Tussen
kind en
wereld
Jonge vrouwen vallen steeds meer voor oude mannen
PZC
Zij is levendiger en sleurt me mee
Jannie van Dommelen, pedagoge
reportage zaterdag 23 mei 1998 31
tessional
Een passie wordt niet zelden in
de praktijk geboren. Jannie van
Dommelen (42) kan zich nog precies
herinneren welk moment bepalend
was voor haar verdere loopbaan.
„Dat was tijdens mijn stage
periode op de Pedagogische
Academie. Toen wist ik dat ik in het
speciaal onderwijs wilde werken.
Gewone basisschoolleerlingen,
daarvan ben ik toen al overtuigd
geraakt, komen er ook wel zonder
juf. Maar voor kinderen met een
handicap, de leerlingen die op het
speciaal onderwijs zijn
aangewezen, kan een opvoeder het
verschil betekenen tussen wel of
niet meedoen. Ik streef ernaar een
mediator te zijn tussen het kind en
de wereld."
Leren, daar draait het hele leven van
Jannie van Dommelen om. Zelf is zeer
sinds de kleuterschool nog niet mee op
kunnen houden en in haar professionele
leven is het een sleutelbegrip. Als één van
de eerste Mammoetwet-eindexamenkan
didaten ging ze met een Atheneum-diplo
ma naar de PA in Zwolle. „Ik wist hele
maal niet wat ik wilde doen en de PA gaf
een brede ondergrond. Maar bij de eerste
stages was ik verkocht aan het speciaal
onderwijs. In juni 1978 kwam ik van
school, precies in een tijd dat er weinig
werk was in het onderwijs. Met behoud
van uitkering mocht ik op een eenmans-
schooltje in een piepklein dorp bijsprin
gen."
Die zomer kwam ze in Zeeland op vakan
tie. ,Ik had geen rooie cent en ik mocht op
het huis passen van vrienden in Hein-
kenszand. In de PZC kwam ik een adver
tentie tegen van de Deltaschool in Goes,
de school voor zeer moeilijk lerende kin
deren. Meteen gebeld, natuurlijk, en ik
kon gelijk een middag meedraaien om te
kijken. Mijn sollicitatiebrief was snel ge
schreven en in oktober 1978 stond ik in
Goes voor de Mas." De Deltaschool is van
af begin jaren tachtig een Jenaplan
school, wat wil zeggen dat de leerlingen,
de leerkrachten en de klasseassitenten
van en met elkaar hun mogelijkheden
ontplooien. Dat gebeurt in zogenaamde
stamgroepen waar een flink verschil be
staat tussen rijpheid, ontwikkeling en
kennis, en in niveaugroepen waar de ver
schillen kleiner zijn. Dat principe bevalt
Jannie van Dommelen zeer. Zestorttezich
in de loop der tijd op leren leren, lezen, re
kenen en denken.
„Vanaf het allereerste begin had ik al het
idee om me verder te verdiepen in de pro
blemen van zeer moeilijk lerende kinde
ren. Ili dacht constant: 'Hier schieten mijn
vaardigheden tekort'. Dat heb ik trou
wens nog steeds. In 1981 heb ik de oplei
ding speciaal onderwijs afgerond en di
rect daarna de bijscholing over Autisme
gedaan. Daarna ben ik begonnen met
MO-A pedagogiek en aansluitend MO-B.
Mijn doctoraal orthopedagogiek heb ik in
1995 gehaald, maar dan nog ben je heel
theoretisch bezig. Gelukkig had ik mijn
werk op de Deltaschool, waar ik voortdu
rend en in samenspraak met de collega's
dingen kon uitproberen en ontwikkelen.
Feuerstein
Al tijdens haar studie MO-B maakte Jan
nie kennis met het gedachtengoed van
Feuerstein, een professor in Israël die
leerproblemen vanuit een heel andere
hoek dan gebruikelijk benadert. „Na mijn
doctoraal examen ben ik in Feuerstein ge
doken omdat die precies aangeeft wat ik
altijd al voelde: Een leerprobleem is geen
probleem van het kind, maar veel meer
van de opvoeder, de ouder of de leer
kracht. Als het niet lukt, moet je het an
ders aanbieden, dan heb je het niet goed
gedaan. Erg populair maak je je niet met
dat uitgangspunt maar in de praktijk
werkt het fantastisch. Als je ervan uitgaat
dat ieder Mnd kan leren, dat je alleen
moet zorgen dat de stappen zijn aange
past aan de mogelijkheden, dan kun je
heel ver komen. Juist dan raakt een leer
ling gemotiveerd. Ze willen ontzettend
graag iets kunnen.
