Afscheid
familie
Nurhusan
Improvisatie is zaak van intuïtie
PZC
Kunst, poëzie en theater op
Zonnemaire buitengewoon
Snel studie fietspad
haven Terneuzen
Van Gelder vindt
ontpoldering veilig
Aanbod openbaar
vervoer moet meer
aansluiten op vraag
zeeland
10
Machteloze tranen bij vertrek
kunst cultuur
vrijdag 26 juni 1998
door Mieke van der Jagt
LEWEDORP - Hartverscheu
rend was het afscheid. Mevrouw
Nuria Nurhusan trok gisteroch
tend voor het laatst de voordeur
van haar huis aan de Dorstman-
straal in Lewedorp achter zich
dicht. Met haar vijf kinderen
stapte ze in het gehuurde busje
dat de familie naar Ter Apel
bracht. De geëmotioneerde
dorpsgemeenschap van Lewe
dorp had het nakijken. „Ik ben
doorgaans trots op Nederland,
maar op zulke momenten
schaam je je dood", verzuchtte
een buurvrouw.
Voor mevrouw Nurhusan was
de reis naar naar het Verwijder-
centrum Ter Apel de enige lega
le mogelijkheid die haar nog
restte. Het afgelopen jaar zijn
alle pogingen in het werk ge
steld om de afgewezen asiel
zoekster in Nederland, en met
name in Lewedorp. te laten blij
ven. Geen middel bleef onbe'-
proefd, geen weg onbewandeld.
Maar het mocht niet baten. Re
gels zijn regels, redeneert de
overheid, en de regels zeggen
dat mevrouw Nurhusan terug
moet naar Ethiopië. Omdat ze
geen papieren heeft, moet dat
via het Verwij d.ercentrum in Ter
Apel, waar uitgewezen asiel
zoekers zich moeten laten voor
bereiden op terugkeer in het
land van herkomst.
Terugkeer
Het is nog maar zeer de vraag of
de familie daadwerkelijk kan
worden uitgewezen. G. Burger
van Inlia, de organisatie die me
vrouw Nurhusan het afgelopen
jaar heeft begeleid, hoopt dat
dat niet gaat lukken. „Ik heb er
goede hoop op dat we over een
half jaar weer een busje gaan
huren, maar dan om het gezin
Nurhusan terug naar Lewedorp
te brengen."
Burger neemt aan dat binnen nu
en drie maanden niet mogelijk
zal zijn om het gezin de nodige
reispapieren te verschaffen. „In
Ethiopië woedt immers een oor
log. Het gezin moet drie maan
den in Ter Apel blijven en als er
dan nog geen papieren zijn. kan
het verblijf met drie maanden
worden verlengd. Krijgt ze dan
nóg geen papieren, dan moet ze
daar weg. Waarheen? Naar Le
wedorp natuurlijk. In deze ge
meenschap is het gezin meer
dan welkom."
De Lewedorpers zijn vast van
plan om de familie Nurhusan
niet los te laten. Een papiertje
met het adres en telefoonnum
mer van Ter Apel circuleert on
der de aangeslagen buurtbewo
ners. Iedereen schrijft het over,
want de familie kan in het cen
trum in Ter Apel wel steun van
vertrouwde mensen gebruiken.
In Ter Apel geldt niets anders
dan de regels en de Lewedorpers
weten inmiddels hoe vijandig
die zijn ten opzichte de familie
Nurhusan.
Grote afwezige tijdens het be
wogen afscheid is de gemeente
Borsele die de regels heeft uitge
voerd, intussen claimend dat ze
alles heeft gedaan wat binnen
haar mogelijkheden lag. Burger
is het daar niet mee eens. „De
gemeente heeft steeds onder
zocht wat ze moest doen, veel te
weinig wat ze kón doen."
