Wilhelmina kon elegant en
verfijnd voor de dag komen
Feestprogramma
rond een vorstin
Twaalfde Vlaams-
Nederlandse
theaterfestival in
Gent en Amsterdam
12
Kamperland
ontvangt
Saskia Serge
13
In de Grote Kerk
van Veere is plaats
voor hobbyisten
en professionals
14
woensdag 26 augustus 1998
Regisseur Kitano
toont komische en
wrange kanten
van Japan
16
Kapelse Dag
is een
bruisend festijn
16
Koningin Wilhelmina (1880-1962) kennen de meesten van
ons van foto's en film. Van haar kleding hebben we vaak
een eenzijdig beeld: veel zwart, wit en robuuste vormen.
Dat de werkelijkheid op z'n minst veelkleuriger is ge
weest, toont de expositie Koninklijk gekleed die van 29
augustus tot 3 januari 1999 te zien is in Paleis Het Loo in
Apeldoorn. De tentoonstelling is onderdeel van de her
denkingsfeesten rondom de inhuldiging van de vorstin
honderd jaar geleden op 6 september 1898.
Wilhelmina's toneeljurk uit 1897, gedragen tijdens een toneel
uitvoering ter gelegenheid van de verjaardag van koningin Em
ma. foto Marianne Stevens
De activiteiten rond het
Wilhelmina-feest worden ge
houden van donderdag 27 au
gustus tot en met zondag 6
september, de dag waarop
Wilhelmina werd ingehul
digd.
Publiektrekkers zijn:
Vrijdag 28 augustus
Stadhuis Apeldoorn:
17.00 uur: Opening van twee
tentoonstellingen: Wilhelmi
na in Beeld (Van Reekum Mu
seum), tot en met 11 oktober
en Een volk presenteert zich
(Historisch Museum Apel
doorn) tot en met 29 novem
ber.
Paleis Het Loo:
11.30 uur: Opening door
Prinses Margriet van de ten
toonstelling Wilhelmina ge
kleed, tot en met 3 januari
1999.
Zaterdag 29 augustus
Centrum van Apeldoorn:
10.00-15.00 uur; Nationale
dag van Klederdrachten.
Veertig groepen uit diverse
streken en landen presente
ren zich op podia in de stad.
Orpheus:
16.00 uur: Start défilé van ge
nodigde klederdrachten over
de Loolaan.
10.00-15.00 uur: Markt van
streekstoffen.
Winkelcentrum Oranjerie:
21.00 uur: Oranjebal met me
dewerking van Deep ftiver
Quartet, Big Band Multi
Sound en Nederlandse Politie
Steelband (Ingang Nieuw-
straat).
Zondag 30 augustus
Paleis Het Loo:
10.00-14.00 uur: Concours
d'élégance van oldtimers voor
Paleis Het Loo en een rijtoer
door de binnenstad.
Maandag 31 augustus
Paleis Het Loo:
22.00 uur: Voor de tiende keer
het Van Woudenberg-vuur
werk in de tuinen van Het
Loo met een taptoe van een
Schotse doedelzakband
Vrijdag 4 september
Stallen Paleis Het Loo:
20.00 uur: Verlicht caroussel
rijden door leden van vijf Eu
ropese Koninklijke Stalde-
pertementen die zondag deel
nemen aan de optocht.
Zaterdag 5 september
Paleis Het Loo:
10.00 uur: Naar schatting
1000 Apeldoomse jongeren
geven sportdemonstratie op
een wijze en in kleding zoals
100 jaar geleden gymnastiek
werd bedreven. Ook wordt
een poging gedaan het record
'levend domino' te breken.
Voorplein Paleis Het Loo:
12.00-13.30 uur Traditionele
aubade door 'schoolkinderen
van toen' op de wijze zoals
kinderen die vroeger brach
ten aan koningin Wilhelmina.
Prinses Margriet neemt auba
de in ontvangst. Met muzika
le medewerking van Fanfare
Wilhelmina uit Heerde.
Grote Kerk:
14.30 uur: Onthulling stand
beeld van Wilhelmina bij de
Grote Kerk aan de Loolaan
door prinses Margriet.
Zondag 6 september
Omgeving paleis Het Loo:
14.00 uur: Slotdefilé en ver
trek van optocht met aan
spanningen van koninklijke
vorstenhuizen en Nederland
se aanspanningen. Route: Lo-
seweg, Zwolseweg, Loolaan,
Soerenseweg, Berg en Bos
naar Kroondomein.
door Anne Marie
van der Kolk
Robuust en veel zwart/wit, dat
beeld hebben vooral veel jon
gere Nederlanders van de ver
schijning en de kleding van
koningin Wilhelmina. Daarin
ongetwijfeld gesterkt door
filmbeelden en zwart-wit fo
to's en niet in de laatste plaats
door de beeldhouwwerken die
van de vorstin zijn gemaakt.
Wie de tentoonstelling Ko
ninklijk gekleed in Paleis Het
Loo in Apeldoorn bezoekt
krijgt echter een heel ander
beeld van Wilhelmina. Kleuri
ger, dat zeker, maar ook ver
fijnder en eleganter.
