Een huiskamer
buiten de deur
Weense
koffiehuizen,
chique en
statig
Center Pares
biedt jeugd
veilig gevaar
Rondvluchten
met Junckers
41
zaterdag 23 mei 1998
vrije tijd
Center Pares noemt haar nieuwe
zomeractiviteiten, die op vrij
wel alle parken - zowel in binnen-
als buitenland - deze zomer van
start gaan 'Veilig gevaar' en 'avon
tuur zoeken in een veilige omge
ving'. De bungalowverhuurder, die
er een soort sport van maakt om
steeds de eerste te zijn met aan va
kantie gelieerde 'nevenactivitei
ten', heeft nu aansluiting gezocht
bij de Britse organisatie Super
Choice. Met Super Choice richt
Center Pares zich voornamelijk op
kinderen en jongeren.
Super Choice kent - zowel op bin
nen- als buitenlocaties - drie ver
schillende onderdelen voor ver
schillende leeftijdscategorieën:
Cool Kids (voor kinderen van vier
tot zeven jaar), Activity Pack (acht
tot twaalf) en tot slot Super Choice
voor kinderen van dertien tot ze
ventien jaar, Het afgelopen jaar zijn
de verschillende onderdelen getest
op het park De Kempervennen, in
het Brabantse Westexhoven. Met
enorm succes, want niet alleen de
belangstelling was groot, ook de po
sitieve reacties van de jeugdige
deelnemers hebben de (Bi'itse) di
rectie van Center Pares een stimu
lans gegeven om op alle pax-ken die
het concern bezit, de jeugd (meer) in
de benen te krijgen.
Center Pares' filosofie is doorgaans,
dat de mensen zélf moeten beslissen
of ze iets willen doen of laten. Leven
en laten leven dus. Met de nieuwe
activiteiten wordt daar enigszins
van afgeweken; men gaat wat
'agressiever' te werk om de jeugd tot
meer beweging en (in)spanning aan
te zetten.
Op de dagen dat de kinderen met
hun ouders arriveren, worden de
jongeren daartoe opgetrommeld om
een promotiefilmpje te bekijken,
waarin de verschillende activitei
ten getoond woi'den. Daarna wor
den de kleuters, iets ouderen en de
tieners opgeroepen om toch voox-al
mee te doen tegen betaling van 15
gulden (voor een weekeinde) of 25
gulden (voor een hele week). Deel
name is overigens alleen mogelij k in
combinatie met de huur van een
bungalow.
Voor alle onderdelen geldt, dat de
groepjes kinderen door professio
nele Nederlandei's begeleid wor
den, die op hun beurt 'onder contro
le staan' van een Blitse instructeur.
Onder elke groep bevindt zich een
Brit. „Onze ervaxing is dat kinderen
het wel stoer en cool vinden om in
het Engels te worden aangespi-o-
ken"; zegt Center Pares.
Er is nogal variatie in het aanbod
zoals klimmen/abseilen, Zip Wire,
Raften, Boogschieten, Aex-oball,
Roller hockey, Mountainbike, Inli
ne, Skate, Snorkelen, Informatie
technologie (IT), Canadian Canoe,
Basketball, Dragon Boat, Barbe-
cuefeest. GPD
De Junckers 52 zijn het meest ge
bouwde Europese verkeers-
vliegtuig ooit. De meeste mensen
kennen het Duitse driemotoxige
'golfplaten' toestel alleen van histo
rische beelden uit bioscoop jouxmaal
of documentaire. Hoewel er ooit
honderden van deze vliegtuigen
hebben gevlogen, zijn er nog maar
een paar bedrijfsklaar.
Eén van die toestellen wordt op 17
en 18 augustus door het Aviodome
naar Nederland gehaald. Liefheb
bers kunnen er dan een rondvlucht
mee maken.
