Als je oud bent heb je nog steeds rechten
Misschien heb ik iets van
een kleine schoolmeester
reportage zaterdag 3 oktober 1998 25
Van den Heuvel
blijft strijden
tegen vervlakking
Het aantal particuliere tehuizen voor
ouderen neemt toe. Onlangs meldde
projectontwikkelaar Altus uit Houten
dat hij 30 tehuizen wil gaan bouwen. Ons
land telt nu zo'n 100 privé-instellingen.
Het zijn nu vooral vermogende ouderen
die daar verblijven, maar in de nabije
toekomst is deze voorziening ook bereik
baar voor 'gewone' 80-plussers.
Slechts 15 vierkante meter om op te wo
nen. Elke dag om 12.00 uur wax-m eten,
omdat het schema van het tehuis dat
voorschrijft. Gedwongen overplaatsing
naar een zaaltje met vijf anderen als je
hulpbehoevender wordt,
De groep ouderen die het accepteert om
zo hun laatste levensjaren te slijten,
neemt af. Een particuliere kliniek biedt
uitkomst voor de bejaarde die zich een
individu wil blijven voelen.
Directeur H. Langerhorst van privéte-
huis 'Sparrenheuvel' in Bosch en Duin:
„Als je oud bent, heb je nog steeds rech
ten. Baas over eigen zorg. De omgeving
waar je je laatste jaren doorbrengt, zou
zo veel mogelijk een voortzetting van je
eigen huis moeten zijn."
Ze vindt het idioot, dat het verzorgings
huis bepaalt tegen welke gordijnen ou
deren moeten aankijken, hoe laat ze naar
bed moeten en wanneer ze krentenbrood
krijgen.
De oud-verpleegkundige bewoont de bo
venste verdieping van een villa; beneden
zijn tien appartementen voor bejaarden.
Die kunnen in Sparrenheuvel blijven,
ook als ze terminaal zijn. „Ik vind de si
tuatie in verpleeghuizen bijna onmense
lijk. Wie daar ligt, deelt soms een kamer
met vijf anderen en heeft alleen maar een
eigen bed plus nachtkastje. De verple
ging beslist, wanneer die persoon mag
plassen. Bezoekuren zijn vastgelegd."
Vooroordeel
Haar bewonex-s hebben veel meer vrij
heid. Het vooroordeel wil, dat de luxe al
leen voor welgestelden is weggelegd. Dat
mag nu de praktijk zijn, over een aantal
jaren kan een veel grotere groep gebruik
maken van zo'n voorziening.
In Nederland zijn er tegen de 1,000 ge
is dan wel opeens eenheidsworst voorge
schoteld moeten krijgen?
Flexibiliteit is het motto, Bijleveld ver
wijst naar het nieuwe tehuis Bloemendal
in Baarn. „Dat draait, zij het met onder
steuning van de thuiszorg, als hotel. On
ze bewoners verblijven immers ook gere
geld in het buitenland."
Maar ook in het kleine moet iets geregeld
kunnen worden, „Als mevrouw gewend
was elke zaterdag naar de bloemen
markt te gaan en ze wil dat voortzetten,
dan zorgen wij daarvoor. Dat valt te re
gelen, maar er hangt een prijskaartje
aan."
Dat zou iedere tachtiger wel willen,
maar menigeen kan het nu nog niet beta
len. Daar valt echter het nodige op af te
dingen. Een hulpbehoevende bejaarde
die thuis 24 uur per dag verzorgd en ver
pleegd wil worden, dient daar soms
16.000 tot 24,000 gulden per maand voor
te*betalen.
Een regulier verzorgings- óf verpleeg
huis vraagt een eigen bijdrage. Voor
mensen met een fors inkomen kan die op
lopen tot 3450 gulden per maand. De be
woner van een privéklinick is meer
kwijt, maar de zorgbedragen zijn fiscaal
aftrekbaar. Netto komen de uitgaven
overeen,
In de toekomst is deze voorziening ook
bereikbaar voor de middenklasse. Verze
keraars bieden klanten zogeheten per
soonsgebonden budgetten. Dan krijgen
de patiënten, afhankelijk van de mate
van hulpbehoevendheid, een bepaald
bedrag om zqrg in te kopen. Daar zou de
verzorging en verpleging van zo'n privé-
kliniek uit betaald moeten worden vol
gens de belangenorganisatie. De NeVeP
is in een honderdtal gevallen bezig via
een soort proefprocessen dit voor elkaar
te krijgen.
