In Hongarije heet
Goudse kaas Boppe
Mexico
Ontvoeringen teisteren
Politie en overheid
bij bendes betrokken
Nederlanders helpen
collega's in het zadel
reportage zaterdag 6 juni 1998 33
Iedere ondernemer in Mexico loopt het risico
te worden ontvoerd en in handen te vallen van
een ingenieus netwerk van ontvoerders, politie
en hooggeplaatste overheidsfunctionarissen.
Wijk af van routines, luidt de raad van speciale
adviesbureaus.
Het hoeft helemaal niet donker te zijn
en het gebeurt tegenwoordig ook niet
meer in steegjes. Elio Margoli Friedman,
directeur van de autofabriek Chrysler,
werd op dinsdag 19 mei op klaarlichte dag
door vier zwaar bewapende mannen uit
zijn kantoor gesleept. Buiten stonden drie
snelle auto's te wachten. De bewaking
kon niets doen.
Sinds 1995 teisteren professionele ont
voeringsbendes zeven deelstaten in Mexi
co. In de laatste 3 jaar werden 1460
ontvoeringen aangegeven met een totale
'opbrengst' van 50 miljoen gulden. Men
vermoedt dat dit nog maar de helft van
het werkelijke cijfer is omdat veel mensen
uit angst voor represailles een ontvoering
geheim houden. Officieel zou het aantal in
1997 gezakt zijn, maar, zo staatineen do
cument van Justitie, aannemelijker is dat
het dubbele meer in de buurt van de waar
heid komt. Nu bekend is geworden dat de
federale politie en hun chefs de bendes be
scherming bieden, denkt een in vrijheid
gesteld slachtoffer er wel twee keer over
na om een aanklacht in te dienen.
Bankrekening
Waren het voorheen de allerrijksten, nu
komen zelfs mensen met een kleine bank
rekening in aanmerking. „Ze doen het al
voor een paar duizend gulden", zegt Car
men Genis Sanchez. „Je kunt ieders
bankrekening opvragen, dus ze zijn pre
cies op de hoogte." Genis Sanchez runt
een reisbureau en geeft les op de lagere
school. Daarnaast is zij woordvoerder
van Casa Ciudadana de Cuautla, een ci
viele organisatie die samen met de Natio
nale Commissie voor Mensenrechten vrij
wel alles met betrekking tot ontvoeringen
bijhoudt. „Carmen is onmisbare stuwen
de kracht", zegt José Ortiz, directeur van
die commissie. „Ze weet alles."
Ze wist bijvoorbeeld dat van de 450 ver-
Veel bedrijven met belangstelling voor
een filiaal in Mexico, laten zich door Con
trol Risks voorlichten over mogelijke ge
varen en hoe ze zich daartegen kunnen be
schermen. IemancJ die 'in aanmerking'
komt voor een ontvoering, krijgt bijvoor
beeld het advies af te wijken van routines,
nooit dezelfde route te rijden, nooit op de
zelfde tijd van huis weg te gaan. etc.
Wordt hij toch ontvoerd, dan kan zijn be
drijf Control Risks voor de somma van
2400 gulden per dag vragen om een advi
seur die helpt bij de onderhandelingen.
In het geval van Raul Nava Ricano werd
de tussenkomst van Control Risks zijn
dood. Nava Ricano was een slachtoffer
van de Arizmendi-bende. Broer Daniel
vroég persoonlijk om 800.000 gulden. De
familie van Nava Ricano kon dat makke
lijk betalen, maar de onderhandelaar
vroeg om meer tijd. Daniel dreigde nog
een oor af te snijden als hij diezelfde dag
geen concreet antwoord zou horen. Dat
kreeg hij niet. Het lijk van de jonge
herenboer werd maanden later aange
troffen.
Nog actief
Het is volgens Carmen Genis niet zo dat de
mannen van Salgado, de gearresteerde
directeur van de anti-ontvoeringseen
heid, op non-actief zijn gesteld nu hun
baas achter slot en grendel zit. Agent
Amurabi Reyes Perez reed achter Salgado
Martinez, weet Genis, toen deze zich pro
beerde te ontdoen van het lijk van chauf
feur Nava Aviles. Reyes Perez was degene
die lang daarna opdook en 250.000 gulden
voor Cesar Solis Acevedo eiste. De vader
van Cesar kocht een telefoon-detector. Ie
dereen hielp om de plaats waar vandaan
gebeld werd te lokaliseren. Amurabi
bleek uit een telefooncel vlakbij een park
te bellen. Met hulp van de politie omsin
gelden ze de ontvoerders, die hen naar de
plek des onheils brachten De zoon werd
bewaakt door twee gedrogeerde klasge
noten, vriendinnen van Amurabi.
