Kleine Teun
schittert in
marge van
filmfestival
Tilburg wordt paradijsje voor popliefhebber
Cannes looft
Nederland
kunst cultuur vrijdag 22 mei 1998 27
Vanuit het toonaangevende
Franse filmblad Positif is het
een onbegrijpelijke misser genoemd
dat het Festival van Cannes de
Nederlandse film Kleine Teun niet
tot de competitie heeft toegelaten.
Alex van Warmerdams vierde film
werd gepresenteerd in het
weliswaar bijna net zo eervolle
nevenprogramma Un Certain
Regard maar voor de hoofdprijzen
staat men daar buitenspel. Ruim de
helft van de competitiefilms hebben
we nu gehad en daartussen zaten er
minstens zes die minder zijn dan
Kleine Teun.
De Nederlandse filmers zitten, zo valt
speciaal in het buitenland vast te
stellen, stevig in de lift. Er worden Oscars
gewonnen en ook op festivals worden bij
de vleet onderscheidingen weggesleept.
Het Filmfestival van Chicago - het groot
ste van de VS - zal in oktober zelfs een ex
tra deelprogramma wijden aan de 'Dutch
awakening'. Alleen in Cannes worden
Nederlandse speelfilms nu al 23 jaar stel
selmatig uit het hoofdprogramma ge
weerd. Van Warmerdams jongste presta
tie was bij uitstek geschikt geweest om die
merkwaardige traditie te doorbreken.
Toch is een officiële presentatie in Un Cer
tain Regard al heel wat en de dames van
het promotiebureau Holland Film had
den er een mooi aanknopingspunt mee
voor het organiseren van een feestje ter
verdere prikkeling van buitenlandse inte
resse voor onze nationale cinema. Maar
wat een pech; de hele week schijnt de zon,
maar de Hollandse borrel vond plaats in
precies de twee uur dat Cannes werd ge
teisterd door een apocalyptische wolk
breuk.
Plaats des onheils was een paviljoen waar
normaliter de gasten met het glas in de
hand ontspannen over het strand kunnen
uitzwermen, maar waar we nu steeds
dichter op elkaar la-open onder een zeild
oeken dak waarin de bollingen van verza
melend hemelwater vervaarlijke afme
tingen begonnen aan te nemen. Te ver aan
de buitenkant stond de Turkse festival-
mevrouw die zulke mooie dingen verno
men zei te hebben over De Poolse Bruid en
die met haar verwaterende make-up en
gestaag inzakkend kapsel zelf steeds
meer ging lijken op een Poolse bruid.
Stijlvolle aanval
Te zeer in het midden bevond zich de me
neer die overdacht de Scandinavische
rechten voor Kleine Teun te kopen en -
toen een stuk zeildoek het begaf - moest
ontdekken dat hij van de ene seconde op
de andere geen droge draad meer aan zijn
lijf had. Ik stond een meter van het stort
bad vandaan met een bijna leeg glas wod
ka dat in diezelfde seconde weer helemaal
leek bijgevuld. En waren het regendrup
pels of heuse tranen die te ontwaren
waren op de gezichten van de dames van
Holland Film? Allemaal dachten we aan
Leonardo DiCaprio die na alle nattigheid
van de Titanic 21 miljoen dollar toucheert
om in zijn volgende film een seriemoorde
naar te spelen.
Alex van Warmerdam verklaarde dat hij
zich altijd al beter op zijn gemak gevoeld
heeft op het minder dramatische Festival
van Venetië. Desondanks nam hij intus
sen met voldoening kennis van de lovende
kritiek die 's werelds meest invloedrijke
vakblad Variety aan Kleine Teun heeft
besteed.
