren verzamelde. Kredietverze
keraar NCM ondervond dat
22% van zijn klanten - onderne
mingen - geen geld heeft vrijge
maakt voor het millennium-ri
sico. IT-onderzoekers vrezen
een bankroet van 8% van de Eu
ropese bedrijven en computer
problemen bij 38% wereldwijd.
Barings meldt dat 30% van
l v'jftig grootste Nederlandse
j beursfondsen over een jaar nog
niet klaar is met millennium
aanpassingen. De verzekeraars
houden, in het ergste geval, re
kening met faillissementen in
hun branche. Wie millennium-
veilig wil beleggen moet volgens
ING Barings aandelen van IT-
bedrijven kopen, uitzendbu
reaus, handel, amusement, uit
gevers, post en de bouw.
Armen over elkaar
Papier is geduldig. Die onder
zoekers hebben bijvoorbeeld
gemeen dat zij er van uitgaan
dat ondernemingen met hun ar
men over elkaar blijven zitten
als de millennium-plaag toe
slaat. Dat is niet erg aanneme
lijk. Een ander bezwaar. Oosen
brug: „Je aandelen verkopen
zoals ING Barings zegt? Dan
gaat de rente vanzelf omlaag.
Als iedereen dat advies van ING
Barings volgt, dan krijgen de
onderzoekers vanzelf gelijk."
De hoogleraar wijst op ontwik
kelingen in de economie die
minstens even belangrijk voor
beleggers zijn. „Je moet er niet
één element uitpikken. Neem de
looneisen in Nederland, dit jaar
4% tot 4,5%. Er komt voor het
eerst sinds tijden een lastenver
hoging. Dat mag je vertalen in
lagere bedrijfswinsten." Verder
speelt de komst van de euro: er
zal naar schatting 40 miljard
aan beleggingen Nederland de
rug toekeren.
Waar beleggers het meest van te
duchten hebben is hun eigen
soort, bij uitstek geneigd tot
overdreven reacties. „De psy
chologische factor kan een be
langrijke rol gaan spelen. We
moeten opletten of de psychop
aten weer de overhand krijgen
op de aandelenmarkten." In het
ergste geval kunnen ook daar
door immers beursgenoteerde
ondernemingen - al dan niet
door eigen schuld - failliet gaan,
wat ook weer niet goed is voor
het vertrouwen in de beurzen
„We kennen in de tweede helft
van het jaar 2000 de gevolgen
van het millennium-probleem",
aldus kan Oosenbrug beleggers
zonder stalen zenuwen weinig
troost bieden. Wat tevens de
vraag opwerpt of dat soort men
sen zich wel aan beleggen moe
ten wagen. De belegger met een
langetennijnblik maakt niet in
juli 2000 de balans op. Die doet
dat in 2010 of 2015 en heeft dan
waarschijnlijk iets heel anders
aan zijn hoofd dan een millenni
um-probleempje. GPD
Tijdens het kopen van een cd even mobiel bellen.
foto Harmen de Jong/GPD
door Hester van Yperen
en Petra Bulte
DEN HAAG - Over vijf jaar verloopt het me
rendeel van de telefoongesprekken via het mo
biele net, maar de beller zal tegen die tijd niet
eens meer spreken over vast en draadloos. Het
gaat hem niet meer om hóe hij bereikbaar is, als
hij maar bereikbaar is. De telefoon als lifesty
le-product.
KPN zet in een turbulente telecommarkt in op
'gemakkelijke beheersing door de klant van
zijn bereikbaarheid'. Allerlei nieuwe diensten
moeten daar een steentje aan bijdragen. P.
Morley, binnen de raad van bestuur van KPN
verantwoordelijk voor technologie, ontvouwt
KPN's strategie. „Nog dit jaar komen we met
bereikbaarheidspakketten. Met een GSM-
/DECT/ISDN-pakket krijgen bewoners via
een huiscentrale ieder een eigen nummer"ver
telt de KPN-bestuurder.
Een doorschakeldienst bij geen gehoor (sterre
tje 61) en het bereikbaarheidspakket. Daarmee
zet de voormalige monopolist de eerste stap
pen op de koppeling van vast en mobiel. Wordt
de beller zo niet overbereikbaar, kun je je af
vragen. KPN zweert bij voice mail. En snapt de
beller alle hekjes en sterretje nog wel? Deze
vraag beantwoordt KPN met nieuwe dienst
verlening. „Wié een pakket koopt, kan uitleg
krijgen bij de instelling van de telefoon of de
centrale."
De echte integratie van vast en mobiel krijgt
gestalte in een apparaatje in de meterkast of
een basisstation in huis dat de gesprekken zo
dra je thuis bent doorschakelt naar het vaste
toestel en zodra je weg bent naar de mobiele te
lefoon. „We hebben net een succesvolle proef
gedaan met deze nieuwe generatie
DECT/GSM-toestellen", zegt Morley. Over de
vraag wanneer KPN met dit product de boer op
gaat, houdt hij nog een slag om de arm. „Waar
schijnlijk volgend jaar.