Katrien Gottlieb
gemiddeld op 20 ton per bunder, maar wij
halenmet gemak 45 ton. Vier keer per jaar
houden wij demonstratiedagen die voor
alle boeren uit het land toegankelijk zijn.
De belangstelling is groot."
„Het grootste probleem is de bereidwil
ligheid van de Hongaarse boer om iets te
accepteren waarvan wij denken dat het
beter voor hem is. Hij is trots. Hij vindt dat
hijzelf ook goede resultaten boekt. Twin
tig ton, zeg je dan, dat is niet zo veel. Dat
vindt hij ook wel, maar zegt-ie, als de op
brengst laag is zijn de prijzen vaak hoog."
„Dan moet je proberen uit te leggen dat
hij met die 20 ton toch veel kosten maakt
en dat hij met een hogere opbrengst rela
tief minder kosten per kilogram heeft.
Kijk. die grotere bedrijven draaien rede
lijk. Die zijn ook wat beter uitgerust. Die
kleine boeren hebben het probleem dat ze
geen geld hebben om te beregenen. Dat
moet wel in een klimaat met minimaal
twee maanden van 35 graden. Lenen is
ook moeilijk. Hier is een inflatie van 1
procent per maand en de bank vraagt een
rente van 25 tot 30 procent."
„Wij blijven voorlopig nog een tijdje bij
deze projecten betrokken. Gebruikelijk is
dat Farmco zich na drie jaar terugtrekt en
dat de Hongaren dan zelf op een hoger ni
veau dan hier gewoon is, de zaak voort
zetten. Op dat moment moet de Neder
landse inbreng zo'n uitstraling hebben
dat de orders voor uitgangsmateriaal en
machines automatisch in ons land te
rechtkomen. Ik moet wel zeggen dat ik
drie jaar wel het minimum vind, maar ja,
als ze dan de smaak goed te pakken heb
ben, zit je goed."
Het ideaal is dat de projecten uitgroeien
tot voorbeeldbedrijven waar de Midden-
Europese boer naar toe gaat om raad en
advies, waarna hij zich thuis nog eens on
der de pet krabt en dan besluit Neder
lands materiaal aan te schaffen. Van der
Zwaag: „Kennis en startmateriaal, daar
moeten we het van hebben. Dan blijven
we aan de top."
Kaasfabriekje
In Hongarije is één project afgerond. In
het zuiden, bij Hódmazövasarhely, is in
samenwerking met de plaatselijke land
bouwhogeschool een veehouderijbedrijf
met een kaasfabriekje opgezet. Sandor
Kis runt de kaasmakerij Hij heeft kennis
opgedaan op de praktijkschool jn Oen-
tsjerk en was zo gecharmeerd van die ene
uitdrukking 'Fryslan boppe', dat hij zijn
kaas, yoghurt en melk verkoopt onder de
naam 'Boppe'. ..Dat levert geen enkel pro
bleem op, mooi kort en dus gemakkelijk
voor iedereen."
De zaak loopt als een trein. Dagelijks
bromfietsen tientallen mensen uit de
buurt naar zijn kleine winkel om inkopen
te doen. Hij heeft ook een afzetlijntje uit
gelegd naar supermarkten in de buurt.
Kis heeft, uitbreidingsplannen voor zijn
kaasmakerij en zijn winkel. De appara
tuur is weliswaar tweedehands, maar hij
kan er goed mee uit de voeten.
Naast zijn bedrijf staat de boerderij van
het project. Daar heeft een tijdje een ver
keerde manager de scepter gezwaaid. Dat
ging zo faliekant mis dat Kis zijn melk van
andere boeren betrok. Nu staat de pittige
Edit Jónas aan het roer. Zij runt de boer
derij als een kleine generaal en Kis wil de
melk nu wel hebben. Ook Edit is in Fries
land voor bijscholing geweest.
