Elke week langs
duizenden kilometers gevaar
de ruit
reportage
RUDEN RIEMENS
Oost-Europese
forensen van
de automarkt
zaterdag 5 september 1998
Overvallers, oplichters, autodieven. Tal van
gevaren bedreigen autohandelaren op hun
duizenden kilometers lange reis vanuit Oost-
Europa naar de Utrechtse Automarkt. Vorige
maand nog werden bij een parkeerplaats langs
de snelweg in Utrecht twee Litouwers
beschoten. Toch blijven ze komen, want de
handel is lucratief. En: „Wie bang is voor de
wolf moet het bos niet ingaan."
TTTeggedoken in de kraag van zijn ver-
VV schoten spijkerjack trekt de Wit-
Rus Wladimir nerveus aan zijn sigaret.
Het is maandagavond, de duisternis valt
snel over de parkeerplaats Voordaan
langs de A27 net buiten Utrecht. Samen
met enkele Litouwers brengt Wladimir de
nacht door langs de snelweg om de vol
gende ochtend vroeg op de automarkt te
zijn. Praten over de autohandel en de ge
varen die daar mee samenhangen doet hij
aarzelend, zijn ogen flitsen mee met elke
passerende auto Hij is voor het eerst in
Nederland, heeft de verhalen van Russi
sche overvallers gehoord, maar toch wil
hij naar de markt om er de auto van zijn
dromen te kopen.
Ook bij de Wit-Russen zijn de verhalen
over overvallen bekend. „Ik weet nog niet
of ik hier blijfHet hangt er ook vanaf of er
meer mensen komen overnachten. Hoe
meer er zijn hoe veiliger het is. Ik heb be
grepen dat de wagen die laatst werd aan
gevallen alleen stond. Ik denk dat we om
beurten slapen." Het is verbazingwek
kend hoe snel berichten van de overval op
bezoekers van de Utrechtse automarkt
duizenden kilometers oostwaarts bekend
zijn. Het huidige economische klimaat in
Rusland en de gestegen prijzen van de au
to's weerhouden sommige handelaren er
van naar Utrecht te komen, maar niet de
angst voor mogelijke overvallers. „Als je
bang bent voor de wolven, moet je niet
naar het bos gaan", lacht de 34-jarige Li
touwer Gediminas even verderop*
Verzorgingsplaatsen
Vijftienhonderd tot tweeduizend kilome
ter hebben ze gereden om hier een ge
bruikte auto te halen. Handelaren kun
nen het traject dromen. Sommigen rijden
het al jaren. Elke week. Zaterdag weg,
maandag hier, dinsdag naar huis en don
derdagavond terug bij vrouw en kinde
ren. Zaterdag wacht alweer het afscheid
voor de volgende rit. „We hebben soms
wel heimwee, maar zo is ons werk", zegt
de besnorde Litouwer.
De hekken van de automarkt, die zij als
'bazaar' aanduiden, openen dinsdagoch
tend om zeven uur. Maar al twaalf uur
eerder verzamelen zich de eerste Oost-
Europeanen in de omgeving. Verzor
gingsplaatsen achter benzinepompen in
de omgeving zijn populair. Voordaan en
Nijepoort langs de A27 bijvoorbeeld, vlak
om de hoek bij de automarkt. Binnen de
bebouwde kom van Utrecht mogen ze niet
staan.
In de loop van de avond stoppen verschil
lende busjes met Litouws kenteken op
verzorgingsplaats Voordaan. Ze hebben
meestal geen ramen aan de achterkant en
zijn van binnen verbouwd om tenminste
acht mensen te vervoeren. Op de terugweg
hebben de passagiers alle ruimte in hun
nieuwe aanwinst. Achterin de busjes lig
gen matrassen, in twee lagen, voorin is
een tafeltje gemonteerd. Comfort is ver te
zoeken, maar wat geeft dat. Halve liter
flessen Baltijos, Litouws bier van twaalf
procent, rinkelen en moeten de verveling
verdrijven.
Een van de busjes is van Aloyzias (36) en
Gediminas uit Kaunas, na de hoofdstad
Vilnius de tweede stad van de Baltische
republiek. De rust van het moment heeft
volgens hen vooral met de zomerperiode
te maken en met de prijzen op de markt
die de laatste jaren flink gestegen zijn.
Van wegblijven uit angst vanwege de
overval van vorige maand en een soortge
lijk incident begin juli is volgens hen geen
sprake, ook al wordt er onderling wel over
gesproken. „We blijyen zo veel mogelijk
bij elkaar. Sommigen blijven wakker en
staan op wacht."
De veiligheid langs de Nederlandse snel
wegen is nog altijd stukken beter dan in
met name Polen. En ook daar is het intus
sen alweer beter dan een paar jaar gele
den. „Toen reden we echt in konvooi en
stopten alleen gezamenlijk bij twee tank
stations."
Het was de tijd van maffiabendes die de
autohandelaren ripten. Intussen heeft de
georganiseerde misdaad volgens de Li
touwers haar werkterrein alweer verlegd
en zijn het naar hun indruk meer ongere
gelde criminelen die reizigers als doelwit
ontdekt hebben. De autokopers zijn een
aantrekkelijke prooi. Ze zijn doorgaans
met ettelijke duizenden guldens aan har
schoots op tegen de inspanning van de
lange reis en de risico's van ongeval en be
roving. De verdiensten zijn overigens,
volgens de handelaren, de laatste jaren
fors teruggelopen. Begin jaren negentig
hoefde op het prijskaartje van de auto
markt slechts de aanduiding Duitse mark
vervangen te worden door het dollarte
ken. Bij de toenmalige koers betekende
dat al gauw een winst van vijftig procent.
