In het voetspoor van
Grettir de Sterke
Avonturen op Noord-IJsland
40
45
vrije tijd
zaterdag 6 juni 1998 ^F ^F
Serre en dakkapel
geven extra
leefruimte
Tuin vraagt in juni
volop werk
Overzicht
hypotheken
Zoet
tussendoortje het
meest in trek
Salie heilzaam
kruid
Gemaksvoeding
rukt op
Valkuilen bij aankoop klassieke Porsche
Sportieve Ford Cougar
Motorfiets minder gewild
Alle telefoonnummers
op één schijfje
Computerspel hoeft
niet duurte zijn
Postzegels puzzel
Nog een geluk dat de poolcirkel precies over Grimsey loopt, anders
waren de bewoners van het eiland, ruim veertig kilometer uit de
noordkust van IJsland, helemaal van alles en iedereen verlaten. De
noorderbreedtegraad van 6633' is een voorname attractie van
Grimsey. Jaarlijks komen er ongeveer drieduizend bezoekers op af.
Wanneer ze over de denkbeeldige lijn aan de kop van het vliegveldje
op het eiland zijn gestapt, ontvangen ze een getuigschrift waarin staat
vastgesteld dat ze de poolcirkel hebben overschreden. Met dat papier
in het vooruitzicht krijgt de reis naar Grimsey iets gewichtigs. Voor ontmoetingen met walvissen in deEyjafjördur is het in het IJslandse voorjaar nog te vroeg.
Noordelijke IJszee
Grimsey
Noordpoolcirkel
V Reykjavik JQ
zeggen, op de skyr, een kwarkachtig zui
velproduct, na-
Wie het mogelijk bij de beklimming van
Drangey heeft moeten laten afweten, kan
zich rehabiliteren tijdens een tocht met
een rubberboot op een gletsjerrivier. Van
uit Saudarkrókur brengt een zware ter
reinwagen de in degelijke waterdichte
pakken gestoken deelnemers en de boten
naar de rivier. Voordat de boten in het wa
ter gaan, krijgt iedereen een helm op en
een zwemvest aan. Dan volgt een uitge
breide instructie over voor- en achteruit
peddelen en wat te doen wanneer men
overboord valt midden in een stroomver
snelling. De grondigheid van deze aan
wijzingen doet sommigen verbleken,
maar er is geen weg terug. Het varen over
de wild spattende rivier blijkt toch mee te
vallen. Uitgelatenheid verdringt de
angst. De werkelijk stoutmoedigen sprin
gen overboord en laten zich enige honder
den meters aan de boot meetrekken. Het
enige ongemak zijn koude voeten in de
dunne schoentjes. Daar is in IJsland mak
kelijk een oplossing voor te vinden. Over
al zijn heet waterbronnen. In een bocht
van de gletsjerrivier verraadt stoom de
aanwezigheid van zo'n bron. De boten
gaan aan de kant. Op de plek waar het he
te water de rivier in stroomt, zijn de koude
voeten snel weer op te warmen. De bron
biedt nog andere gebruiksmogelijkheden.
De begeleiders van de wildwatertocht la
ten bekers met een schep instant-cacao
vol heet water lopen. Een chocoladedrank
van precies de juiste temperatuur is het
resultaat.
Paard
De woeste leegte van het IJslandse land
schap wordt in het Skagafjödur-gebied
aangenaam gestoffeerd door het IJsland
se paard. Deze streek is het centrum van
de fokkerij van dit ponyras. Overal staan
groepen van deze kleine maar sterke
paardjes. Ze hebben de naam vriendelijk,
tredzeker, intelligent, buitengewoon be
reidwillig en handelbaar te zijn en hun
berijders nauwelijks problemen te bezor
gen. Degene die voor het eerst een paard
bestijgt, zal toch wel enige moeite hebben
deze eigenschappen in de IJslander te
herkennen. Voor meer bedreven paarden
liefhebbers bestaan in het noorden van
IJsland volop mogelijkheden om korte en
zelfs meerdaagse tochten te paard te ma
ken, niet slechts over gebaande paden,
maar ook bergop- en bergafwaarts over
rotsen, door rivieren en door ruwe lava-
velden.
Het IJslandse paard geniet ook faam om
dat de meeste exemplaren van het ras
naast de stap, de draf en de galop een vier
de gang beheersen, de zogenaamde tölt.
Dat is een snelle, comfortabele gang,
waarbij de ruiter niet, zoals bij draf. uit
het zadel wordt opgegooid. Magnus Sig-
mundsson uit Saudarkrókur, eigenaar
van een van de bedrijven die tochten te
paard organiseren, beweert dat een ruiter
op een töltend IJslands paard een uur met
een glas wijn in de hand kan rijden zonder
een druppel te morsen. Dat moet in het
licht van de - net als in andere Scandina
vische landen - hoge prijzen voor alcoho
lische dranken op IJsland een zeer ge
waardeerd kenmerk van het paard zijn.
