Economie Japan
in doemspiraal
?W~)
Muziek terwijl je niet werkt
Terneuzenaar Donze
wint door eindsprint
van 1,5 ton beursspel
De belastingdienst
en verzekeringen
SCO n Om 16 woensdag 3 juni 1998
Ellende bij grote banken een ramp
Rusland verlaagt prijs Rosneft
Overnames door Wolters Kluwer
Samas breidt uit in Duitsland
Mini-waterzuiveringsinstallatie
HITT tussen 20 en 24
belasting belicht economie wijzer
door Judith Stalpers
TOKIO - Het nieuws over de be
drijfsresultaten van Japans
achttien grote banken viel zo
slecht uit dat de yen in waarde
kelderde. De beurzen van New
York tot Hongkong trilden op
hun grondvesten. Zeventien van
de achttien banken eindigden
het belastingjaar 1997 met rode
cijfers door een record afschrij
ving van eenmalige verliezen.
De banken schreven gezamen
lijk 10,7 biljoen yen 175 mil
jard) aan onproductieve lenin
gen af. Adembenemend was
echter het bedrag dat nog niet is
afgeschreven: de banken heb
ben nog voor 350 miljard aan
riskante leningen in hun boeken
open staan, terwijl dat bedrag
met de dag groeit.
De financiële crisis is door zijn
dieptepunt heen, beweerden
desondanks de woordvoerders
van de banken vorige week.
Niemand gelooft ze meer. „Al
jaren horen we zulke optimisti
sche stemmen en ieder jaar ma
ken de banken meer 'slechte le
ningen' bekend", reageerde
Yushiro Ikuyo, analist bij Com-
merz Bank (Japan). De cijfers
die Japanse banken voorschote
len zijn nog relatief roze rood,
omdat de Japanse boekhoud
kundige regels soepeler zijn dan
die in andere geïndustrialiseer
de landen.
Bovendien heeft de regering ze
op het nippertje wat soelaas ge
geven door regels van winstbe
rekeningen te versoepelen. Zo
mochten de banken dit jaar hun
niet gerealiseerde winsten op
aandelen en onroerend goed op
de positieve balans mee laten
tellen.
Op zich is dat niet erg, maar de
nieuwe rekenmethode maakte
de ellende bij de banken nog
duidelijker: de banken hebben
al hun troeven opgemaakt. De
fondsen bij de banken voor toe
komstige verliezen zijn zo goed
als uitgeput. Dat die verliezen er
komen is zeker, vanwege de pe
nibele economische situatie in
eigen land en de crisis in de rest
van Azië.
Japanse banken zitten met de
erfenis van het instorten van de
speculatieve bubbeljaren, toen
aandelen en onroerend goed he
melse hoogten bereikten. Sinds
die tijd zijn grond en aandelen
met meer dan de helft in waarde
gedaald en de Japanse economie
staat stil, nu ruim zeven jaar.
Steeds meer bedrijven gaan
bankroet en kunnen hun lenin
gen niet terugbetalen. Japanse
banken schrijven daarom al
sinds 1992 'eenmalige verliezen'
af. In de vijf jaar is dat opgelo
pen tot 633 miljard.
Deze onvermijdelijke miljarden
afschrijvingen verlammen ech
ter de Japanse economie. Ja
panse banken hebben hun leen-
politiek herzien. Ze draaien nu
op zeker en lenen dus alleen geld
uit aan risicoloze klanten. Er is
geen geld voor het opzetten van
nieuwe bedrijven of voor het
overbruggen van een zware pe
riode in een bestaand bedrijf.
Deze 'credit crunch' leidt tot
meer faillissementen en minder
werkgelegenheid
Dat beseffen alle Japanners. Uit
angst dat het lot ook hem of haar
treft, houdt de consument de
knip op de beurs. Hij spaart voor
de onzekere toekomst. Dit
spaargedrag leidt weer tot min
der verkoop en dus tot meer fail
lissementen, en uiteindelijk tot
een grotere kans op werkloos
heid. Met andere woorden, Ja
pan zit in een doemspiraal.