Het vliegtuig dat naar Nedei'land
komt is gerestaureerd en gemoder
niseerd. „Het voldoet aan alle he
dendaagse veiligheidseisen. De in-
strumenten en de motoren zijn
modem, maar het is beslist geen re
plica. Het is een oud vliegtuig en
niet een nagebouwd exemplaar",
vertelt Peter van de Noort van Avio
dome.
Volgens Van de Noox-t is de JU 52 in
zijn soort te vergelijken met de
Dakota DC3, het wereldwijd meest
gebouwde vliegtuig. „Het is een
toestel dat door de Duitsers is ge
bouwd voor bux-gerlijke en militaire
toepassingen, zoals de DC3 aan ge
allieerde zijde. Ze waren enorm
sterk. De eerste vlogen begin jaren
dertig, de Zwitserse luchtmacht
heeft de laatste in 1980 buiten ge
bruik gesteld."
Aviodome oi-ganiseert wel vaker
x'ondvluchten met historische vlieg
tuigen. Voxig jaar gebeurde dat met
een Sikorsky-helikopter De vlucht
met de Junckers is gezien de zeld
zaamheid van het toestel volgens
Peter van de Noort een volstrekte
buitenkans. GPD
Tussen kijk-mij-kast
en verdwijnkast:
doordachte
televisiemeubels
Nederlander tast
diep in de buidel voor
tuincomfort
Nederland eet
gezoxxd, maar niet
gezond genoeg
Maxmenlingerie in
opmars
Stierkalfje krijgt de I
ruimte L
Internationaal
treffen ligfietsers in
Lelystad
Woonkamer
Voor Wolfgang Thalmaier is dat geen
probleem. „Ze zijn mijn beste klanten.
Ze komen elke dag terug, zelfs op zon
dag", meldt 'der Chef' van Dommayer
als hij me begeleidt naar een strategisch
plekje, vlak naast de uitgebreide kran-
tenbak. Dommayer heeft naast veel ou
deren ook nogal wat studenten als klant,
die in deze 'woonkamer' komen leren, le
zen of schrijven. „Hier hebben ze in ver
gelijking tot hun meestal kleine huurka-
mertje tenminste de ruimte, ook om
elkaar te ontmoeten". Hij wijst naar een
veertiger, twee tafeltjes verderop. „Die
was jarenlang klant als student en is nu
arts in deze omgeving. Hij komt elke dag
na zijn spreekuur even langs."
Een Weens Kaffeehaus is niet te vergelij
ken met een koffiehuis elders op de we
reld. In de Oostenrijkse hoofdstad is zo'n
gelegenheid meer een huiskamer, een tij
delijk alternatief voor thuis. Daar lees je
de krant, daar ontmoet je vrienden, daar
drink je koffie zonder te bestellen. Het
Kaffeehaus is voor Oostenrijkers wat de
pub is voor Ieren en Engelsen, wat het
plein is voor Afrikaanse dorpelingen.
Ritueel
Koffie drinken in een van de honderden
Weense Kaffeehauser is iets bijzonders,
een soort ritueel. En een krant behoox't
daarbij, weet Thalmaier, die dagelijks
voor 160 gulden leesvoer inslaat bij een
nabijgelegen kiosk. „Naast de Oosten
rijkse hebben we de belangrijkste Duit
se, Engelse, Amerikaanse en Franse
kranten en magazines." Allemaal gaan
ze 'aan de stok', niet alleen om te voorko
men dat ze worden meegeno
men, maar ook om ze gemakke
lijker te kunnen lezen.
En dan is er natuurlijk de kaart
met meer dan twintig soorten
koffie. De 'grote bruine' lijkt
nog het meest op een Hollands
bakkie. Bij Dommayer is de
specialiteit Biedermeier Kaf
fee: koffie met abrikozenlikeur
en slagroom. Die is aan te beve
len met een stuk taart, die, en
dat blijft wennen, op de kaart
staan onder de 'Mehlspeisen'.
