Stabiliteit Indonesië nog ver weg PZC MANFIELD Habibie: geniale kletsmajoor Nederland blij met vertrek Soeharto Zeeuwen bezorgd over familieleden Toespraak Soeharto Enthousiaste reacties buitenland Na presidentswisseling in Jakarta zijn er meer vragen dan antwoorden BOX OFFER Reisadvies nog negatief vrijdag 22 mei 1998 door Ronald Frisart Na een hoogst enerverende dag waren gisteravond in Jakarta maar twee dingen dui delijk. Habibie is Soeharto opgevolgd als president van In donesië en vandaag wordt de sa menstelling van de nieuwe mi nistersploeg bekendgemaakt. Voor het overige zijn er slechts vragen. Wie wordt de nieuwe vi ce-president? Maakt Habibie de 'hele presidentiële termijn tot maart 2003 vol? Komen er ver vroegde parlementsverkiezin gen? Wordt het Raadgevend Volkscongres in buitengewone zitting bijeen geroepen? En dat zijn dan nog slechts vraagte kens over de toekomst. Over wat zich de afgelopen da gen achter de schermen van de macht heeft afgespeeld, bestaat evenzeer onduidelijkheid. Wat heeft Soeharto precies bewogen om gisteren af te treden? Welke rol speelden de in Indonesië machtige strijdkrachten? Wat, bijvoorbeeld, was binnen de strijdkrachten de rol van Soe harto's schoonzoon generaal Prabowo Subianto? Slechts op één punt heeft staf chef generaal Wiranto een tipje van de sluier opgelicht. Hij ver klaarde dat de strijdkrachten Soeharto en diens familie zullen büjven beschermen. De crux zit de woorden 'en diens familie' De strijdkrachten nemen de Soeharto-kinderen onder hun hoede. De kinderen die. tot veler frustratie en woede, enorme vermogens bijeen konden graaien omdat hun vader presi dent was. Aangenomen wordt dat Soeharto bescherming van zijn kinderen als harde voor waarde heeft gesteld om het veld te ruimen. Twijfels Hoewel er veel meer vragen dan antwoordenzijn, kan toch veilig worden geconcludeerd dat Soe- harto's door velen vurig gewen ste aftreden maar weinig oplost. Het is slechts een allereerste stap op weg naar politiek en economisch herstel. Het zou dan ook een illusie zijn te denken dat de stabiliteit in Indonesië spoe dig zal zijn hersteld. Vooral de persoon van de nieu we president wekt grote twij fels. In zijn eerste toespraak als staatshoofd probeerde Habibie gisteravond voor de televisie zo wel de Indonesische oppositie als de buitenlandse geldschie ters te paaien. Schone handen Hij gaat naar eigen zeggen vaart zetten achter politieke en eco nomische hervormingen, daar bij geholpen door nieuwe, pro fessionele ministers met schone handen. De internationale ge meenschap verzekerde hij dat Indonesië zich onder zijn lei ding aan zijn internationale verplichtingen zal houden. In het bijzonder de afspraken met het Internationale Monetaire Fonds (IMF) zullen worden na geleefd, zo zei hij. Het zijn schone beloften, maar ze zijn ook erg algemeen gefor muleerd en daarmee vaag. Bo vendien moet nog maar worden afgewacht of Habibie zijn toe zeggingen waar maakt. De kernvraag bij dat alles is: in hoeverre verschilt Habibie van Soeharto? Op grond van wat over de nieuwe president be kend is, ligt het voor de hand te concluderen dat de verschillen gering zijn. Habibie is vrijwel het petekind van Soeharto, ze ker in politiek opzicht. Ruim twintig jaar lang was hij een toegewijd lakei van de gepen sioneerde generaal. Voor de fei len van Soeharto's Nieuwe Orde draagt ook Habibie een zware verantwoordelijkheid. Marionet Nog belangrijker is echter, dat Habibie als president waar schijnlijk weinig zelfstandige speelruimte krijgt. Het lijkt zeer aannemelijk dat Soeharto zich van achter de coulissen nog na drukkelijk met het beleid zal blijven bezighouden. Een tweede complicerende fac tor is