Motor
Die doem is van Japan overge
waaid naar de rest van Azië. Ja
panse gelden waren namelijk de
belangrijkste motor voor de
Aziatische regio. Het feit dat Ja
panse banken - vanwege pro
blemen in eigen land - zo'n twee
jaar geleden strenger werden in
Zuid-Oost-Azië (minder ge
neigd waren geld uit te lenen en
geleend geld terugeisten), be
gon de ellende in Azië in te zet
ten.
Die ellende is inmiddels tot de
beruchte Aziatische crisis uit
gegroeid, die zijn dieptepunt
nog niet heeft bereikt. Japanse
banken hebben in Zuid-Oost-
Azië 300 miljard aan leningen
uitstaan. Japanse banken zijn,
net als hun Westerse collega's
overigens, minder geneigd geld
in landen als Maleisië, Indone
sië of Thailand te investeren.
Daardoor hebben die landen
nog minder kans op herstel.
Daarbovenop komen de ver
minderde exportmogelijkheden
naar Japan, omdat Japanners,
zoals gezegd, minder geld uitge
ven.
Ommekeer
Japans geld stimuleerde ook de
Westerse economieën. Daar is
een ommekeer in gekomen. Ja
panse Goliaths zijn gedwongen
zich uit de wereldmarkt terug te
trekken. Alleen op de belang
rijkste plaatsen houden banken
nog een filiaal open. En ze wa
gen zich niet meer aan risicovol
le ondernemingen. Grote infra
structuurprojecten in Europa
kunnen niet meer op Japans
geld rekenen. Let wel, met 916
miljard dollar aan buitenlandse
bezittingen zijn de Japanners
nog steeds de rijkste wereldbur
gers, zo maakte het Japanse mi
nisterie van Financiën onlangs
bekend.
Er valt dus nog heel wat kapi
taal terug te halen, mocht Japan
verder in het moeras zakken. In
een dergelijk scenario trekt Ja
pan het Westen met zich mee in
de afgrond. Een meer directe be
dreiging is echter de extreem
goedkope yen, die het gelopen
jaar zo'n 20 procent in waarde is
gedaald tegenover de dollar.
Dat maakt Japanse producten,
die kwalitatief tot de top beho
ren, erg aantrekkelijk, ten koste
van lokale producten in Europa
en Amerika.
Japan exporteert zich dus uit
zijn recessie, ten koste van de
andere Aziatisch,e markten en,
zo blijkt hoe langer hoe meer,
ten koste van de Westerse mark
ten. GPD
Valuta-handelaren in Tokio. De
yen is het gelopen jaar zo'n 20%
in waarde gedaald tegenover de
dollar. foto Tsugufumi
Matsumoto/AP
MOSKOU - De regering van Rusland heeft haar vraagprijs
voor de staatsoliemaatschappij Rosneft verlaagd tot 1,6 mil
jard dollar. De nieuwe prijs ligt in de buurt van de waarde
waarop onafhankelijke analisten Rosneft al eerder hadden
ingeschat.
Voor 7 5 procent plus één aandeel had Moskou eerder 21 mi 1-
jard dollar willen binnenhalen, maar alle kandidaat-kopers
vonden dat bedrag te hoog waardoor de privatisering vorige
maand mislukte.
Ook Shell had aanvankelijk belangstelling voor Rosneft. tiet
Brits-Nederlandse concern had hiervoor een overeenkomst
gesloten met het Russische concern Gazprom, maar bracht
uiteindelijk geen bod uit. KRF/AFP/ANP
AMSTERDAM - Uitgeversconcern Wolters Kluwer heeft
twee branchegenoten overgenomen. In de Verenigde Staten
kocht het de Capitol Publishing Group (CPG) van het
Pearson-concern, en in Frankrijk Point Vétérinaire Group. In
beide gevallen maakt Wolters Kluwer de overnameprijs niet
bekend.
Het in Alexandria, Virginia, gevestigde CPG heeft een jaar
omzet van 20 miljoen. Deze uitgever verzorgt professionele
uitgaven op het gebied van opvoeding en gezondheidszorg.
