Ruiten doet
!het in het groot
PZC
Straatfestival Ovezande
trekt veel belangstelling
Achter alle theorie wordt gewoon geleefd
Terneuzen eert
boodschapper jazz
zeeland
9
week 22
Variatie in fietsroutes
flink vergroot dankzij
het Z-Vlaams netwerk
straatnaam
kunst cultuur
Jeugd Brassband wil beste zijn
maandag 25 mei 1998
heeft nog even de machinisten-
school gedaan. Maar verder
dan Breskens met de pont is hij
Het oude pakhuis in de Vrouwestraat in Vlissingen dat bij de groentezaak in de Walstraat hoorde. De foto is vermoedelijk in de jaren
veertig gemaakt toen Schout nog slechts met groente ventte.
door Roelf Reinders
Opa is ermee begonnen, vol
gend jaar honderd jaar ge
leden. Groenten leuren langs
de deur. Dat was nog met een
duwkar. Of misschien nog wel
een hondenkar. Haar zoons
kennen alleen de luxe van een
auto met koelcel. Maximaal ze
ven graden. De groenten- en
fruithandel in de Vlissingse
Walstraat van de vader van Ire
ne Van Ruiten-Schout (53) is
allang verkocht. De zaak aan
de Hermesweg was al snel te
klein. En nu zit Van Ruiten
Fruit, groothandel in groenten
en fruit, in een groot pand op
een saai industrieterrein hal
verwege Vlissingen en Middel
burg.
Heel Zeeland bestrijken ze.
niet geweest. Zijn neef kreeg
TBC. Anderhalf jaar rust bete
kende dat. Dus nam Kees van
Ruiten (52) de melkhandel van
zijn neef over. „Melk verkopen
was leuk. Mijn vader was het er
niet mee eens. Een vak moest ik
leren. Ook toen was ik al eigen
wijs."
Ze trouwden in het najaar van
1966. Kees verliet de melkhan
del en kwam in de zaak. „Iedere
groenteboer had wel een res
taurantje of een ziekenhuis er
bij waar hij groente bracht",
vertelt Kees van Ruiten. „Dat
was toen nog gewoon een leuke
bijkomstigheid. Maar de wet
geving veranderde, er werden
hogere eisen aan geleverde
groente gesteld. Als ik nog wil
de'leveren, moest ik daar meer
tijd en energie in steken. Ik ben
me op het grootverbruik gaan
richten en mijn vrouw bleef in
de winkel staan.
Studentje
"De handel ging goed, er moest
een nieuw pand komen. Na de
verhuizing naar de Hermesweg
overleed Kees' broer. Kees'
zoon Richard (30) kreeg het
voor elkaar om zijn stage te on
derbreken om te helpen in de
drukke zomertijd. De stage
heeft hij nooit afgemaakt. Ri
chard verdiende goed bij zijn
vader. Een autootje was er snel.
Dat wilde zijn broer Marcel ook
wel. „Ik zat op het Delta Colle
ge maar ik was niet zo'n stu
dentje. Een hele zomer heb ik
bij mijn vader gezeurd om als
jeblieft van school te mogen om
bij hem te komen werken"; ver
telt Marcel. Dat mocht. Maar
dan moest hij wel beloven
naast het werk nog diploma's te
halen. Marcel heeft nooit meer
een leerboek ingekeken.
Nooit ruzie
Vader, moeder, twee zoons, al
lemaal in dezelfde zaak. En
nooit ruzie, beweren ze. Irene
van Ruiten-Schout: Er wer
ken hier 26 mensen. De zaak is
te groot om elkaar voor de voe
ten te lopen. Kees doet de in
koop, Richard en Marcel doen
de verkoop. Ook zij hebben
nooit mot. Vroeger wel, toen
sloegen ze elkaar geregeld de
hersens in. Maar als Richard
vrij is, belt hij 's avonds zijn
broer om te vragen of het druk
was en voor de volgende dag af
te spreken." De broers wonen
bij elkaar in de buurt en rijden
's ochtends samen naar de zaak.