Overigens zit er een generatie aan te ko
men die niet van rijke komaf is. maar
zich toch deze luxe kan veroorloven. De
werknemers van nu hebben bijna alle
maal uitzicht op een riant pensioen en
dus hebben ze meer geld beschikbaar als
ze naar een tehuis willen/moeten.
Ineke Inklaar
Eén van de bewoners in het privétehuis Sparrenheuvel.
foto's Jaap de Boer
Een strikte scheiding zoals in de gesubsi
dieerde wereld tussen verzorgingshuis
en verpleeghuis bestaat niet bij dit parti
culiere initiatief. De NeVeP garandeert,
dat een oudere kan blijven zitten waar
die zit. De voorzieningen vallen onder
het staatstoezicht voor de volksgezond
heid.
Voorzitter mr. P. Bijleveld erkent, dat de
huidige bewoners van NeVeP-tehuizen
een maatschappelijke bovenlaag vor
men. Mensen die 't zelf kunnen betalen of
die kinderen hebben met genoeg geld om
hun ouders een plezierige levensavond te
bezorgen. Bewoners komen uit ban
kiersfamilies, zijn directeur geweest van
een oliemaatschappij. Deze mensen wil
len hun luxe omgeving voortzetten. Op
name in een gewoon bejaardenhuis zien
ze niet zitten.
Privacy
Bovendien hebben ze, net als hun minder
vermogende leeftijdgenoten, weerstand
tegen grote instituten. Ze willen ruim
wonen met voldoende privacy. Als ze
zorg nodig hebben, kopen ze die in De
maandbedragen variëren afhankelijk
van de hand- en spandiensten van 4.000
tot 9.000 gulden.
De redenering van de NeVeP is simpel:
niet iedereen rijdt op dezelfde fiets,
woont in hetzelfde huis, heeft hetzelfde
werk. Waarom zou iemand als hij ouder
wone bejaardenoorden met 130.000
plaatsen; er zijn 50.000 verpleeghuis
bedden voor ernstig hulpbehoevenden.
Vorige week maakte projectontwikke
laar Altus bekend 30 tehuizen (voor ver
zorging én verpleging) te willen bouwen.
Doelgroep: zo'n 90.000 vermogende ou1
deren.
Dat wordt dan een forse uitbreiding van
het bestand. Ons land telt nu zo'n 100
privé-instellingen. Daarvan is 90 pro
cent aangesloten bij de NeVeP de Neder
landse Vereniging van Particuliere
woonzorgvoorzieningen voor ouderen.
Het overgrote deel van deze tehuizen be
vindt zich in midden-Nederland en in de
regio Den Haag, Daar wonen zo'n 2400
doorgaans vermogende 85-plussers;
daar worden ze verzorgd. De voorzienin
gen zijn veelal opgericht door mensen
met een staat van dienst in de gezond
heidszorg: directeuren van zo'n vestiging
zijn oud-psychiater, oud-hoofdver
pleegkundige, oud-huisarts. Soms gaat
het om een villa met zes 'gasten', soms om
een kliniek met 55 inwoners. „We zitten
niet te wachten op gelukszoekers die snel
veel geld willen maken. Tot op zekere
hoogte zijn de initiatiefnemers idealis
ten", typeert voorzitter mr. P. Bijleveld
van de NeVeP. „Ze krijgen geen cent sub
sidie. En het vergt toch een 10 a 12 mil
joen gulden aan investering voor een te
huis met veertig eenheden."
Het privétehuis Sparrenheuvel in Bosch en Duin.
A ad van den Heuvel (63) behoort tot een
uitstervend ras. In het vaderlandse tv-
oerwoud vol amusement, spelletjes en
show is de nestor één van de steeds
zeldzamer wordende programmamakers
die via het massamedium de kijker bewust
willen maken van de misstanden in de
wereld. Voordat hij zich in de Spaanse zon
nestelt en zich geheel toelegt op het
schrijven van detectives, laat hij nog twee
jaar zijn 'gebrul' horen. „Ik lijk misschien
op de kleine schoolmeester, maar ik heb
nog steeds het idee dat het niet nutteloos is
wat ik doe. Het is geen snippers in de wind
gooien."
