Fun Lovin' Criminals lacht om tegenslagen
Muziek en cynisme
gaan niet samen
PZC
Recordpoging:
750 uur lang
achter drums
Het geloof van
cellist Yo-Yo Ma
kunst cultuur
19
Hoofdattractie
op Lowlands
Opname van Van Zweden
leidt tot rechtszaak
vrijdag 28 augustus 1998
Zijn vrouw verklaarde hem in eerste
instantie voor gek, maar ze is hem
uiteindelijk toch gaan steunen bij zijn
poging het wereldduurrecord drummen
te verbeteren.
Hans Haak (30): ..Dat ik vanaf 1
oktober 41 dagen van huis
weg bent, omdat ik in de muziek
school ga wonen, eten en slapen,
was geen probleem Dat is ze wel
gewend, want ik zit heel vaak in de
studio. Andere mensen zeiden dat
ik dit doe omdat ik mezelf wil pro
moten. Maar dat is niet zo. Uiter
aard zou ik het leuk vinden als ik
door de publiciteit rond deze re
cordpoging meer studiowerk zou
krijgen en mijn in september uit
komende cd er beter door wordt
verkocht."
„Maar dat is niet de belangrijkste
reden om dit te doen. Ik heb ge
woon een grote vorm van presta
tiedrang in me. Ik wil altijd grens
verleggend bezig zijn. En daarbij,
ik verdien hier helemaal niets aan.
want de opbrengsten zijn bestemd
voor de Dierenambulance in Rot
terdam."
Het idee voor de huidige recordpo
ging ontstond vlak voor de jaar
wisseling. „Ik vind het leuk om
dingen te doen die andere mensen
niet zo snel zouden doen en ik had
wel weer zin om iets bijzonders te
doen. Ik ben toen het Guinness Re
cord Book gaan napluizen. Daar
na heb ik contact opgenomen met
de deelgemeente IJssel monde. Die
reageerde erg enthousiast en sa
men zijn we op zoek gegaan naar
een locatie. Dat is uiteindelijk de
muziekschool aan de Heindijk ge
worden. De buurtbewoners hoe
ven overigens niet bang te zijn
voor geluidsoverlast. Want we
hebben de boel zo ingericht dat het
geluid wordt gedempt."
Het huidige record stamt uit 1981,
toen een Amerikaan 738 uur ach
tereen heeft gespeeld
Het is de bedoeling dat Hans Haak
tot 11 november, dus 41 dagen,
achttien uur per dag (van zes uur 's
ochtend tot middernacht) achter
het drumstel plaatsneemt. De se-
mi-professionele drummer krijgt
na ieder uur vijf minuten en na ie
dere drie uur een kwartier pauze
De muziekschool wordt alleen op
1 en 14 oktober verlaten voor een
live optreden met een aantal ande
re muzikanten in een Rotterdams
pop-etablissement. De uren dat
hij daar optreedt, tellen ook mee
voor de recordpoging. GPD
Op zijn rechterbovenarm prijkt
een flinke tattoo. Huey Morgan
- zanger, rapper en gitarist bij The
Fun Lovin' Criminals, komend
weekeinde een van de topattracties
op het uitverkochte Lowlands
Festival in Biddinghuizen - zat ooit
bij de U.S. Marines. Hij is nu dertig
en er bestaat dus een vette kans dat
hij The Gulf War tegen Saddam
Hussein meemaakte.
The Fun Lovin' Criminals maken een
tomeloos soort ratjetoe. ..Rack",
noemt Huey het ginnegappend. „Een
combinatie van rap, rock en 'wreek'
wrak)." Het is een mengelmoes waarin
Huey zijn ongeremde scheppingsdrang
kwijt kan en waarmee het Newyorkse
trio zojuist zijn tweede goede album in
amper evenveel jaren heeft geprodu
ceerd. Het heet uitdagend 100 Colum
bian Morgan zelf oogt bovendien als het
ondeugende broertje van de Amerikaan
se tv-auteur Tony Danza ('de huisman')
en heeft het hart op de tong.