Kis heeft een jaar lang de hulp van Pim de
Jong van Oentsjerk gehad. Hij produceert
Goudse kaas, waarvan de smaak alleszins
redelijk is. „Wij moeten hier concurreren
tegen de plaatselijke Trappistenkaas, een
vaalkleurig product. Wij moeten het
vooral hebben van de mensen die wat
meer te besteden hebben, want wij zijn 10
tot 12 procent duurder."
„Uiteraard kennen veel Hongaren de
kaas uit Nederland, maar die is hier nog
duurder dan wij zijn. Dat scheelt al gauw
de helft. Dat komt door die hoge import
heffing die onze regering daar op legt.
Nee, ik ben daar niet rouwig om. Wij krij
gen op die manier de kans om onze eigen
markt te beschermen en uit te bouwen."
„Van dit bedrijf kan een gezin leven. Dat
geldt ook voor de boerderijDaar zijn ze in
1991 begonnen met koeien van Schaap uit
Dronrijp. Die gaven aanvankelijk 7000
kilogram in doorsnee. Nu zitten ze boven
de 8000 kilogram. Wij lichten in Oost-Eu
ropa verder nog vijf melkfabrieken door
en hopen daarbij dat ze de apparatuur die
nodig is, in Nederland bestellen. Het ge
vaar bestaat dat je het bed opmaakt voor
een ander. It's all in the game."
Willem Stegenga
hotelier Miguel Angel Ocampo aan de po
litie dat commandant van de anti-ontvoe-
rings eenheid, Javier Rueda Flores. 15 da
gen in zijn hotel verbleef en dat hij en zijn
mannen veel lawaai maakten, omringd
door 'drugs, wapens, alcohol en vrouwen'.
Op een dronken avond hoorde hij Rueda
Flores zeggen: 'Kijk, het losgeld van Re-
sendiz'.
De hotelier werd niet veel later thuis voor
de ogen van zijn driejarige zoontje tegen
de grond geslagen. De in zwarte unifor
men geklede ex-agenten droegen hem
half dood hem het huis uit. Niemand heeft
ooit nog wat van Ocampo gehoord.
Oor
Daniel Arizmendi is meedogenloos en
deinst voor geen enkele marteling terug.
Zijn kenmerk is een wreed dwangmiddel
om familieleden zo snel mogelijk met geld
over de brug te laten komenHij snijdt een
oor van zijn slachtoffer a f en stuurt het op.
In het geval van Karlio Alfonso Hernan
dez Delgado, zoon van een ondernemer en
eigenaar van diverse benzinestations,
moest een dokter worden geroepen om de
blinddoek te verwijderen: Karlio had
twintig dagen zo vastgezeten.
sDe politie vond op de plaats waar hij was
vastgehouden tientallen creclit-cards en
papieren van gestolen auto's. Het losgeld
wordt witgewassen onder andere door de
aanschaf van panden. Bovendien, zo
blijkt nu uit de Operatie Casablanca, wer
ken verscheidene banken in Mexico met
grote sommen illegaal geld
Er valt voor veel mensen geld te verdienen
aan een ontvoering. „Wij zien een kleine
toename", zegt Michael Barron, over het
aantal ontvoeringen in Mexico. Barron is
woordvoerder in Londen van Control
Risks Group Limited; een bureau dat ad
viseert over bewaking en optreedt in ge
val van 'crises'.
De Europese Unie wordt oostwaarts
uitgebreid. De boeren hier slaat de schrik om
het hart. Wie er is geweest, kan niet anders dan tot
de conclusie komen dat de agrarische
mogelijkheden er onbeperkt zijn. Concurrenten op
den duur? Wellicht, maar dan op de heel lange
duur. Nederland draagt voorlopig nog een steentje
bij om de landbouw in Midden- en Oost-Europa op
een hoger plan te brengen. En dan maar eens
verder zien. Met steun van het ministerie van
economische zaken is bijvoorbeeld Farmco uit
Dronrijp actief in die reanimatieprojecten. Het
bedrijf levert materiaal en kennis. Niet leuk voor
de Nederlandse boeren, denk je dan. Directeur
Siebren van de Zwaag laconiek: „Als wij het niet
doen, dan doet een ander het wel." In eerste
instantie levert het de Nederlandse boer en het
agrarisch bedrijfsleven in het algemeen alleen
maar voordeel op en dat kan nog wel even
aanhouden.