Er is nog altijd discussie over
wie nu het eerste koffiehuis in
Wenen introduceerde. Was het
de Serviër Domasy, die al in
1668 het eerste Kaffeehaus
opende? Of was het toch Joan
nes Diodato, die in 1685 bij toe
val een voorraad koffie vond
die door de Turken tijdens hun
vlucht was achtergelaten? Ach,
het is net zo'n verhaal als dat
van Gianni Tarroni, die in 1750
voor het eerst stoelen en tafel
buiten voor zijn Weense winkel
neerzette. Uit zijn naam zou
het woord 'terras' zijn ont
staan.
Johann Strauss
„Maar zelfs de waarheid is re
latief", grinnikt Thalmaier, als
er net een buslading Japanse
toeristen binnenstroomt. „Die
vertellen we dat Johann
Strauss hier vaak kwam en veel
- heeft gespeeld. Dat die juist
hier zijn carrière begon". Alsof
we worden afgeluisterd buigt
hij zich voorover: „Dat is niet
zo, want het oude, echte Dom
mayer lag even verderop, op de
plek waar nu het Parkhotel
Café Landtmann aan de Dr Karl Liiger Ring viert dit jaar zijn 125-jarig bestaan.
staat. Moet ik die mensen, die in Strauss-
sfeer Schönbrunn hebben bezocht, dan
vertellen dat hier tot voor de Eerste We
reldoorlog een politiebureau met cellen
stond? Dan heb ik liever obers die naar
een verre hoek wijzen en serieus zeggen:
'Daar speelde Strauss. Dan flitsen ze er
tenminste met hun camera's op los zon
der de vaste klanten echt te stox-en".
Terwijl de obers Manfred en Hermann de
Japanse horde weer naar buiten loodsen
vertelt Thalmaier dat Strauss ('En dat is
echt waar!') wel de Dommayer Polka
heeft gecompöneex'd. En dat.de compo
nist ook nu nog in het Kaffeehaus wordt
gespeeld. Geregeld zijn er concerten en
elke derde zaterdagmiddag musiceert de
(in Wenen beroemde) dameskapel Wie
ner Walsermadchen. „En we hebben hier
ook lezingen, waarbij klanten voordra
gen uit eigen werk.
Kirschwasser
Naast Dommayer zijn er in Wenen meer
van die beroemde koffiestekjes. Veel be
kender bij buitenlanders is Konzertcafé
Schwarzenberg aan de Kamtner Ring,
schuiri tegenover de beroemde Gx'osser
Saai van de Wiener Musikvex*ein. Daar is
het aantal Weners nog steeds in de meer
derheid, maar de groep toeristen groeit
snel. „Wetenschappers en zakenmensen
zijn onze vaste klanten", vertelt Restau-
rantleiter Patrick Scheiber als hij me on
gevraagd een Kaffee Fiaker offreert -
met een voor dit uur van de dag 'vroege'
scheut Kirschwasser.
Achttien soorten kent Schwarzenberg,
het etablissement dat in 1874 zijn poor
ten opende. Het is een keurig huis voor
het betere volk, compleet met terras en
•kranten, dat er prat op gaat als eerste een
glas water bij de koffie te hebben geser-
veexff. „Koffie onttrekt vocht aan het li
chaam, net als alcohol. Daarom moet je
Elke derde zaterdagmiddag van de maand treedt de in Wenen beroemde dameskapel Wiener Walsermadchen op in café Dommayer.
er water bij drinken, net als Grieken en
Fransen dat met wijn doen". Schwar-
zenberg is vooral geliefd omdat er gere
geld studenten van het consexwatorium
concexderen.
Karl Binder van Café Frauenhuber aan
de Himmelpfortgasse noemt Mozart en
Beethoven als zijn beroemdste klanten.
Tegenwoordig zijn het vooral politici en
kunstenaars die, zoals hij het noemt, zijn
'Soziales Wohnzimmer' frequenteren.
