straatbeeld
Moderne politiezorg is oude wijn in nieuwe zakken
PZC
reportage
26
zaterdag 23 mei 1998
RUDEN RIEMENS
Bij de politie heeft iedereen de
mond vol over
'gebiedsgebonden politiezorg'.
Anderen spreken weer over 'zorg op
maat'. Onlangs presenteerde de
politie 25 projecten, zowel in de
steden als in dorpen, die vallen
onder de zo geroemde nieuwe
werkwijze. In veel gevallen wordt
opnieuw het wiel uitgevonden.
Zelden zij n in Nederland zo veel promi
nente ordebewaarders bij elkaar ge
weest. De gehele Nederlandse politie- en
justitietop is er, aangevuld met tientallen
burgemeesters. In totaal meer dan drie
honderd mensen, vrijwel allemaal van het
mannelijk geslacht en met een blanke
huidskleur. En natuurlijk allemaal keurig
in het pak. Een bezoeker van buiten 'het
milieu' valt op als een eskimo tussen de
pinguïns.
Al die hoge ambtenaren zijn naar Nijme
gen afgereisd om op een congres te leren
van welke moderniteiten de Nederlandse
politie zich tegenwoordig bedient. Ieder
zichzelf respecterend korps presenteert
een succesvolle nieuwe werkwijze.
In een grote zaal kijkt het hele gezelschap
naar een nieuwe film, getiteld 'Wouten in
de Wijk'. De documentaire gaat over de
revolutionaire werkwijze van de Utrecht-
se politie, waar agenten zowaar de straat
op gaan. Ze bemiddelen bij ruzies en leg
gen contacten met burgers, wijkorganen,
scholen en andere instellingen in een
buurt. De film duurt een half uur en we
zien niets dat de ouderwetse wijkagent
twintig jaar geleden niet ook al deed. Al
leen de mountainbike wijkt af van de ou
derwetse dienstfiets.
Daverend applaus
Na afloop volgt een daverend applaus van
driehonderd mannen die vrijwel allemaal
al langer dan 25 jaar in het vak zitten en
dus (moeten) weten dat zojuist opnieuw
het wiel is uitgevonden. Er is ook al een
benaming voor deze nieuwe werkwijze:
'gebiedsgebonden politiezorg'. Dat bete
kent niets anders dan mensen inzetten
waar ze het meest nodig zijn, en dan zo ef
fectief mogelijk. Een wijsheid die iedere
ondernemer in de wieg al kent.
„Ja inderdaad, het lijkt veel op wat vroe
ger de wijkagent deed" erkent H. de Jong,
districtschef in het westen van Rotter
dam. Niettemin klapt hij hard mee. Hij is
op dit congres om een andere 'nieuwe'
werkwijze toe te lichten: Zero Tolerance,
een uit Amerika overgewaaide methode.
In de probleemwijken van New York be
gon de politie een offensief tegen de totale
verloedering. Voor alles wat niet mocht
werd een bekeuring uitgeschreven of een
arrestatie verricht. De touwtjes werden
heel strak aangehaald; de politie pikte
werkelijk niets meer. Sindsdien is er in de
ze buurten een spectaculaire daling van
alle vormen van criminaliteit. De filosofie
achter de methode is dat door de strenge
aanpak vergane nonnen en waarden wor
den hersteld.
De organisator van deze exclusieve bij
eenkomst, 'Het Nederlands Politie Insti
tuut' (NPI) in Den Haag, wilde graag een
nationale vorm van Tolerantie Nul pre
senteren, en dus doopte het NPI een actie
tegen drugsoverlast in de Rotterdamse
wijk Spangen tot de Nederlandse variant
van het Amerikaanse Zero Tolerance.
Districtschef De Jong, die de leiding had
over de actie, vertelt zijn gehoor dat de
Amerikaanse vakbroeders aanzienlijk
harder en tegen veel meer uitwassen op
treden dan de Nederlandse dienders. De
actie in Spangen was ook geen initiatief
van de overheid, zoals in New York, maar
van de bevolking. Er moest iets gebeuren
omdat de bewoners zelf de talloze drug
spanden, dealers, runners en Franse
drugskopers te lijf gingen. Een opstand
dreigde.
Daarom begon de politie een gerichte ac
tie tegen illegale horeca, auto's met Fran
se kentekens en alles wat daar omheen
hing. En als een drugsrunner op een scoo
tertje zijn middelvinger px'ovocerend te
gen een agent in de lucht stak, kreeg hij
150 gulden boete. Het was Tolerantie Nul
voor een groep die het te bont had ge
maakt, maar de rest van Spangen bleef
door het rode licht rijden en lopen, tegen
de muur pissen, het vuil vooitijdig buiten
zetten, muziek te luid spelen en de auto
hinderlijk parkeren. Nonnen en waarden
bleven dezelfde. De Nederlandse vox-m
van Tolerantie Nul was naar beleving van
de bewoners niets anders dan op een nor
male wijze de wet handhaven, zoals dat
altijd zou moeten gebeuren.
Laag pitje
De Jong erkent dat. Hij heeft ook het ster
ke vermoeden dat het toch redelijke suc
ces van de actie vooral te danken was aan
de extra cellen die Justitie beschikbaar
stelde, waardoor negentig van de honderd
ergste raddraaiers konden worden opge
Een van de moderne vormen van gebiedsgebonden politiezorg: de agent de wijk in, net als vroeger.
sloten. De criminaliteit in de wijk daalde
met de helft, het aantal woninginbraken
ging van tweeduizend naar achthonderd,
van de tweeduizend junks zijn er nog
maar vijfhonderd over en het aantal drug
spanden daalde van 150 naar 29.