Als Nuria Nurhusan als laatste
in het busje stapt, gespannen,
waardig en met de rug recht als
altijd, roepen de dorpsgenoten
die hun tranen nog kunnen be
dwingen 'Tot ziens' en 'Tot
gauw'. Ze willen de angst be
zweren dat de regels dit vertrek
onherroepelijk maken. Een
buurvrouw is bitter: „We zou
den eigenlijk ruiten in moeten
gaan gooien in Den Haag, de
brand steken in al die onmense
lijke richtlijnen. In Duitsland
werden iets meer dan een halve
eeuw geleden de regels ook zo
netjes nageleefd. Ik schaam me
dat ik hier alleen maar met mijn
zakdoek sta te proberen om niet
te brullen."
door Wout Bareman
TERNEUZEN - Het Haven
schap Zeeland Seaports zet
vaart achter een onderzoek naar
de mogelijkheid om naast de
Finlandweg, één van de belang
rijkste ontsluitingswegen in het
Terneuzense havengebied, een
fietspad aan te leggen. De dage
lijks confrontatie tussen fietsers
en het overige verkeer op het één
kilometer lange traject leidt re
gelmatig tot levensgevaarlijke
situaties.
Na het zoveelste zware ongeluk,
begin juni, drongen medewer
kers van verschillende bedrij
ven in het havengebied in een
brandbrief bij het havenschap
én de gemeente Terneuzen aan
op maatregelen. Hun suggestie:
een fietspad parallel aan de
weg, die vooral wordt gebruikt
door vrachtverkeer van en naai
de bedrijven. Burgemeester drs.
R. C. E. Barbé van Terneuzen
informeerde donderdag tijdens
een vergadering van de raad van
bestuur van Zeeland Seaports
naar de stand van zaken. „Ik
heb begrepen dat er sprake is
van een levensgevaarlijke situ
atie, die nogal eens tot ongeluk
ken leidt." Directeur drs.
J. M. H. Philippen verzekerde
dat het schap de verkeerspro
blemen onderkent en op korte
termijn met voorstellen op tafel
zal komen. „Over pakweg drie
weken denk ik dat we met con
crete plannen kunnen komen.
Het is nu nog even de vraag wel
ke richting je op moet. We heb
ben al overwogen de weg maar
helemaal voor het verkeer af te
sluiten, maar dat is een te rigou
reuze maatregel." Het ziet er
naar uit dat uiteindelijk wordt
gekozen voor de aanleg van een
fietspad. Daarvoor is voldoende
ruimte beschikbaar.
Het havenschap blijft overigens
records boeken. Was vorig jaar
al sprake van een record-goede
renoverslag en werd bovendien
een record-winst geboekt, don
derdagochtend kwam daar nog
een record bij: de raad van be
stuur had precies tien minuten
nodig om de agenda af te wel
ken. In die korte tijdspanne
werden de jaarrekening '97, de
begroting '99 en enige grond-
transacties 'afgewerkt'.
door Harmen van der Werf
MIDDELBURG - Het aanbod
van openbaar vervoer in Zee
land moet veel meer gaan aan
sluiten op de vraag. Op de door
gaande verbindingen, zoals
tussen Goes en Zierikzee en tus
sen Hulst en Terneuzen, moeten
de bussen vaker gaan rijden en
minder stoppen. In kleinere
dorpen moet de bus worden ver
vangen door een beltaxi. Of de
bus blijft daar alleen in de spits
rijden, als er veel reizigers zijn.
Adviesbureau Arends en Sam-
houd komt met deze aanbeve
lingen in een rapport voor de
provincie. Met haar voorstellen,
die nogal theoretisch zi j n en nog
moeten worden uitgewerkt,
sluit het adviesbureau aan op
een bestaande trend in het
Zeeuwse openbaar vervoer.
De enige streekvervoerder in
Zeeland tot nu toe, de ZWN
Groepzet sinds een paar jaar op
minder drukke lijnen al lijn-
taxi's in. De reizigers moeten die
taxi's een uur voor vertrek reser
veren. Arends en Samhoud wil
len dit systeem uitbreiden.