ABRI. Nu Soeharto weer ambteloos burger is, zijn de strijdkrachten opnieuw het machtigste orgaan in Indonesië. Zij hebben met Habibie nooit veel op gehad. Wil hij langer dan een paar weken president blij ven, dan moet het nieuwbakken staatshoofd dus trachten het met het leger op een akkoordje te gooien. Dat geeft de generaals de mogelij kheid hun stempel op het beleid te zetten. Het zou zelfs kunnen betekenen dat Ha bibie niet meer blijkt dan hun marionet. Al met al is het geen wonder dat Hieronder de vertaling van Soeharto's toespraak. Leden van de natie en van het moederland, Assalamualaikum Warrachmatullahi Wabarakatu (islamitische groet, red.). Ik heb de afgelopen dagen de ontwikkeling van onze nationa le situatie nauwlettend gevolgd. Ik ben ervan overtuigd dat her vormingen op ordentelijke, vreedzame en grondwettelijke wijze moeten worden doorge voerd, met het behoud van de eenheid van het land. Daarom was ik van plan een hervor mingscommissie te vormen en het kabinet te herschikken. Maar de feiten van vandaag to nen aan dat er onvoldoende steun voor het hervormings- commmissie is en dat het daar om niet kan worden gevormd. Ik ben tot de conclusie gekomen dat de hervormingscommissie niet de beste wijze is om hervor mingen door te voeren. Daarom is een kabinetswijziging niet meer nodig. Gezien deze situatie is het moei lijk voor mij om mijn taak als heerser van het land uit te voe ren en de ontwikkeling van het land voort te zetten. Op basis van artikel 8 van de grondwet van 1945 en rekening houdend met de opvattingen van de lei ders en fracties van het Huis van Afgevaardigden, heb ik beslo- Advertentie) de studenten, na aanvankelijke vreugde over Soeharto's aftre den, onmiddellijk hun eis bij stelden: zet ook Habibie af. Op goede gronden geloven ze sim pelweg niet dat van Habibie werkelijke hervormingen te verwachten zijn. Evenzeer ligt het voor de hand dat buitenlandse geldschieters op hun hoede zijn. Habibie is in economisch opzicht een gehar nast nationalist. Zijn opvattin gen staan haaks op het door IMF en andere instellingen beleden evangelie van de vrije markt. Daarnaast houdt de nieuwe pre sident er soms zeer merkwaar dige economische filosofietjes op na. Enkele jaren geleden be dacht hij dat inflatie het best kan worden beteugeld door eerst de rentevoet flink op te trekken, hem dan te laten zak ken, weer op te treken enzo voort. Economen waren verbijs terd. Wanneer het Habibie niet lukt tot een vergelijk te komen met zijn binnenlandse opposanten en met buitenlandse geldschie ters, staan nieuwe woelingen in de i-eusachtige archipel voor de deur Zoals de zaken nu liggen, is dat helaas de meest waar schijnlijke optie. GPD ten af te treden als president van Indonesië met ingang van van daag, donderdag 21 mei 1998, terwijl ik deze verklaring voor lees. Mijn ontslag als president van Indonesië is op deze bijeen komst ook doorgegeven aan de leiders van het Huis van Afge vaardigden. die tevens de lei ders van de Raadgevende As- sembléezijn. Comform artikel 8 van de grondwet van 1945 zal de vice-president, professor dr. B.J. Habibie, de rest van de pre sidentiële ambtstermijn van 1998-2003 op zich nemen. Ik dank het volk voor zijn hulp en steun gedurende mijn leider schap. Ik vraag om vergiffenis voor eventuele vergissingen en tekortkomingen. Moge het In donesische volk blijven zegevie ren met de pancasila (de staat sideologie, red.) en de grondwet van 1945. Vanaf heden is de zevende ont wikkelingsregering een waar nemend kabinet. Ik wil hierbij mijn dank betuigen aan mijn ministers. Aangezien de situatie nu een be ëdiging in het Huis van Afge vaardigden niet toelaat, zal de vice-president nu de eed als pre sident afleggen ten overstaan van het Hooggerechtshof, ten einde een vacuüm in het leider schap te voorkomen.RTR/AFP door Ans Bouwmans De Nederlandse regering en de Tweede Kamer zijn blij met het aftreden van Soeharto. 