Ondernemingsraden in spagaat
Oorlog om Cyprus dreigt
PZC
PZC
Richard Holbrooke
bejubeld en verguisd
feiten en meningen
Werknemers zien volgens onderzoek OR vaak als verlengstuk van de baas
OR-leden in nood
19 juni 1948
vrijdag 19 juni 1998
Werknemers die actief zijn in een onderne
mingsraad (OR) vervreemden massaal van
de eigen achterban, de andere werknemers. De
helft van de OR-leden voelt zich in de steek gela
ten en overweegt het bijltje erbij neer te gooien.
Dat blijkt uit nog niet gepubliceerd onderzoek
van STZ (Stichting Technologie en Zeggen
schap), een advies- en onderzoeksbureau voor
ondernemingsraden.
In Nederland heeft ieder bedrijf met meer dan 35
mensen op de loonlijst een OR. In totaal zijn ze
ker 60.000 werknemers actiefin een OR. Ze wa
ken over de arbeidsomstandigheden doordat di
recties hen om advies moeten vragen als ze grote
veranderingen willen doorvoeren. STZ waar
schuwt dat het de verkeerde kant op gaat. „OR-
leden raken in een spagaat", zegt onderzoeker
Maarten van Klaveren. „Ze moeten het opne
men voor liet personeel, maar moeten ook reke
ning houden met de plannen van hun directie.
Vooral in bedrijven die bezig zijn met een reorga
nisatie vervreemden de OR-leden van hun colle
ga's. Dat heeft grote gevolgen voor de arbeids
verhoudingen in Nederland: Steeds meer
vakbonden sluiten namelijk alleen nog maar
'halve CAO's'af. Het is de bedoeling dat de OR de
rest van de CAO invult, zodat de arbeidsvoor-
waarden beter bij het bedrijf passen. „De raden
moeten dus ivel samen met de werknemers één
front kunnen vormen."
Veel ondernemingsraden kunnen die extra ta
ken niet aan. Ruim 90 procent zegt nu al te wei
nig tijd te hebben. „Terwijl een OR-lid gemid
deld één iverkdag per week vrijstelling van het
werk krijgt om OR-activiteiten te doen. De vak
beweging moet dus oppassen met het delegeren
van taken", ivaarschuwt de onderzoeker. STZ is
een groot advies- en onderzoeksbureau en is
vooral actief in de industrie, transport en het
bank- en verzekeringswezen. GPD
door Sylvia Marmelstein
Veel werknemers die actief
zijn in ondernemingsraden
(OR'en) zijn verbeten en verbit
terd. Ze zijn erbij gebaat de di
rectie te vriend te houden, maar
moeten dat bekopen met ruzie
met de achterban, hun eigen
collega's dus „Die gaan name
lijk maar al te vaak denken dat
him OR onder één hoedje speelt
met de top van het bedrijf. En
dat ze daarmee allerlei voor
deeltjes voor zichzelf binnenha
len", zegt Maarten van Klave
ren, onderzoeker van de
Stichting Technologie en Zeg
genschap (STZ).
Hij heeft de afgelopen twee jaar
onderzocht hoe de OR'en in Ne
derland draaien. Uniek is dat hij
zijn resultaten niet alleen uit
een enquête heeft gehaald, maar
ook zelf dertién bedrijven is in
getrokken om uitgebreid met de
OR-leden te praten.
Namen van bedrijven wil Van
Klaveren niet noemen. „We zijn
door de OR'en in vertrouwen ge
nomen en kunnen de vuile was
niet met naam en toenaam bui
ten hangen. Maar onze klanten
zijn vooral grote ondernemin
gen in de industrie en het trans
port met tussen de 1.000 en
5.000 werknemers." Het onder
zoek is representatief voor heel
Nederland.
Meer dan de helft van alle OR'en
ligt in een spagaat, luidt de be
langrijkste conclusie. De leden
hebben de kant van de directie
gekozen en vervreemden van
hun eigen achterban.
„Dat is vooral het geval bij be
drijven die bezig zijn met het
doorvoeren van grote verande
ringen. Denk aan ondernemin
gen waar de chefs eruit moeten,
omdat de directie naar een plat
tere organisatie streeft. Of
bedrijven waar het productie
proces op zijn kop wordt gezet
omdat er andere machines ko
men."
Bij zulke grote ingrepen zijn di
recties namelijk verplicht om de
OR om advies te vragen.