Irene's vader is vorige week
tachtig geworden. Maar elke
dag komt hij nog even langs, 's
Ochtends om negen uur staat
hij voor de deur. Verder dan de
kantine komt hij niet. Hij legt
vers brood voor de jongens op
tafel, drinkt koffie en gaat weer
naar huis. Kritiek heeft hij niet.
Toen hij de zaak aan Kees van
Ruiten en zijn dochter over
deed, draaide hij twee ton per
jaar. Het zijn miljoenen gewor
den.
Ziekenhuizen, verpleeghuizen,
restaurants, het loodswezen,
de kerncentrale in Borsele,
honderden mensen eten dage
lijks door de Van Ruitens gele
verde groenten. Irene's vader
ventte alleen in Vlissingen. Die
had vlak voor de overstroming
een pand in de Walstraat ge
kocht. Speciaal voor zijn
vrouw, die graag in een winkel
wilde staan. Alles net lclaar,
mooi ingericht. Het water stop
te bij twee meter zeventig. Toen
ze van de Prins Willem af
kwam, kwam ze haar moeder
helpen. Ze was toen 14. Irene
Van Ruiten-Schout: „Dat was
vroeger normaal voor meisjes.
Lagere school gedaan? Aan het
werkMaar dat wilde ik ook. Ik
had altijd al wel geholpen.
Kistjes opruimen, de winkel
De ondernemersfamilie bij elkaar: (vlnr) Kees Schout en Kees, Marcel, Richard en Irene Van Ruiten.
foto Lex de Meester
schoonmaken. Mooi werk. Ik
heb een kwart eeuw in de win
kel gestaan."
Ze werd verliefd op een melk
boer die op Souburg reed. Die
had eigenlijk willen varen en
door Pascalle Cappetti
Hoera, de tijd van de ver
plichte fietsroutes in
Zeeuws-Vlaanderen is voorbij.
De acht bestaande bewegwij-
zerde fietstochten blijven na
tuurlijk bestaan, maar er is voor
kilometervreters of mensen met
kinderen die veertig, vijftig ki
lometer wel wat veel vinden, nu
een flexibel alternatief. Zij kun
nen voortaan zelf hun ideale
route uitstippelen en de lengte
ervan bepalen. Gaat het regenen
of raken ze toch wat moe, dan is
deze onderweg eenvoudig in te
korten.
Aanjager van het 'integrale
fietsroutenetwerk' is Tiny
Maerxhout, die in haar laatste
dagen bij het Toexistisch Bureau
Zeeuws-Vlaandereh donderdag
nog gauw even directeur P. A
Nou wen van de ANWB naar
Zeeuws-Vlaanderen haalt voor
de officiële opening. Haar idee
om de korte routes en de recrea
tieve tochten via knooppunten
te verbinden - geïnspireerd door
een irxitiatief van Belgische col
lega's in de Hoge Kempen -
krijgt landelijk navolging.
De oorsprong van het fietsrou-
tenetwerk ligt drie jaar geleden,
toen Maenhout het plan voor
een flexibel fietsroutesysteem
had opgevat. Aanvankelijk was
het de bedoeling om aan te slui
ten bij het Regionaal Ontwikke-
lings Plan Zeeuws-Vlaanderen,
maar deze pot bleek te klein om
hieruit al het benodigde geld,
ongeveer één miljoen gulden,
bijeen te krijgen. Daarop be
sloot ze alleen het project van de
uniforme bewegwijzering on
der de vlag van het ROP op te
zetten. De ANWB was direct en
thousiast, vertelt Maenhout, en
wilde wel meewerken. Net als
het Europese structuurfonds
5B, Duurzaam Veilig West-
Zeeuws-Vlaanderen, de provin
cie en de wegbeheerders Axel,
Terneuzen, Sas van Gent, Hon-
tenisse en Het Hulster Ambacht
en de Drie Ambachten.
Wegwijzers
Zonder inschakeling van een
duur bureau, maar 'gewoon met
mensen uit de streek met ge
zond, boerenverstand', is toen
gekeken hoe fietsers het snelst
en veiligst van A naar B kunnen
fietsen en wat vervolgens de
aantrekkelijkste route is. De ba
sis voor dit netwerk vormen 89
knooppunten. Op elk knoop
punt krijgt de fietser de keuze
tussen een rode (snelle) of groe
ne (recreatieve) route. Om dit
mogelijk te nxaken zijn de afge
lopen weken door de ANWB 563
nieuwe wegwijzers in Zeeuws-
Vlaanderen geplaatst.
