kunst cultuur
Thea Beekman
komt op verhaal
in oud Zierikzee
Slavenkas vormt
basis jeugdboek
vrijdag 26 juni 1998
De titel van het nieuwste boek van Thea Beekman is Vrijgevochten.
Het verhaal begint en eindigt in Zierikzee, hoofdpersoon is
Jasper Lievenszoon de Bonte en de zeilvaart in het begin van de
achttiende eeuw speelt er een belangrijke rol in. Dat waren ook de
afspraken twee jaar geleden tussen de schrijfster, haar uitgeverij
Lemniscaat in Botterdam en de Slavenkas in Zierikzee. Woensdag 1
juli wordt het boek officieel gepresenteerd. Thea Beekman komt er
persoonlijk voor naar Zierikzee. Er wacht haar, mede in verband met
haar vijfenzeventigste verjaardag op 23 juli, een feestelijke
ontvangst. Zo zal de schrijfster onder meer getuige zijn van de
opvoering van een Middeleeuwse klucht op de trappen van de Grote
Kerk en komt ze oog in oog te staan met haar hoofdpersoon Jasper de
Bonte.
In haar woning in Bunnik vertelt Thea
Beekman: „Het begin van een boek is
voor mij altijd een los idee; in dit geval dus
de Slavenkas." Ze heeft inmiddels twee
entwintig jeugdboeken op haar naam
staan. De meeste verhalen spelen zich af
tegen een historische achtergrond. De
kinderkruistochten in het begin van de
dertiende eeuw, de Middeleeuwen in
Frankrijk, Rotterdam aan het einde van
de vijftiende eeuw, de Franse bezetting
van Utrecht en Utrecht in de tijd van de
beeldenstorm bieden de historische de
cors voor enkele van haar veelvuldig be
kroonde boeken.
Griffels
'Zwerftocht met Korilu' kreeg in 1971 een
Zilveren Griffel. Drie jaar later kreeg ze
een Gouden Griffel voor 'Kruistocht in
spijkerbroek' en voor hetzelfde boek
mocht ze ook de Europese prijs voor het
beste historische jeugdboek in ontvangst
nemen. 'Een bos vol spoken', 'Het geheim
van Rotterdam', 'De val van de Vredebor-
ch'en 'Het gulden vlies van Thule' werden
bekroond met de prijs van de Nederlandse
Kinderjury.
„Ach, ja", zegt Thea Beekman, terwijl ze
een antiek tabaksdoosje opent en gecon
centreerd een shaggie begint te draaien.
„Ik schrijf graag verhalen, die zich in het
verleden afspelen. De voorbereiding is zo
leuk, ik voel me net een soort detective.
Bovendien zijn die verhalen tijdloos. Ver
halen in deze tijd verouderen zo snel. Een
boek als 'Mijn vader woont in Brazilië'
wordt nog steeds verkocht, maar het is ei
genlijk verouderd en ik wil niet, dat er nog
een nieuwe druk van uitkomt.
Het losse idee, dat aan het boek Vrijge
vochten ten grondslag ligt, is de Slaven
kas in Zierikzee, het verzekeringsfonds
dat in 1735 werd opgericht voor het vrijk
open van Zierikzeese zeelieden, die door
Barbarijse kapers in Noord-Afrika tot
slaven waren gemaakt. Hooguit de rijke
families van kapitein en stuurman waren
in staat hun verwanten vrij te kopen. Het
lot van de bemanningsleden in lagere
rang was niet te benijden. Ze werden als
gevangenen meegevoerd en moesten vaak
als Christenslaven dienen op de zeerover
schepen van de piraten uit de Noordafri-
kaanse kuststaten Marokko, Algerije, Tu
nesië en Tripolitanië.
Thea Beekman zegt waardering te hebben
voor de oprichting van dit verzekerings
fonds. „Vele andere havensteden hadden
ook te maken met die Barbarijse kapers,
maar Zierikzee deed er tenminste wat
Omslagillustratie van Vrijgevochten, Thea Beckmans nieuwste boek.
aan." Ze had nooit van de Slavenkas ge
hoord totdat H. Uil, president-commissa
ris van dit fonds, haar erop attent maakte.
Het werd de start voor een nieuw boek. De
schrijfster gunt zichzelf een ruime voor
bereidingstijd. Al in de herfst van 1996
dwaalde ze doelbewust door Zierikzee,
dook ze in de archieven van de Slavenkas
en las ze boeken over de zeilvaart en de
slavernijOntdekken wat er in die tijd wel
en niet was, dat is van belang, volgens de
schrijfster.
