Onderweg naar de
film over de grens
Marleen Gorris is wat
extra verter geworden
PZC
Utrecht toont oeuvre
van Geels en Maas
Nieuwe film deze
maand in première
kunst cultuur
22
vrijdag 4 september 1998
Mike van Diem (met de felbegeerde Oscar) en Laurens Geels, producent van de film Karakter.
foto Rob Keeris
Zeven miljoen kaartjes zijn er
verkocht voor het verzamelde
oeuvre van First Floor Features, het
productiehuis van Laurens Geels en
Dick Maas. Allebei zijn ze producent.
Daarnaast is Maas regisseur; de meest
succesvolle van Nederland als je kijkt
naar de recettes van De Lift,
Amsterdamned, en Flodder 1, 2 en 3. In
oktober neemt hij de opnamen ter hand
voor Do Not Disturb, een in Amsterdam
gesitueerde thriller met nog aan te
kondigen Amerikaanse acteurs. Voor
volgend jaar staat een Amerikaanse
remake van De Lift op het programma.
Laurens Geels is de man van alle
externe contacten en tevens
degene die zijn bijzondere zorg
uitstrekte tot de 'gastregisseurs'
van First Floor: Alex van Warmer
dam met Abel en De Noorderlin
gen, Marleen Gorris met The Last
Island, Otakar Votocek met Wings
of Desire, Orlow Seunke met Oh
Boy, Mike van Diem met Karakter.
De Oscar die laatstgenoemde pro
ductie dit jaar in Hollywood
mocht ontvangen, kan voor First
Floor worden beschouwd als het
juweel in de kroon.
Sinds enige jaren vormen jeugd
films een bijzondere tak van
activiteiten. Esmée Lammers, de
echtgenote van Dick Maas, ver
vaardigde het alom gewaardeerde
Leve De Koningin en schrijft mo
menteel aan een nieuw script met
'Tom en Thomas' als voorlopige ti
tel. Martin Lagestee legt als regis
seur de laatste hand aan De Rode
Zwaan, de film die Geels heeft
aangekondigd als zijn laatste Ne
derlandstalige productie.
Vechten
Alles waar hun vingerafdrukken
op staan sinds het begin in 1985
zal tijdens het komende Neder
landse Film Festival in Utrecht
opnieuw worden vertoond. Dat
feit maakt bij Laurens Geels voor
al de behoefte los voor een bespie
geling van wat er in vijftien jaar
tijd is veranderd.
Wie nu begint met films maken in
Nederland, wordt met een totaal
andere situatie geconfronteerd
dan waar First Floor indertijd mee
te maken kreeg. Het is er stukken
moeilijker op geworden. Demoge
lijkheden om een film gefinan
cierd te krijgen zijn zeker niet toe
genomen. De mogelijkheden om
een film bovendien fatsoenlijk ge
distribueerd te krijgen, zijn be
paald afgenomen."
„Vroeger had je de distributiega
ranties, waardoor er tevoren al
geld beschikbaar kwam dat je in je
productie kon stekenDat systeem
is nog niet helemaal uitgestorven,
maar veel scheelt het niet. Ik heb
nog meegemaakt dat disti-ibu-
teurs vochten om een Nederlandse
film te kunnen uitbrengen. In de
tijd van Abel, Flodder en Amster
damned waren er ook veel meer
onafhankelijke distributeurs. Het
aanbod was daardoor meer divers
dan nu. Er waren ook volop films
te zien uit Frankrijk, Italië, Span
je, noem maar op. De belangstel
ling was breder geschakeerd en
niet-Amerikaanse films stonden
veel langer dan tegenwoordig.Je
wordt nu dus veel eerder gewipt,
zelfs als je voor Nederlandse be
grippen bezig bent heel aardig
succes te hebben."
„Wij konden nog met de opbreng
sten van onze grote commerciële
films reserves opbouwen die onze
onafhankelijkheid vergrootten.
Wij konden ons bestaan een hori
zon verschaffen die verder weg
lag. Een productiebedrijf dat van
daag begint, moet telkens dat hele
rondje subsidiegevers verplicht
langs met ergens de stille hoop op
een keer een succesje dat je dan
door de exploitanten nog gegund
moet worden ook."
