Vakbond heeft wat uit te leggen
Vrouw morrelt
aan mannelijk beeld economie
PZC
Lege schappen straks taboe in supermarkt
economie donderdag 11 juni 1998
Minder winst voor Efteling
Akzo 40 procent in Courtaulds
Xsara's terug voor airbag
Landbouw spuit meer gif
Philips stoot klantenservice af
Na jarenlang verzet nu steun voor privatisering van WAO en WW
economie
wijzer
Bedrijfswagen kan zuiniger
KAATSHEUVEL - Het attractiepark de Efteling heeft de
winst vorig jaar met 12 procent zien dalen tot 7,6 miljoen gul
den. De omzet steeg met ruim 4 procent naar bijna 135 mil
joen.
De lagere winst is volgens het bedrijf een gevolg van extra af
schrijvingen, reorganisatie en tegenvallend weer in het hoog
seizoen. Het park ontving vorig jaar drie miljoen bezoekers.
Dat waren er iets meer dan het jaar ervoor.
De nieuwe attractie Vogel Rok en de uitbreiding van het
sprookjesbos moeten voor meer bezoek zorgen. Ook verwacht
het park positieve effecten van langere openingstijden en ex
tra aandacht voor marketing. De Efteling rekent tevens op
meer omzet van het hotel en de golfbaan. ANP
ARNHEM - Akzo Nobel heeft inmiddels de hand weten te leg
gen op 39,8 procent van de aandelen van het Britse chemische
bedrijf Courtaulds.
De directie van het Nederlands/Zweedse concern is niet onte
vreden met dit resultaat, omdat dit in enkele dagen bereikt is.
Gebi-uik makend van de lagere koers heeft Akzo Nobel zelf
9,98 procent op de beurs ingekocht. Aandeelhouders met een
totaal belang van 29,8 procent hebben bindende toezeggin
gen gedaan en tevens heeft het management, met een belang
van 0,02 procent, zich vastgelegd op verkoop aan Akzo Nobel.
Akzo Nobel wil uiteindelijk meer dan 90 procent in handen
hebben om het bod gestand te doen. ANP
AMSTERDAM - Citroen Nederland roept 3958 bezitters van
een Xsara terug naar de garage om de airbag aan de bestuur
derszijde te controleren.
Dit gebeurt naar aanleiding van een recente botsproef met
kleinere middenklassers. Uit die test bleek dat de airbag van
de Xsara na een flinke klap niet naar behoren werkte.
De garages controleren de montage van de bedieningsmodu
lator die de standaard bestuurdersairbag moet aansturen. De
extra beurt moet voorkomen dat de airbag in extreme geval
len een fractie te laat opent. ANP
DEN HAAG - Het gebruik van bestiijdingsmiddelen in de
landbouw en tuinbouw is vorig jaar gestegen.
In totaal werd er 10.397 ton ingezet om gewassen te vrijwaren
van ziekten en plagen. In 1996 was dat nog 9532 ton. Dit blijkt
uit cijfers van Nefyto, de belangenorganisatie voor de Neder
landse agrochemische industrie.
Gestegen is vooral het gebruik van fungiciden, bestrijdings
middel tegen schimmels, van 3624 ton naar 4356 ton. Van een
daling was sprake bij insecticiden, onkruidverdelgers en
grondontsmettingsmiddelen. ANP
WASHINGTON - Philips gaat zijn klantenservice uitbeste
den bij het Amexikaanse bedrijf Sitel. Philips en Si tel hebben
een contract afgesloten voor vijf jaar.
Het houdt in dat Sitel midden volgend jaar overal ter wereld
over dertien telefooncentrales zal beschikken met 1100 tele
fonisten om informatie, advies en hulp te bieden over produc
ten van het concern.
Philips krijgt per jaar rond dezestien miljoen telefoontjes met
vragen van consumenten. Tot dusverre heeft het bedrijf zijn
eigen klantenservice-apparaat gehad. Volgens een zegsman
van Sitel betekent deze nieuwe aanpak een aanzienlijke ver
betering voor de klanten, omdat Sitel op het gebied van klan
tenservice is gespecialiseerd. Het zal Philips ook kosten be
sparen. ANP
door Evelien de Jager
BUSSUM - De mededeling 'uitverkocht'
moet verdwijnen uit de supermarkten.
Fabrikanten van levensmiddelen en de
taillisten slaan de handen ineen om lege
schappen uit de winkels te bannen.
