De buren kwamen van
de hemel in de hel terecht
Murphy's wet
in de praktijk
Alsof er een straalvliegtuig staat warm te draaien
Elsta
Waslijst aan missers
dossier 28
donderdag 11 juni 1998
Toen hij er 25 jaar geleden
kwam wonen, was de
Bij de Etty's is het al niet veel beter
gesteld.Je hele sociale leven gaat naar de
knoppen. Met de pinksterdagen zijn we
uit pure ellende weggegaan. Ja?! Vorig
jaar, toen ze de boel aan het opstarten
waren, was het zo erg dat we zes maanden
zijn gevlucht. Echt gevlucht! We hebben
zelfs onze slaapkamers gewisseld, op zo'n
manier dat de grootste van de twee nu als
buffer dient. Hoe ver kunnen ze ingrijpen
in je privéleven. Ja?! Dit is toch absurd!
De provincie zegt niets meer te kunnen
doen dan de vinger aan de pols te houden,
totdat de boel in orde is gebracht. Maar
daar koop ik niets voor. Ze terroriseren de
boel. Het is al anderhalf jaar niet in orde
en wij hebben er al helemaal geen
vertrouwen in dat het ooit nog goed zal
komen ook."
Van Geffen: „Die fabriek had gewoon
nooit mogen draaien, voordat aan alle
bepalingen in de milieuvergunning was
voldaan. Dat is puur een kwestie van geld
en willen. Toen de provincie een
dwangsom had opgelegd, kwamen ze
ineens met die geluidsmuur van vijftien
miljoen gulden op de proppen zetten.
Moet je eens opletten wat er gebeurd
wanneer wordt bepaald dat de boel plat
moet. Dan is alles binnen de kortst
mogelijke tijd dik voor elkaar. Daar ben ik
van overtuigd."
De Muur
De Muur. Elsta heeft er alle vertrouwen in
dat de 25 meter hoge en 600 meter
aluminium wand de geluidsoverlast
binnen het terrein zal houden. De
omwonenden allerminst. Nog los van het
feit dat hun uitzicht er straks niet fraaier
op wordt. Ze wijzen op het eerdere falen
van de computerberekeningen, waardoor
de warmtekrachtcentrale in de
problemen is gekomen.
„Waarom denk je dat Gedeputeerde
Staten aan hun besluit om geen nieuwe
dwangsom op te leggen het zinnetje
hebben toegevoegd een dergelijke
maatregel opnieuw te zullen overwegen
wanneer straks mocht blijken dat de
muur niet voldoet? Niet omdat ze zo zeker
zijn van hun zaak... Die centrale zit van
onder tot boven vol met
constructiefouten. Dat los je niet op met
een muur. Bovendien, wanneer ze stoom
afblazen, gebeurt dat boven die muur uit.
Het is één grote beerput. Ze hebben nog
steeds geen vergunning. Waarom draaien
ze dan nog?! Moet je als simpele burger
eens op eigen houtje een dakkapel zetten.
Mooi dat je die kunt afbreken.
Van Geffen en zijn lotgenoten willen een
civielrechtelijke procedure aanspannen
tegen de hele gang van zaken. De
bouwvergunning voor de muur vormt het
aanknopingspunt. Ook zijn ze van plan de
kwestie aanhangig te maken bij de
Tweede Kamer. „Ik denk dat het maar
goed is dat we die mogelijkheid hebben
ook. Anders had ik echt niet meer voor
mezelf ingestaan en had je hier
Greenpeace-achtige toestanden gehad.
Eigenlijk is alles heel simpel. Die hele
centrale staat op de verkeerde plaats."
Etty: „Centrales die stoom produceren,
staan in Europa allemaal keurig in
gebouwen. Helemaal! Enhier?! Zo vind je
ze alleen in de Sahara."
Van Geffen: „Ambtenaren én
gedeputeerde Dek hebben ook al
toegegeven dat ze er nooit aan zouden
hebben meegewerkt, als ze alles van te
voren hadden geweten. Maar terug
kunnen ze niet. Er is hier van twee kanten
op een verschrikkelijke manier
geblunderd. AES heeft de boel
overgenomen met de lusten én lasten. Al
moeten ze er nog één miljard gulden
tegenaan gooien, dat zal mij een zorg zijn.
Of laat ze ons anders maar uitkopen. Ik
wil hier niet weg, maar om in deze situatie
de rest van m'n leven te slijten, daar pas ik
voor."