Heilige trits
Apeldoorn, Het Loo en Wilhel
mina zijn een 'heilige trits' zo
als publiciteitsman van Paleis
Het Loo Paul Rem het noemt.
Een betere locatie voor een ex
positie van de kleding van ko
ningin Wilhelmina is dan ook
niet te bedenken. Daarbij
komt, meent de kostuumcon
servator van het Paleis Elisa
beth van Braam, dat het zo'n
beetje de laatste kans is om de
kledij van de vorstin aan het
publiek te tonen. „Na dit jaar
valt er wat koningin Wilhelmi
na betreft niet zoveel meer te
gedenken. De generatie die
haar nog gekend heeft is er
over een aantal jaren niet
meer."
De robes, jurken en staatsieja-
pons die vanaf 29 augustus te
zien zijn, behoren tot de ko
ninklijke collectie en worden
beheerd door de Stichting His
torische Verzamelingen van
het Huis Oranje-Nassau in
Den Haag. De kleding is nog
niet eerder aan publiek ge
toond.
Bij het samenstellen van de ex
positie streefde Elisabeth van
Braam ernaar een zo realis
tisch mogelijk beeld te geven
van de kleding van Wilhelmi
na. „Dat betekende dat de
poppen die de kleding dragen
geen hoofd en geen armen heb
ben. Want welk hoofd je ook
gebruikt, het zou nooit echt lij
ken. Ook zijn de poppen aan
gepast aan de leeftijd waarop
de kleding werd gedragen. We
beginnen met de doopjurk en
eindigen met een van de laat
ste galajapons met sleep die de
koningin onder meer droeg bij
de viering van de achttiende
verjaardag van prinses Bea
trix." Sieraden zijn niet te zien
op de tentoonstelling. „Ze zijn
niet beschikbaar of worden op
dit moment nog gebruikt om
dat het familiestukken zijn."
Om diezelfde reden dragen de
poppen geen bontstola's en
zijn er ook geen hoeden te zien.
„Bontstola's worden nu nog
wel op de manier van toen ge
maakt maar dat wilde ik niet.
Alles wat de bezoekers zien is
ook echt door koningin Wil
helmina zo gedragen. Om de
kleding in een historisch kader
te zetten, hebben we zoveel
mogelijk foto's gezocht en die
bij de kleding geplaatst. Zo
kun je duidelijk zien hoe ze de
jurk droeg, bij welke gelegen
heid en welke accessoires ze
ex-bij droeg."
Een kleine concessie moest de
conservator wel doen. Voor
een jurk die nagenoeg door ou
derdom uit elkaar di-eigde te
vallen moesten twee ceintuur
tjes worden vervaardigd om
het kledingstuk toonbaar te
maken.Voor de i-est heb ik het
zuiver willen houden", stelt
Elisabeth Braam.
Levensecht
De tentoonstelling heeft voor
haar iets levensechts. „Het is
alsof je haar aanraakt. Dat
Wilhelmina op 8-jarige
leeftijd.
tie van de kleding is het verou
deringsproces van de zijden
vezels in jurken onder invloed
van metaalzouten. De zijde
werd oorspronkelijk ver
zwaard met deze zouten om de
kleding te verstevigen zodat ze
mooier zou vallen. Maar dooi
de tijd dreigen de vezels te bre
ken waardoor kledingstukken
uit elkaar vallen. „Binnen- en
buitenland ben ik afgereisd
om een oplossing voor dit pro
bleem te vinden", vertelt de
conseivator. Een echte oplos
sing vond ze niet, wel een me
thode om de schade zo goed
mogelijk te verhelpen en de
kleding in oude staat terug te
Kostuumconservator Elisabeth van Braam prepareert een nagemaakte Veluwse dracht van de 8-
jarige Wilhelmina. foto Marianne Stevens
Wilhelmina en
Hendrik, 1918.
ze panden van een lijfje en ge-
dx-apeerde kleding. Op de ten
toonstelling zijn verschillende
vooi'beelden van deze stijl te
zien.
Maar wat ze ook droeg, Wil
helmina wist altijd dat zij de
koningin was en zij vond het
belangrijk om dat ook in haar
kleding aan het volk mee te de
len. Zij beschouwde dit als een
van de taken van het koning
schap, weet conservator Elisa
beth van Braam.
Metaalzouten
Voor de beschilj vingen van de
jurken in de catalogus baseer
de Elisabeth van Braam zich
op i-ekeningboeken en bestel
boeken van het hof met daarin
opdrachten aan winkels uit de
jaren 1935-'40. En natuurlijk
de foto's die in overvloed be
schikbaar zijn. „Toch was het
soms moeilijk te achterhalen
wie de maker van een jui'k was
omdat het in die tijd bon ton
was om etiketten uit de kle
ding te halen. Ook was het las
tig om uit te vinden wanneer
een jurk voor het eerst werd
gedragen."