Een voorbeeld: „Ik had een leerling, die
barstte van de energie, druzig noemen ze
dat hier in Zeeland. Die wilde zo graag le
zen, maar zijn mogelijkheden waren ge
blokkeerd door zijn onrust en zijn haast.
'Jannie', zei hij, toen hij nog letters aan
het herkennen was, 'denk je dat ik ooit
nog uit Pinkeltje zal kunnen lezen?' Dat is
natuurlijk een pracht motivatie. Nu leest
hij wel meer dan Pinkeltje maar het gaat
om de succeservaring. Hij heeft geen op
dracht uitgevoerd, geen kunstje geleerd
maar iets wat hij zelf wilde. Behalve le
zen, leerde hij ook denken en verantwoor
delijkheid nemen voor zijn eigen hande
len. Daar zie je heel duidelijk wat de
plaats is van een leerkracht; Tussen het
kind en de wereld. De juf moet voortdu
rend zoeken naar manieren om de moge
lijkheden van de leerlingen aan te
wenden, de stappen voorbereiden en ont
wikkelen."
Dat het soms hele simpele aanpassingen
zijn, die het hem doen, schetst ze met een
ander voorbeeld. „We hadden een leerling
die graag wilde leren lezen maar bij het
minste of geringste afgeleid was. Die heb
ben we leren lezen door zijn hoofd vast te
houden en er woorden en letters onder
door te schuiven. Toen hij vertrouwen
kreeg in zijn eigen kunnen, kon hij zich
wel langer zelf concentreren. Plij moest
net even die hobbel over van het besef dat
hij kan leren en zich niet meer hoeft te la
ten afleiden door die vlieg die buiten
voorbij vliegt. Nu leest hij gewoon en hij is
blij dat hij het steeds beter kan."
Bezeten
Van de bijna twintig jaar die Jannie van
Dommelen aan de Deltaschool lesgeeft,
heeft ze achttien jaar als eerste op de af-
vloeiïngslijst gestaan. „Telkens als ik
mijn baan weer dreigde kwijt te raken,
bleek een oudere collega bereid om in de
VUT te gaan. Het schetst wel ongeveer
hoe hecht de club hier is. Er gaat nooit ie
mand ergens anders kijken, iedereen is
aan het vak, aan de leerlingen, aan het
speciaal onderwij s en aan het systeem van
de Jenaplanschool verknocht. Dat is ook
een belangrijke reden om voor het speci
aal onderwijs te blijven kiezen; mijn col
lega's zijn net zo bezeten als ik
Volgend jaar is ze klaar met Feuerstein. Of
er dan nog opleidingen zijn die aansluiten
bij haar leerhongex-, ziet Jannie dan wel.
„Wat zeker is, is dat er door toekomstige
wetgeving een grote uitdaging wacht voor
het ZML-onderwijs in Zeeland. Wij moe
ten samen met de Mytyl- en Tyltylschool
en met de andere Zeeuwse ZML-scholen,
een expertisecentrum gaan vormen voor
ondeiwijs aan kinderen met een handi
cap. Voor de Deltaschool ligt dat in het
verlengde van de aanpak. In een Jena
planschool zijn de muren van de lokalen
al geslecht, Wie weet, verdwijnen op ter
mijn ook de muren tussen scholen. Dat
zou niet gek zijn want ook in die andere
scholen zit een schat aan deskundigheid
en specialismen. Met zijn allen kunnen we
elkaar prachtig gaan aanvullen."
Mieke van der Jagt
Er komen steeds meer relaties waarin
de leeftijdsverschillen tussen de
partners groot zijn, meldde het Centraal
Bureau voor de Statistiek onlangs. Maar
volgens onderzoekers hebben relaties
met grote leeftijdsverschillen ook een
grotere kans te mislukken. Wat zoeken
ze bij elkaar?
Vruchtbaarheid is een van de
charmes van een jonge vrouw
voor een oudere man, meent P.
Dijkstra, sociaal psycholoog in
Groningen. „Zij kan nog voor na
geslacht zorgen. Naarmate man
nen ouder wordenvallen ze op j on-
gere vrouwen. Een man van 40 wil
een vrouw van 25, een man van 50
ook. Aan de andere kant wil een
vrouw gx'aag' een man die in staat is
haar en de kinderen te onderhou
den. En een oudere man heeft nu
eenmaal vaak meer status en geld.
De leeftijdsverschillen tussen pax-t-
ners worden steeds groter, meldde
het Centraal Bureau voor de Statis
tiek onlangs. Nog steeds is de man
bij de meeste paren een paar jaar
ouder dan zijn vrouw, maar er is in
Nederland iets nieuws aan de gang.
Het aantal stellen bij wie de ene
partner tien, vijftien, of zelfs twin
tig jaar ouder is dan de ander, stijgt.