Marcel Modde
Lovenpolderstraat nog een echt
polderweggetje. „Dow was ver
weg. Ik geloof dat ze in die periode
net met de bouw van de styreen-3
fabriek waren begonnen. Nooit
geweten dat BOC Gas hier zou
komen, nooit geweten dat we nog
later een warmtekrachtcentrale
in onze achtertuin zouden
krijgen", zegt Rick van Geffen
geëmotioneerd. De ogen van
buurman Wim Etty schieten vuur
bij de gedachte aan de
geluidsoverlast van Elsta. Hij
woont op een paar honderd meter
afstand in een door bomen
omgeven oude boerderij. „Een
eigen paradijsje. Althans, dat was
het. From heaven to hell. Ja?!"
Zo op het oog een vredige
woensdagmorgen in het Hoekse
buitengebied. De honden in het
buitenhok van Van Geffens
dierenpension gaan tekeer. Pas wanneer
de baas hen een paar keer vermanend
heeft toegesproken, keert de rust weer.
Vogels kwetteren op de achtergrond, in de
verte sputtert een grasmaaier. Verder
niets...
„Moet je eens een keer terugkomen
wanneer de wind verkeerd staat. Dan is
het wel anders", bezweert de
pensionhouder. Een paar dagen later is
het monotone 'geloei' vanaf het
fabrieksterrein inderdaad nadrukkelijk
aanwezig. Alsof er constant een
straalvliegtuig staat warm te draaien, zo
omschrijven Van Geffen en Etty het
geluid dat sinds anderhalf jaar hun leven
lijkt te beheersen. „Of als de branding van
de zee. Maar dan een keer of vijfhonderd
versterkt." En dan hebben ze het nog niet
eens over de extreme overlast die ze
ondervinden wanneer Elsta stoom
De buren van de Elsta-centrale...of er een straalvliegtuig staat warm te draaien... fotografie Charles Strijd
afblaast. Normaal gesproken een gezinnen in de omgeving die direct
uitzondering, maar nu eerder nog overlast hebben van de nieuwe
regelmaat. stoomfabriek. Ze worden er bijna
Beide buren maken deel uit van de twaalf letterlijk gek van. „Je kunt potdomme
niet eens meer met goed fatsoen in je eigen beetje van m'n rust kunnen genieten",
tuin zitten! Met mooi weer moet ik mijn zegt Van Geffen. Hij en zijn vrouw lopen
ramen en deuren dichthouden en de op de toppen van hun tenen. „Je krijgt
rolluiken naar beneden wil ik nog een geen rust.
De 25 meter hoge aluminium wand, die is neergezet om de geluidsoverlast binnen het terrein van de Elsta-centrale te houden en de buren er niet mee te hinderen.
Alles wat er tegen kon zitten, heeft zo langzamerhand ook
tegengezeten. Geluiddempers die niet naar behoren bleken te
werken, condensators die niet deden wat de ontwerpers op de
tekentafel hadden bedacht, doorblazen van leidingen zonder de
vereiste voorzorgsmaatregelen te nemen, ketels die ietwat
luidruchtiger zijn dan was berekend door de computermodellen,
drukregelaars die direct na plaatsing alweer aan modificatie toe
waren. Extra kosten: tussen de honderd en honderdtwintig miljoen
gulden, schat hoofd-operations Johan Swemmelaar.
Maart 1996 zag het er allemaal nog
rooskleurig uit. Meer dan
driehonderd vaklui timmerden vrolijk
aan de verrijzing van de Elsta
warmtekrachtcentrale. De bouw veldiep
keurig volgens schema en in niets leek het
erop dat de fabriek in het najaar van 1997
- zoals gepland - nog geen productie zou
draaien. De wirwar aan buizen, pijpen en
stellingen riep al snel een vergelijking op
met het wereldwijd gewaardeerde Centre
Pompidou. Maar gewaardeerd maakte
Elsta zich kort na het begin van de eerste
tests maart vorig jaar en de navolgende
opstartfase allerminst.
Al snel bleek dat de stoommachines veel
meer lawaai voortbrachten dan een ieder
voor mogelijk had gehouden.
Omwonenden klagen regelmatig steen en
been over de nacht- en weekeinderust die
ze door toedoen van de nieuwe buurman
moeten ontberen. De provincie zag
meerdere keren aanleiding voor ingrijpen
in de vorm van proces-verbalen.
Gedeputeerde staten besloten april dit
jaar zelfs tot het uitvaardigen van een
dwangsombeschikking om Elsta aan te
zetten tot een spoedige aanpassing van de
installaties. Dat besluit werd uiteindelijk
op last van de Raad van State geschorst.
Voornamelijk omdat Elsta verbetering
had beloofd in de vorm van een extra
pakket geluidswerende maatregelen.
Geluiddempers
Alle denkbare uitlaten worden voorzien
van geluiddempers, 62 stuks in totaal.