De Nederlandse cineast wordt geprezen
als „een originele observator van bizar
menselijk gedrag die niet bang is om ze
nuwen te raken met zijn scabreus gevoel
voor humor". En dan gaat het verder met:
„De film is uitgedacht tot in de kleinste
details. De geestigheid en hechte greep
van deze schrijver-regisseur wijkt geen
moment en veroorzaakt een stijlvolle
aanval op de wankele instituties van hu
welijk en gezin.Hoor je het ook eens van
een ander. De internationale lancering
van Kleine Teun, begeleid door dit soort
klaroengeschal, zal ongetwijfeld opmer
kelijke gevolgen krijgen in de rest van de
wereld. Ook Marleen Gorris gaat trou
wens lekker. Terwijl in Amerika haar Vir
ginia Woolf-verfilming Mrs. Dalloway
nog steeds uitstekend loopt, is in Cannes
haar volgende project aangekondigd. Het
wordt een Nabokov-verfilming: The Luz-
hin Defence, over een rondreizend
schaakgenie. De Amerikaanse 'major'
Paramount heeft zich al verzekerd van de
Amerikaanse rechten van deze Brits-
Franse co-productie.
De menigte is in afwachting van de aan
komst van de sterren tijdens het eenen-
vijftigste filmfestival van Cannes.
foto Eric Gaillard/Reuters
moment al weer werkt, zal overigens de
Nederlandse actrice Famke Janssen mee
spelen. Het komt zelden voor dat een
'Bond girl' zo doorstoot, want ze heeft in
middels ook al met Robert Altman ge
werkt in The Gingerbread Man.
Schlemiel
Scène uit de speelfilm Kleine Teun van Alex van Warmerdam, die in Cannes
grote waardering oogst maar niet in aanmerking komt voor de competitie om
de hoofdprijzen. Vlnr: Annet Malherbe, Alex van Warmerdam en Ariane
Schluter.
Rob Houwer gaat volgend jaar de Maar
ten 'tHart-roman Het Woeden Der Gehele
Wereld verfilmen onder de titel The Fury,
als Brits-Duitse co-productie.
Regisseur wordt Michael Verhoeven die in
Duitsland net zo fameus is als bij ons zijn
naamgenoot Paul, met wie Houwer trou
wens eveneens vergaande overeenstem
ming bereikt zegt te hebben voor een
Nederlandse productie. Hun vroegere ca-
merman Jan de Bont heeft inmiddels een
eigen productiemaatschappij opgericht
in Hollywood, onder de naam Blue Tulip,
en werkt aan drie projecten voor waar
schijnlijk andere regisseurs dan hijzelf.
Zeg dus niet dat in het half dozijn in Can
nes dagelijks verschijnende businessbla-
den de Nederlanders geen rol spelen. Het
faillissement van de Haagse filmverhuur
der Concorde is ook hier nieuws. Maar ei
genaar Robert Wijsmueller zit gewoon en
als vanouds onder zijn eigen peperdure
'display' op het terras van hotel Carlton
champagne uit te delen. Want het faillis
sement betrof slechts één uit meerdere
werkmaatschappijen. Het betekent wel
iswaar het rechtenverlies van circa 200
(voornamelijk oude) titels, Concorde
blijft gewoon in zaken en de nieuwe
Woody Allen-film Deconstructing Harry
wordt zijn eerstvolgende première.
In de film, waaraan Woody Allen op dit
Maar het meeste nieuws makende Neder
landse belang blijft Polygram (75 Phi
lips), dat waarschijnlijk op korte termijn
de verkooponderhandelingen afrondt
met de Canadese whiskymaker Seagram.
De gevolgen van die deal zouden immens
kunnen zijn, omdat Seagram al eigenaar
is van de Amerikaanse 'major studio' Uni
versal.
Universal zit nu nog in UIP met zijn bui
ten-Amerikaanse belangen gekoppeld
aan Paramount en MGM, tot verklaard
ongenoegen van Europees Commissaris
Karei van Miert. Samen met Steven
Spielbergs DreamWorks kan Universal
straks via Polygram aanlanden in Europa
op een manier die dan niet meer op ge
spannen voet verkeert met de Europese
wetgeving.