De Point Vétérinaire Group geeft op de Franse markt tijd
schriften en boeken uit voor de veterinaire beroepsgroep. De
jaaromzet van het Parijse bedrijf is 16 miljoen. ANP
BAARN - Samas, actief op het terrein van kantoorinrichting
en kantoorbenodigdheden, heeft twee Duitse branchegeno
ten ingelijfd. Het gaat om Elze Henniger in Gross Gerau en
F+D Büro Center uit Mannheim. Beide bedrijven hebben een
jaaromzet van 16 miljoen mark.
De ondernemingen zullen onder hun huidige directies blijven
opereren. De nieuwste aankopen passen binnen het beleid
van Samas om de activiteiten op de Duitse markt voor kan
toorbenodigdheden verder uit te breiden. Onlangs al maakte
Samas bekend zijn belang in het Duitse kantoormeubelbe
drijf Schaerf op te willen voeren van 65% naar 100%. ANP
ROERMOND - Plet Zuiveringsschap Limburg (ZL) wil 3.000
woningen in Limburg uitrusten met een mini-waterzuive
ringsinstallatie. De eigenaren van deze woningen kunnen
hun afvalwater daardoor zelf zuiveren. Het gaat om afgele
gen woningen die niet op het riool zijn aangesloten.
Het afvalwater, dat onder meer meststoffen bevat, wordt nu
geloosd in de bodem of in de sloot.
De kosten bedragen tussen de 5.000 en 10.000 gulden per sys
teem. Daar staat tegenover dat wie niet op het riool is aange
sloten ook geen rioolrechten hoeft te betalen. ANP
AMSTERDAM - De prijsrange waarbinnen kan worden inge
schreven op aandelen van de nieuwste beursloot HITT is vast
gesteld van 20 tot 24. De inschrijving loopt naar verwach
ting tot volgende week donderdag. De plaatsing omvat ruim
1,7 miljoen aandelen
De plaatsing omvat een emissie van420.000 nieuwe aandelen.
Bij de rest gaat het om herplaatsing van aandelen van het hui
dige management van HITT. HITT krijgt naar verwachting
vanaf 12 juni een notering aan de NMAX. de beurs voor jonge,
snelgroeiende bedrijven. HITT kwam in 1994 voort uit de di
visie Civiele Systemen van Hollandse Signaal. De kemacti vi-
teit is het ontwikkelen van software voor de beheersing en be
geleiding van lucht- en scheepvaart. ANP
door Hans Noot
Met een forse eindsprint van
dik 150.000 gulden heeft
de 66-jarige K. Donze uit Ter-
neuzen de winst in het PZC-
klassement van de Beurscompe-
titie '98 voor zich opgeëist. Don
ze's teller stond na tien weken
spel stil op 683.304 gulden. Het
verschil met nummer twee, de
heer P.G.G.A Wijffels (38) uit
Middelburg, is met 23.000 niet
al te groot. Nummer drie. de
heer K.J. Mesu (35) uit Kapelle,
bleef met 560.517 gulden op be
scheiden afstand van de koplo
pers.
Donze is gedurende het spel niet
uit de top-10 weggeweest en
meldde zich na drie weken spe
len voor de eerste keer aan kop
van de lijst met beleggende
PZC-lezers. Vorige week stond
B eurs
hij nog op de vierde plaats met
een achterstand van 130 000
gulden op Middelburger Wijf
fels. Zijn eindsprint was net ge
noeg voor de eerste plaats.
Donze, hij was helaas niet be
reikbaar voor een reactie op zijn
mooie prestatie, deed het wat
resultaat betreft minder dan de
winnaar van vorig jaar, die ruim
1,1 miljoen gulden verdiende.
De landelijke nummer 1 belegde
een portefeuille bij elkaar met
een waarde van 5.022.252 gul
den. Uitgaande van een start-
waarde van 300.000 gulden een
enorme prestatie. Wie de
winnaar is van de hoofdprijs
van 20.000 gulden maakt ESEC
Educational Entertainment
donderdagmiddag bekend. Ook
de klasseringen van alle overige
deelnemers zijn pas na donder
dag weer op te vragen.
De beursspelportefeuilles van
de PZC zijn in het.Zeeuwse klas
sement op de twintigste (opties,
waarde 333.809 gulden) en ne-
gentwintigste plaats (aandelen,
waarde 315.408) geëindigd.