Elektronisch bestellen, beter bevoorra
den en gegevens uitwisselen over de wen
sen van de consument moeten de levens
middelenbranche binnen een paar jaar
1,5 miljard gulden omzet opleveren. En
tevreden klanten die, naar men hoopt,
meer en vaker boodschappen komen
doen.
Koudwatervrees speelt industxie en han
del nog parten. Want voor de samenwer
king is het nodig in eikaars keuken te kij
ken en dat ligt erg moeilijk. Maar een
paar 'grote jongens' als Unilever, Heine-
ken, Douwe Egberts, Albert Heijn en De
Boer Unigro hebben het voortouw geno
men en samenwerking loont de moeite,
zo blijkt uit een aantal proefprojecten.
Die 1,5 miljard gulden kan weliswaar
nog niet direct worden opgeteld bij de 40
miljard die vorig jaar in de levensmidde
lenbranche werd besteed. „Maar dat er
de komende jaren geld te verdienen is, is
zeker", is de optimistische visie van R.
van Solt directievoorzitter van Albeit
Heijn Winkelbedrijven.
Het winkelend publiek gedraagt zich
grillig. De klant krijgt wel meer te beste
den, maar hij steekt de extra guldens niet
per definitie in extra boodschappen. Uit
eten, theaterbezoek of vakanties staan
ook hoog op de prioriteitenlijst.
De consument gaat meer en meer zijn ei
gen gang en dat baart de levensmidde
lensector zorgen. De koek in de levens
middelenbranche is ondertussen wel
verdeeld. Afsnoepen van eikaars markt
aandeel lijkt het enige waar het om gaat.
De samenwerking tussen handel en in
dustrie is er nu op gericht de koek te ver
groten. En dat kan maar op één manier:
klanten lokken. Met precies het goede as
sortiment en de juiste service.
Efficient Consumer Response (ECR) is
het toverwoord. Dat is een aantal 'trucs'
waarmee fabrikanten en supermarkten
zo listig mogelijk kunnen inspelen op de
wensen van het winkelend publiek. Dat
eist het ene moment eenvoud, het andere
moment luxe, betaalbare prijzen, kwali
teit, verse producten en een steeds geva
rieerder assortiment. Maar de schappen
in supermarkt zijn niet van elastiek en de
ruimte voor uitbreiding of voorraden is
beperkt. Dus staat de klant regelmatig
voor een leeg schap en lopen de super
markten vele miljoenen aan omzet mis.
Remedie
Beter en sneller bevoorraden is een reme
die. Maar dan moeten in rap tempo gege
vens worden uitgewisseld. Hoeveel kuip
jes boter zijn er langs de kassa gegaan en
hoeveel boterklanten komen er nog?
Hoeveel kan de fabriek er leveren en hoe
snel? Het doorbellen van zo'n bestelling
is ouderwets en bovendien tijdrovend.
Belangrijkste onderdeel van ECR is dan
ook het elektronisch uitwisselen van ge
gevens en dat begint meteen bij het afre
kenen. Het kuipje boter dat langs de kas
sa gaat, wordt meteen weer besteld. Het
aantal fabrikanten, groothandels en
winkels dat op die elektronische levens
middelen-snelweg is aangesloten, groeit
ondertussen voorzichtig.
De voordelen zijn talrijk, menen de fa
brikanten en supermarkten die zich het
afgelopen jaar aan elkaar hebben ge
waagd op het gebied van bijvoorbeeld
voorraadbeheer en logische inrichting
van het schap. Slim bestellen leidde tot
lagere kosten. Het aantal controles en
voorraden nam af.
Ook de consument profiteert. Zo onder
vonden De Boer Unigro en Friesche Vlag
dat door beteren sneller leveren de houd
baarheid van bijvoorbeeld koffiemelk
toenam. Omdat de flesjes eerder in de
winkel staan, heeft de Mant langer pro
fijt van de houdbaarheidstermijn. Het
Centraal Bureau Levensmiddelenhandel
het overkoepelend orgaan van de super
markten denkt dat de samenwerking
tussen industrie en handel uiteindelijk
ook leidt tot daling van de prijzen. De
ECR-deelnemers wagen zich daar echter
nog niet aan. GPD
door Arjo Klamer
Vrouwen en economie gaan
gewoonlijk niet samen. De
kans dat u, die dit leest, een
vrouw bent, is klein. Mannen le
zen nu eenmaal vooral de eco
nomiepagina's (na de voor- en
sportpagina's) en vrouwen lezen
liever over cultuur en mode. Het
aantal vrouwen in economische
topposities blijft gering. Op de
beurs zie je ze nauwelijks. Je zou
zeggen dat de economie man
nenzaak is. Dat is natuurlijk
niet zo. Het gaat in de economie
over bedrijvigheid, werk en
welvaart en dat zijn zaken waar
vrouwen minstens zo veel be
lang bij hebben als mannen.