Dorpen met minder dan 1.500
inwoners zouden alleen nog met
vraagafhankelijk openbaar
vervoer ontsloten moeten wor
den. Kernen met 1.500 a 3.000
inwoners houden in de spits
uren een bus, maar op stillere
tijdenkomt er openbaar vervoer
op afroep. Dat is veel goedkoper,
want een bus is bijna twee keer
zo duur als een taxi.
Alle -andere dorpen en steden
blijven in het model van Arends
en Samhoud aangesloten op een
busdienst. Snelle, directe open
baar vervoerverbindingen ko
men er alleen tussen de grotere
plaatsen Vlissingen, Middel
burg, Goes, Zierikzee, Hulst,
Terneuzen en Oostburg.
Het relatief kleine Oostburg
staat in dit rijtje om heel Zee
land te kunnen beslaan.
Uit een klantenonderzoek van
het adviesbureau blijkt dat er
behoefte bestaat aan zulke snel
le verbindingen. Bushaltes
moeten dan wel verbeteren. En
er is vraag naar kortingskaarten
voor de bus, bijvoorbeeld in de
daluren (zoals al bij de NS) en
voor groepen. Volgens Arends
en Samhoud is er een klanten
panel nodig in Zeeland.
De treinverbindingen hoeven
nauwelijks te veranderen, vin
den de onderzoekers. Alleen het
Intercity-station Kruiningen-
Yei'seke verliest in hun ogen zijn
functie als de Westerschelde-
tunnel in 2003 wordt geopend
en de veerverbinding Perkpol-
dei-Kruiningen vervalt. Of er
dan een station moet blijven
voor een stoptrein, is opengela
ten.
Het rapport van Arends en
Samhoud is. een eerste aanzet
voor het toekomstig openbaar
vervoer in Zeeland, waarover
provincie en gemeenten nog hun
zegje moeten doen. Op termijn
zullen delen van het vervoer
door de provincie openbaar
aanbesteed gaan worden. Hoe
dat vorm krijgt, is nog in onder
zoek bij Arends en Samhoud.
door Harmen van der Werf
DEN HAAG - Commissaris van
de koningin drs. W. T. van Gel
der blijft voorstander van oxxt-
polderingen langs de Wester-
schelde. Het veiligheidsaspect,
de angst voor het water, is er in
de discussies over dit onder
werp volgens hem met de haren
bijgesleept.
Van Gelder uitte deze kritiek
gisteren op een werkconferentie
over kustbeleid in Den Haag.
Hij maakte zijn opmerking in
een breed perspectief. Volgens
Van Gelder is het veiligheidsbe
wustzijn onderontwikkeld in
Nederland. Vaak komt dat pas
bovendrijven als zich een ramp
of een bij na-ramp heeft voorge
daan. Als voorbeeld noemde hij
de versnelde uitvoering van
dijkversterkingen langs de gro
te rivieren na het hoge water van
begin 1995. Van Gelder pleitte
voor een lange-termijnvisie. Hij
haalde in dat verband de mis
lukte discussie over ontpolde-
ringen langs de Westerschelde
aan. „Sommigen hebben die
voorstellen bekritiseerd vanwe
ge de veronderstelde afname
van de veiligheid. Naar mijn
mening zijn de ontpolderings-
plannen een mooi voorbeeld van
het wijlen terugbrengen van dy
namiek."
Daarmee bedoelt hij dat er
wordt ingespeeld op toekomsti
ge zaken zoals de zeespiegelrij
zing, zodat er vele jaren later
niet allerlei noodplannen uit de
kast moeten worden gehaald.