Hoewel bedrijven en consumenten tussen 2003
en 2005 bijna altijd via het mobiele net zullen
bellen, blijft het vaste netwerk een rots in de
branding. „Verbinding maken via het kabelnet
is voor ons altijd goedkoper dan via het mobie
le net", zegt Morley Ook het mobiele net steunt
sterk op de vaste lijnverbindingen, omdat de
basisstations via de grond met elkaar zijn ver
bonden. In de markt voor die verbindingen ziet
KPN ook in de toekomst veel brood.
Vechtmarkt
De snel opkomende concurrentie dwingt KPN
zijn concrete plannen binnenskamers te hou
den. „Het is een vechtmarkt", geeft Morley toe.
„Maar wij doen er alles aan om marktleider te
blijven." Momenteel bellen bijna drie miljoen
Nederlanders mobiel. Zo'n 1,8 miljoen zijn
abonnee bij KPN. Libertel verwacht deze
maand de miljoenste klant. In 2000 heeft één
op vier Nederlanders een mobiele telefoon, zo
is de verwachting.
KPN laat voorlopig twee concurrenten achter
zich bij de integratie van vast en mobiel. Liber
tel beschikt alleen over een mobiel netwerk.
Telfort, dat vorige week zijn mobiele netwerk
openstelde, kan pas eind volgend jaar heel Ne
derland dekking geven. Deze alliantie van de
NS en British Telecom komt overigens wel vol
gend jaar met 'één toestel, één nummer'. Nog
onbekend is wat de twee andere nieuwkomers.
Dutchtone en Brucop. gaan doen. Beide komen
rond de jaarwisseling met mobiele telefonie.
De strijd om de beller wordt steeds meer een
gevecht om de bellende tiener. In Finland heeft
bijna 100% van de 19-jarigen een mobiel toe
stel. „Die generatie is een steeds belangrijker
doelgroep. Nintendo's, computers en afstands
bedieningen zijn hen met de paplepel ingego
ten", aldus de KPN-bestuurder. Volgens Mor
ley is de telefoon van de toekomst voor de jeugd
vergelijkbaar met het Swatch-horloge. „De te
lefoon als lifestyle." ANP
van onze redactie economie
TOKIO - Japan maakt de diep
ste recessie door sinds de Twee
de Wereldoorlog. Het Japanse
economische planbureau heeft
in gisteren gepubliceerde cijfers
voorspeld dat het bruto binnen
lands product in dit begrotings
jaar, dat in maart afloopt, met
1,8% afneemt.
Het is tweede achtereenvolgen
de jaar dat de Japanse economie
achteruitgaat.
De Japanse economie verkeert
in een deflationaire spiraal. Dit
houdt in dat de prijzen, de indu
striële productie, de investerin
gen en de consumptie dalen en
de werkloosheid toeneemt. De
Japanse premier Obuchi heeft
zijn kabinet opgeroepen maat
regelen te nemen om de econo
mie te stimuleren. De regering
denkt aan belastingverlagingen
en een extra begroting voor het
volgende fiscale jaar
Een pakket van belastingverla
gingen ter waarde van 7 biljoen
yen 95,8 miljard) en een extra
begroting van 10 biljoen yen
136.8 miljard) zouden al op de
regeringstafel liggen. Verderwil
Tokio de consumptie stimuleren
door elke Japanner een cheque
van 30.000 yen 410) te geven.
De 125 miljoen Japanners^ou-
den deze op korte termijn moe
ten verzilveren.
Sinds de Tweede Wereldoorlog
zijn in Japan twee achtereen
volgende jaren van negatieve
groei niet meer voorgekomen.
RTR
(Advertentie)
1 Jaar lang elke maand 30 of 60 gratis Voordeelminuten.
Libertel heeft de voordeligste abonnementen
van Nederland. Die u nog voordeliger kunt maken
met Libertel Voordcclminutcn. Vooraf ingekocht,
dus veel scherper geprijsd. Heel aantrekkelijk.
En nu helemaal. Want als u vóór 16 november
1998 een Libertel Personal of Libertel Professional
abonnement afsluit krijgt u respectievelijk 30 of 60
Voordcclminutcn gratis. Iedere maand opnieuw.
Een jaar lang. U belt dan wel op het beste
netwerk van ons land (getest door KEMA). Met
de beste gcsprckskwalilcit (100% EFR). De beste
landelijke dekking (98% van de bevolking kan
mobiel bellen of gebeld worden). En tic beste
Klantenservice (onlangs nog bekroond).
Kortom, Libertel is de beste keus. Bel voor
meer informatie, acricvoorwaardcn of de dichtst
bijzijnde verkooppunten Libertel Klantenservice
gratis: 0800 05 60.
ledereen bereikbaar, bereikbaar voor iedereen.