Voorbereiding
In het voorjaar van 1997 besloot ze een
reis door Tunesië te maken. Dochter Ma
rianne vergezelde haar moeder. „Het ech
te centrum van de slavernij in die tijd was
De haven van Zierikzee.
foto Pieter Honhoff
Thea Beekman: „Als ik schrijf ga ik vooral intuïtief te werk."
foto Peter Arno Broer
Algiers, maar het trok me niet om in deze
tijd naar een land als Algerije te gaan."
Thea Beekman houdt van reizen en verza
melt een veelheid aan gegevens, die ze
meent te kunnen gebruiken voor haar
boeken. Je kunt, vindt ze, niet over een
land schrijven als je er nooit geweest bent.
Pas na alle voorbereiding begint het ei
genlijke schrijven.
Praten
Hoe gaat ze te werk om vanuit historische
gegevens een roman te schrijven? Krijgt
het verhaal voorrang of blijft ze vooral
trouw aan de feiten? Ze draait nog een
shaggie en zucht. „Ik vind het zo moeilijk
om over het schrijven te praten. Een hele
boel gaat intuïtief. Zodra ik begin, zet ik
alle schrijftheorieën overboord en doe ik
gewoon wat m'n hart me ingeeft. Ik verza
mel altijd veel te veel, maar beter te veel
dan te weinig. Dan kan ik tenminste alle
kanten op".
In Vrijgevochten maakt de schrijfster de
lezers deelgenoot van de eerste achttien
levensjaren van Jasper de Bonte. Hij werd
op 1 januari 1705 in de Ravestraat in Zie
rikzee geboren. Een Nieuwjaarskind!
„Die hebben altijd geluk", zei de vroed
vrouw. Maar dat klopte niet helemaal,
want drie dagen later stierf Jaspers moe
der. Zijn vader, de timmerman Lieven de
Bonte had geen flauw idee hoe hij een pas
geborene moest verzorgen en in leven
houden. Hij zocht een min voor de zuige
ling en vond die ook. Op tienjarige leeftijd
keert Jasper terug naar het huis van zijn
vader. Hij is voorbestemd zijn vader als
timmerman op te volgen, maar hij wil zo
graag naar zee en staat vaak aan de Nieu
we Haven of bij. het Havenkanaal te kij
ken hoe de schepen binnenlopen en uitva
ren. Op een dag krijgt hij de kans om met
de Anna-Maria naar Lissabon en Cadiz te
varen als duvelstoejager. Het schip wordt
voor de kust van Portugal gekaapt door
een piratengalei onder gezag van de Ak-
bar Abdallah, die is geboren en opge
groeid in Vlissingen, maar nu bekeerd is
tot de Islam en als berucht piraat te keer
gaat.
De scheepsbemanning overleeft de ka
ping. Maar daar is alles mee gezegd. Wat
gaat er met de mannen van de Anna-Ma-
ria gebeuren? Worden ze zelf op de galeien
gezet om vastgeketend aan elkaar te roei
en en andere schepen te overvallen? Moe
ten ze in de mijnen gaan werken of wor
den ze verkocht om de rest van hun leven
als slaaf te worden afgebeuld? Zierikzee
heeft nog geen Slavenkas.
Hoe historisch zo'n verhaal ook is, het zijn
altijd twintigste eeuwers, die erin rondlo
pen, zegt Thea Beekman. „Je kunt niet in
de huid kruipen van iemand, die een paar
eeuwen geleden leefde. Je kunt niet invoe
len hoe die op de wereld zou reageren. En
als je dat als schrijver wel zou lukken, dan
begrijpen de lezers van nu die reacties
niet."
Drie versies
Haar boeken komen in drie versies tot
stand. „Ik schrijf gewoon op de typema
chine, niet op een tekstverwerker. De eer
ste versie noem ik 'een kladje'. Dan komen
er allerlei personen dat verhaal binnen
wandelen, van wie ik vaak nog niet weet
wat ik met ze moet. Sommigen gooi ik er
ook weer uit. Puinruimen noem ik dat.
Puinruimen en rangschikken gebeurt in
de tweede versie. En voor het dan naar de
uitgever gaat, maak ik nog een derde in
het net."
Denkt ze aan een doelgroep als ze schrijft?
„Nee, nooit. Dat ligt bij de jeugd ook vaak
zo verschillend. Ik probeer gewoon met
een strakke compositie het verhaal een
beetje spannend te maken. Bastaard
woorden probeer ik te vermijden en met
experimenteren ben ik erg voorzichtig. Ik
heb eens langs twee verhaallijnen ge
schreven, die uiteindelijk bijeen kwamen,1
maar die kloof pikten ze niet op. Ik zorg
ervoor, dat de jeugd de draad van het ver
haal niet kwijtraakt. Verder hoef je voor
jeugdige lezers niet op je hurken te gaan
zitten. De meeste twaalfjarigen hebben al
een woordenschat als een volwassene."