Deze missie in de voormalige commu
nistische landen draagt niet de ken
merken van de snelle, effe-gauw-geld-
verdienen-methode. Toen de Muur viel en
Checkpoint Charly in Berlijn werd ge
sloopt, hobbelden de bloemenjongens uit
het Westland als eersten over de brok
stukken het Oostblok binnen. Ze rolden
de luiken open en begonnen met kreten als
'Schone Blumen vom billigen Jan' hun
waar uit te venten. Hollandse handels
geest in optima forma. De aanpak van
Economische Zaken is geheel anders,
staat verre van deze turbo-handel en is
vooral bedoeld om een fundament te leg
gen voor een duurzame afzet. Als uit
gangspunt dienen betrekkelijk kleine
voorbeeldprojecten, gedegen en prak
tisch, met veel ruimte voor de inbreng van
de mensen uit het land zelf.
Edit Jonas runt sinds kort en met succes de boerderij die door Farmco in het zuiden van Hongarije is gesticht.
„Een voorwaarde is", zegt Farmco-direc-
teur Van der Zwaag, „dat 60 procent van
de subsidie van EZ bestemd wordt voor
materiaal, voor machines of voor een ge
bouw. Zodat je kunt zien dat er wat staat.
Duitsers zijn hier ook actief, maar steekt
het geld in hoge honoraria voor mensen
die een duur plan op papier zetten. Daar
heb je weinig aan. Zo praktisch als wij
werken, dat kom je hier bijna niet tegen.
Familiebedrijf
Farmco is betrokken bij een aantal van
die voorbeeldprojecten, in Slowakije, in
Hongarije en in Kroatië. Projecten die de
omvang hebben van een familiebedrijf.
Van der Zwaag geeft toe dat de BV Neder
land zich danig heeft vergist in wat er ging
gebeuren na de omwenteling. Iedereen
had gedacht aan het opsplitsen van de
grote collectieve boerderijen in kleine
particuliere bedrijven. Die kant is het niet
opgegaan. De grote boerderijen zijn ge
bleven. Bovendien als staatsbedrijven.
In Hongarije kent men nog een variant op
dat fenomeen. Daar zijn nog grote boer
derijen die stammen uit de tijd van Maria
Theresia, de tijd van de Habsburgse dy
nastie. Dergelijke bedrijven zijn particu
lier bezit, zij het dat in sommige gevallen
de eigenaren nu buitenlanders zijn, Oos
tenrijkers bijvoorbeeld.
Voor Economische Zaken is dat geen aan
leiding geweest het strijdplan te verande
ren. De voorbeeldprojecten moeten zo'n
uitstraling krijgen dat ook de leiders van
de grote staatsbedrijven op de gedachte
komen dat wat daar wordt gebrouwen,
ook bij hen kan worden toegepast. Uiter
aard zullen de kleine boeren er hopelijk
ook veel van overnemen.
Om de voorbeeldfunctie cachet te geven
haakt Nederland bij voorkeur aan bij uni
versiteiten en landbouwhogescholen. Die
krijgen er een praktijkbedrijf bij. Dat
wordt echter gerund als gold het een pri-
vé-onderneming. Van der Zwaag hecht
veel waarde aan die combinatie.
„In de eerste plaats heb je in sommige lan
den universiteiten met bedrijven die zo
slechts zijn dat ze er niet eens een student
heen durven sturen. Dus je kunt er veel
aan verbeteren. Bovendien eisen wij dat
zo'n bedrijf winst moet maken. En dan
komt het: die winst komt in de eigen beurs
terecht. Dan hou je ook dat de mensen be
trokken blijven bij het eigen bedrijf en
niet om half vier naar huis gaan."
Joop Aerts uit Limburg zit voor Farmco
dachte ontvoerders, minder dan een
kwart ook daadwerkelijk vervolgd is. Of
in voorarrest zit. Erger nog, de kidnap-
bendes zijn zodanig vervlochten met de
lokale recherche, dat ontvoerders regel
matig vilj uit gaan en de politie achter
blijft met het losgeld. Om niet helemaal
met lege handen aan te komen bij hun su
perieuren op het Ministerie van Justitie,
worden willekeurige burgers bekentenis
sen afgedwongen.