Niet dat hij ontevreden is, maar Aad
van den Heuvel was het liefst als een
soort Frederick Forsyth in het leven geko
men. Lekker een jaar lang over de hele
wereld zwerven, onderzoek doen voor een
nieuwe thriller en je dan terugtrekken
achter je tekstverwerker. „En je boeken
worden ook nog als bruin brood verkocht.
Dat is het leven."
Van den Heuvel ziet zichzelf al zitten in
Zuid-Spanje, waar hij sinds enige jaren
een huis bezit. Daar, tussen Marbeïla en
Gibraltar, komt de programmamaker tot
rust en vindt hij cle tijd voor zijn 'andere
hobby': het schrijven van detectives. „.De
ze zomer heb ik er op mijn gemak de druk
proeven van mijn nieuwe boek kunnen
bekijken. Dat komt begin november uit
en heet 'Een verre moordenaar'. Het
speelt in een Afrikaans land waar de ene
helft van de bevolking de andere uit
moordt."
Het woord Afrika is gevallen. Als hij op
het balkon van zijn Spaanse huis staat,
ziet Van den Heuvel bij helder weer de
kust van het werelddeel waarmee hij een
onlosmakelijke band heeft. Tijdens zijn
lange carrière als journalist en televisie
maker was Van den Heuvel er getuige van
hongersnoden, oorlogen en slachtpartij
en. In het voorjaar maakte hij voor de
KRO nog een rondreis door het continent.
Als vervolg op de documentaireserie 'Vier
presidenten en een koning' ging hij nog
eens langs bij enkele staatshoofden. Het
resultaat was deze zomer te zien in de
reeks 'President in Afrika'.
Mogelijk was dat zijn laatste bezoek aan
Afrika. Voor de KRO in elk geval. Op 18
oktober begint hij aan zijn tiende en laat
ste seizoen van het consumentenpro
gramma 'Ook dat nog!Daarna wil hij op
televisie nog één kunstje doen en dan
vindt hij het welletjes. „Ais slotstuk wil ik
een serie maken over de erfgoederen van
de mensheid, over monumenten die de
mens ooit heeft gebouwd en die bewaard
moeten blijven. Zoals de Taj Mahal in In
dia en de Borobuclur in Indonesië. Met de
LTnesco heb ik daarover al gesproken. Ik
wil aan elke aflevering een thema koppe
len. Laten zien hoe de ené cultuur op de
andere bouwde. In feite is alles rond. Het
idee staat op papier. Het is alleen een
kwestie van twee miljoen gulden. Dat be
drag moet nog ergens vandaan komen."
Vernieuwing
Tot augustus volgend jaar, als zijn con
tract met de KRO afloopt, heeft Van den
Heuvel de tijd om die centen te vinden.
Voorlopig is hij echter druk met de voox--
bereiding van de komende afscheidstour-
nee van 'Ook dat nog!' „Nog een jaar en
dan moet mijns inziens de bijl erin: ik er
uit, het hele presentatieteam eruit. Men
sen van buitenaf moeten dan maar eens
Aad van den Heuvel: „Als je door Afrika reist, reis je echt van het jaar nul naar 2000." foto Ton Kastermans De redactie van 'Ook dat nog' overlegt. foto Jos Pou lissen
gaan brainstormen over het vervolg van
deze formule. Want ik neem aan dat de
KRO er wel mee wil doorgaan. Wekelijks
komen er nog tientallen brieven binnen.
Het zou zonde zijn om die te laten liggen.
Maar na tien jaar is het gewoon tijd voor
vernieuwing."