„Ik heb altijd films willen maken,
maar had daarbij geen regiege
dachten of schnjfgedachten. Ik
spiegelde mijn ambitie aan de
klassieke echte producenten. De
droom was films maken waar ik
achter stond, waar ik zin in had,
waar ik iets speciaals voor zou
kunnen betekenen. Met een visie
hoe het aangepakt zou moeten
worden en met wie ik samen zou
willen werken. Ik zou er ook iets
van mijn eigen ei in kwijt kunnen.
En ook met het idee van: we moe
ten films maken zoals er huizen
worden gebouwd. Óegelijk finan
cieren, meedenken, organiseren
en daar geld mee verdienen."
„We hadden ideeën over hoe ver je
zou moeten proberen te gaan bin
nen de Nederlandse mogelijkhe
den. En over wat je met vormge
ving moest durven. Laat ik twee
voorbeelden geven." Toen wij
Abel wilden maken had Alex van
Warmerdam heel uitgesproken
dingen in zijn hoofd ten aanzien
van stijl en kleurgebruik. Dat von
den wij spannend. Maar in de
filmwereld be
stond alleen de
grootste scepsis
over een debutant
die uit de theater
wereld afkomstig
was en die boven
dien voor 80 pro
cent in de studio
wilde opnemen. Toen ik Abel pro
beerde te financieren kreeg ik dat
aanvankelijk niet van de grond.
Als je hetzelfde probleem vandaag
zou tegenkomen, denk ik dat ne
gen van de tien filmmakers zou
den afhaken. Maar wij deden het
gewoon toch."
„In Flodder zit die scène op de
snelweg met de omdonderende
SRV-wagen en die crashende
tankauto, een van de stunt-tech
nische hoogtepunten van de film.
Nou, als men dat soort dingen las
in een script, dan moest dat er on
middellijk uit. Dat kon niet in Ne
derland. Dat moesten we aan
Amerikanen overlaten. Maar als
er iets was waar Dick Maas en ik
elkaar in gevonden hebben, dan
was het de heilige overtuiging dat
we voor dat soort opvattingen niet
door de knieën wilden, maar bij
het maken van een film tot het
gaatje wilden gaan."
„In een groot aantal van onze films
zitten stilistische experimenten
die tot dan toe in Nederlandse
films in mijn waarneming niet wa
ren voorgekomen. En afgezien of
die experimenten altijd zo ge
slaagd waren, wij kickten daar op.
Voor Flodder hadden we nog een
Engelse stunt-coördinator, maar
voor Amsterdamned ging het uit
stekend met Dicky Beer. Wij wil
den te veel, vond men aanvanke
lijk. Later kreeg men zoiets van:
laten ze het ook maar zelf uitzoe
ken. En dat hebben we zeker ge
daan."
Keuzes
De Rode Zwaan wordt de laatste
echt Nederlandse First Floor-pro-
ductie. Het gebedel langs al die
subsidieloketjes is Geels goed beu.
„Ik zou de politiek voor een
tweetal keuzes willen stellen. Of je
besluit dat het geld van het Copro
ductiefonds Binnenlandse Om
roep gelinkt blijft aan de omroe
pen - al geven ze geen gulden uit
aan film - maar zorg dan dat het
gat voor de Nederlandse filmma
kers evenredig wordt aangevuld.
Of iets realistischer: laat het CO-
BO een speciaal deel van hun geld
reserveren voor film en verplicht
vervolgens de omroepen om een
bepaald aantal Nederlandse films
per jaar af te nemen. Dan heb je
het over dezelfde hoeveelheid
geld, maar dan hoeft de filmmaker
met een door het fonds toegewe
zen project niet meer trillend en
bevend alle zendgemachtigden
langs. Ik zal me zeker inspannen
om daar nog iets aan te doen."