Een auto die in Utrecht tien mille kostte,
leverde in Oost-Europa dan al snel vijf
mille extra op.
Nu moeten de Litouwers, naar eigen zeg
gen, genoegen nemen met zeshonderd tot
hooguit tweeduizend gulden winst per
auto. En daar gaan dan de reiskosten en
leges voor documenten nog vanaf. „Het
kan ook verlies opleveren." Het Litouwse
duo is soms gericht voor klanten op zoek
naar een bepaald type auto. Ze beperken
zich daarbij allang niet meer tot de auto
markt alleen. Ook garagebedrijven in de
regio Utrecht gaan ze langs. „Dat is eigen
lijk veel beter en betrouwbaarder. Daar
kunnen we een wagen op de brug zetten en
dus beter bekijken.
Roebel
Als er geen gerichte opdracht is, kiezen ze
zelf een wagen uit die goed in de markt
ligt. „Een paar jaar geleden waren dat
vooral Mercedes, BMW en Ford (Scorpio).
Nu zijn het ook andere merken zoals Vol
vo." Slechts een klein deel van de wagens
komt in Litouwen aan. De meeste worden
onderweg weer verkocht. De handelaren
worden in de loop van woensdag aan de
Pools Litouwse grens doorgaans al opge
wacht door kopers. „Het zijn merendeels
Russen. Ze weten dat we er aan komen.
Vroeger waren het er veel meer dan nu",
zegt Aloyzias. „Toen stonden er soms
honderd kopers te wachten voor drie au
to's. Nu zijn het er vaak niet meer dan
twintig." De val van de roebel in de afge
lopen weken is daar duidelijk merkbaar.
Intussen is het prijsvoordeel minder
groot, maar blijven ze naar Utrecht ko
men omdat ze inmiddels vertrouwd zijn
met het Nederlandse systeem. „En hier
weet je redelijk zeker dat een auto niet ge
stolen is, dat is in Duitsland maar de
vraag", zegt Litouwer Anthonus. „We
merken het snel als er een luchtje aan een
auto zit. We kennen de papieren. Daarom
ga ik altijd naar Holland." En natuurlijk:
„Het is een mooi land, Utrecht een mooie
stad met aardige mensen."
Jos Verlegh en
Roeland Franck
de valuta op pad. Het lokt ook louche wis
selaars aan, vaak Russen die met trucs
proberen een deel van het geld binnen te
halen.
Twee jaar geleden zijn enkele Russen in
Zwolle veroordeeld tot gevangenisstraf
fen van vier jaar wegens berovingen en af
persingen van automobilisten uit het
voormalige Oostblok. Onderzoeksleider
Pern Nijhuis van de politie IJsselland her
innert zich nog hoe terughoudend gedu
peerden waren om aangifte te doen. Men
ging naar Litouwen, Letland en Wit-Rus-
land om getuigen en slachtofffers te ver
horen „Die Russen hebben hun straf er
inmiddels opzitten en zijn vervolgens het
land uitgezet", aldus Nijhuis.
Tijdens het onderzoek kwam aan het licht
dat Russische bendes vaker actief waren
langs de Nederlandse snelwegen dan
werd aangenomen. Slachtoffers werden
in hun slaap verrast en bedreigd met mes
sen, knuppels en pistolen. Verschillende
handelaren werden ook gestoken en ver
wond. Daders dreigden heii te doden en
hun geslachtsdelen af te snijden. Zij be
roofden de mensen van geld en goederen
onder het mom dat er sprake was van 'tol
heffing' op de Nederlandse wegen. Na
men van slachtoffers werden door de
overvallers genoteerd zodat ze ze later
'konden vinden' als ze aangifte durfden te
doen.
Alert
Het Korps Landelijke Politiediensten
(KLPD) in Driebergen, verantwoordelijk
voor het toezicht op de snelwegen, is vol
gens woordvoerder John Bennink alert op
de bewegingen op de parkeerplaatsen,
'maar ook niet meer dan dat'. „We gaan
daar niet gericht op surveilleren. Het ih
wel zo dat de bezetting van onze nacht
dienst de laatste jaren is vervijfvoudigd.
Onze mensen rijden daarom ook wat va
ker over de parkeerplaatsen."
Wijkagent Auke Nonkes van de Utrechtse
politie die de automax-kt tot zijn werkter
rein rekent, doet gewoonlijk op maandag
avond dienst om wat extra zicht te hou
den op de kampeerders. Hij doet de
verzorgingsplaatsen en tankstations elke
maandagavond een paar keer aan, ook al
behoren die strikt genomen niet tot zijn
werkgebied. Zo leert hij de mensen alvast
kennen die de volgende dag op de markt
zijn. Toch is de aanwezigheid van de poli
tie op een paar momenten in de avond
meer van symbolische dan absolute bete
kenis. Incidenten voorkomen en uitslui
ten is onmogelijk.
Het geld dat met de handel valt te verdie
nen, weegt voor veel handelaren ruim
De Wit-Rus Wladimir (r) met enkele Litouwers op de parkeerplaats Voordaan langs de A27, waar zij de nacht doorbrengen in af
wachting van de opening van de Utrechtse automarkt. foto Stijn Rademaker