Afgezet tegen de onrust over de
ontpolderingsplannen heeft het
Van Gelder verbaasd dat de
Zeeuwse bevolking nauwelijks
reageerde op het feit dat de
steenglooiingen van de Zeeuw
se Deltadijken niet sterk genoeg
zijn. Hij verklaarde dat met een
onderzoek van Rijkswaterstaat,
waaruit is gebleken dat 'de
Zeeuw zich veilig voelt achter
de duinen, dijken en dammen'.
Slotconcert Festival Nieuwe Muziek door Violiste Lorre Lynn Trytten met strijkorkest
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Als violiste
improviseert ze erop los, maar
als componiste wilde Lorre
Lynn Trytten tot voor kort niet
dat musici de noten anders
speelden dan zij ze had opge
schreven. Mede onder invloed
van Willem Breuker, in wiens
Kollektief ze speelt, is ze ook
improvisatiemuziek gaan com
poneren. Zaterdag 11 juli tij
dens het slotconcert van het
Festival Nieuwe Muziek in Mid
delburg presenteert haar strijk
orkest The Lorre Lynn Trytten
Strings zich daarvoor in een
verrassend nieuwe gedaante:
als jazz- en improvisatiegroep.
De in Amsterdam woonachtige
violiste is van oorsprong Ameri
kaans. Ze kwam naar Neder
land om barokviool te studeren,
bleef hangen en neemt inmid
dels een prominente plaats in in
de Nederlandse muziekwereld.
Ze speelt zowel het klassieke re
pertoire als moderne en geïm
proviseerde muziek. „Ik groeide
op met klassieke muziek", ver
telt Trytten. „Popmuziek en ge-
improviseerde muziek leerde ik
pas echt kennen toen ik in Ne
derland woonde. Ik ben in de
kerk grootgebracht en daar was
het wel gebruikelijk om binnen
het idioom van de klassieke mu
ziek te improviseren. Op de uni
versiteit speelde ik voor het
eerst in een band. De violiste
ging van school en ik werd als
vervanger gevraagd. Ik wist
niets van improviseren. De
groep speelde bluegrass en ik
varieerde in mijn eerste solo op
akkoorden uit de klassieke vi
oolmuziek."
Ritme
Volgens Ti"y tten valt het wel mee
met het verschil tussen barok
muziek en geïmproviseerde mu
ziek. „De overeenkomsten tus
sen barok aan de ene en jazz en
pop aan de andere kant zijn in
zekere zin groter dan die tussen
barok en klassieke muziek uit
de Romantiek. In beide staat het
idee van ritme centraal. De pe
riode die daartussen zit, die van
de academische en romantische
componisten, was minder vrij.
De componist was God, de mu-
Lorre Lynn Trytten: „De viool is
swingen."
sicus moest precies doen wat hij
voorschreef. Met de improvisa
tiemuziek is de cirkel eigenlijk
rond. We zijn in een aantal op
zichten weer terug bij de muziek
uit 1650."
Wat haar aantrekt in improvisa
ties is dat ze zichzelf in de mu
ziek kan stoppen. „Elke dag
speel ik andere notenAls ik me-
goed voel, kies ik moeilijkere
schema's dan wanneer ik me
slecht voel. Mijn gemoedstoe
stand is in de muziek terug te
horen. Afhankelijk van mijn bui
speel ik introvert of extravert.
Ik reageer ook op het publiek.
Daarom is niets leuker en span
nender dan spelen voor een zaal
met mensen."
het instrument van de hartstocht. Het is ook een instrument dat kan
foto Lex de Meester
(Advertentie)
Thuis op internet...
JrAJnb City OnLine in Zeeland
De eerste maanden dat Trytten
in Nederland verbleef is ze, een
zaam en afgezonderd op haar
kamertje, liedjes gaan schrij
ven. „Daar zat niets geïmprovi-
seei'ds bij. Als componist wil ik
eigenlijk dat musici mijn noten
spelen Ik heb er moeite,mee
mijn muziek uit handen te ge
ven. Die noten die ik als compo
nist opschrijf, zijn anders dan
die welke ik als impovisator
verzin. Improvisatie is een zaak
van intuïtie, daarbij gaat het om
het gevoel van een bepaald mo
ment. Componeren is veel door
dachten Een compositie komt
langzamer tot stand. Die kun je
even wegleggen en als je tijd
hebt werk je weer verder. Als
compoixiste zoek ik denk ik
meer naar een universele ma
nier van uitdrukken en als im
proviserend musicus naar een
individuele."