„Verder meen ik mijn bijdrage aan
de Nederlandse cinema wel te
hebben geleverd. Ik heb mijn best
gedaan. Het gaat mij er overigens
niet alleen om hoe leuk het wel of
niet is om nog Nederlandse films
te maken. Het opzetten van inter
nationale films is gewoon een
nieuwe horizon. Dan zijn de fi
nancieringsmogelijkheden gro
ter. Wellicht belangrijker nog is
dat ik dan ook de kans krijg om te
werken met de 'talent pools' - ac
teurs, scenaristen - buiten Neder
land. Dat is interessant voor een
producent: je snoepkast wordt in
eens tig keer zo groot."
Het winnen van de Oscar is vol
gens Geels niet de bepalende fac
tor geweest voor zijn
internationale ambities. „De Os
car is als een schemerlamp die een
extra lichtje werpt op wat je al tot
stand had gebracht. Maar het is
niet zo dat die Oscar ineens deuren
opent die dicht waren gebleven. Ik
heb al jaren een groot relatiebe
stand in de Verenigde Staten, En
geland, Frankrijk en in Duitsland
niet te vergeten."
Laurens Geels had
jarenlang Karak
ter gekoesterd als
persoonlijk
droomproject, zo
als hij ook hoopte
nog eens ooit de
Camera Obscura
te verfilmen. „De
Camera Obscura op passende wij
ze verfilmen, dat is een enorme
klus om te kraken en op korte ter
mijn wil ik er niet eens aan den
ken. Maar ik heb wel eens ooit
geopperd dat het mijn emeritus-
project zou kunnen zijn. Zo van:
na een vruchtbare internationale
loopbaan, keert het beestje terug
naar de moederschoot en gaat ja
ren werken om zijn ultieme droom
gerealiseerd te krijgen. Het zou
prachtig zijn als het zo zou gaan."
Pieter van Lierop
Tijdens het aanstaande Nederlandse
Film Festival Utrecht wordt een retro
spectief gepresenteerd van het comple
te oeuvre van Laurens Geels en Dick
Maas
Laurens Geels en Dick Maas in Almerewood.
montage Antoon van Rossum
Drie jaar is het geleden dat
Marleen Gorris voor haar
film Antonia eerst twee Gouden
Kalveren won en als klap op de
vuurpijl een Oscar. Na die tri
omfen is vanaf 24 september
Mrs. Dalloway het eerste nieuwe
werkstuk dat we van Gorris te
zien krijgen. Het betreft een
achtenswaardige en hartroeren
de verfilming van een in 1925
door Virgina Woolf gepubliceer
de roman. Vanessa Redgrave
speelt de rol van een vrouw die
een feest gaat geven en met me
lancholie terugziet op de onher
roepelijke keuzes die ze in haar
leven maakte.
Voor Oscarwinnaars uit een
niet-Engelstalige land is het de
kunst om de plotselinge roem
snel te kapitaliseren en een re
gie-opdracht binnen te slepen
voor een internationaal presti
gieuze productie. Gorris is daar
in geslaagd, maar ze heeft wel
gemerkt hoe moeilijk die opgave
is.
Marleen Gorris: „Aanvankelijk
word je hevig gefêteerd door de
Amerikanen, want een Oscar
betekent voor hen het mooiste
wat je kimt bereiken. Mijn erva
ring is dat je vervolgens erg veel
scripts aangeboden krijgt. Een
deel daarvan wil je absoluut niet
en dat valt dus meteen weer af.
Dat andere deel, daar ga je over
denken en mee aan de slag, maar
dat blijkt dan weer in het niets
op te lossen. Daar heb je hard
aan gewerkt en daar ben je ook
wel voor betaald - gierig zijn ze
niet in Amerika - maar zo'n plan
gaat de hiërarchie in van een
maatschappij. En nadat ieder
een zich er het schompes aan ge
werkt heeft, komt het bij de 'big
boss' en dan is er alle kans dat
die zegt: 'Toch maar niet!' En
dat komt nogal vaak voor."