„De baas presenteert dan een
mooi plan waarin staat hoe het
bedrijf er over een paar jaar uit
moet zien. De OR-leden moeten
de uitvoering dan in goede ba
nen leiden; ervoor zorgen dat de
collega's op tijd worden bij- of
omgeschoold, dat ze de veran
deringen kunnen bijbenen, dat
de werknemers geen last krijgen
van stress, dat de werkroosters
kloppen enzovoort. De OR-le-
den worden dus hét aanspreek
punt van de werknemers."
Spookbeelden
Dat keert zich op een gegeven
moment tegen hen. „Bij iedere
reorganisatie komt er een mo
ment dat er ldappen vallen. Er
moeten werknemers uit, of ze
krijgen een andere taak. Als de
OR dan de nek uit heeft gesto
ken voor de baas, wordt dat te
gen haar gebruikt. „Er duiken
spookbeelden op bij de colle
ga's, die denken dat de OR met
de directie heult. Dat terwijl de
OR zich juist inspant voor de ar
beidsomstandigheden van col
lega's. Stank voor dank, krijgen
ze dus."
Zo'n situatie had Van Klaveren
laatst nog bij de hand. „Een in
dustrieel bedrijf met duizend
werknemers besloot drie jaar
geleden om met zelfsturende
teams te gaan werken. Dat bete
kent dat de chefs moesten gaan
coachen in plaats van orders ge
ven en dat een groep werkne
mers verantwoordelijk wordt
gesteld voor een deel van de pro
ductie. Ze moeten bijvoorbeeld
honderd producten per dag ma
ken."
Na veel discussie heeft de OR
positief geadviseerd. De voor
waarde was dat alle werkne
mers scholing zouden krijgen en
van onze redactie buitenland
Richard Holbrooke is een to
meloos ambitieus en vol
gens velen briljant man. Hij
wordt gezien als een van de be
gaafdste diplomaten van zijn
generatie, maar hij wordt ook
verguisd om zijn vaak botte ge
drag. Gisteren werd hij door
president Clinton gekozen tol
de op de minister van Buiten
landse Zaken na belangrijkste
Amerikaanse diplomaat.
Holbrooke (57) is met zijn be
noeming tot ambassadeur bij de
Verenigde Naties terug op zijn
lievelingsterrein: de diplomatie
en buitenlandse dienst. Na zijn
successen als architect van het
vredesplan voor Bosnië-Herze-
gowina, trok hij zich terug om
een boek te schrijven en geld te
verdienen in de bankwereld.
Holbrooke is een diplomaat die
met zijn gedrag extreme reac
ties oproept. Of je bejubelt hem
of je verguist hem. Hij kan te
keer gaan als een olifant in een
porseleinkast. Hij deinsde er tij
dens zijn bemiddelingspogin
gen in Bosnië niet voor terug ge
sprekspartners uit te schelden.
Succes had hij daar wel met zijn
ongebruikelijke diplomatie. Hij
forceerde een doorbraak die in
november 1995 leidde tot de
Dayton-vredesakkoorden.
Critici zeggen ondertussen dat
hij ongekend arrogant en ambi
tieus is en zijn journalistieke er
varing gebruikt om zichzelf in
de media te promoten. Dat lukte
hem onlangs weer met zijn boek
over Bosnië To end a war. Tot
groot ongenoegen van minister
van Defensie Voorhoeve uitte
hij felle kritiek op de houding
van de Nederlandse regering in
de kwestie-Srebrenica.
Maarteu van Klaveren: „Er duiken spookbeelden op bij de collega's, die denken dat de OR met de directie heult." foto Rob Keeris/GPD
dat niemand ontslagen zou wor
den. De directeur zei meteen
'ja'. Vervolgens kwam er een an
dere directeur die beknibbelde
op het scholingsbudget en wel
werknemers ontsloeg. De ach
terban geeft nu de OR de schuld.
Die heeft immers ooit inge
stemd met een reorganisatie. De
OR haakt nu af, de leden melden
zich steeds vaker ziek.
Van Klaveren heeft een hard
hoofd in de toekomst. „Zeker nu
vakbonden steeds meer van hun
taken overdragen aan de OR'en
liggen er veel gevaren op de loer.
In veel bedrijfstakken worden
namelijk zogenoemde raam-
CAO's afgesloten. Daarin
worden alleen hoofdlijnen vast
gelegd, zoals de structurele
loonsverhoging. De andere ar
beidsvoorwaarden worden door
de OR'en ingevuld. Maar ze
kunnen dat niet aan, want ze
verzuipen nu al in het werk."