Maar als Operatie Desert Storm ter spra
ke komt, vraagt Huey beleefd om cle
mentie. „Wij mariniers weten wat in de
Golf is gebeurd. Als ik de rest van de dag
me niet ziek wil voelen, moet ik daarover
zwijgen." Hij brengt het militaire verle
den nog een keer ter sprake als hij vertelt
waardering te hebben voor collega-
New-Yorkers The Beastie Boys. „Onze
hele peloton kwam door de hel van het
Midden-Oosten met behulp van de
walkman en hun krankzinnige album
Paul's Boutique."
Trauma
Iedere generatie zijn eigen traumaHuey
heeft er nog eentje, maar dan van per
soonlijker aard. „Op 100 Columbian
staat Back on the Block, een song die ge-
inspireerd is door mijn vriend Carl, die
op onduidelijke wijze terecht is gekomen
in een zeer streng Huis van Bewaring.
Muziek, en dus dit liedje dat op zijn lijf
geschreven is, zijn uit den boze. Ik gooi af
en toe wat brieven zijn kant op en hij
schrijft terug. 'In november ben ik hier
uit', schrijft hij. 'En dan maakt niemand
'back on the block', in ons ouwe buurtje,
nog grappen over me."
Morgan laat over Carl niet het achterste
van zijn tong zien, maar hij vertelt ge
noeg om het karakter van zijn bandje te
duiden. „We zijn begonnen als een
groepje uit een springerige tekenfilm;
dat krijg je als je gek bent van de film Sex
Lies Videotapes van Quentin Taranti-
no. Ik hoef in de States maar het Cartoon
Network aan te zetten of weer een ande
re animator heeft wat beelden gemon
teerd op onze song, maar The Fun Lovin'
Criminals zijn inmiddels wat verder We
zijn, zelfs naar mijn smaak, verbazing
wekkend 'gewone jongens'. Blue collar
guys, jongens uit de werkende klasse, ar
beidersachtergrond. En dat klinkt nu
door in Back on the Block, maar ook in
songs als 10th Street, The View Belongs
to Everyone of Up on the Hill. Allemaal
liedjes met thema's voor de gewone
man."
Bronnen
In tegenstelling tot het debuutalbum
zijn The Criminals nog veel gevarieerder
omgesprongen met muzikale bronnen.
Zo plukt de bejaarde bluesgod B.B. King
meer dan een handjevol noten mee op het
prachtig-komische Mini Bar Blues.
Huey: ..Bless his heart for dealing with
us. man! Ongelofelijk dat hij met ons te
maken wilde hebben! We ontmoetten
hem bij een prijsuitreiking van het Britse
rockblad Q Magazine, waar hij ons de
versierselen overhandigde, behorende
bij 'beste nieuwkomers'. Wij waren ge-
nominëerd, maar hingen wat ladderig
onderuit, niet verwachtend die prijs te
winnen. We lopen als verdoofd het podi
um op. Sta ik voor B.B.! Hij zegt: 'Hi,
boysHoe gaat 't er mee. Jij bent Huey? 'k
Vind dat je leuke licks speelt. Doen jullie
niet dat nummer over James Joyce? Heb
ik veel gelezen." Huey: „Kreeg ik toch
echt de traantjes van in m'n ogen. B.B.
King die zo tegen ons praat! Dus ik zeg:
steek nou niet de draak met me, meneer
King! Zegt B.B.: 'Kalm maar jongen; ta
ke it easy! En: apropos, de naam is B.B.,
King is de naam van een profeet.' Zes
maanden later loop ik 'm tijdens een t.v.-
show tegen het lijf. Ik heb een gitaar, een
Epiphone. die wel wat lijkt op de be
roemde Lucille van B.B. Hij zegt: 'Hé,
Lucille's kleine zusje! Mag ik even7" Hij
pakt mijn gitaar, hangt Lucille mij om de
nek en ik sta daar als versteend: alstu
blieft, meneer B.Bneemt u u w gitaar te
rug. Maar het eind van het liedje is dat hij
en Lucille meespeelden op ons nieuwe
album."