Ter ondersteuning van deze
borden is vanaf donderdag bij
de lokale VW's een kaait van
Zeeuws-Vlaanderen te krijgen
waarop de bewegwijzerde we-'
gen zijn ingetekend. Behalve in
formatie over de routes, biedt de
plattegrond ook tips over
streekprodukten, fietsverhuur,
picknickplaatsen en natuur-
doe-activiteiten.
Tiny Maenhout van het Toeristisch Bureau Zeeuws-Vlaanderen:
...zelf ideale route kiezen... foto Charles Strijd
Theater Schrikkel met 'King Gier'. foto Willem Mieras
door Mieke van der Jagt
OVEZANDE - Het weer lijkt weinig invloed te
hebben op de bezoekersaantallen van het
Straatfestival in Ovezande. Loeidruk was het
zondag tijdens de elfde aflevering, ondanks de
wat lage tempertuur en af en toe een spetter.
Het publiek weet de weg inmiddels naar
Ovezande waar de combinatie tussen een bra
derie, een vrijmarkt voor kinderen, straathea-
ter en podiumaanbod ieder jaar hogere ogen
gooit. Sommige straatacts moest je achterna
lopen om toch een keer vooraan te kunnen
kruipen en de hele voorstelling te kunnen zien,
zoveel mensen verzamelden zich telkens rond
de acts.
De werkgroep festivals van de 25-jarige Soos
de Klomp bleek er weer in geslaagd om nieuwe
en bijzondere artiesten naar Ovezande te krij
gen met verrassende voorstellingen. De festi
valtenten, met Hemelvaartsdag nog gebruikt
voor het Klomppop-festival, puilden uit als er
op de podia werd gespeeld. De gouden foi-mule
zit hem waarschijnlijk in de programmering.
De braderie en de kindermarkt beginnen in
Ovezande om 11.00 uur. De kindermarkt is te
gen vijven afgelopen en de braderiekramen
pakken rond zes uur in Dan verdwijnt ook het
straatheater, wat om 13.00 uur begonnen is.
Het tentprogramma begint om 14.00 uur en
gaat door tot 23.00 uur. Doordat overal van al
les te eten en te drinken te koop is, weten de or
ganisatoren de mensen vaak tot laat in de
avond vast te houden.
Leden van de eerste jeugd brassband m Zeeland musiceren m Zienkzee.
foto Pieter Hon hoff.
GOES, 't Beest
'Rouwklacht', van Wallace
Shawn, door De Trust, met Syl
via Poorta, Jappe Claes en Ton
Kuyl. Vormgeving en regie van
Theu Boermans.
door Willem Nijssen
Er viel een last van me af nu
de liefde weg was. Het was
altijd een moeilijk woord voor
me geweest. Woorden van Jack,
een van de drie personages uit
'Rouwklacht'. Zijn vrouw Judy
en haar vader Howard zijn de
andere twee. Aan het einde van
het stuk zijn ze gestorven, en
Jack is - als enige overgeblevene
van een clan - de rouwklager.
Naar een traditie uit een ver
land, waar hij ooit over gelezen
had. Zijn rouwklacht gaat niet
over verdriet, maar over op
luchting.
Wat Jack in het stuk van zich af
werpt, is niet alleen de last van
de liefde of het verdriet. Het is
een stelsel van normen en waar
den, waar Howard en Judy de
vertegenwoordigers van waren
en waar hij zich bij aangesloten
had. Omdat hij nu eenmaal de
schoonzoon was. Welke waar
den en nonnen het precies wa
ren, blijft, onduidelijk. Kenne
lijk waren ze hoogstaand en
idealistisch, maar vermoedelijk
ook hypocriet.
Alle normen en waarden zijn
hypocriet, zoveel lijkt het stuk
te zeggen. Ze perken je boven
dien in, ze belemmeren je om het
andere te zien. Howard treurt
als een verwend kind om een rij
bomen die 'ze' gekapt hebben.