Thea Beekman zegt vaak te worstelen met
het laatste hoofdstuk. „Dat vind ik het
vervelendste van een boek schrijven. Er
zijn allemaal spannende dingen gebeurd
en dan moet het verhaal nog worden afge
rond. Dat laatste hoofdstuk mag natuur
lijk geen anticlimax worden. Ik zit er al
tijd mee te worstelen. Ook nu weer. Ik was
zelf al niet tevreden en in overleg met de
uitgever heb ik het laatste hoofdstuk van
Vrijgevochten herschreven. Eerst liet ik
Jasper na zijn terugkomst in Zierikzee
niet meer naar zee gaan, maar hij is er toch
de jongen niet naar om een brave huisva
der te worden. Vandaar de nieuwe versie.
Denkt ze al aan stoppen met schrijven? Er
zijn tenslotte mensen die veel eerder dan
hun vijfenzeventigste ophouden met wer
ken. Thea Beekman niet. „Nee, hooi'. Ik
vind het prettig om te werken. Ik ben
sinds vier jaar weduwe. Ik zit dus maar al
leen, maar ik ben nog fit. Ik reis graag en
ik schrijf graag. Er zijn op het ogenblik
twee ideeën, maar daar zeg ik nog niks
over, want dat is allemaal nog zo onzeker.
Ze begon haar schrijversloopbaan in de
journalistiek. Jarenlang vulde ze weke
lijks een column in het Utrechts Nieuws
blad. Insteek waren haar belevenissen
met haar drie kinderen. „Ik schreef er al
tijd twaalf vooruit. Ik beoordeelde ze en
twee ervan gooide ik weg, om de tien beste
over te houden." Een specifiek lichtend
voorbeeld in haar vak kan ze niet noemen,
wel zegt ze veel waardering te hebben
voor het werk van Paul Biegel.
Vrijwel elke tiener kent enkele titels van
Thea Beekman. 'Kruistocht in spijker
broek' wordt veelvuldig genoemd. „Zelf
heb ik minder met dat boek. Mijn lieve
lingsboeken zijn 'Hasse Simonsdochte-
r'en 'Het helse paradijs'. Daarbij viel het
allemaal zo lekker op z'n plaats. En Vrij
gevochten was ook fijn om te schrijven."
Feestje
Uitgeverij Lemniscaat ziet in het uitko
men van haar nieuwe boek een mooie ge
legenheid om een feestje te bouwen voor
Thea Beekman. In samenwerking met de
gemeente Schouwen-Duiveland en de
Slavenkas Zierikzee is een programma
samengesteld. De schrijfster wordt
woensdagmiddag om 13.30 uur ontvan
gen in het Zierikzeese stadhuis in de
Meelstraat. Het eerste exemplaar van
haar nieuwe boek wordt in de loop van de
middag gepresenteerd bij boekhandel De
Vries aan het Havenplein.
Voor de jeugd van Schouwen-Duiveland
is via de basisscholen in Zierikzee en de
openbare bibliotheken ter gelegenheid
van het verschijnen van Vrijgevochten
een wedstrijd uitgeschreven. De deelne
mers konden kiezen uit drie onderdelen:
het beantwoorden van kennisvragen, zelf
een hoofdstuk schrijven over de avontu
ren van Jasper de Bonte of een kunstwerk
bij het verhaal maken door middel van te
kenen, schilderen, plakken, timmeren,
collages maken, kleien of wat dan ook.
Een deskundige jury bepaalt wie de win
naars zijn. Die winnaars zijn woensdag
middag speciale gasten bij alle feestelijke
activiteiten die zich in Zierikzee ter ere
van Thea Beekman en haar nieuwe boek
zullen afspelen.
Ali Pankow
Thea Beekman: Vrijgevochten - uitgeverij
Lemniscaat Rotterdam; gebonden editie
f29,50.
Parijse
memoires
van Jean
Schalekamp
Wilminks
Middeleeuwen
zijn een beetje
banaal
Paustovskij
droomt aan de
baai van Kara
Bogaz
Correct doen en
denken volgens
Kuitenbrouwer
Kunstgras:
op de vuist
Essen toont
Gauguins
Tahiti
Russische
filmposters in
het stedelijk
Jeroen Hofman
beste Zeeuw in
Gouden Strop
Jeugdboek:
Overwintering
op Nova
Zembla
Elektronische
muziek heeft
geen podium
nodig
Jim Morrison
klinkt door in
zijn zoon Cliff