Haar composities lijken minder
ingewikkeld dan ze zijn. Tryt
ten: „Ik ben gefascineerd door
ritme. Daax-in komen mijn com
posities ovei'een met lichte mu
ziek en jazzmuziek. Ik schiijf
alles in een drie- of vierkwarts
maat, maar daarbinnen varieer
ik ontzettend veel met ritmes.
Dat maakt de muziek toch
moeilijk te spelen. Ik verdiep me
altijd in de mogelijkheden van
vei-schillende instrumenten
want ik vind wel dat muziek een
musicus goed moet liggen. Ik
heb een hekel aan componisten
die alleiTei afwijkende dingen
voorschx-ijven alleen maar on
der het mom origineel te zijn.
Dat Stravinsky zoiets deed, oké,
maar die had daar muzikale re
denen voor."
Subsidie
„Ik wil muziek maken die goed
klinkt en musici goed ligt. Men
sen vinden mijn composities
vaak te tonaal. Ik heb wel eens
het idee dat ik weinig subsidie
krijg omdat mijn partituren er
niet ingewikkeld genoeg uit
zien. Er zijn componisten die
dan de partituren ingewikkel
der maken, maar ik schrijf ge
woon de muziek die ik wil
schrijven."
Sinds een aantal jaren leidt
Tx-ytten een eigen strijkorkest
dat vooral wordt ingezet als het
Breuker Kollektief met snaren
moet worden uitgebreid. „Het is
een groepje dat steeds beter in
gespeeld is geraakt. Het leek me
een goed idee om eens alleen
daax'mee improvisatiemuziek te
spelen. Strijkinstrumenten
kunnen alles spelen. De viool is
het instnxment van de harts
tocht. Het is ook een instrument
dat kan swingen. Waar het om
gaat is of de violist dat ook kan.
De klassieke opleiding is zwaar
en je leert daar onder andere wel
heel snel te spelen, maar niet zo
zeer heel ritmisch. En daarom
gaat het bij swingende muziek."
Dnimmer Han Bennink is ge
vraagd de Trytten Strings te be
geleiden. „Wij zijn allemaal
klassiek opgeleid", verklaart
Trytten. „Het is goed om er ie
mand bij te hebben die ineens
heel gek uit de hoek kan komen.
We hopen dat hij ons met allerlei
onverwachte dingen overvalt.
Daar moeten wij dan op reage-
x-en en dat levert vaak de leukste
muziek op."
ConcertLorre Lynn Trytten
Strings Han Benninkzater
dag 11 juli in de Kloveniersdoe
len in Middelburg. Aanvang: 21
uur. Morgenavond (zaterdag)
improviseert Trytten na het
concert van het Xenakis Strijk
kwartet (21 uur) in de Klove
niersdoelen met komungo-
speelster Jin Hi Kim. Vanaf
22.30 uur.
The Jungle Warriors
foto Anko Wi erin ga
(Advertentie)
.00 uut
door Ali Pankow
ZONNEMAIRE - Beeldende
kunst in de akkerranden, thea
ter in de aardappelschuur, een
kinderkomedie in de appel
boomgaard, poëzie op het erf en
wereldmuziek tussexx de bomen.
Dit soort symbiosen levert de
vierde editie van het festival
Zonnemaire Buitengewoon op
zondag 12 juli. Zoxxnemaire
Bxiitengewoon is een gevarieerd
zomex-festival op en rond het erf
van de boei'derij van Jaap Verse-
put aan de Schapenweg in Zoxx
nemaire.