Bertha Vazques Sotelo wacht nog altijd
op haar veroordeling. Ex-politie-agenten
lieten haar, terwijl ze naakt was, een pa
pier tekenen waarop stond dat zij lid was
van een bende. Ze dreigden met de meest
gruwelijke dingen en duwden haar hoofd
steeds in een emmer met water. Uit het
raampje van de kamer zag ze Armando
Martinez Salgado, notabene de directeur
van de anti-ontvoeringseenheid voor
bijlopen. Martinez Salgado werd een paar
maanden geleden op heterdaad betrapt
toen hij het lijk van de jonge taxichauf
feur Nava Aviles probeerde te lozen.
Dat leidde onlangs tot het ontslag van
Jorge Carillo Olea, de gouverneur van de
door ontvoeringen geteisterde staat Mo
relos. Olea was eerder plaatsvervangend
procureur-generaal en raakte tijdens zijn
loopbaan tot over zijn oren verzeild in
drugs en criminaliteit. Hij zou goed be
vriend zijn geweest met een van de groot
ste drugsbaronnen, Amado Carillo Fuen-
tes.
Dit soort hooggeplaatste mensen zijn het
brein achter de golf van geweld waaron
der de staat Morelos al jaren gebukt gaat.
vertelt Carmen Genis. Zij begon de 'ver
zetsbeweging' Casa Cuidadana. toen haar
vrienden achter elkaar uit Cuautla ver
dwenen. Cuautla bleek het werkterrein
van de gebroeders Daniel en Aurelio Ariz
mendi, zoon Daniel en echtgenote Maria
de Lourdes Alias Garcia, die met hun
Mexicaanse politiemensen in burger arresteren drie federale agenten die verdacht
worden van de ontvoering van een vrouw op 16 mei van dit jaar. Jaime Murrieta
bende voornamelijk in Morelos opereren.
Begin jaren negentig was het nog een af
gelegen, slapende stad. „Maar met geld,
in cash", zegt Genis. In Cuautla wonen en
werken veel boeren, er is veeteelt, na de
oogst wist iedereen dat de opbrengst er
gens moest liggen. Destijds was er maar
één bank. niemand gebruikte nog che
ques, alleen maar contanten. Mobiele te
lefoons doen het niet in Cuautla. „Een
ideaal klimaat voor een ontvoering", al
dus Genis Sanchez.
„Makkelijk geld", zegt slager Resendiz
met gebroken stem. Zijn zoon Francisco
Gerardo viel in handen van Martinez Sal-
gado's mannen. Hij betaalde bijna zeven
tigduizend gulden losgeld, maar zag zijn
jongen nooit meer terug. Later vertelde
Directeur Siebren van der Zwaag van Farmco uit Drontrijp. foto Jan de Vries
Sandor Kis met dochter, echtgenote en Boppe-kaas. foto's Willem Stegenga
op zo'n voorbeeldproject. Aardappelen
van de ZPC uit Leeuwarden, van Hettema
uit Emmeloord, van Meijer uit Kruinin-
gen en machines van onder anderen Mijno
van Dijk uit Sint Annaparochie moeten
de teelt van poters en consumptieaardap
pelen in Hongarije op een hoger plan
brengen. De start was veelbelovend. Toen
kwamen er problemen, die niet door de
Hongaren, maar door het Nederlands be
drijfsleven zelf werden veroorzaakt.
Edoch, de ommekeer is daar en het loopt,
nu naar wens.
Aerts voelt zich thuis in Hongarije, heeft
peentjes gezweten om de moeilijke taal
machtig te worden, maar is nu Hongaar
met de Hongaren. Een eerste vereiste om
goed te kunnen functioneren. Zonder zo'n
inspanning red je het niet.
,Wij zitten met dit project op zes verschil
lende plaatsen. Op vier locaties worden
aardappelen geteeld, vanuit een andere
plaats wordt de markt verkend en op weer
een andere plek wordt de keuring verricht
en wordt de kwaliteit in de gaten gehou
den. Op elk bedrijf hebben wij twee hecta
re aan proefvelden; de ene helft voor de
poters, de andere voor de consumptie
aardappelen."
Trots
„Wij hebben nu een tijdje ervaring opge
daan en de opbrengsten zijn voor Hon
gaarse begrippen erg hoog. Ze zitten hier