„Bij de meeste scripts die men je
stuurt, gaat het om een verzoek
te lezen en te zeggen wat je ervan
vindt en eventueel om het verder
mee te ontwikkelen. Mrs. Dallo
way echter werd me meteen ter
regie aangeboden, wat niet zo
vaak voorkomt. Dit was een
kwestie van elkaar leren kennen
en dan, hup, over een paar
maanden het doen. Ik vond het
een goed script en Vanessa Red
grave zat al meteen in het pak
ket, want het was speciaal op
haar geschreven. Toen heb ik het
boek gelezen, want dat had ik
nog nooit gedaan en ik vond het
erg mooi, niet voor niets een
klassieker van de Engelse litera
tuur. Dit leek me wel iets om mee
verder te gaan."
Safe
Het script was van Eileen Atk
ins, een actrice die een levens
taak gemaakt lijkt te hebben
van het dramatiseren voor to
neel, radio, tv en film van Virgi
nia Woolfs oeuvre. In twee
gevallen heeft Atkins zelfs Vir
ginia Woolf als personage geac
teerd. Het script van Mrs. Dallo
way had ze speciaal geschreven
voor Vanessa Redgrave met wie
ze dik bevriend was en die even
eens een persoonlijkheid bezit
met geldingsdrang. Desondanks
is Gorris geen moment bang ge
weest tussen hamer en aanbeeld
terecht te zullen komen.
„Aanvankelijk heb ik zelfs niet
aan die kans gedacht, terwijl je
ook nog moet weten dat het de
echtgenoot van Eileen Atkins
was die zou produceren. Die had
gedacht dat hij het geld bij el
kaar had, maar toen we twee
weken aan het filmen waren,
bleek hij zich te hebben misre
kend. Alles is toen drie weken
stil komen te liggen en achter de
schermen is men vreselijk bezig
geweest elders financiering te
vinden. Dat is toen gelukt bij de
Amerikaanse distributeur van
Antonia. Daar was ik erg geluk
kig mee, want met Antonia wa
ren ze erg goed omgesprongen.
En ze kenden mij dus al en waren
erg tevreden over wat we al ge
maakt hadden. Voor tien mil
joen gulden hebben ze de hele
boel overgenomen. Toen had ik
met de oorspronkelijke produ
cent niets meer te maken en was
mijn positie op de set dus volle
dig safe. We hebben geen artis
tieke conflicten gehad."
Mrs. Dalloway werd al twee zo
mers geleden opgenomen. En
sindsdien viel het Gorris niet
mee om zich van een volgend
project te verzekeren. Tot drie
keer toe werden er met haar
naam als regisseur films in de
vakpers aangekondigd die de
een na de ander weer afketsten
Het schijnt erbij te horen. „Dat
was ook wat ik laatst tegen Mike
van Diem heb gezegd: 'Als je
zeker weet dat je in Amerika
verder wil - en het is een leuke
ervaring om dat ooit te hebben
meegemaakt - dan moet je altijd
zorgen dat je meerdere ijzers in
het vuur hebtNiet alles op één
kaart zetten."
Avonturenverhaal
„Er was een project waarvan ik
het heel jammer vond dat het
niet doorging. Dat was Come
West With. Me. Een erg leuk
script. Maar ik zag het wel aan
komen hoor, dus ik was ook al
met andere dingen bezig. Come
West With Me had twee vrouwe
lijke hoofdpersonages. Dat al
leen al vond ik aardig, want mijn
aandacht in films gaat dan toch
speciaal uit naar vrouwen, wat
nog steeds buitengewoon uit
zonderlijk schijnt. Daarnaast
was het extra aantrekkelijk dat
het een avonturenverhaal
betrof. Over twee postorder
bruidjes die samen van alles
meemaken. Een western voor
vrouwen."
„Een ander project dat niet
doorging had een prachtig ge
schreven script over een familie
van pa en ma en twee zonen,
waar de ene zoon zelfmoord
pleegt en de andere zoon pro
beert te ontdekken waarom. Het
was waanzinnig goed geschre
ven en dan ben ik meteen ge
boeid. En The Luzhin Defence,
over een rondreizende schaak
grootmeester, was weer iets to
taal anders. Maar als bewerking
van Nabokovs roman ook weer
voortreffelijk geslaagd. Die had
ik deze maand moeten gaan
draaien met Hans de Weers, van
Egmond, als Nederlandse co
producent. Maar het geld was
net niet op tijd rond gekomen.