De kledingcollectie van Wil
helmina wordt net als alle mu
seale stukken bewaard in een
donkere nximte. De lichtge
wicht kledingstukken zijn ge
wikkeld in ongebleekt katoen
en opgeborgen in laden, de
zwaardere stukken hangen.
Een probleem bij de conserva-
Tentoonstelling Koninklijk
gekleed. Paleis Het Loo,
van 29 aug. -3 jan. 1999.
Openingstijden: di t/m zo
van 10-17 uur.
komt ook door de opstelling
van de jxxrken in twee lange vi
trines waar je aan alle kanten
omheen kunt lopen. Zo krijg je
een heel ander beeld van ko
ningin Wilhelmina en kim je
haar van klein meisje tot in
haar latere leven volgen. Dat
vind ik de gx-ootste charme van
deze tentoonstelling. Toen ik
ermee bezig was, raakte ik
ontroerd door de kleding. Die
is tegelijk heel eenvoudig en
toch px-achtig. Wilhelmina had
een heel fijn kleurgevoel. Dat
kwam vast doox-dat ze naast
haar staatszaken verwoed
schilderde. Daarnaast spreekt
uit haar kledingkeuze een ei
gen stijl. Wilhelmina was ie
mand die precies wist wat ze
wilde en dat gold ook voor de
kleding die ze uitzocht."
De tentoonstelling is opge
bouwd aan de hand van enkele
belangrijke gebeurtenissen in
het leven van koningin Wilhel
mina. Behalve de inhuldi
gingsjapon (1898) is ook haar
huwelijksjapon (1901) te zien
en galajurken die ze droeg bij
haar twaalfeneenhalf-, vijfen
twintig- en veeiligjarig rege
ringsjubileum. De staatsieja
pon die ze aanhad toen ze
vijf tig jaar als vorstin regeerde
(1948) behoort ook tot de col-
lectie. Daarnaast zijn er jur
ken uit de jaren '20-'40 ten
toongesteld die ze droeg als ze
geen speciale ontvangsten
had, bijvoorbeeld een wit kan
ten zomerjurk uit 1900 en ca
pes (of sortie) met goudkant
die ze droeg tijdens een privé
Uitje.
Koningin Wilhelmina volgde
voor officiële gelegenheden en
staatsieportx-etten de px-oto-
collaire kledingvoorschriften.
Voor officiële bezoeken en au
diënties en de 'dagelijkse gar
derobe' volgde zij de mode van
haar tijd. De hofrrxode, een uit
vindingvan koning Lodewijk
XIV in de achttiende eeuw,
was ook voor Wilhelmina be
palend. Staatsiejurken had
den decolletés, een puntig toe
lopend lijfje, nauwelijks
mouwtjes, veel baleinen en
slepende, wijde rokken. Bij of
ficiële gelegenheden kon hier
een hof sleep,'manteau de cour,
bij wox-den gedragen.
Stabiliteit
Wilhelmina volgde de mode in
haar tijd met enige afstand,
vertelt Elisabeth van Braam.
„Ze holde niet vooruit maar
droeg tot aan de Eerste We-
x-eldooxiog altijd deslepende
rokken die toen mode waren.
Zelfs tijdens een staatsiebe-
zoek in 1938 had ze nog een
slepende rok aan tenvijl die
toen al uit het modebeeld was
verdwenen. Die afstand
stx-aalde ook iets uit van de sta
biliteit van het koningshuis
dat niet met alle winden mee
waaide.Verder was bijna al
haar kleding zoals dat in die
tijd gewoon was in de haute
couture, van zijde, voile en
kant waarin veel zilver en
goud was vex*werkt.
De kleding van begin deze
eeuw, in de Belle Epoque, was
licht geklemd en luchtig, de
hoeden groot. Zo ook de jurken
en hoeden van de vorstin uit
die tijd. Later in de jaren twin
tig werden de hoedjes kleiner
met omgeslagen randen en ook
die pasten in de smaak van de
koningin, al zijn ze helaas niet
bewaard gebleven.
Rond 1911 werd de - toonaan
gevende - Franse couture veel
kleuriger onder invloed van de
Russische balletkleding. Ook
Wilhelmina liet zich hierdoor
inspireren getuige onder meer
een cyclaam kleurige japon uit
1912 en een pistache groene
jurk uit dezelfde periode. Hoe
wel er verder veel wit- en
roomtinten in de kleding is
vex-werkt, wax-en de eigenlijke
kleux-en iets feller, aldus de
conservator. Onder invloed
van licht en ouderdom zijn de
tinten iets verschoten.
Wilhelmina had een voorkeur
voor de kleur lila/paars, asym-
metxische sluitingen, schuin
over elkaar geslagen kraaglo-
brengen. De breekbare zijde
kan met twee lagen tule of zij
den crepeline worden beplakt
en vervolgens vastgenaaid om
te voorkomen dat stukken stof
loslaten en uit elkaar vallen.
De steunstukjes kunnen als
dat nodig is gemakkelijk wor
den vei-wijderd.