Uitzonderingen
De onderzoeker heeft nog een
reden om angstig te zijn voor de
toekomst. „Hoe goed de meeste
OR'en ook zijn, je hebt altijd uit
zonderingen die bang zijn van
de werkgever. Laatst bezocht ik
een chemisch bedrijf in Leeu
warden. Uit alle leidingen lek
ten giftige dampen en na een uur
had ik stekende hoofdpijn. De
OR-leden deden niks, zeiden
dat ze onder druk werden gezet
door de directie. Stel je voor dat
zo'n OR je CAO moet invullen.
Ben je mooi in de aap gelo
geerd." GPD
Bosnië was de zoveelste parel op
de kroon in zijn maatschappe
lijke en openbare leven. Op zijn
31e was hij al hoofdredacteur
van het blad Foreign Policy. Als
ambtenaar op Buitenlandse Za
ken onder de democratische
presidenten Johnson en Carter
genoot hij groot aanzien als
Azië-expert.
Fortuin
Na de overwinning van de Re
publikeinse presidentskandi
daat Ronald Reagan in 1980
stapte hij over naar het bedrïj fs-
leven, waar hij en passant op
Wall Street fortuin maakte als
directeur-generaal van de in
vesteringsbank Lehman Bro
thers. Pas onder de democraat
Clinton keerde hij terug naar
Buitenlandse Zaken. Hij werd
in 1993 ambassadeur in Bonn.
Al na zeven maanden werd hij
teruggehaald om in Washington
vorm te geven aan het Ameri
kaanse Europa-beleid, waar hij
zich geheel op Bosnië stortte.
Hij spaarde kritiek op het weife
lende buitenlandse beleid van
Clinton en minister Christopher
van Buitenlandse Zaken niet. In
navolging van zijn grote voor
beeld Kissinger pendelde hij
maandenlang tussen Zagreb,
Sarajevo en Belgrado met belof
ten en harde dreigementen.
Na Dayton nam Holbrooke in
februaii 1996 ontslag als diplo
maat om terug te keren naar de
bankwereld en meer tijd te be
steden aan zijn kersverse, derde
echtgenote en zijn twee zoons.
Incidenteel zette Clinton hem
sindsdien nog in, als bemidde
laar in Kosovo en in Cyprus.
Maar tot schokkende resultaten
heeft dat nog niet geleid.
ANP/AFP/RTR
zie ook pagina 5
De Amerikaanse president Clinton (m) benoemde gisteren Hol
brooke (r) tot ambassadeur bij de Verenigde Naties. Holbrooke
volgt Richardson (1) op die de nieuwe minister van Energiezaken is
geworden. foto Susan Walsh/AP
door Jessica Lutz
Ondanks de nog geen twee weken oude
belofte van Griekenland en Turkije om
eindelijk de vertrouwenwekkende maatre
gelen na te leven die de landen in 1988 over
eenkwamen, liep de spanning gisteren weer
tol gevaarlijke hoogten op. Zes Turkse F-16
gevechtsvliegtuigen landden op Noord-Cy-
prus, nadat vier Griekse jets en een militair
transportvliegtuig dinsdag het zuiden aan
deden. Dat werd door Turkije als 'bedrei
ging en provocatie' gezien.
„Wij willen geen oorlog, maar dat is afhan
kelijk van de houding van de Grieks-Cy
prioten. Zij zijn degenen die zullen lijden",
zei de Turkse premier Mesut Yilmaz giste
ren. Ook Griekenland vraagt om een pak
slaag, luidde de strekking van een verkla
ring van de Turkse Generale Staf.
De Griekse vliegtuigen landden op Paphos,
de eerste militaire basis op de zuidelijke
helft van het verdeelde eiland, die begin dit
jaar voltooid werd. De aanleg van de basis
wordt regelrecht in verband gebracht met
het luchtafweersysteem dat Grieks-Cyprus
van Rusland gekocht heeft. TurMje protes
teert heftig tegen de, vanaf augustus
verwachte komst van die S-300 raketten,
omdat ze vliegtuigen in Turks luchtruim
kunnen raken. Dat bedreigt de veiligheid
van het luchtverkeer en beperkt de Turkse
bewegingsvrijheid in ernstige mate. Cyprus
ligt op minder dan honderd Mlometer van
de Turkse kust. De internationale gemeen
schap oefent tot nog toe vergeefs druk uit op
Grieks-Cyprus, Griekenland en Rusland
om af te zien van de deal.
Richard Holbrooke, de Amerikaanse Wall
Street bankier (met aanzienlijke investe
ringen op Zuid-Cyprus) die dankzij zijn on
derhandelingstalent vrede wist te bewerk
stelligen in Bosnië-Herzegowina, beet zijn
tanden stuk op het eiland. „Een nachtmer
rie voor diplomaten", noemde hij het, voor
hij gisteren zijn functie van speciale Cy-
prus-gezant van president Clinton neerleg
de om de nieuwe Amerikaanse ambassa
deur bij de Verenigde Naties te worden.