'Wijs en moedig', noemde minister VanMierlo van Buitenlandse Zaken het besluit van de Indonesi sche president. Hij meent dat diens opvolger Habibie met 'overtuigende hervor mingen' moet komen, 'anders kan hij niet aanblijven'. Minister Pronk (Ontwikkelingssamenwerking) ziet Habibie als een 'tussenpersoon'. Echte veranderingen zullen volgens hem veel tijd kosten, waarvoor de medewerking van alle politieke groeperingen en het leger nodig zijn. De regering is verheugd dat met het aftreden van Soeharto een situatie met verder bloedvergieten en ontwrichting van de Indo nesische samenleving is voorkomen. In Indonesië is sceptisch gereageerd op de benoeming van Habibie, omdat deze een ver trouweling van Soeharto is. De komende dagen zal volgens Van Mierlo moeten blijken of Habibie de steun krijgt van het volk. „Als dat niet het geval is, dan zijn we nog niet aan het eind van al le ellende." Minister Pronk wijst erop dat behalve democratische hervor mingen en herstel van de interne stabiliteit ook de terugkeer van het vertrouwen in de economie bij het internationale bedrijfsle ven belangrijk is. De grote fracties in de Tweede Kamer hebben zich allemaal ver heugd uitgelaten over het toch nog onverwacht snelle vertrek van Soeharto. Wel is er zorg of zijn opvolger Habibie wel de juiste manis om de hei-vormingen door te voeren. De tijd zal dat moeten leren, aldus de partijen. GPD door Ronald Frisart Gisterochtend, vijf over negen West- Indonesische tijd. B.J. Habibie legt de eed af als derde president van Indone sië. Na Soekarno (1945-1967) en Soeharto (1967-1998) bekleedt de in Parepare (Zuid-Sulawesi) geboren ingenieur nu het hoogste ambt in de republiek. Sommigen zien in hem een genie, anderen een klets majoor. 'NO-TO-NO'. beweerden Indonesische waarzeggers de afgelopen jaren. Op die lettergrepen zouden de namen van de eer ste drie presidenten eindigen. SoekarNO, SoeharTO en vervolgens iemand wiens naam weer op NO eindigt. De vorige vice- president, Try Sutrisno, werd op grond daarvan een goede kans toegedicht om Soeharto op te volgen. Nu Habibie (61) op het pluche zit, kunnen die voorspellingen bij het oud vuil worden gezet. Tegen de stroom in drukte Soeharto begin dit jaar door dat Habibie zijn plaatsver vanger werd. Zelfs de invloedrijke strijd- krachten, die altijd grote moeite hebben gehad met Habibie, accepteerden Soehar to's keuze. De president beloonde daar mee een man die hem tientallen jaren door dik en dun trouw is geweest. Bacharuddin Jusuf Habibie was nog in zijn tienerjaren toen hij Soeharto voor het eerst ontmoette. Tegenover het huis van de Habibies in Ujungpandang (Sulawesi) lag het hoofdkwartier van luitenant-ko lonel Soeharto. Die commandeerde des tijds de Mataram-brigade. Praatje Soeharto's Javaanse stafofficieren kwa men graag in hun moedertaal een praatje maken met Habibie's moeder, die uit Yo- gyakarta stamde. Tekenend voor de nau we betrekkingen was, dat Soeharto de be grafenis van Habibie's vader regelde toen die in 1950 aan een hartaanval overleed. Nadien zette Soeharto elders zijn militai re carrière voort, terwijl Habibie eerst op Java ging studeren en daarna aan de Tech nische Hochschule in het Duitse Aken. Hij rondde zijn studie met de hoogste lof af. „Hij is een genie", schreef een naaste me dewerker. Daarmee verwoordde hij een op breder schaal levende opvatting. Na het behalen zijn bul ging Habibie in 1960 als vliegtuigingenieur werken bij Messerschmitt-Bölkow-Blohm (MBB) in Hamburg. In de stad aan de Elbe ontwik kelde de jonge Indonesiër enkele ideeën waarop hij patent verkreeg. In 1974 bracht hij het tot vice-president van MBB Aan de andere kant van de aardbol had Soeharto het inmiddels tot staatshoofd gebracht. Hij ontbood Habibie naar Ja karta en zei: „Je moet me helpen onze nationale ontwikkeling tot een succes te maken. Ik ben vooral geïnteresseerd in technologie en jij moet een manier vinden om daaraan vorm te geven. Energiek ging de immer van ideeën over lopende ingenieur aan de slag. Meer dan twintig jaar was hij als minister van Tech nologie en onderzoek het trekpaard van de Indonesische hightech-industrie. De Soeharto (1) sluit zijn ogen als Habibie de eed aflegt als derde president van Indonesië. foto Muchtar Zakaria/AP eerste mijlpaal bereikte Habibie toen in 1976 in Bandung Industri Pesawat Ter- bang Nusantara (IPTN) werd geopend. Die vliegtuigbouwer is altijd zijn troetel kind gebleven. Modelvliegtuigjes sierden zijn bureau. Daarnaast stortte Habibie zich ondermeer op scheepsbouw, staalin- dustrie, wapenproductie en kernenergie. De machtige Indonesische strijdkrachten zagen met lede ogen aan hoe Habibie zich ontwikkelde tot 's lands technologiepaus. Dat een burger op dat terrein de dienst uitmaakte, vonden de militairen te zot voor woorden. Maar omdat Habibie de onvoorwaardelijke steun genoot van Soe harto, stond het legermachteloos. In 1994 moesten de militairen zelfs slikken dat de minister hen opzadelde met 39 oude oor logsschepen uit de gesneefde DDR. Habibie's enthousiasme voor hightech vloeit voort uit zijn nationalisme. Hij is ervan overtuigd dat Indonesië, wil het ooit de sprong naar modernisering en wel vaart maken, een eigen hoogwaardige in dustrie nodig heeft. Dat zijn projecten vreselijk veel geld kostten en maar bitter weinig banen opleverden, vermocht hem niet van de wijs te brengen. Grootse visies, daar lust Habibie wel pap van. Zijn enthousiasme daarover kan hij nauwelijks bedwingen. „Ook als hij zich voorneemt zich in te houden, gaat het al tijd binnen een paar minuten weer mis", aldus een Westerse diplomaat in Jakarta. „Over welk onderwerp hij ook een toe spraak houdt, na een paai- minuten wendt hij de steven en begint hij ellenlang uit te wijden over zijn stokpaardjes." Sinds hij in maart tot vice-president werd gekozen, hebben zi jn naaste medewerkers geprobeerd Habibie op dat punt wat in te tomen. Tot nu toe zonder al te veel succes. Dat 's mans spraakvermogen aanzienlijk beter is ontwikkeld dan zijn talent om te luisteren bleek bijvoorbeeld in Tokio, waar hij ging overleggen over het pro bleem van de Indonesische buitenlandse schuld. Financieel-economische inzich ten die hij daar ten beste gaf, brachten specialisten nogal in verwarring. „Er viel geen touw aan vast te knopen", aldus een bron in Jakarta. GPD van onze redactie buitenland Regeringsleiders en staats hoofden hebben in het alge meen opgelucht gereageerd op het aftreden van de Indonesi sche president Soeharto. Ze zien het opstappen van de president als een eerste stap naar herstel voor de noodzakelijke politieke en economische hervormingen in Indonesië. Met het vertrek van Soeharto is volgens hen de kans op geweld afgenomen. De Amerikaanse president Clinton zei Soeharto's besluit te verwelkomen. „Hiermee is de mogelijkheid geschapen voor een proces dat leidt naar werke lijke democratische verande ringen." Clinton zegde toe dat de Verenigde Staten klaar staan om Indonesië hierbij te helpen. Maar in Amerikaanse rege ringskringen is met enige scep sis op de presidentswisseling in Jakarta gereageerd. Anonieme functionarissen zeggen in Habi bie niet meer dan een over gangsfiguur