Het is nu tijd voor de volgende fase. U
x-aadt het al: tijd voor 'gebiedsgebonden
politiezorg', de 'oude-nieuwe' wijkagent
uit de Utrechtse film moet in Spangen
verder voor rust en orde zorgen. In de
praktijk betekent dat natuurlijk ook dat
er minder politie op straat is en dat de
overlast weer toeneemt. „We moeten in
derdaad oppassen dat we niet opnieuw
terrein verhezen", zegt De Jong. Het
blijkt in de praktijk onmogelijk in Span
gen de vrij soepele Nederlandse variant
van Zero Tolerance voox't te zetten. De
Jong: „Het beleid zoals we dat voerden is
niet vol te houden. We kregen extra agen
ten uit andere gebieden, maar die moesten
natuuiiijk na verloop van tijd weer terug.
Dat is in wezen de valkuil. Vergeet niet dat
het gewone werk ook doorgaat".
Handhavingsteams
Ook de politie in Den Haag scheimde eni
ge tijd geleden met een succesproject. De
residentie is trots op de 'handhavings
teams'. Als voorbeeld geldt de wijk Val-
kenbos, waar de bewoners uit 35 Verschil-
lende cultxxren komen. Precies zoals in
Spangen ging de politie hier vijf j aar gele
den de wijk in na scherpe bewonerspro
testen over overlast. „We zagen te veel du
re auto's met antennes door de wijk rijden
waarvan de bestuui'dei's nog geen
krantenwijk hadden gelopen", zegt A
Schagen, nu directeur van de buux-tont-
foto CeesZorn
wikkelingsmaatschappij Valkenbos/Re-
gentessekwartier. Hij is verbaasd dat de
Haagse politie het project in Valkenbos
als een succes presenteex'de.
De teams, waarin de politie nauw samen-
werkt met andere instanties, gingen vijf
jaar geleden de illegale gokhuizen, ka-
merverhuurders en dx-ugsdealers te lijf.
Op koi*te termijn was dat succesvol, net
als in Spangen. Maar ook hier zit de klad
er nu in. Te veel mensen begrijpen inmid
dels dat de toezichthouders (Melkertba-
nen), waarop het project voor een groot
deel steunt, geen enkele bevoegdheid
hebben. De sticker die op de te vroeg bui
ten gezette vuilniszak wordt geplakt
maakt geen enkele indruk meer. Er volgt
toch geen boete.
Schagen: „De toezichthouders vex-dienen
te weinig en hebben te weinig bevoegdhe
den. En over de politie ben ik niet tevre
den. Er zijn veel te weinig agenten op
straat. We hebben hier een politiebureau
met 150 mensen, van wie er toch honderd
op straat zouden moeten zijn. De chef zegt
zelf dat hij alleen nog maar op straat komt
om een broodje te kopen. Er wordt niet in
gegrepen bij kleine delicten, die toch heel
veel overlast veroorzaken. Dat is de
zwakte van het hele systeem. De toezicht-
houdex's zouden de bevoegdheid moeten
hebben om zelf te mogen bekeuren voor
kleine delicten. De politie is daar weer te
gen, en dat begxijp ik niet. Het zou ze toch
alleen maar ontlasten? Het zou de toe
zichthouders ook motiveren en boven
dien zouden hun vooruitzichten beter
moeten zijn. Nu gaat het de verkeerde
kant op."
Helaas komen de goedbedoelde initiatie
ven onder druk te staan door onvoldoende
personeel. En dat is een bekend geluid,
vooral in politieland. Voor de Amster
damse hoogleraar staats- en bestuurs
recht, prof. mr. drs. F. Michiels, is er niets
nieuws onder de zon. Hij was voorzitter
van een commissie die het toezicht van de
staat op tal van ten-einen onderzocht. Dat
onderzoek resulteerde in een kritisch rap-
port, getiteld Handhaven op Niveau.
Michiels: „Het toezicht in Nederland is op
tal van terreinen onder de maat. Niet al
leen bij Justitie, politie en rechterlijke
macht moet meer personeel komen, maar
er is bijvooi'beeld ook behoefte aan meer
arbeids-, milieu- en ondexwijsinspec-
teurs. Over de hele linie moet er geld bij,
want er is nu te weinig pex-soneel voor een
brede handhaving van de wet.
Geldnood
De hoogste baas van het ministex-ie, secre-
taris-generaal Borghouts vindt echter,
dat 'het wel eens zou kunnen zijn dat we
voor veel minder geld dan wordt ge
vraagd meer veiligheid krijgen'. Aantrek
kelijke taal voor ministers, die nu een
maal altijd in geldnood zitten.
Borghouts maakt zich zorgen over de
wens van de politietop voor meer mensen.
De misdaadcijfers zakken immers, dus
waar klagen we eigenlijk over? 'De poli
tietop houdt onvoldoende of zelfs geheel
geen rekerxing met de recente cijfers', zei
Borghouts onlangs in een politievakblad.
Maar in Europa staat Nederland op de
dertiende plaats wat betreft het aantal
agenten per honderdduizend inwojiers.
En dat is betrekkelijk weinig.
Dirk Mellema