Gelukkig begint dit onvrouwe
lijke beeld van de economie te
veranderen. Dit dankzij vrou
wen. Een belangrijk resultaat
van de feministische beweging
is dat meer vrouwen dan ooit be
langstelling hebben gekregen
voor het mannelijke vak econo
mie. Het aantal vrouwelijke stu
denten in de economie is de af
gelopen jaren drastisch toege
nomen. Vorige maand nog
mocht aan de universiteit van
Wageningen een econome (Hen-
riëtte Maassen van den Brink)
zich in een toga hullen.
Na de radicale tijdgedurende de
jaren zeventig, roept feminisme
gauw negatieve associaties op
van vrouwen die erop uit zijn
mannen klein te maken. Femi
nistische economie roept wel
licht gelijksoortige associaties
op. Die zijn evenwel onterecht.
Feministische economie is een
vrij recente beweging van voor
al vrouwelijke economen om
aandacht te vestigen op de rol
van vrouwen in de economie.
Die aandacht was zonder meer
nodig. Zo lang mannen naar on
ze economie keken, zagen ze
over het hoofd wat vrouwen in
die economie presteerden. Zij
hielden alleen rekening met het
werk dat betaald werd en dat
was tot niet zo lang geleden
vooral mannenwerk. Het waren
de vrouwen die erop wezen dat
vrouwen zeker de helft van alle
arbeid in dit land verrichten
door thuis te werken en voor
kinderen en ouders te zorgen.
De mannenblik leidde tot het
merkwaardige resultaat dat de
gemeten economische activiteit
zou afnemen wanneer een man
zijn huishoudster trouwde. De
huishoudster zou hetzelfde
werk blijven doen (zoals boenen
en koken), alleen werd het nu
niet meer betaald en werd het
dus niet meer gerekend als eco
nomische activiteit.
De feministische economie
maakt verder een belangrijk
punt van de ongelijke beloning
van mannen en vrouwen voor
gelijksoortig werk. Zolang
vrouwen overheersen in een be
roep als de verpleging hebben ze
weinig te verwachten in termen
van beloning. Neemt het aantal
UTRECHT - Bedrijfswagens
besparen zes procent brandstof
als ze zijn voorzien van Eco-
drive, een apparaat dat zowel
snelheid als toerental begrenst.
Alleen al door de brandstofbe
sparing van zes procent verdie
nen bedrijven binnen een jaar
de kosten van de Ecodrive terug,
zo blijkt uit onderzoek dat No-
vem, de Nederlandse onderne
ming voor energie en milieu,
heeft laten verrichten.
De Ecodrive is geschikt voor al
le auto's en alle brandstoffen.
Een schermpje laat zien of een
bestuurder zich houdt aan de
snelheid en het toerental. Gaat
hij binnen vijf minuten te vaak
in de fout, dan grijpt de Eco
drive in door de maximumsnel
heid tijdelijk te verlagen.
Novem verwacht dat door - de
Ecodrive ook de kosten van on
derhoud en schades afnemen,
Advertentie
vooral als de chauffeurs ook nog
training in rijstijl krijgen. Na
der onderzoek moeten de exacte
effecten daarvan nog aantonen.
Invoering van snelheidsbegren
zers op alle lichte trucks en be
stelwagens zou volgens een stu
die van het Centrum voor Ener
giebesparing een besparing van
200 miljoen gulden per jaar op
leveren. Ook verminderen de
onveiligheid in het verkeer en de
uitstoot van uitlaatgassen.
Het aantal bestelwagens is in
Nederland de laatste jaren fors
gestegen. Novem verwacht dat
die trend zich voortzet. Maatre
gelen om het milieu te sparen en
de verkeersveiligheid te vergro
ten worden door de groei van het
wagenpark grotendeels teniet
gedaan, stelt Novem. Algehele
invoering van de Ecodrive ver
wacht de organisatie niet op
korte termijn. ANP
door Sylvia Marmelstein
DEN HAAG - De vakbeweging
heeft wat uit te leggen. Dat rea
liseert Agnes Jongerius, be
stuurder bij de vakcentrale FNV
zich als geen ander. Eerst ver
kondigt de FNV jarenlang dat ze
radicaal tegen privatisering van
de sociale zekerheid is. Nu on
dertekent de vakcentrale plot
seling een akkoord waarin staat
dat de WW en de WAO uitge
voerd mogen worden door com
merciële bedrijven, verzeke
raars dus. „Maar we hebben de
boel zo afgetimmerd dat er voor
werknemers geen gevaren meer
op de loer liggen", zweert Jon
gerius.