Dat blijkt leesgierig volk, want Binder
biedt dagelijks bijna dertig verschillen
de kranten. Aardig detail: tot 1788 was
het pand een badhuis. „Toen mijn vader
Frauenhuber in 1968 kocht wei'd hem
verteld dat Mozaxd hier geregeld koffie
kwam drinken, want hij woonde vlak om
de hoek. Het verhaal wil dat hij soms be
taalde door te spelen", vexdelt Binder,
terwijl hij een aanpalende tafel schoon
maakt voor een volgende klant. „Maar
echte bewijzen heb ik daar niet voor".
Feest is er dit jaar bij Café Landtmann
aan de Dr. Karl Lüger Ring, vlakbij het
Burgtheater, omdat het zijn 125-jarig
bestaan viert. Wie er binnenloopt krijgt
de indruk dat dit hét Kaffeehaus van We
nen is. Chic en statig zijn hier de tref
woorden, en het publiek lijkt zich veelal
speciaal voor een bezoek te kleden.
Het als monument beschermde pand met
het bei'oemdste terras van We
nen (om te zien en gezien te
worden) kent vooral acteurs en
actrices als reguliere klanten.
„En politici, want bij ons kan
iedereen ongestoord langsko
men", meldt de gerant in statig
zwart met strik. Om zijn stel
ling kracht bij te zetten vertelt
hij: „Hillary Clinton is hier ge
weest, zonder dat iemand dat
wist. Ze kwam gewoon met een
vriendin binnenlopen". Waar
na hij zonder arrogantie be
sluit: „En zo hooit dat in hét
Wohnzimmer van Wenen. Hier
komen en kwamen de echte
VIP's. Keizerin Sissi dronk
hier bijvoorbeeld haar Kaffee
met Orangenlikör."
Hardrock
En zo zijn er nog vele tientallen
plaatsen waar de (veelal oude-
x-e) Wener zijn eigen, zwarte
natje haalt. Ze allemaal noe
men heeft geen zin, want zelfs
de lokale WV heeft geen com
pleet lijstje. Ook de vele boe
ken over dit onderwerp bevat
ten slechts een selectie. Toch
moet nog één etablissement
speciaal worden vermeld: Café
Stein aan de Wahringerstras-
se, vlak bij de beroemde Votiv-
kirche. Dat is het enige Weense
Kaffeehaus waar de
(hard)rockmuziek luid klinkt
en waar voor de vrijwel uit
sluitend jeugdige bezoekei's de
schennen voor Intemet-bab-
beltjes klaarstaan.
En: gewone kranten vind je er
niet.
Rien van den Anker
In Afrikaanse dorpen is het plein een
alternatieve huiskamer. De Engelsen en
Ieren gebruiken de pub op de hoek, en de
Weners hebben het Kaffeehaus om buiten
de deur toch thuis te zijn. Daar lees je de
krant, ontmoet je vrienden en noem je de
ober bij zijn voornaam.
De obers van Café Dommayer weten
precies hoe laat het is als Herr Dok
tor Moser het Weense etablissement bin
nenwandelt: vijf over tien.
'Guten Morgen, meine Herrschaften'.
Rijzig wandelt de gedistingeerde Wener
naar de kapstok, waar hij de lange loden
mantel ophangt, om daarna 'zijn' krant -
met leesstok - uit het rek te nemen. Zijn
stoel in het hoekje staat al klaar, en nog
voordat hij zit wordt zijn koffie al geser
veerd. „Danke, Hermann", tutoyeert hij
- heel on-Oostenxijks - de ober.
De laatste knikt beleefd ten antwoord.
Café Dommayer, in de schaduw van
Schloss Schönbrunn aan de Auhofstras-
se, is niet alleen voor Moser een soort
huiskamer. Naast, of liever rondom hem
zitten nog meer stamgasten, achter de
krant of achter hun boek. Sommigen
doen, bijna Hollands, uren over hun
kopje 'Grosser Brauner'.
ANWB bundelt 8200
Europese campings
op cd-rom
Postzegelrubriek