Sinds zijn bemoeienis is het Turks-Cypri
sche standpunt alleen maar verhard. „Als
hij denkt dat wij een stelletje Serviërs zijn
die hij kan rond commanderen, dan heeft hij
het mis", zei een medewei'ker van 'presi
dent' Rauf Denktash al vorig jaar. Denktash
eist inmiddels dat de in 1983 zelf uitgeroe
pen Turkse Republiek van Noord-Cyprus
internationaal erkend wordt, alvorens nog
met de Grieks-Cyprioten wordt overlegd.
Dezelfde voorwaarde geldt voor deelname
aan de toetredingsbespreMngen tot de EU.
In een interview met de Los Angeles Times
De Stichting Technologie en Zeggenschap (STZ)
luidt de noodklok over de ondernemingsraden.
Het advies- en onderzoeksorgaan voor de on
dernemingsraden in Nederland meldt dat OR-leden
massaal wijdbeens staan boven de kloof tussen direc
tieplannen en personeelsbelangen. Vooral bij reorgani
saties lijken veel OR-leden de zijde van de directies te
kiezen. Ze onderschrijven de noodzaak van verande
ring, proberen tot voor het personeel draaglijke oplos
singen te komen en oogsten vervolgens, als het mes er
uiteindelijk toch echt in gaat, onbegrip en verwijten bij
hun achterban. De neiging van vakbonden om zich te
beperken tot raam-CAO's en een groot deel van de uit-,
werking over te laten aan de ondernemingsraden,
brengt hen verder in het nauw.
Ondernemingsraden zijn praatgroepen waarin werk
gevers en werknemers los van hun zuivere - regelmatig
tegenstrijdige - posities wederzijds begrip proberen te
kweken voor wat in het belang van de onderneming als
geheel nodig is. Daarbij wordt van werknemersverte
genwoordigers verwacht dat zij de eisen van acceptabel
rendement en continuïteit weten te wegen. In die ge
sprekken wordt werknemersbelang bedrijfsbelang.
Directievertegenwoordigers moeten er hun plannen
spiegelen aan werkbaarheid en sociale criteria.
De middenpositie van de OR is uitgehold. Directieleden
blijven toch vooral directieleden. De man op de vloer
ziet weinig verschil tussen OR-leden en vakbondsver
tegenwoordigers. Echt ongebonden OR-leden zijn wit
te raven. In het poldermodel zetten de vakbonden wei
nig of geen vraagtekens meer bij economische dogma's.
Bovendien laten zij een deel van de vertaling van winst'
en verlies in de CAO-onderhandelingen over aan de on
dernemingsraden. De grijze brij is compleet.
Het mag geen verwondering wekken dat OR-leden niet
gelukkig zijn met deze ontwikkeling. Volgens de STZ
vergt het OR-werk veel tijd. Wie dan als dank voor zijn
inzet als verlengstuk van de baas wordt gezien raakt
gemakkelijk gedemotiveerd.
Het spel tussen werkgevers en werknemers is toe aan
een herdefinitie van vrijwel alle rollen. De vakbonden
moeten hun werk helemaal doen, tot op de vloer, zonder
vuil werk te laten liggen voor de ondernemingsraden.
Laat directieleden hun bedrijven goed besturen, even
tueel kundig reorganiseren. Reken de mensen uit alle
geledingen van een bedrijf die in de ondernemingsraad
samen tot adviezen komen over de bedrijfsvoering uit
sluitend af op die rol. Dat optreden is meestal niet be
slissend. Hang de OR-leden niet op aan het succes van
de voorstelling. Als de recette tegenvalt of als er voor-'
stellingen moeten worden geschrapt, is dat slechts zeer
ten dele door hun toedoen.
Het overleg in de ondernemingsraad is belangrijk voor
de vorming van een gezonde consensus binnen het be
drijf. Ook over pijnlijke maatregelen. Niet minder. Niet
bi
Ie;
Tante Bertha
Voor het Bijzonder Gerechts
hof in Rotterdam staat 'Tante
Bertha' terecht. Zij beweert
tijdens de oorlog het verzet te
hebben geholpen. Maar ze
wordt ervan beschuldigd dat
ze joden en verzetsmensen
geld heeft afgetroggeld en ze
vervolgens heeft ven-aden.
Smuts
Veldmaarschalk Smuts, de
missionair minister-president
van Zuid-Afrika, is benoemd
tot eredoctor van de Rijksuni
versiteit in Leiden. Smuts
werd een groot man en leider
van zijn land genoemd.