„Het succes heeft ons ook een beetje ach
tervolgd. Mij althans. Terwijl het pro
gramma eigenlijk uit noodzakelijk
kwaad is geboren. Negen jaar geleden
vex-brak de KRO namelijk alle banden met
Joop van den Ende, omdat hij een eigen
televisiestation wilde beginnen. Dat
TV10 is toen schandelijk genoeg niet
dooi'gegaan, tussen twee haakjes. Daarna
hebben we de hele boel verkocht aan
Luxembux-g en al dat geld stroomt nu naar
dat groothertogdom. Eigenlijk te gek voor
woorden. Maax-, de KRO brak dus xxxet Van
den Ende en de omroep zat opeens zonder
amusement. Men heeft toen de rechten
van het uitex-st succesvolle programma
'That's Life' gekocht en mij gevx-aagd of ik
er iets mee wilde doen. Dat wilde ik wel,
maar dan in een andere fox-mule. In 'That's
Life' zat bijvoorbeeld veel minder concu-
mentenproblematiek dan in 'Ook dat nog!
en meer cabaret. Eigenlijk lijkt 'Ook dat
nog!helemaal niet op 'That's Life', maar
we moeten nog wel steeds voor de rechten
betalen."
„Ik zal straks zeker met weemoed af
scheid nemen van 'Ook dat nog!' Ik doe
het nog steeds met veel plezier. Af en toe
had ik last van een dipje. Vooral als er ie
mand uit het team stapte. Erik van Muis
winkel is bijvoorbeeld weggegaan en nu
stopt Bavo Galema er dus mee. Komend
seizoen, en dat vind ik wel weer een aai'di-
ge uitdaging, vex-vangen we hem door
steeds een andere gast. Karin Bloemen
komt bijvoorbeeld, en Koos Postema, El
len Pieters, dat soox-t mensen. In de voor
laatste uitzending komt Ex-ik tenig en in
de laatste zit Bavo."
Toevallig
Van den Heuvel heeft er dan 38 jaar bij de
'katholieke' opzitten. Een indrukwek
kende periode, waarin hij zich ondei"-
scheidde door pi'ogramma's en reportages
die de kijker aan het denken moesten zet
ten en dat ook deden. Texwijl hij in 1960
eigenlijk puur toevallig in het televisie
vak vex-zeild raakte. Van den Heuvel
moest een verhaal schx-ijven over spox-t op
televisie en had een intex-view-afspraak
gemaakt met Jan Castelijns, destijds di
recteur televisie bij de KRO.
„Die man vx-oeg naar mijn leeftijd en naar
het bei'oep van mijn vader", herixxnex-t Van
den Heuvel zich. „Hij dacht dat ik kwam
solliciteren. De KRO zocht namelijk ie
mand voor met name de sport. Drie dagen
later was ik aangenomen, tex-wijl ik abso
luut niets van televisie wist. Ik had thuis
niet eens een toestel staan."
Een klein jaar later kreeg Van den Heuvel
de opdracht 'een soort actualiteitenpx-o-
gramma op poten te zetten'. Dat werd het
legendaiische Brandpunt. „De eerste
twee jaar maakten we absoluut geen ac
tualiteitenprogramma. Meer een familie-
magazine met spelletjes. Door de komst
van cameraman Piet Kaart veranderde
dat eigenlijk. Ik ging met hem op stap en
we maakten reportages van de bouw van
de Bex-lijnse Muur en over de px-oblemen in
Belgisch Kongo. Dat waren goede items,
maar ze detoneerden met de rest van het
programma. Toen is besloten van Bx-and-
punt een echte actualiteitenrubx-iek te
maken."
Met veel succes. Brandpunt groeide in
koi-te tijd uit tot 'een progx-amma met
springstof', zoals de toenmalige eindre
dacteur Richax-d Schoonhoven het uit
drukte. Tijdens de roerige jaren zestig
zwierf het team van Brandpunt 'in
hemdsmouwen over de wereldbol'. Bij
Van den Heuvel werd in die tijd het besef
geboren dat televisie een bruikbaar in
strument is in het kader van ontwikke-
lingssamenwex-kiixg.