te zien. Ook de Japanse premier Hashi moto zegde de Indonesiërs hulp toe bij de hervormingen. Japan levert de grootste bijdrage aan het steunprogramma van het IMF om de Indonesische econo mie uit het slop te halen. Grondwet Zowel Australië als Thailand onderstreepte dat het hei-vor mingsproces vreedzaam binnen de grenzen van de Indonesische grondwet moet verdergaan. „Ik geloof dat Indonesië zijn pro blemen kan overwinnen langs de weg van de grondwet aange zien iedereen positief staat tegenover een vreedzame over gang", zei premier Chuan Leek- pai van Thailand. De Australi sche premier John Howard was enthousiast over de machtswis seling en zei dat zijn regering met de nieuwe president zal sa menwerken. China onthield zich van com mentaar over de stap van de In donesische president, omdat het volgens Peking een interne In donesische kwestie is. Op soort gelijke wijze reageerde de Zuid- Afrikaanse president Nelson Mandela. „Dit gaat alleen de In donesiërs aan", zei hij. Mandela zet zich in voor de vrijlating van Xanana Gusmao en andere door Jakarta gedetineerde leiders van de Oost-Timorese onafhan kelijkheidsbeweging. Volgens de Maleisische premier Mahathir Mohamad en zijn Sin gaporese ambtgenoot Goh Chok Tong maakt Soeharto met zijn aftreden mogelijk dat alle aan dacht weer kan worden gericht op het economisch herstel. „We hopen dat de nieuwe regering van president Habibie in staat is politieke en sociale rust te bren gen. Want dat is een conditie voor economische stabiliteit." Les De Filipijnse president Fidel Ramos noemde Soeharto's ver trek een les voor andere landen in het gebied die met de gevol gen van de economische crisis worstelen. Zij kunnen volgens hem van de ervaringen in Indo nesië leren dat zij de hei-vormin gen moeten doorzetten in sa menspraak met de bevolking en de leiders van allerlei groepen in de samenleving. Opmerkelijk positief over Soe harto's staat van dienst was de Duitse bondskanselier Helmut Kohl. Hij stuurde een persoon lijk telegram naar de ex-presi dent, met de aanhef 'beste vriend'. Hij prees Soeharto voor het brengen van rust in Zuid- Oost-Azië en het versterken van de economie in die regio. Ook zwaaide hij hem lof toe voor het besluit om op te stappen. RTR/AFP De reisbranche over legt vandaag met het ministerie van Buiten landse Zaken, de consu mentenorganisaties en de ANWB over de eventuele opheffing van het advies niet naar Indonesië te rei zen. Een woordvoerder van de ANVR, de overkoe pelende organisatie van reisbureaus, maakte dit bekend. In het overleg in het Plat form Reisinformatie komt de vraag aan de orde of het nieuwe bewind in Indone sië stabiel genoeg is, zodat het negatieve reisadvies dat sinds vorige week van kracht is na 2 juni kan worden ingetrokken. Tot die datum wordt in ieder geval elke reis naar Indo nesië ontraden. In ver band met de annulerings verzekeringen kan het advies niet meteen al wor den ingetrokken, aldus de zegsman. GPD door Anouk Mommer Na het afzetten van de eerste baas is nu de tweede baas aan het stuur. We weten niet wat we ervan moeten denken", ver telt de vrouw uit Oost-Java. Haar familie in Middelburg volgt de ontwikkelingen in In donesië op de voet en nam me teen contact met haar op toen de rellen uitbraken. De vrouw zit al een paar dagen binnen. Haar zoons vinden het te gevaarlijk voor haar op straat. Ze wil haar naam niet vermeld hebben, omdat ze niet weet wat er de komende weken gaat gebeuren. Misschien wor den haar woorden tegen haar gebruikt. Over de nieuwe presi dent, Habibie, laat ze zich ook niet uit. Lijst In de wijk waar ze woont lopen burgers om beurten wacht om de bewoners te beschermen. Haar familie legt de situatie uit. „Mijn