Ben Jansen
Nadere informatie: IJslands Verkeersbureau/I-
celandair, Amsterdam (http://www.ice-
landair.nl): Toeristisch bureau Eyafjödur,
Akureyri (http://www.est.is/tourist)
Een ongezond woon- en leefklimaat in de van opgestapelde graszoden gemaakte
boerderij in Glaumbaer.
Het vissersdorp Hrfsey op het gelijknamige eiland in de Eyjafjördur.
fotografie Ben Jansen
Slechts op één plek is het eiland te be
klimmen. Het vergt enige moed en abso
luut ontbreken van hoogtevrees om via
een steile helling, een smalle richel en een
stalen ladder de met gras begroeide bo
venkant te bereiken. Enkele van Eriks-
sons familieleden verrichten de klauter-
partij met onthutsend gemak. Zij komen
echter al van jongs af aan op Drangey om
eieren te rapen en vogels te vangen. Eieren
van bijvoorbeeld de noordse stormvogel
vinden nog steeds gretig aftrek en in me
nig IJslands restaurant staat gebraden
zeekoet op de menukaart
Tentoonstelling
In een oud houten pakhuis in Hofsós, aan
de oostkant van de Skagafjödur is een
tentoonstelling ingericht die een beeld
geeft van de halsbrekende toeren die IJs-
landers als Eriksson uithaalden met lad
ders en touwen om eieren uit nesten te ha
len en vogels te vangen. Hofsós herbergt
ook het IJslands Emigratie Centrum. De
ze tentoonstellingsruimte annex docu
mentatiecentrum is gewijd aan het mas
sale vertrek van IJslanders in de tweede
helft van de vorige eeuw naar de Verenig
de Staten en Canada. Een klimaatsveran
dering door de drift van ijsbergen van
Groenland naar IJsland en asregens na
een vulkanische uitbarsting maakten het
bestaan in het noorden van het land toen
vrijwel onmogelijk. Tussen 1850 en 1914
ontvluchtten zestienduizend IJslanders,
een vijfde van de toenmalige bevolking,
de bittere armoede en emigreerden.
In welke omstandigheden de bevolking
op het platteland van IJsland heeft ge
leefd, blijkt in Glaumbaer, meer naar het
zuiden in het Skagafjödur-gebied. Daar
is een uit de 18de en 19de eeuw stammen
de boerderij bewaard gebleven. In het
vrijwel boomloze IJsland was hout een
schaars artikel en daarom waren alleen de
voorgevels van dergelijke behuizingen
van hout. De andere wanden en het dak
zijn gemaakt van zigzagsgewijs opgesta
pelde graszoden. Het geheel wekt niet de
indruk van een bijster gezond woon - en
leefklimaat. In Glaumbaer bestaat ook de
mogelijkheid originele IJslandse lekker
nijen te proeven. Zo is er haaienvlees, dat
eerst een maand in de open lucht en ver
volgens een maand onder de grond heeft
mogen rotten om wat malser te worden.
De doordringende smaak doet de vraag
rijzen of de haai niet beter vers te eten zou
zijn geweest. Welke smaakversterkende
behandeling de eveneens gepresenteerde
schaapstestikels hebben ondergaan, is
onduidelijk. Dit gei-echt blijft pnaange-
roerd. Neen, de oorspronkelijke IJslandse
keuken kan maar matig bekoren. Dat wil
Drieduizend bezoekers is veel voor een
eiland met een krappe honderd be
woners. De toeristenötroom is niettemin
van harte welkom. Ragnhildur Hjalt-
adóttir („zeg maar Gaga, dat praat mak
kelijker") weet wel hoe ze met gasten
moet omgaan. In een half uur tijd loodst
ze een groepje bezoekers langs de twee
toeristische verdienpunten van Grimsey:
de supermarkt en het winkeltje in de
school annex gemeenschapscentrum,
waar dure petjes en T-shirts met het
beeldmerk van het eiland te koop zijn. In
tussen praat ze honderduit. Over de ster
ke band tussen de bewoners van Grimsey,
over de kinderen van twaalf jaar en ouder
die bij pleeggezinnen op het vasteland
worden ondergebracht om daar voortge-
zet onderwijs te volgen en over de dokter
die eens in de drie weken naar het eiland
vliegt om spreekuur te houden.