Bezoekers
De tweede bedrijvenbeurs Ze-
to in Middelburg heeft op de .1
eerste dag al meer dan twee
duizend bezoekers getrokken.
Voor elke duizendste bezoeker
aan de tentoonstelling is een -
prijs beschikbaar gesteld.
Oogstverzekering
Het hoofdbestuur van de 'j
Stichting voor de Landbouw
onderzoekt de mogelijMieden
voor een landbouwverzeke-
ring tegen mislukte oogsten. U.
Het gaat om een verzekering.i
tegenlage opbrengsten door
slecht weer. De landbouwers
in Zeeland zien er weinig in; ze
verwachten dat de verzeke
ring te duur zal worden en dat
het moeilijk zal zijn om de oor
zaak vén een mislukte oogst
vast te stellen.
waarschuwde Holbrooke vorige week dat er
ieder moment een oorlog om Cyprus tussen
NAVO-bondgenoten TurMje en Grieken
land kan uitbreken. Onlangs-werd ook be
kend dat de Amerikaanse en Engelse am
bassades evacuatieplannen gereed hebben
voor hun landgenoten op het eiland. Die zijn
vooral werkzaam op de militaire bases die
het Verenigd Koninkrijk behield na de onaf
hankelijkheid van de kolonie, in 1960
Coup
Een jarenlange campagne van de Grieks-
Cyprioten om het eiland te zuiveren van de
Turkssprekende moslimbevolMng, leidde
in 1974 tot een door Gx-iekenland gesteunde
coup, die tot doel had het eiland bij Grie
kenland in te lijven. Daarop bezette Turkije
de noordelijke helft, zowel om de Turks-Cy
prioten te beschermen als om te voorkomen
dat het eiland in Griekse handen viel.
In 1993 ondertekende de internationaal als
enige wettige erkende Grieks-Cypriotische
regering een 'defensiedogma' met Grieken
land, waardoor dat land verantwoordelijk
wordt voor de verdediging van het eiland.
Dinsdag verklaarde de Cyprische regering
dat de landing van de Griekse vliegtuigen
op Paphos 'de specifieke boodschap uit
droeg dat het defensiedogma bestaat zolang
het Turkse expansionisme bestaat'. GPD
City OnLïne Internet
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
http://www.city.nl
e-mail: pzcredcity1@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800 - 0231231 of maandag
t/m vrijdag: op de kantoren
gedurende de openingstijden,
zaterdags tot 14.00 uur:
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur
Tel. (0118) 484000
Fax(0118)470100
Abonnementsprijzen:
per kwartaal 95.00:
franco per post 125.50;
per maand 34,75;
per jaar 366,50;
franco per post 485,00;
bij automatische afschrijving
per termijn 1.50 korting,
losse nummers
maandag t/m vrijdag 1.75,
zaterdag 2,50 p st.,
(alle bedragen inclusief 6 pet. btw);
Postrek.nr.: 3754316
t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen
Advertentietarieven:
184- cent per mm; minimumprijs, per
advertentie 27,60;
Ingezonden mededelingen
2,5 x tarief;
speciale posities: tarief op aanvraag;
voor brieven bureau van dit blad
7,- meer(excl. 17,5 pet btw);
volledige tarieven met
contractprijzen op aanvraag.
(alle advertentieprijzen
exclusief 17,5 pet. btw)
Giro: 35 93 00, Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B.V
Vlissingen
Uitgever:
W. F dePagter
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Redactiefax: (0118) 470102
's avonds op zondag t/m
vrijdag: vanaf 19 00 uur
in het weekeinde:
verwijzing via de
telefonische boodschap
op de kantoren
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118)484000
Fax. (0118)472404
Goes: Voorstad 22
4461 KN Goes
Tel (0113) 273000
Fax. (0113)273010
Terneuzen: Axelsestraat 16
4537 AK Terneuzen
Tel. (0115)694457
Fax. (0115) 620951
Axel: Nassaustraat 15
4571 BK Axel
Tel. (0115)568000
Fax. (0115) 561415
Hulst: 's Gravenhofplein 4
4561 AJ Hulst
Tel. (0114) 373839
Fax. (0114) 373840
Zierikzee: Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee
Tel. (0111) 454647
Fax. (0111)454659
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst.
8,30-17.00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10,30 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV
Turks-Cypriotisch veiligheidspersoneel houdt de wacht op het vliegveld van Cecitkale in het noorden van Cyprus, terwijl een piloot zijn
gevechtsvliegtuig controleert. foto Burhan Ozbilici/AP