Aan het einde van het spel is het
verleidelijk om een blik te wer
pen op de vele beschikbare
getalletjes. In welk aandeel bij
voorbeeld werd door alle beurs
speldeelnemers het meeste geld
gestopt: met grote afstand Baan
Company waar 315 miljoen aan
werd toevertrouwd. Heineken
staat tweede met 196 miljoen,
daarna ING, Koninklijke Olie
en Aegon. In de call AEX mei
1150 werd bijna 215.000 mil
joen gulden geïnvesteerd. Staan
er in de top-5 van populairste
aandelen alleen maar hoofd
fondsen, in de top-5 van meest
gestegen effecten sinds beurs-
spelbegin vind je die niet terug.
Op de eerste plaats staal AND
International Publishers, stij
ging 93 procent, tweede Textiel-
groep Twenthe (84 procent), dan
Athlon Groep (66), Manage
ment Share (65) en op de vijfde
plaats AOT met 50 procent stij
ging. Wie bij beurspelbegin z'n
hele vermogen van drie ton had
gestopt in de call Philips mei
160 boekte bij expiratie van die
call een resultaat van 505 pro
cent: aankoop zeven gulden, ex-
piratiekoers was 42,40 gulden.
En waar had men in moeten be
leggen om de drie ton te zien
smelten als sneeuw voor de zon:
Tulip, Norit, Asian Tigers Fund,
BE Semiconductors en RG
Emerging Markets Fund.
Deze vergelijkingen van de
koersen bij spelbegin en
speleinde vertellen natuurlijk
niet de schommelingen en kan
sen in de tussenliggende periode
zoals ze zich bij Tulip hebben
voorgedaan.
Wat rest is de voor beleggers zo
belangrijke toekomst. De beurs
blijft maar aarzelen rond die
stand van 1200 en ik denk dat
het pad de komende tijd eerder
naar beneden gaat dan naar bo
ven. Het blijft onrustig in Azië
en ook Rusland sluit zich nu aan
bij de malaise: geen goede voor
waarden voor een gestaag stij
gende beurs. Bovendien heeft de
index in de eerste maanden van
het jaar al een stijging van dik
dertig procent laten zien dus een
stapje terug ligt voor de hand en
biedt bovendien gelegenheid op
koopjesjacht te gaan,
En wat het beursspel betref: het
waren weer tien spannende we
ken. Volgend jaar proberen we^
het weer. Misschien kopen we
dan wel index-calls 1500!
Eindstand PZC-klassement
Naam Vermogen
1. K. Donze, Terneuzen 683.304
2. P.G.G.A. Wijffels, Middelburg660.279
3. K.J. Mesu, Kapelle 560.517
4. B. van Belzen, Goes 430.721
5. C. Muller, Haamstede 427.456
6. E.J. van Maaren, Vlissingen 415.647
7 M R.Tiber,Goes 402 549
8. A.J.L. Pieters, Terneuzen 382.694
9. J.W. de Voogd. Middelburg 381 204
10. M. Goetheer, Lewedorp 348.643
door Wil Wouters
De huidige rentestand is
een belangrijk verkoop
argument voor de hypo
theeklening, waarbij de af
lossing plaatsvindt door het
afsluiten van een levensver
zekering. De verzekerings
uitkering op het einde van de
looptijd is dan naar ver
wachting toereikend voor de
aflosssing van de hypotheek
schuld. En wanneer de verze
keringspremies belegd wor
den in aandelen, dan is de
hemel (op aarde) binnen
handbereik.
Maar weet de consument bij
het afsluiten van deze winst
gevende polissen wel dat hij
in feite twee verschillende
verzekeringen afsluit? En
dat deze verzekeringen ver
schillende fiscale gevolgen
hebben?
De ene verzekering geeft
recht op een uitkering op de
afgesproken einddatum
(spaarverzekering). Wanneer
de einddatum is bereikt
wordt het verzekerde bedrag
als het kan met een fikse
winstdeling uitgekeerd en
meteen verrekend met de hy
potheekschuld. Het bedrag
dat na de aflossing van de hy
potheekschuld overblijft, is
in de meeste gevallen belas
tingvrij.