Toch hoop ik The Luzhin Defen
ce nog op een later tijdstip te
kunnen doen."
pas werkelijk geloof als ik daad
werkelijk met Richard Gere op
de set sta."
Enerverend
„De vier eerste films die ik ge
maakt heb - De Stilte Rond
Christine M, Gebroken Spiegels,
The Last Island en Antonia - had
ik allemaal rond 1980 al in mijn
hoofd. Ik moest ze alleen npg
uitwerken. De eerste twee gin
gen over wat me het meeste
dwars zat. Het pakketje is afge
rond. Dan kun je nu zeggen: 'Je
bent niet meer wild' of 'Je hebt
andere gedachten.' Maar ik heb
met die films precies gezegd wat
ik zeggen wilde en ik ben bijzon
der blij dat me dat gelukt is. Ver
volgens gaat een mens verder."
„Het blijft overigens nog steeds
zo dat ik alleen films kan maken
waar ik gepassioneerd voor
raak. Toen ik met Mrs. Dalloway
bezig was en het er na twee we
ken draaien even naar uit zag
dat we moesten ophouden, om
dat er geen geld meer was, moest
je eens weten hoe erg ik dat toen
gevonden heb. En hoe blij ik
werd toen het vervolgens toch
weer goed kwam."
Marleen Gorris: „In Amerika moet je meerdere ijzers tegelijk in het
vuur hebben." foto Annette Vlug
„Tegelijkertijd was ik ook weer
met iets anders bezig, een Ame
rikaanse productie, van United
Artists. Die staat nu gepland om
in januari te worden opgeno
men. Dat is Autumn In New
York, een love story met Richard
Gere. Ik kreeg dat toegestuurd
en ik vond het een mooi script.
Lief en met veel onverwachte
wendingen. Dat is best bijzon
der want bij de meeste scripts
weet je na drie bladzijden al wel
waar het naartoe zal gaan."
„Ik zat regelmatig in Londen
vanwege voorbereidingen van
die Engelse film. Toen heb ik
daar een keer met die Ameri
kaanse producent gesproken,
die trouwens een bijzonder aar
dige man was. Die wilde bij een
volgende gelegenheid graag dat
ik een ontmoeting zou hebben
met Richard Gere als die net
weer even terug zou zijn uit Ti
bet. Dat werd geregeld en die
viel me ook niet tegen. En dat ge
beurde allemaal net op een mo
ment dat die Engelse productie
vast kwam te zitten. Ik ben toen
naar Amerika geweest om ver
der te praten en er is nu een over
eenkomst. Maar ik heb het nu al
zo vaak gehad dat iets uiteinde
lij k toch weer afketste, dat ik het
„Ik geloof - en dat komt natuur
lijk door die Oscar - dat ik een
beetje in een andere fase van
mijn leven terecht ben gekomen.
Dat ik nu meer met scripts van
andere mensen wil werken. Dat
gaat trouwens niet altijd goed,
maar met bijvoorbeeld die En
gelse schrijver van The Luzhin
Defence ging het fantastisch. Ik
ben wat extraverter geworden,
meer gericht op anderen, denk
ik. En dat heeft dan toch alles te
maken met het feit dat ik in vier
films al gezegd heb kunnen krij
gen wat er echt op mijn hart ge
brand lag."
„Het leukste onderdeel van een
film maken?Nou, schrijven vind
ik ook heel leuk hoor, maar dat is
een eenzaam proces. Als het echt
goed gaat met je schrijven, heb
je nauwelijks een sociaal leven.
Maar het monteren is het.span
nendste. Daar zie je wat er alle
maal van terecht is gekomen. En
hoe je fouten nog kunt herstellen
en hoe je wat al gêlukt is toch
nog beter kunt maken. En wat je
met muziek kunt doen, is fasci
nerend. Ik vind trouwens dat de
meesten de muziek veel te achte
loos en te overdadig ertussen
gooien."
Pieter van Lierop
T