Zij heeft namens de FNV onder
handeld over het unieke ak
koord dat dinsdag is afgesloten
door de sociale partners (werk
gevers- en werknemersorgani
saties). Dat is een ware door
braak in de privatisering van de
sociale zekerheid. Voor het eerst
sinds de jaren vijftig zijn sociale
partners het eens wie werkne
mers mag keuren voor een uit
kering, de administratie daar
van mag doen en de bedragen op
de bankrekeningen mag stor
ten. Het akkoord is bedoeld als
advies aan het nieuwe kabinet.
Niet voor niks heeft de vakbe
weging zich lang verzet. „Als
bedrijven winst maken op de
uitvoering van de WAO en de
WW, worden werknemers daar
van de dupe", legt Jongerius uit.
„Neem bijvoorbeeld de WAO-
keuringen. Voor bedrijven is het
aantrekkelijk om een contract
Agnes Jongerius
af te sluiten met een uitkerings-
fabriek die zoveel mogelijk
werknemers goedkeurt. Want
sinds de privatisering van de
ziektewet moeten werkgevers
zelf een jaar lang het salaris
doorbetalen. Werknemers moe
ten dan dus toch komen werken,
ook al zijn ze ziek."
Schuld
Ook WW'ers kunnen de dupe
worden van de commercie. Stel
dat iemand bij een op winst ge
richt bedrijf aanklopt voor een
WW-uitkering. „Voor het be
drijf levert het financieel voor
deel op om deze persoon af te
wijzen. Sinds de nieuwe wet
Boeten en Maatregelen, krijgt
iemand die verwijtbaar werk
loos is geen WW-uitkering meer.
De verzekeraar zal dus veel te
makkelijk zeggen dat het schuld
van de aanvrager is dat hij geen
werk meer heeft.
Die gevaren hebben de sociale
partners nu ingeperkt. De uit
voering van de WAO en de WW
mag in handen komen van com
merciële bedrijven. Die uitke-
ringsfabrieken worden echter
in tweeën gedeeld: een commer
ciële poot en een afdeling die
geen winst mag maken. „De
keuring van WAO'ers en de be
slissing of iemand een WW-uit-
kering krijgt, moet onderge
bracht worden bij de afdeling
die geen winst kan maken. Die
moet onder onafhankelijk toe
zicht worden gesteld. Het stor
ten van de uitkeringen, het zoe
ken van nieuwe banen voor
werklozen en de administratie
mag wel worden overgelaten
aan de commerciële poot van de
uitkeringsfabrieken", zegt Jon
gerius.
Veel verder
Dat plan gaat veel verder dan
wat het kabinet voor ogen had.
Dat wilde een nog striktere
scheiding tussen op winst ge
richte activiteiten en publieke
taken. De keuringen moesten
worden ondergebracht in één
groot bedrijf dat voor het hele
land de keuringen zou doen.
„Dat is niet gezond", stelt Jon
gerius. „Zo'n enorme bureau
cratische reus in keuringsland
zien we helemaal niet zitten. De
uitkeringsfabrieken kunnen
dat best zelf."
Als de boel dan toch geprivati
seerd moet worden van de poli
De FNV was tijdens deze demonstratie in 1995 tegen verlaging van de uitkeringen nogmordicus tegen privatisering van sociale verzeke
ringen. foto Roland de Bruin/GPD
tiek, dan maar meteen op een
goede manier, luidt de mening
van sociale partners. Dat is ook
de reden waarom werkgevers en
werknemers met elkaar aan de
onderhandelingstafel zijn ge
kropen. Het kabinet wilde ei
genlijk alleen de werkgevers
een rol in het spel toebedelen.
Die zouden zelf mogen kiezen
met welke uitkeringsfabriek zij
een contract afsluiten. De vak
beweging zou dan buiten spel
staan.
Stokje
„Dat is van de gekke", reageert
Jongerius. „De werknemers be
talen ook mee aan de premies en
mogen niet eens beslissen wat er
met hun centen gebeurd." Daar
willen sociale partners een stok-
je voor steken. Debonden willen
in CAO's regelen wie in welke
bedrijfstak de uitkeringen en
keuringen gaat doen. „Op die
manier blijft de boel overzichte
lijk en dus controleerbaar.