Mini Bar Blues is symptomatisch voorde
licht-schri jnende humor van The Crimi
nals. Huey: „B.B. begrijpt zo'n grap uit
stekend. Toen we de opname met zijn gi
taarspel teruggestuurd kregen, ging de
telefoon 'Hé jongens, het enige onder
scheid tussen ons is een jaar of zeventig.'
Dus zei ik: hé.meneerB.B.ikbentochal
wat ouder dan u denkt. Maar ik denk dat
hij heel goed weet dat je niet moet toe
staan dat de miezerigheid van de wereld
je er onder moet krijgen. Je moet iedere
tegenslag uitlachen. Hij is een bluesman;
hij weet hoe hij misère moet overwinnen.
En dat bindt ons. Zoals ik zei'we zijn ge
wone gasten, blue collar guys'. Net als
B.B."
John Oomkes
Huey Morgan, zanger, rapper en gitarist bij The Fun Lovin' Criminals.
foto Lex van Rossen
De Twentsche Schouwburg in
Enschede eist via de kantonrechter
ruim 9.000 gulden van concert
organisator Rob Groen, manager van
Jaap van Zweden. Groen weigert een
rekening te betalen voor een cd-opname
van Van Zweden en de pianist Derek
Han. De schouwburg brengt Groen
Concert Management (GCM) de huur in
rekening van de grote zaal in het
Enschedese Muziekcentrum inclusief
een vleugel en enkele consumpties. De
Twentsche schouwburg is
verantwoordelijk voor de exploitatie
van het Muziekcentrum.
Groen zegt echter niets met de
zaalhuur in september vorig
jaar te maken te hebben. „Reser
vering is buiten mijn bureau om
gegaan. Van Zweden regelde het
zelf." De manager wil hooguit een
rekening voldoen van de piano
stemmer. Verder verwijst hij de
schouwburg-directie naar de pla
tenmaatschappij van Van Zwe
den, BMG Classics.
De manager noemt het indienen
van de rekening door de schouw
burg volstrekt belachelijk. Er is
alle reden om aan te nemen dat
Van Zweden er voor niets terecht
kon. De dirigent van het Orkest
van het Oosten had volgens hem
de ruimte toch al tot zijn beschik
king voor repetities. En inzet van
extra personeel zou met nodig zijn
geweest. Bovendien kon Groen
voor de cd-opnames elders ook
gratis zalen krijgen, mits als te
genprestatie de naam van de op
nameruimte op de cd zou komen.
Het Muziekcentrum mocht daar
ook op rekenen
„Ik vind het buitengewoon be
schamend dat Jaap van Zweden
op deze manier voor zijn werk
zaamheden wordt afgerekend,
terwijl hij er praktisch alleen er
voor heeft gezorgd dat de belang
stelling enorm is gegroeid voor
concerten in het Muziekcentrum",
schrijft Groen aan schouwburgdi
recteur Lex Kater. „De cd wordt
internationaal op de markt ge
bracht: een goede promotie van
het Muziekcentrum."
Volgens de schouwburgleiding is
het echter niet meer dan logisch
dat voor de zaal en het gebruik van
de vleugel betaald wordt. De cd
wordt immers ook commercieel op
de markt gebracht. Zij meent, me
de op gezag van de platenmaat
schappij, dat Groen wel degelijk
de aan te spreken man is. GPD
Jaap van Zweden...in conflict...