Daarnaast wordt een aantal installaties
(zoals compressoren) ingepakt tussen vier
muren en een dak. Het meeste nut wordt
evenwel vernacht van een vijfentwintig
meter hoge en zeshonderd meter lange
wand die in u-vorm rond het grootste
gedeelte van het complex wordt
opgetrokken. Enkel het zicht op Dow
Benelux blijft nog open. De aluminium
wand krijgt een dikte van zo'n twaalf
centimeter.
Voor de buitenwereld worden de panelen
voorzien van een door kunstenaar Johnny
Beerens (bekend van de Oostburgse
watertoren en de graansilo in Breskens)
bedachte kleurschakering in groen en
blauw. Het geheel wordt bovendien
gemaskeerd door een groengordel die
Elsta nog zal aanplanten. Vorige week is
met de bouw begonnen.
Amfitheater
„Beerens heeft zich laten inspireren door
een amfitheater", zegt Swemmelaar.
„Normaal bedoeld om het geluid te
versterken, maar in dit geval om het zo
veel mogelijk te reduceren." Aan de
binnenkant, op zicht voor het personeel,
zijn de panelen geperforeerd. Daar kan
het geluid doorheen en zo wordt het
geabsorbeerd door het geluidsisolerende
materiaal dat erin verwerkt is.
„Het is misschien een walgelijk ding, die
muur, maar we moeten toch iets doen! We
zitten nu eenmaal met die problemen.
Helemaal overnieuw beginnen kun je
niet. De boel platgooien is ook weinig
reëel. Er waren mensen die zeiden, had je
voor die vijftien miljoen gulden die nodig
is voor die muur, niet veel beter de hele
polder kunnen opkopen? Ja natuurlijk!
Wij hebben ook met de gedachte
rondgelopen er een mooi park van te
maken. Maar wat je niet kunt kopen, zijn
die paar vierkante meter waarop de
controlepunten van de provincie staan. Je
moet nu eenmaal vold oen aan de
algemeen geldende geluidsnormen in
Nederland. Misschien gaat de wet daarin
wel wat te ver, maar anderzijds heb je er
wel mee te maken.
Regeltjes
De regelgeving is iets waar toenmalig
Elsta-eigenaar Destec (een volle dochter
van Dow Chemical en tussentijds
overgenomen door AES) zich flink op
Hoofd operations Johan Swemmelaar:
„Je moet nu eenmaal voldoen aan de alge
meen geldende geluidsnormen in Neder
land."
heeft verkeken, meent de 36-jarige
ingenieur.
„Destec heeft altijd gezegd, dat die
geluidsnormen geen probleem zouden
zi jnDan ga je draaien en loop je tegen een
waslijst van dingen aan die niet goed zijn.
Het begon met het doorblazen van de
gasleidingen. Die Amerikanen dachten
dat even te doen zonder geluiddempers.
Tja, dat waren mannen uit Texas, waar
zo'n zelfde centrale middenin de woestijn
staat. Maar dat kan hier nietVervolgens
ga je de ketels opstarten en blijkt dat de
berekeningen niet kloppen. Het opstarten
gaat gepaard met een steambloiü en flink
wat lawaai. Daar was met de provincie
zelfs nog nooit over gesprokenAllemaal
van dat soort dingen. Als Destec destijds
gewoon met een opstartplan was
gekomen, was ónze relatie met de
provincie momenteel een stuk minder
stroef geweest."
„Die jongens van Destec hebben
blijkbaar gedacht dat Zeeuws-
Vlaanderen een soort Derde Wereldland
was. Zo van, die fabrieken hebben we
daar zo gebouwd, dat doen we hier ook
wel even. Inmiddels zijn ze er ook achter
dat het een beetje anders ligt. Ik hoop niet
dat de buitenwereld ons op die fouten in
het voortraject blijft afrekenen. AES wil
verder in Europa. Dat is ook de reden
waarom ze, ondanks alle problemen die
opdoken, zo aan dit project hebben
vastgehouden."
Waterdamp
De grote stoompluimen waardoor de
centrale nu duidelijk herkenbaar wordt
gemarkeerd in het landschap, behoren
volgens Swemmelaar tot het verleden
zodra de fabriek volledig commercieel
draait, Het enige wat zichtbaar blijft, is
een wolk waterdamp van de koeltoren.
„Verder zullen de omwonenden van ons
straks geen last meer hebben. In normale
situaties tenminste, want overlast door
storingen zul je nooit helemaal kunnen
uitsluiten. Dat kan zich iedere dag
voordoen en daar is dan ook wel weer e'en
oplossing voor. Maar als je daardoor de
rem erop moet blijven gooien, dan kun je
net zo goed nooit beginnen."
Marcel Modde