In het gemeenschapscentmm is ook de bi
bliotheek van Grimsey gevestigd'. Er is
een bijzondere collectie boeken bij, die de
bevolking van het eiland eind vorige eeuw
ten geschenke kreeg van de Amerikaanse
taalkundige en schaakpublicist D. Wil-
lard Fiske. Hij vernam dat bewoners van
Grimsey zulke goede schakers waren. Dat
zal ongetwijfeld iets te maken hebben ge
had met de behoefte een zinvolle tijdsbe
steding te vinden voor de lange winter
nachten. Behalve twee kasten met boeken
zond Willard Fiske, die nooit een voet op
Grimsey heeft gezet, geld en elk gezin
kreeg een fraai schaakspel. Zijn geboox-te-
dag op 11 november is nog steeds een
feestdag op het eiland. Hjaltadóttix*: „Na
tuurlijk spelen we dan ook schaak."
Grimsey is per vliegtuig en per boot te be
reiken. Vanuit Akureyri, de grootste stad
buiten het zuidwesten van IJsland, is het
25 minuten vliegen. De boot vanaf het
eveneens aan de Eyjafjödur gelegen vis-
sersdoi'p Dalvik doet er 3,5 uur over. Er
zijn ook combinaties van beide middelen
van vervoer mogelijk: met de boot heen en
met het vliegtuig terug of omgekeerd.
Walvissen
Dalvik is ook het vertrekpunt voor veel
kortere tochten door de Eyjafjödur: een
speurtocht naar walvissen. Er moeten
dwergvinvissen en buitruggen te zien
zijn, maar ook orka's en verschillende
soorten dolfijnen. Op 95 procent van deze
vredelievende jachten op zeezoogdieren
is het prijs. Helaas is het half mei nog aan
de vroege kant. Er zit te weinig voedsel in
het koude water. De sneeuw op de heuvels
die de fjord omzomen, duidt aan dat de
winter nog maar net aan het terugtrekken
is. Walvisspeurtochten voor toeristen zijn
een overblijfsel van de walvisvaart die de
IJslanders midden jaren '80 tot hun grote
spijt onder internationale druk hebben
moeten opgeven. Walvisvlees geldt als een
lekkernij. Toch kan iemand die over de
juiste connecties beschikt nog wel een
walvisbiefstuk bemachtigen. „Ach", ver
telt een IJslander met een stalen gezicht,
Na een lang en gevaarlijk leven als eier-
verzamelaar en vogelverschalker op
Drangey laat Jon Eriksson het klimwerk
nu aan zoons en kleinzoons over. Hij vaart
met toeristen naar het eiland.
De markering van de poolcirkel op Grim
sey.
welddadige dood gestor-ven die een vrij
buiter van zijn kaliber past.
Schipper Jon Eriksson, naar wordt be-
weei'd een reïncarnatie van Grettir - zij
het wat grijs geworden, vaart met zijn
boot rond het eiland. Wolken zeekoeten,
alken, dx-ieteenmeeuwen, noordse storm
vogels en zo tragikomisch ogende pape
gaaiduikers vliegen krijsend op van hun
ongemakkelijke zit- en nestelplaatsen
aan de loodrecht oprijzende rotswanden.
Het is niet moeilijk te x-aden waarom Gre
ttir zich veilig waande op Drangey.
Loodrecht oprijzende rotswanden maken
Drangey tot een vrijwel onneembare ves
ting.
„er overlijdt in zo'n fjox-d wel eens een
walvis aan een hartinfarct. Dan zou het
toch zonde zijn om hem niet op te eten."
Walvissen met een puike conditie dan wel
exemplaren die aan hartzwakte lijden,
zijn evenwel niet te bekennen, hoe nauw
gezet de snelle motorboot het water ook
doox'kxaxist. Dan maar naar Hrfsey, een ei
land midden in de Eyjafjödur. Een visser
shaven met een kex'kje en enkele tiental
len huisjes in Lego-kleux'en. Tussen de
narcissen in knop schaxTelt een sneeuw
hoen. Het uitzicht over de fjord is adem
benemend.
Steenklomp
Vijftig kilometer naar het westen ligt nog
zo'n schitterende inham in IJslands
noordkust, de Skagafjödur. Middenin de
ze fjord rijst een sombere steenklomp op
met de vonn van een schoenendoos. Dit
eiland, Drangey is het toevluchtsoox-dge
weest van Grettir de Sterke, held uit een
van de IJslandse sagen. Gx-ettir was een
onhandelbaar, twistziek en gewelddadig
jongmens, dat vandaag de dag stellig in
een gesloten inlichting voor moeilijk op
voedbare, criminele jongex-en zou zijn ge
plaatst. Reeds op jeugdige leeftijd pleeg
de hij zijn eerste moord. Eertijds sprak de
mate van sociale onaangepastheid die
Grettir aan de dag legde evenwel zo zeer
tot de verbeelding in IJsland dat hij
hoofdpersoon in een overgeleverd volks
verhaal is geworden. De saga wil dat Gre
ttir de zeven kilometer van Drangey naar
het vasteland zwemmend heeft afgelegd
toen het vuur op zijn eiland was uitge
gaan. Uiteindelijk is hij op Drangey de ge-