In de Leidse Stadsgehoorzaal nam de wereldvermaarde
Amerikaanse cellist Yo-Yo Ma vorige week samen met de
Nederlandse barokspecialist Ton Koopman twee cd's op:
Bach-transcripties en de celloconcerten van Boccherini (in
authentieke notatie). Ma, die eerder dit jaar de Gouden
Roos van Montreux won met zijn zesdelige videoserie
Inspired by Bach, is echt wel wat gewend. Maar in de
snelkookpan die een opnameproces nu eenmaal is,
kwamen in Leiden de darmsnaren van zijn barokcello
maar niet op temperatuur. Een gesprek over sterkte en
zwakte, nieuwe muziek en een gedurfd plan om in het
Midden-Oosten een grensoverschrijdend jeugdorkest op te
zetten.
Salzburg is als de etalage van een luxe pa
tisserie, waar je als een klein kind je
neus tegen het vensterglas plet. Als taartjes,
petits-f ourt j es en gekrulde krokanterie ver
momd buigen de huizen uit vroeger eeuwen
zich over je heen. Hier, in de stad van Mo-
zart, op een steenworp van Tirol, lijkt het
verleden het heden te domineren en de toe
komst te bepalen.
Tijdens het jaarlijkse culturele festival, de
Salzburger Festspiele, ligt het zwaartepunt
op een gedegen programma, maar toch
wordt er tegen menig heilig huisje aange
trapt. Wenen is de dood in de pot, maar hier
durft de Belgische intendant nadrukkelijk
nieuwe muziek of antiburgerlijk theater te
programmeren. De gegoede burgerij ver
wacht het zelfs. De repressieve tolerantie is
in Oostenrijk een omvangrijk fenomeen.
Het is begin augustus. Begeleid door de Ber
liner Symphoniker onder leiding van Vladi
mir Ashkenazy brengt Yo-Yo Ma in de Salz
burger Steinreiterschule 'The Protecting
Veil'. De concertzaal is tegen een overhan
gende rots aangebouwd. Ze dankt haar
sfeer aan de Spaanse rijschool die zich hier
bevond en de transparante akoestiek aan de
granieten achterwand .John Tavener (gebo
ren in 1944) schreef The Protecting Veil in
1987 en wijdde het zevendelige, intens lyri
sche stuk aan een Mariaverschijning in 902
nabij het hevig door Saracenen bedreigde
Constantinopel. De cello verleent stem aan
Maria's bede en haar geweeklaag. De muzi
kale lading is intens, bijna filmisch en heeft
niet veel op met wat de Stockhausens van
deze wereld aan nieuwe muziek brengen.
Na afloop van het concert doe ik een toela
tingsexamen. Yo-Yo Ma houdt zijn werk en
leven niet helemaal afzijdig van de media,
maar wil zelf wegen welk vlees hij in de kuip
heeft. De plaats van samenkomst is een ont
vangstruimte in een zeer intiem en luxueus
familiehotel in het hart van de stad, waar
Ma gefêteerd wordt in het bijzijn van een
dertigtal vrienden, kennissen, vertegen
woordigers van festival en platenmaat
schappijen.
Worsteling
Drie weken later zit in Leiden een frisge
wassen veertiger aan de koffie. Een dagen
lange worsteling met Bach, Boccherini en
onwillige darmsnaren zit erop. Hij lijkt een
beetje op de vorige Japanse premier, die ook
graag zijn stropdas aflegde als hij met Jel-
tsin ging vissen of cowboyboots aantrok als
hij bij Clinton ergens in het Wilde Westen
moest poseren voor de wereldpers. Yo-Yo
Ma toont een vers gesteven vrijetijdsshirt en
een gezicht waarvan de spanning is gewe
ken.
Salzburg en Tavener lijken verdrongen,
maar Yo-Yo heeft juist sterk moeten denken
aan de overeenkomst tussen de geestelijke
kracht van de oude muziek die hij in Leiden
moest leren beteugelen en de spirituele er
varing die van The Protecting Veil uitgaat.
„Er zitten aan het eind van Taveners stuk
van die grote breaks en lange glissandi. Hie-
ieieieeuoeefffHet is alsof Tavener daarmee
Maria nabootst die met lange uithalen
weent. Toen ik deze week in Leiden nadacht
of het wel correct was dat we een bewerking
van Bachs Erbarme Dich speelden, rolden
de tranen vanzelf over mijn wangen zodra
ik de noten voelde. Het is sterker dan jezelf
Daarna was ik mijn twijfels kwijt."