„Ieder mens krijgt wel een beetje een tik
van de molen. Ik kreeg hem toen ik met ei
gen ogen zag dat het er in verschillende
delen van de wereld wel heel bar aan toe
gaat. Voor Bx-andpunt x-eisden we naar
landen in de Dei'de Wereld. We gingen
naar aardbevingen, ovei'stromingen en de
oorlog in Vietnam. We waren in feite de
eersten die de grenzen van de Nederland
se tv-kijker voorbij Zundeid legden. Het
was de tijd van Jan Pronk en met z'n allen
hadden we het idealisme van een maak
bare samenleving. Dat is altijd blijven
hangen. De huidige liefde voor Afrika is
in feite onbewust gegroeid. In Azië en La-
tij ns-Amexika zag je het in de jax~en tach
tig beter gaan, maar Afrika stagneex-de op
een 'fantastische' manier. Automatisch
ben ik nxe op dat continent gaan concen-
ti-eren. De fascinatie kwam vervolgens
vanzelf. Als je door Afx-ika reist, i'eis je
echt van het jaar nul naar 2000. In één
land zie je ïxiensen nog ixx hun blote reet lo
pen, texwijl axxdex-en dx-uk 'e-mailen' met
Europa."
Strijd
De komende twee jaar blijft hij tegen de
toenemende stroom van de vex-vlakking
op de Nederlandse televisie in strijden
voor 'bewustmakende' zendtijd. „Want -
en dat klinkt misschien een beetje hoog
dravend, maar ik meen het oprecht - ik
blijf het idee houden dat er altijd mensen
op dit soort documentaii'es zitten te
wachten of zich realisex-en 'oh, zit het zo'.
Misschien is het iets van een kleine
schoolmeestei", maar ik denk dat het niet
nutteloos is wat ik doe. Het is geen snip
pers in de wind gooien."
„Ik vind het zelfs eeix misvatting om te
denken dat er voor dergelijke program-
ma's geen belangstelling is. Deze week
zag ik bijvoorbeeld een boeiende docu
mentaire over Eschex-, maar die wox-dt dan
om half twaalf 's avonds uitgezonden. Als
iemand de volgende dag vroeg zijn bed uit
moet, haakt hij natuurlijk af. Texwijl ik
geloof dat er genoeg mensen zijn die dat
willen zien. Kijk maar eens hoe goed die
Escher-tentoonstelling wordt bezocht."
Het moge duidelijk zijn dat Van den Heu
vel de toenemende macht van de kijkcij
fers in omi-oepland betreurt. Volgens hem
wox-dt daardoor elke ci-eativiteit doodge
slagen. „De netmanagers gaan steeds
meer de dienst uitmaken. En persoonlijk
heb ik niet zoveel vertrouwen in Joop
Daalmeijer (de netmanager van Neder
land 1). Ik heb geen enkel contact met die
man en dat. vixxd ik al een veeg teken. Erlo-
pen hier tientallen programmamakers
rond die Daalmeijer ook nog nooit hebben
ontmoet. In mijn ogen is dat een rai*e orga
nisatie."
Creativiteit
„Ik wil er maar mee zeggen dat de televi
sie het px-oduct moet zijn van de program
mamakers en niet van iemand die van
achter zijn bureau zegt hoe het moet. De
tv en radio bestaan, net als een krant en
een tijdschrift, bij de creativiteit van de
medewex-kex-s. Als je geen gebruik maakt
van die creativiteit ben je reddeloos verlo-
reix. Ik geef toe dat ik tegenwooi'dig soms
met enige jaloezie naar Nederland 3 kijk,
waar je bij de VPRO en de VARA nog iets
van de dwarsheid van de mensen merkt.
Paul de Leeuw is natuurlijk een feno
meen, maar hij is niet va n de ene op de an
dere dag opgedoken. Door de jaren heen is
hij gevormd, hij heeft een paar vergissin
gen mogen maken en is nu iets unieks in de
wereld."
„Helaas is hij een uitzondering Ik zie
steeds meer hetzelfde. Horizontale pro-
gx-amnxering is nu weer het toverwoord.
Vreselijk. Iedere onvoorspelbaai-heid, ie
dere verrassing, ieder experiment wordt
daanxxee uitgebannen, Ik ben oud genoeg
oixi te begrijpen dat dat idee wel weer een
keer zal verdwijnen, maar op die manier
het lijkt wel of we steeds weer het wiel
moeten uitvinden."
Eric de Bie
Afrika lxeeft het hart van Van den Heuvel gestolen. 1-Iier is hij in ge
sprek met president Konmare van Mali.