Jacks bevrijding is de ontdek
king dat „dit licht, zo mooi en
warm, niet is gekapt. De bloe
men aan mijn voeten, met hun
blaadjes die mijn enkels kussen
als kleine lippen, zijn niet ge
kapt. De trillende lucht en de
trillende hemel zijn niet ge
kapt." Leven mét en genieten
van de dingen die er wel zijn, dat
lijkt het motto. Wég met al die
hoogdravendheid. Wég met dat
irritante 'zelf'. Jack vermoordt
het. „Ik gooide dat schepsel, dat
zelf dat van mij was, op zijn rug
en trapte het flink in zijn ge
zicht. Toen ging ik er bovenop
zitten, greep het bij zijn strot, en
verstikte het. en wurgde het, en
beukte z'n schedel tegen de
grond tot het stopte met krijsen,
stopte met jammeren, naar
lucht hapte, en er was geweest."
Dat is een emotioneel moment
i n een voorstelling, die - van zit
tende achter een tafel - verder
voornamelijk een waterval van
woorden is. Vooral Judy en in
mi ndere mate Howard doen ook
wel hun duit in het zakje, maar-
het is in hoofdzaak Jack die af
rekent. Ik haal er wel een lijn en
een standpunt uit, maar het
grootste genoegen schuilt in het
waarnemen van die drie perso
nages. Waardevrij, want ik heb
geen mening, geen voorkeur. Bij
ontbreken ervan, word ik ook
niet gegrepen door dramatiek.
Ik kan kijkenkijken en nog eens
kijken. Naar de gezichten. Voor
al die van Sylvia Poorta en Jap
pe Claes. (Schitterend acteren!)
En ik zie clat achter alle theorie-
en - ook achter die van Jack - ge
woon geleefd wordt. Tamelijk
wanhopig, dat wel. Maar fel.
'Rouwklacht' heet autobiogra
fisch te zijn. Wallace Shawn is
een van de 'jonge' Amerikaanse
toneelschrijvers. Zelf afkomstig
uit een bemiddeld liberaal mi
lieu, maar al jong scherp gecon
fronteerd met wat achter de fa-
gades schuilgaat. Vragen volop,
en antwoorden zijn er niet. Wel
een rouwklacht, die toch min of
meer een aanklacht inhoudt.
Terneuzen eert de grondlegger van jazztempel Porgy Bess met een
naar hem genoemde steeg. foto Charles Strijd
foor Piet Kleemans
ZIERIKZEE - Hij windt er geen
loekjes om, dirigent Ronnie de
Rooy. Hij wil dat 'zijn' Jeugd
Brass Band Zeeland (JBZ) de
beste brassband van de provim
tie wordt. Zondag speelde het in
augustus vorig jaar opgerichte
muziekgezelschap in Zierikzee.
De Rooy en JBZ-manager Qui-
rine Hollenberg vinden dat de
brassmuziek in Nederland on
dergewaardeerd wordt. Om de
belangstelling voor deze koper
muziek op te vijzelen werd JBZ
opgericht. Van de vijftig muzi
kanten die zich aanmeldden
voor het nieuweprkest bleven er
iteindelijk na strenge selectie
28 over. De eisen zijn hoog.
„Want in een brassband is iede
re muzikant een solist."
Het doel van JBZ: met elkaar
muziek maken van hoog niveau.
En als het even kan op zoveel
mogelijk plaatsen spelen. Een
concerttrip door Zuid-Enge-
land en een toernee door Noord-
Amerika staan al gepland. Am
bitieus? Zeker, beaamt De Rooy.
Hij voegt er wel meteen aan toe
dat het voor de jeugdige muzi
kanten - in leeftijd variërend
van 12 tot 25 jaar - allemaal te
behappen moet zijn.
Balans
De dirigent is constant op zoek
naar de juiste balans tussen het
hoge niveau dat hij nastreeft en
de kwaliteiten van de jonge mu
sici. Speelplezier moet voorop
staan. Alleen een goede tech
niek is niet voldoende. „Als je
alleen op techniek speelt geeft
dat harde noten", omschrijft de
dirigent. Hollenberg vult aan:
„Maar je moet als dirigent na
tuurlijk proberen eruit te hallen
wat erin zit. Daar is Ronnie heel
goed in." Sidderen en beven
voor de dirgent is uit den boze in
haar visie. „Je moet de muzi
kanten het gevoel geven dat ze
het kunnen. Je moet ze waarde
ren zoals ze zijn."