Onder musicologen is het een tijd bon ton
geweest om de twintigste eeuw te zien als de
eeuw van de cello. Er is immers geen ander
(strijk)instrument dat zozeer in staat is om
alle extremen van de menselijke stem na te
bootsen. De waardering die Pablo Casals,
Leo Stem, Janos Starker, Mstislas Rostrop-
ovitsj, Heinrich Schiff en in Nederland Pie-
ter Wispelwey, Anner Bijlsma en anderen
toegezwaaid kregen, bewijst dat het instru
ment de ideale vertolker is geworden van
diepgevoelde emoties. Ma, spelend op de
Stradivarius waarop Jacqueline du Pré en
Carl Davidov vóór hem werkten, kent het
effect. „Blijf zelf bescheiden", zegt hij. „Of
het nu Bach is of Tavener is, als uitvoerend
musicus moet je je vooral niet teveel ver
beelden."
„Iedereen die op mijn terrein werkzaam is,
opereert op basis van zijn instinct of op ba
sis van feiten en research. Ik geloof datje ge
voel en kennis juist moet combineren om je
werk aan te kunnen. Het gaat er ook niet om
wat de opgave is en hoeveel je ervan te we
ten kunt komen. Je moet, zoals in mijn ge
val, proberen in de compositie te komen.
Van binnenuit de muziek onderzoeken. En
om ergens in te komen heb je een ingangetje
nodig. Een muziekstuk is namelijk levend
en zit organisch in elkaar. Ieder klein feitje
kan je helpen om een stuk te doorgronden."
„Ik vind het verbazingwekkend dat Tave
ner aan het eind van de twintigste eeuw
schrijft over een wonder dat ruim duizend
jaar terug en elders, in het Byzantijnse Rijk,
heeft plaatsgevonden", zegt Ma. „We vin
den het vanzelfsprekend dat Bach over
geestelijke thema's schreef, maar van een
tijdgenoot is dat merkwaardig, zeker als
Tavener ook nog tonaal schrijft over Maria
voor strijkorkest en cello. Toen ik zijn stuk
de eerste keer hoorde, dacht ik dat ik een
enorme code moest kraken om zijn compo
sitie te kunnen begrijpen. De waarheid is
verbijsterend eenvoudig: Tavener heeft zich
beperkt tot een heel eenvoudige 'sleutel':
een beperkt gebruik van (symbolische) in
tervallen. Het is helemaal geen new age-
muziek, niet vijftien minuten lang geneu
zel. The Protecting Veil heeft een heel goede
structuur."
Moeder Aarde
„Maria is natuurlijk een vrouw maar Tave
ner geeft haar een heel diep stemgeluid. Als
ze huilt, hoor je langgerekte bastonen uit de
cello komen, alsof een beest gewond is. Zo
als in primitieve culturen gerouwd wordt.
Ik moet me dan afvragen: hoe moet ik dat
spelen en waarom? Omdat het essentieel is,
je hoort Moeder Aarde. Het is de herhaling
van de oerschreeuw. Een vrouw die leven
baart, produceert ook een heel diep gesteun.
Het is een teken van Het Leven."
Spiritualiteit
„In Leiden moest ik huilen bij Bach. In
Salzburg bezorgde Tavener me rillingen.
Spiritualiteit is overal om ons heen. Het is
zeer moeilijk om die geestelijke kracht te
herkennen in een bijna volkomen gesecula
riseerde samenleving. Zoveel in ons leven
wordt bepaald door cijfers en hoeveelhe
den. Door macht, invloed, omzet. Ik sla een
krant open om te lezen over een nieuwe film
en er staat hoeveel bezoekers er op af geko
men zijn. Er vlak naast zie ik een top-10-
lijstje. Wat stelt dat voor? Maar uiteindelijk
raakt zo'n lijstje vastgenageld in mijn on
derbewuste. Spiritualiteit vereist dat je een
innerlijke beleving ervaart, nadenkt over
het hoe en waarom. Dat is alleen wat minder
makkelijk meetbaar dan het aantal bezoe
kers dat op een film afkomt."