Daarvoor moet de verzeke
ring wel aan bepaalde eisen
voldoen met betrekking tot
de looptijd, de (wisselende)
omvang van de premies en de
hoogte van het verzekerde
bedrag. Zo is de uitkering
thans volledig belastingvrij
wanneer het verzekerde be
drag voor een echtpaar niet
meer bedraagt dan 526.000
en temninste twintig jaar
premie is betaald.
De andere verzekering geeft
recht op een uitkering bij een
voortijdig overlijden (risico
verzekering). Het bedrag dat
bij het overlijden wordt uit
gekeerd, wordt natuurlijk
eerst verrekend met de hypo
theekschuld. Blijft er daarna
nog wat over, dan is dit voor
de erfgenamen van de overle-
dende.
De kans bestaat in dit geval
dat de fiscus aanspraak
maakt op een deel van de ge
hele uitkering. Want de uit
kering bij het overlijden be
hoort volgens de wet tot de
nalatenschap van de overle
dene. De erfgenamen krijgen
dan geen uitkering uit hoof
de van de levensverzekering,
maar volgens de wet krach
tens erfrecht. Dit betekent
dat de hele verzekeringsuit
kering in principe onderwor
penis aan het successierecht.
Premies
Dit is alleen anders, wanneer
aangetoond kan worden dat
de premies voor de overlij-
densrisicoverzekering niet
door de overledende zijn be
taald. En om dit aan te kun
nen tonen is geen eenvoudige
zaak.
Daarom zijn er een aantal
spelregels opgesteld die het
eenvoudiger maken om ook
bij voortijdig overlijden de
uitkering belastingvrij te
kunnen ontvangen. De be
langrijkste regel daarbij is de
premiesplitsing. Bij premie
splitsing wordt in de verze
keringspolis vastgelegd dat
de premies voor de uitkering
op einddatum (spaarverze
kering) door een ander be
taald wordt dan de premie
voor de uitkering bij voortij
dig overlijden (risicoverze
kering).
Er wordt dus niet gekeken
naar de feitelijke betalingen,
maar de verplichting tot het
betalen. Dus in de polis moe
ten verschillende premiebe
talers genoemd worden. Zo
moet de premie voor de
spaarverzekering volgens de
polis bij voorkeur betaald
worden door de man als in
komensverdiener en moet de
premie voor de risicoverze
kering volgens polis bij voor
keur betaald worden door
zijn echtgenote.
Premiesplitsing
Wanneer in een bestaande
polis van levensverzekering
geen premiesplitsing is opge
nomen dan kan dat alsnog
geregeld worden, maar dan
wel voor 1 juli 1998.
Daarvoor moet contact op
genomen worden met de be
treffende levensverzeke
ringsmaatschappij. Wanneer
dan voor 1 juli 1998 de polis
wordt aangepast, dan be
handelt de fiscus een dei-ge
lijke polis alsof van het begin
af aan premiesplitsing be
staan heeft en is er geen suc
cessierecht verschuldigd bij
voortijdig overlijden.
Mr. C W.B.M. Wouters is belas
tingadviseur te Koudekerke
Op de werkvloer is het vaak behoorlijk lawaaiig.
foto Herman Pieterse/ANP
door Pauline van de Ven
Ach mevrouw, zuchtte de aannemer aan
de andere kant van de lijn. Dat geldt
voor zo véél. Wat denkt u van het klokgelui
van een katholieke kerk? Van de aanroep
van Allah van een moskee? Als u in stilte
wilt werken, moet u in een hut op de hei
gaan wonen.
„Maar u berooft mij van werktijd", riep ik.
„U berokkent mij financiële schade! "Daar
van is dé aannemer niet onder de indruk. „Ik
mag die radio niet eens uitzetten, mijn man
nen hebben er recht op. Dat heeft laatst ie
mand tot de Hoge Raad toe uitgevochten."
Meisjesmondjes blazen gouden fluitjes, ge
lipte mondjes lachen goudgeluidjes, dichtte
Gorter over de meimaand. Dat was honderd
jaar geleden. Toen kwamen de zonnestralen
nog 'heel de stille lucht door'. Wat een tijd!
Weer is het mei. De ramen gaan open en Na
tionale Ergernis Nummer Twee slaat toe.
Muziek, muziek, muziek. De aannemer aan
de telefoon had het niet helemaal goed. Wel
is er om stilte gevochten, maar niet tot de
Hoge Raad en ook niet over lawaai buiten.