tante zit in een huurhuis dat eigendom is van Chinezen, net zoals veel andere huizen in die buurt. Het kan gevaarlijk worden, omdat de wijk mogelijk op de lijst staat voor acties van het volk", zegt O. Christoffel, een Middelburgse nicht van de Javaanse. Met name Chinezen zijn de afgelopen weken het doelwit geweest van plunderin gen en brandstichting. Dat zijn de handelaren in Indonesië. Ze hebben een groot deel van de economie in handen. „De jongens houden nog steeds de wacht, want mischien gebeu ren er nog rommeltjes", vertelt de Indonesische. Haar zoon is één van de btirgerwachten. Een andere zoon heeft zijn auto moeten verkopen om de bestell- lingen die hij voor zijn bedrijf heeft gedaan, te betalen. De prijzen van geïmporteerde arti kelen zijn zo gestegen, dat ze on betaalbaar zijn geworden. Ambon Op Ambon verkopen mensen stukken land aan Chinezen om hun eten te kunnen betalen. „De prijzen van voedsel zijn drie tot vier keer zo hoog geworden. Het is moeilijk om het hoofd boven water te houden. Je kari er alles nog kopen, maar je moet er wel het geld voor hebben", vertelt J. Tahitu uit Oost-Souburg. Hij probeert familie en vrienden op Ambon financieel te steunen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Tahitu: „Tot voor kort kon er nog geld overge maakt worden via de banken. Nu niet meer. De laatste keer heb ik een enveloppe met geld meegegeven aan iemand die naar Ambon ging. Zonder hulp hebben ze het moeilijk. Ik houd mijn hart vast als de scholen weer beginnen. Hoe kunnen ze schoolgeld en -boeken betalen als er geen geld is? Dan kunnen de kinderen niet naar school." De Rabobank heeft vanaf 15 mei al het betalingsverkeer naar Indonesië stopgezet. Het hoofd kantoor heeft alle vestigingen geïnstrueerd geen overboekin gen meer te doen tot de situatie in het land weerstabiel is. Alge meen directeur van de Rabo bank Middelburg en Veere, C.de Hooge, verklaart: „Alle open bare gebouwen en banken in In donesië zijn gesloten of functio neren niet. We kunnen de klant niet garanderen dat het geld goed terecht komt." De Oost-Souburgse Franklin J. is woensdag teruggekomen uit Indonesië en heeft de spannin gen aan den lijven ondervon den. Hij heeft twee dagen opge sloten gezeten in het huis van een nicht van zijn vrouw in Ja karta. Het was te gevaarlijk om de straat op te gaan. „Vorige week woensdag is alles geëscaleerd en zijn de mensen aan het plunderen geslagen. Su permarktketens zijn in brand gestoken en alles wat op dat mo ment Chinees was, viel ten prooi aan plunderaars. Chinezen wer den uit hun auto getrokken en de auto's in brand gestoken. De bevolking denkt dat de Chine zen er met hun geld vandoor zijn. Dat is niet waar. Die heb ben het systeem gewoon ge bruikt." Volkswoede Zijn familie behoort tot de mid delrijken en heeft een groot huis met zwembad. „De man van mijn nicht was een topbankier. Hij heeft nooit meegedaan met het systeem, met de corruptie. Maar dat staat niet op zijn huis geplakt, dat weet de massa niet." De volkswoede richtte zich naast de Chinezen ook op de rijken. Hij heeft zijn familie aangeraden om in het Hilton ho tel te overnachten, tot alles weer wat rustiger wordt. „We zijn aan het proberen om hen naar Nederland te halen, maar dat is vooralsnog onmoge lijk. De Nederlandse ambassade is op dit moment gesloten, dus ze kunnen geen visa aanvragen. Zonder visa kunnen ze Neder land niet in." foto Kemal Jufri/EPA Indonesische politieagenten en studenten feliciteren elkaar na het aftreden van Soeharto. VAN 169,95 VOOR 109,- ZWART. DONKERBLAUW. DONKERBRUIN EN CAMEL MAAT 36-42 VERKOOPINFORMATIL: 073-623! 169

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1998 | | pagina 3