In 1996 werden 4600 huwelijken
gesloten waarbij de man tussen de
tien en de veertien ouder was dan
zijn vrouw. In datzelfde jaar wer
den nog eens 2500 tx'ouwpaxtijen
gevierd waarbij de partners vijf
tien of meer jaren in leeftijd
vex-schilden. Bij 15.700 gesloten
huwelijken was de vrouw de oudste
pax-tner.
„Plet traditionele patroon wordt
verlaten. Er ontstaan nieuwe nor
men. Relatief gaat het om kleine
aantallen, maar dat is bij een trend
verandering altijd het geval", con
stateert J. Latten van het CBS. „De
tolerantie ten aanzien van leef
tijdsverschillen groeit."
Sinds de tweede helft van de jaren
zeventig trouwen mannen en vrou
wen op steeds hogere leeftijd.
Steeds meer mensen gaan later een
tweede huwelijk aan. Latten: „Hoe
ouder mensen trouwen, hoe meer
leeftijden uiteen gaan lopen. Blijk
baar worden leeftijdsverschillen
dan minder belangrijk. Plet ver
schil tussen een twintigjarige en
JoséBergman (33) enHenk Sloten (47) zijn neg en jaar sa
men en hebben twee kinderen van 7 en 2 jaar. Toen ze iets
met elkaar kregen, hadden ze van elkaar geen idee hoe
oud ze waren. Dat kwam pas na vier maanden.
José: „Toen was het schrikken. Ik heb het toen tijdelijk
uitgemaakt. Dacht: 'Dit kan niet'. Hij had de jaren zestig
meegemaakt. Ik had daar helemaal niets mee, was niet
politiek geëngageerd, kwam uit een heel beschermd mi
lieu. Ik voelde me jong en onervaren en was bang dat ik
zou worden betutteld. Maar wat wij samen hadden bleek
sterker te zijn dan alle argumenten die ik ertegen kon be-
denken. Toen ik inzag dat we een relatie op basis van ge
lijkheid en wederzijds respect konden hebben, verdwe
nen mijn bezwaren.
Henk had zowel relaties gehad met vrouwen die jonger
als ouder waren dan hij. José merkte dat ze geregeld op
wat oudere mannen viel. „Er was wel een patroon. Ik was
ook nooit zo bezig met dingen die mijn leeftijdsgenoten
bezighielden. Ik had ook altijd haast om ouder te wor
den."
Henk interesseerde het helemaal niet dat José jonger was
dan hij. „Andere mannen zeggen weieens dat ik het maar
goed voor elkaar heb, maar het heeft me nooit uitge
maakt hoe oud mijn vriendinnen waren. José is levendi
ger en daar word ik in meegesleurd. Paren van mijn leef
tijd doen denk ik andere dingen dan wij. Misschien datje
met een jongere partner ook fysieker bent, dat seksuali
teit met een even oude partner minder een rol zou spe
len.
José en Henk hebben beiden hun eigen activiteiten. José:
„Ik ga bijvoorbeeld met mijn vriendinnen dansen. We la
ten elkaar vrij maar hebben ook genoeg gemeenschappe
lijke interessen."
Henk vindt het een voordeel dat hij op zijn veertigste va
der werd. „Eerder ivas ik echt niet aan kinderen toe.Jo
sé denkt dat Henks leeftijd een gunstige invloed heeft op
zijn vaderschap: „Hij heeft alle aandacht voor ze, hoeft
geen aandacht meer voor zichzelf op te eisen zoals ik nog
wel doe
José merkt dat Henk meer levenservaring heeft: „Hij is
minder onbevangen dan ik. Windt zich minder op over
dingen. Maar gelukkig doet hij nooit vermanend, dat zou
ik vervelend vinden.
Henk lacht om de vraag of hij misschien stiekem een ex
tra rondje rent om fit te blijven. „Dat zou toch te gênant
voor woorden zijn. Ik ben niet met mijn uiterlijk bezig.
Wat is aantrekkelijkheid? Oude mensen kunnen prachtig
zijn. Ogen zijn mooi als je er eerlijk in kunt kijken. Dat
zijn dingen waar het om gaat."
José vindt de lichamelijk veranderingen bij Henk eigen
lijk alleen vertederend. „Bij mezelf'wordt ik er nijdig om,
maar bij hem- zie ik het proces met verwondering aan. Dat
moetje gewoon laten gebeuren."
een dexhigjarige is immers groter
dan dat tussen een veertiger en een
vijftiger."
Het aantal wouwen dat, tegen de
tx-aditie in, ouder is dan hun man,
groeit. Latten wijt dit fenomeen
aan de toegenomen economische
zelfstandigheid van vrouwen,
„Vroeger trouwde een wouw van
2 2 met een man van 2 5Die had dan
zijn militaire diexxst achter de rug,
hij had een baan en er kon een huis
worden betrokken. Nu moet het
voox-al klikken tussen partners.