Aan de uitspraak van de rechter is veel aan
dacht besteed, maar niet aan de beoorde
ling.
Aanleiding genoeg om die beoordeling eens
op te vragen. Klager was Arend te Lindert,
inmiddels beter bekend als 'de Man van
Stork'. Te Lindert werkte sinds 1988 bij
Stork in een grote assemblagehal. Het
schijnt de gewoonte te zijn dat op zo'n werk
plaats iedere werknemer zijn eigen blaster
van huis meeneemt en die afstemt op zijn fa
voriete station, hard genoeg om de stations
van collega's te overstemmen. Te Lindert
werd er in de loop van acht jaar zenuwziek
van. Afspraken om het geluid te beperken
werden gesaboteerd. Men vond hem een
spelbreker. Eind 1995 werd hij ziek. Hij be
gon een rechtszaak om voor zichzelf stilte af
te dwingen. Enkele oudere werknemers
hadden ook last van de muziek. Toen er
stukken ondertekend moesten worden, kre
gen ze koude voerten en lieten hem alleen
staan. Wel kreeg hij hulp van de Bond tegen
Akoestische Milieuhinder (de BAM) in Nue-
nen. De kantonrechter in Zutphen gaf Te
Lindert geen gelijk. Het is een kwestie van
smaak, vond die. Voor geluid op het werk
vond hij alleen het aantal decibellen van be
lang. Dat was niet te groot en daarmee was
de kous af. Vecht het onderling maar uit, ad
viseerde de rechter.
Uitzendbureau
Te Lindert (40) ging in beroep. Hij zocht
voorlopig ander werk via een uitzendbu
reau. Dat lukte, maar het maandloon was
netto 400 gulden lager dan bij Stork. Op 1
mei verloor hij het hoger beroep. Uit de be
oordeling blijkt dat de rechter wel vindt dat
de werkgever verantwoordelijk is voor een
gezond werkklimaat. Hij verwijst naar de
Arbeidsomstandighedenwet. Toch wil hij
geen maatregelen voorschrijven. „Het gaat
om het belang van één werknemer tegen het
belang van zijn werkgever die ook de belan
gen van de andere werknemers dient te be
hartigen", stelt hij.
Nu is Stork niet het enige bedrijf met een
grote assemblagehal. Scania in Zwolle bij
voorbeeld, heeft een assemblagehal met 800
werknemers. Tot een paar jaar terug was het
daar, zegt woordvoerder Pronk, 'een onleef
bare atmosfeer'. Niet eens zozeer door het
geluidniveau maar door al die zenders door
elkaar. Er waren veel klagers. Scania liet het
personeel zelf een plan maken om de toe
stand te verbeteren. Het leidde tot de aanleg
van een ringleiding voor draadloze ont
vangst met vijf keuzezenders. Een investe
ring van enkele tienduizenden guldens.
Het personeel moet zelf een ontvangertje
kopen (voor 100) en krijgt van Scania een
microfoontje voor één oor. Tegelijk werden
eigen radio's verboden. Ieder personeelslid,
op kantoor of buiten in de heftrucs of bin
nen in de assemblagehal, kan sindsdien kie
zen of hij of zij met muziek wil werken of lie
ver in stilte. Het systeem is nu enkele jaren
in bedrijf. „We zijn tevreden", zegt Pronk.
„Het is veilig. En het voordeel tegenover
walkmans is dat je het maximumgeluid in
de hand hebt, want dat kan nog steeds
enorm storen."
Tot besluit de gedachtengang van de rechter
in het hoger beroep. Is Te Lindert een één
ling die het belang doorkruist van een grote
meerderheid? Hoeveel mensen werken erbij
Scania met muziek en hoeveel zonder?
.Voor de 8 0 0 mensen in de assemblagehal en
in de heftrucs is de verhouding: 1 met mu
ziek tegen 3 of 4 zonder", zegt Pronk. „Op
kantoor ligt de vraag naar muziek lager."
Achthonderd is een behoorlijke steekproef.
Blijkbaar staat Te Lindert niet alleen. Hij is
omringd door een meerderheid die zwijgt,
en toestemt. GPD