Schouwen-Duiveland is in de
Jeugd Brassband Zeeland ver
tegenwoordigt door drummer
Jos Otte uit Bruinisse en trom
bonist Peter van der Schee uit
Zierikzee. Viktor Moricz uit
Stellendam houdt de eer van
Goeree-Overflakkee hoog. Het
concert van JBZ in Het Gebouw
in Zierikzee zondag werd be
zocht door naar schatting veer
tig muziekliefhebbers.
door Bianca Abrahamse
Als eerbetoon aan de grond
legger van de Terneuzense
jazztenrpel Porgy Bess in de
Noordstraat kreeg de steeg zijn
naam: de Frank Koulensteeg.
De smalle doorgang -voorheen
de Smalsteeg- werd op 22 april
'89 hernoemd na drie jaar we
deropbouw van het naastgele
gen café.
Koulen was oprichter" van een
lunchroom die uitgroeide tot
een vermaarde jazzclub, beden
ker van de eerste New Orleans-
streetparade in '67 en stuwende
kracht achter de Terneuzense
middenstand. Maar ook iemand
die de zeelieden van heinde en
ver met gastvrijheid ontving en
de jeugd een warm hart toed
roeg, En zijn jazztempel stond
aan de wieg van het Schelde
Jazz Festival Terneuzen, dat dit
jaar van 5 tot 7 juni zijn 26ste
editie beleeft.
De jazzfanaat was een hoorn
blazer die in '44 Terneuzen leer
de kennen. Geboren in het Suri
naamse Nieuw-Nickerie kwam
hij als uitgezonden marinier via
België in Terneuzen terecht. De
jazzfanaat was gemobiliseerd
om Europa te bevrijden. Om de
landing bij Normandië voor te
bereiden verzamelden de mili
tairen zich in New York, waarde
opera Porgy Bess draaide.
Een bezoekje aan de opera - die
tot Koulens stomme verbazing
ook voor kleurlingen bedoeld
was - maakte zo'n indruk op
hem dat hij die naam aan zijn in
april '57 geopende lunchroom
gaf
Koulen raakte aan Terneuzen
verknocht en trouwde in '47 met
de Terneuzense Vera van de
Bruele, met wie hij zeven kinde
ren kreeg. Ze runden een poosje
de wolzaak die Koulens schoon
ouders waren gestart. Later,
ruim veertig jaar geleden, open
de de jazzfanaat - de 'eerste
Zeeuwse neger' zoals zijn bij
naam ook wel luidde - een ei
gentijdse lunchroom die niet
lang daarna de eerste jazzband
verwelkomde en op den duur
uitgroeide tot een ver buiten de
streek vermaard jazzcafé. De
soberheid, gezelligheid, gast
vrijheid - elke bezoeker werd
uitgebreid verwelkomd - en
vooral de sfeer van zwarte mu
ziek maakten Porgy Bess tot
een uniek café. De opbloeiende
kroeg was een favoriet ontspan-
ningspunt van een uiteenlopend
publiek: van constructiebou
wers tot de thuis ontvluchtende
jeugd.
Bedreven, eigenzinnig, impul
sief en begaan met het lot van de
jeugd en de stad Terneuzen. De
grondlegger van de Terneuzense
jazztempel stierf na een slopen
de ziekte op 83-jarige leeftijd in
1985. Het steegje is zeker niet de
enige herinnering aan de leven
de legende van Terneuzen. Het
café is Franks levenswerk. De
Stichting Porgy Bess zet zijn
droom voort. Diverse verenigin
gen hebben de kroeg als thuis
haven en als vanouds klinken de
jazz en blues op het cultuurpo
dium. Bovendien leeft Koulens
enthousiasme en bedrevenheid
voort in de groep fervente jazz
liefhebbers die elk jaar het Ter
neuzense Jazz Festival op poten
zetten.