Daax-voor hoeft een man niet ouder
te zijn.
Lelijk en nors
Sommige wouwen kiezen juist
voor een aanzienlijk oudere part
ner, en ook hun aantal gx-oeit. Rela
tietherapeut Düring (54) van de
Riagg Utrecht ziet het om zich
heen. „Vroegoude, dikke, lelijkaen
nox-se mannen, van wie je je af-
waagt hoe het ze is gelukt om een
veel jongere partner te vinden. Ge
scheiden wiexxdinnen van mijn
leeftijd, die veel beter in hun vel
steken, zoeken heel hard een leef-
Charlie Chaplin (1889-1977) op 76-jarige leeftijd met zijn 36 jaar jongere echtgenote Oona en hun acht kinderen.
foto archief AP
tijdgenoot als partner en slagen
daar niet in. Vx-ouwen zijn emotio
neel en intellectueel rijper dan
mannen. Vrouwen die hier bij de
Riagg komen, willen groeien, ze
willen de kwaliteit van hun inner
lijk functioneren verhogen. Man-''
xxen zoeken slechts een zo eenvou
dige mogelijke oplossing voor een
probleem. In die zin passen mannen
van een jaar of vijftig soms niet bij
vrouwelijke leeftijdsgenoten. De
man probeert het dan met een jon
gere partner."
Het idee dat mannen emotioneel en
intellectueel achtex'blijven bij him
leeftijdgenoten van de andere sek
se, sluit aan bij de films van Marijke
Jongbloed. Die laten succesvolle
carrièx-evrouwen zien die geen ge
schikte man kunnen vinden. Nog
een verMaring voor het feit dat ou
dere mannen een jonge partner zoe
ken, is volgens Düring de mannelij
ke midlife-crisis. „Ze takelen af en
denken is dit het nou? En dan willen
ze opeens avontuurlijke dingen
doen; x-eizen, sporten, dansen. Ze
zoeken vitaliteit en die kan een jon
gere partner ze geven. Het tragi
sche is wel dat ze dan binnen de
kortste keren in een tweede kinder
ronde terecht komen. Ben je zestig
en zit je nog tussen de luiers. Niks
geen avontuur."
Volgens jeugd- en gezinsonderzoe
ker E. Spx-uijt van de Universiteit
Utx-echt hebben x-elaties met grote
leeftijdsverschillen een grotere
kans te mislukken. Als ingrediën
ten voor een succesvolle relatie
noemt hij een open communicatie,
een gedeelde vrijetijdsbeleving en
een erotische aantrekkingskracht.
Plet is ook niet zo dat oudere man
nen uit het mislukken van een eer
dere relatie lering hebben getrok
ken, denkt Spruijt. „Je ziet mensen
meestal weer in hetzelfde patroon
vervallen. Zo gek is dat ook niet. We
kiezen eigenlijk maar lukraak een
pax-tner en hoe je een relatie onder
houdt, hebben we nooit geleerd."
Scheiden
Hoe groter het leeftijdsverschil,
hoe groter de bereidheid om te
scheiden. Het betreft immers vaak
al een tweede of derde huwelijk.
Naaxmate de partners ouder wor
den, stijgt ook het aantal echtschei
dingen. „Wanneer partners een
maal bijvooi'beeld 60 en 75 zijn,
kunnen verschillen wel eens heel
groot worden. R Dijkstx-a, sociaal
psycholoog in Groningen, kan zich
daar alles bij voorstellen. „De sjeu
raakt er af. Een veertiger met grijs
haar vinden vrouwen chai-mant.
Maar wat hou je over als de vitali
teit is weggesleten?"
Ook Düring ziet problemen opdoe
men bij het klimmen der jaren.
„Het kan gebeuren dat een vrouw
die op haar twintigste met een ou
dere man is getrouwd omdat hij zo
veel wist en zo intex-essant px-aatte.
Als ze veexlig is, vindt ze hem een
vexvelende betweter, omdat zij zelf
is gegroeid. En er is kans op identi-
teitspi'oblemen. Als man van zestig
word je door de omgeving aange
zien voor een opa. Als je dan vader
bent van een baby, is dat veiwax*-
rend. Ofngekeerd krijgen mannen
met een oudere vrouw vaak rond
hun veertigste een inzinking. Dan
begint hun vijftien jaar oudex-e
vrouw er echt oud uit te zien en
slaat de schrik hen om het hart."
Mireille Beentjes
Jannie van Dommelen: „Een leerprobleem is geen probleem van het kind, maar veel meer van de opvoeder, de ouder of de leerkracht
foto Ruden Riemens