Nieuw dit jaar is de specifieke
aandacht voor poëzie. Zo biedt
de dichter Adriaan Bontebal in
een voordx-achtsessie zijn visie
op de vrouw:
Haar streken
niet te tellen
Maar haar borsten
op de vingers
van een hand
Andere deelnemex's aan dit on
derdeel zijn Jana Beranova en
Ruben van Gogh. De drie dich
ters verzorgen in de loop van de
middag diie optredens.
Wereldmuziek
Voor wereldmuziek is weer een
belangrijke plaats ingeruimd.
Eén van de hoogtepunten wordt
ongetwijfeld het optreden van
The Jungle Warriors, een groep
van elf musici en twee dansers
rond gitarist Jan Kuiper. Zij
brengen een mix van jazz, funk
en Afrikaanse muziekOnder de
gasten van Kuiper bevinden
zich Saskia Laroo, Bart Suer en
Karamo Guyate. Organisator
Jaap Verseput omschrijft de
laatste als 'de Jimi Hendrix op
de kora.' Een kora is een Afri-
kaarxse harp.
Meester-percussiorxist Tidlok
Gurtu komt naar Zonnemaire
met zijn groep The Glimpse met
Kai Eckhardt (bas), Java Deva
(gitaar), Ravi Chary (sitar) en de
Indiase Kathak danseres Shame
Bhate. Het muziekprogramma
biedt verder optredens van de
Cubaanse groep Sangre Latina,
de Zeeuwse band Confusion en
het Quartet Tronzo Moore.
Kinderkomedie
Dans, komedie, opera, spekta
kel en iixxpx'ovisatie zijn de in
grediënten van het theaterblok
van Zonnemaire Buitenge
woon. Het duo Heddy Lester en
Erick Beekes brengt de kinder
komedie 'M'n tante en ik'. Eexx
vex-haal over tante Wies. Niet
zomaar een tante. Ze is groot en
dik, heeft een zware stem, komt
dominant over, bemoeit zich
met alles en x'egelt zelfs je zaak
jes als je niet uitkijkt.
Achter de naam Toro de Fuego
schuilt een dans op stelten: het
lef van de stierenvechter; trots
en vuur van de flamenco. 'De
potloodventer' wordt omschre
ven als een 'walk-act': een man
met regenjas begeeft zich tussen
het publiek.
Theatermaker Reixxt Laan
brengt tijdens dit festival zijn
nieuwste px-oductie 'De zol
speelt de nieuwe kleren van de
keizer' en leden van de Zeeuwse
Komedie uit Vlissingen bieden
onder leiding van Henk Geel
hoed een aaneenschakeling van
improvisatie-acts.
Draaiorgel
Slotstuk van het festival wordt
de di-aaiox-gel-opera Carmen
door de groep 'Drama op
Straat'. Een zanger en twee zan
geressen brengen in het aardap
pelveld de mini-opei'a Carmen
met begeleiding van een tradi
tioneel draaiorgel.
Teixslotte is er nog de kunstroute
'Een picknick van aardappel tot
zee'. In de polder achter Zonne-
nxaix-e geven kunstenaars en ar
chitecten hun interpretatie van
een pickixickplek. De route gaat
tijdens de festivaldag op 12 juli
van start en kan tot en met 16
augustus worden bekeken in de
polder van Bonxmenede. Deel-
xxenxex-s zijn onder meer: Ashok
B halotra, Willem van An raad.
Teja van Hoften, Gexrit Bosma,
Gust Romijn, Gerard Marinus
Verkeike, Lex Wechgelaar, Jo-
han de Koning exx Rudi van de
Wint.
Nuria Nurhusan stapt onder grote belangstelling, in het busje dat haar naar het Verwij dercentrum in Ter Apel zal brengen.
foto Dirk-Jan Gjeltema