Muziekmaken, zegt Yo-Yo, is een activiteit
waarbij je betrokken raakt bij iets dat gro
ter is dan jezelf. „Je moet volledig kopje on
der duwen gaan in datgene dat je wilt over
brengen. Dat wil niet zeggen dat je je ego
moet vergeten of je je verstand moet uit
schakelen. Einstein zei dat hij geloofde in
het mysterie. Of ik gelovig ben? Zelf ben ik
zo beperkt dat ik het concept van een onein
dig universum niet kan begrijpen."
Muziek bezit net als religie ook de eigen
schap je bewust te maken van je eigen nede
righeid. In de Stadsgehoorzaal moest Yo-Yo
Ma zich een klein geluid aanmeten, niet ver
gelijkbaar met de draagwijdte van de mo
derne concertzaal. Spelen op darmsnaren
en musiceren zonder draagpin schiep grote
problemen. Ma moest zijn toch al niet sterke
rug teisteren om het instrument te kunnen
omklemmen. Jaap ter Linden, de vaste cel
liste in Koopmans Amsterdam Baroque Or
chestra. hielp hem door de lastige dagen te
komen.
„Onder pressie presteer ik doorgaans het
beste. Aan het Massachusetts Institute of
Technology krijgen tweedejaars studenten
halverwege het jaar de opdracht om een
machine te bouwen die een heuvel oprijdt,
terwijl van de andere kant een andere ma
chine aankomt met het doel dat vehikel eraf
te gooien. Je weet nooit wat er op je afkomt.
Het idee is om te genieten van je opdracht, te
vertrouwen op je vindingrijkheid en je ge
luk. Ook al besteed ik tien jaar aan wat ik in
Leiden opgenomen heb; het wordt er niet
beter van. Uiteindelijk kregen we het voor
mekaar. Ik heb ewan geleerd me nog beter
voor te bereidenMeer voorspel jahahaha
Bescheiden
Ma is de bescheidenheid zelve. Zelfs toen hij
van het Amsterdams Concertgebouw in
1993 de zogeheten carte blanche kreeg en
vijf concerten mocht samenstellen schonk
hij anderen op zijn minst ook een plek in het
spotlicht. Hij wil niet als de tennisser Mi
chael Chang en role-model, een voorbeeld
figuur zijn voor de Aziatische minderheid
in de VS. „Ik moet mijn eigen leven in balans
houden. Ik heb jaren achter de rug dat ik in
december naar mijn agenda keek en niet
wist waar ik tussen februari en juli was ge
bleven."
Het vliegtuig gaat. Yo-Yo moet als gevolg
van de bomaanslagen in Dar es Salam en
Nairobi eerder op Schiphol zijn voor een
veiligheidcheck van zijn bagage. „Wat kan
ik aan deze wereld doen? Volgend jaar zo
mer geven Daniel Barenboim en ik in Wei-
mar masterclasses aan veelbelovende jonge
musici uit het Midden-Oosten. Er zijn zo'n
800 muziekstudenten aangeschreven in Is
rael, Egypte, Syrië, Libanon en Jordanië. Ze
worden momenteel geauditeerd. Cairo en
Damascus bezitten goede consewatoria na
melijk. In ons achterhoofd gloort de hoop
dat we een jeugdorkest van het Midden-
Oosten kunnen opzetten. Waarin wordt sa
men-gespeeld. Dat zou heel bijzonder zijn."
John Oomkes
Meestercellist Yo Yo Ma:
„Je moet je als uitvoe
rend musicus vooral
niet teveel verbeelden."
foto Lex van Rossen