Volgens Jongerius levert de
nieuwe indeling van de sociale
zekei'heid zelfs voordeeltjes op.
„Als commerciële bedrijven
werklozen aan een baan moeten
helpen, zullen zij zich keihard
inspannen. Ze moeten immex"s
concurreren met andere uitke
ringsfabrieken. Nu liggen uit
voerders er niet wakker van als
een werkloze nog een dagje lan
ger in een kaartenbak blijft
staan. Dat geldt ook voor het
weer aan het werk helpen van
gedeeltelijk arbeidsongeschik
ten."
Bonuskaart
Enige obstakel is nog het beheer
van de administratie. Als verze
keraars de werknemersverze
keringen gaan uitvoeren, ko
men ze in het bezit van allerlei
geheime gegevens over het ziek
teverleden van de werknemers.
Die informatie willen ze maar al
te graag gebruiken bij het aan
gaan van bijvoorbeeld levens
verzekeringen. Zo kunnen de
verzekeraars hogere premies
vragen van mensen die een ziek
te onder de leden hebben. Socia
le partners pleiten dan ook voor
een strikte scheiding van be
standen.
„Anders wordt het echt een
zootje", zegt Jongerius. „Via de
werknemersverzekeringen
kunnen verzekeraars namelijk
ook te weten komen wat een
werknemer verdient en wan
neer hij een salarisverhoging
heeft gehad. Het zou toch
vreemd zijn als de wei'knemers
elke maand een op maat gesne
den aanbieding van een vex-ze-
keringsmaatschappij in de bus
lm j gen, bijvoorbeeld voor
x-echtsbijstand. Dan zou het net
zo gaan als bij de Albert Heijn
Bonuskaart. Dat mag nooit ge-
beux-en." GPD
Economie lijkt een mannenzaak. Vrouwen zie je nauwelijks op de
beurs. foto Phil Nijhuis/GPD
mannen in de verpleging toe,
dan gaat ook de beloning om
hoog. Dankzij het werk van fe
ministische economen worden
beleidsmakex-s alerter op de dis-
cx-iminatie van vrouwen in de
ax-beidsmarkt. Een ander be
langrijk resultaat van de femi
nistische economie is de toene
mende aandacht voor zorg. Zo
als gezegd, hadden mannen al
leen oog voor zorg wanneer er
voor betaald wordt. Feministi
sche economen zoals de Ameri
kaanse Nancy Folbre, en de Ne
derlanders Henriëtte Maasen
van den Brink en Irene van Sta
veren laten duidelijk zien dat
zorg een andere behandeling
vereist dan een normale econo
mische dienst.
Terwijl de mannelijke econo
men het vooral hebben over in
dividuen die op eigen belang uit
zijn, betogen zij dat zox-g te ma
ken heeft met intermenselijke
relaties, met wedex-kexigheid
dus, en daax-om grotendeels bui
ten de marlet omgaat. Mensen
zorgen voor elkaar zonder dat ex-
een som geld tegenover staat.
Een dergelijke vorm van zorg is
een waarde op zich; het is de ba
sis van intermenselijke relaties
die zo belangrijk zijn voor een
gezonde economie.
Inmiddels hebben ook veel
mannelijke economen oog ge
kregen voor de betekenis van de
wex-eld buiten de geregistreex-de
economie om. Het gevolg is dat
mannelijke politici als Rosen-
möller, Marijnissen en Wijers nu
volop bezig zijn met de proble
matiek van de verdeling tussen
zox-g en werk.
Opmerkelijk is ook de inbreng
van feministische economen in
ontwikkelingslanden. De man
nelijke economen die zich met
ontwikkelingswerk bezighiel
den, hadden sterk de neiging
zich op het werk van mannen te
concentreren. Was er geld te
verdelen, dan ging dat naar
mannen.
Feministische economen wezen
er evenwel op dat in veel ont
wikkelingslanden het belang
rijke werk door vrouwen wordt
gedaan. Zij halen bijvoorbeeld
het water en verbouwen het
land, terwijl de mannen met el
kaar over politiek praten. Geef
geld aan de mannen en er komen
gebouwen waar ze beter kunnen
praten. Geef het geld aan vrou
wen en er komen watexputten
en instrumenten voor de land
bouw.
Het ligt zo voor de hand, nu we
dit weten. Maar er kwamen fe
ministische economen bij kij
ken om daarachter te komen.
Kox-tom: feministische econo
mie is wezenlijk. GPD.
Arjo Klamer is hoogleraar in de eco
nomie van kunst en cultuur aan de
Erasmus universiteit.