De vraagprijs van Philips is naar verluidt
12 miljard dollar. En dan te bedenken dat
de filmtak van Polygram ontstond door
het opkopen van het winkeltje van Piet
Goedings, bioscoopeigenaar aan de Am
sterdamse Haarlemmerdijk met ook nog
wat kunstfilms in portefeuille. Piet speel
de vroeger graag de rol van schlemiel
maar geniet al weer enige jaren-van een
miljoenenfortuin in Zwitserland. In Can
nes zien we hem niet meer rondsloffen,
met een ijsje in de hand, foeterend over de
Nederlandse overheid die al die filmhui
zen subsidieert terwijl hij moet krimpen
van de honger.
Pieter van Lierop
Een rockacademie, een immens popbolvverk
met drie zalen, repetitieruimtes, een
giftshop en in de toekomst zelfs een
rockmuseum: Tilburg zal vanaf dit najaar,
wanneer het zogeheten Popcluster zijn deuren
opent, popstad nummer één in Nederland zijn.
Menige wereldstad kan jaloers zijn op het
popbolwerk dat het enige nieuwbouw-
popcomplex van dat formaat in Europa is.
De contouren van wat Nederlands
grootste popbolwerk moet worden,
zijn al duidelijk zichtbaar. De gangen, de
drie zalen, de entree; het skelet van het
Pópcluster in Tilburg staat er. Komend
najaar zal het grote popcentrum, dat in
totaal meer dan 14 miljoen gulden heeft
gekost, zijn deuren openen.
In het Popcluster komen drie concertza
len voor respectievelijk 2200, 400 en 250
bezoekers. De laatste zaal zal als onder
komen fungeren voor stedelijk jongeren
centrum Batcave. Tevens komt er in het
complex een servicedesk voor Tilburgse
popmuzikanten en komen er repetitie
ruimtes, studio's, een giftshop, een ticket
service en lokalen voor workshops, clinics
en cursussen. In de kelder komt een grote
fietsenstalling, bovenin het pand zijn
productieruimtes en kantoren gepland.
De gemeente Tilburg heeft 8 miljoen in
het complex geïnvesteerd, de rest wordt
door de overige drie instellingen opge
bracht. Jaarlijks zullen er zo'n 400 activi
teiten georganiseerd worden, waarbij
zo'n 200.000 bezoekers verwacht worden.
Tilburg bevestigt met het Popcluster dat
het een voorbeeldfunctie bekleedt in Ne
derland. Zo was Tilburg de eerste Neder
landse stad met een toeristische fietsrou
te. Ook het Tilburgse bestuursmodel,
waarbij gemeentelijke diensten zelfstan
dig opereren met eigen budgetten, wordt
gezien als een experiment dat navolging
verdient. Vandaag de dag leggen beleids
makers en concertzaaldirecteuren vanuit
het hele land werkbezoeken af aan Til
burg, omdat ze alles willen weten over de
totstandkoming van het Popcluster. En er
zijn nogal wat gemeentes die rondlopen
met ambitieuze plannen om de lokale
popscene van een nieuwe impuls te voor
zien. In Utrecht wil Tivoli een poppodium
met twee zalen aan Muziekcentrum Vre-
denburg vasthouwen en ook Nijmegen,
Rotterdam, Breda en Eindhoven streven
naar schaalvergroting. Popmuziek blijkt
eindelijk serieus genomen te worden als
cultuuruiting.
Paradepaardje
Dat juist in Tilburg een popcentrum van
een dergelijk kaliber verrijst, vindt de
kersverse Popcluster-directeur Martin
van Ginkel, voormalig directeur van het
Rotterdamse Dunya-festival, niet eens zo
vreemd. „Tilburg is niet alleen een stad
met veel studenten en jongeren, het is te
vens een stad met een regiofunctie. Bo
vendien is Tilburg een voormalige textiel
stad met een geheel eigen karakter. Van#
oudsher hebben hier relatief veel arbei
ders gewoond. Vandaag de dag ei-vaar je
de sporen uit dat verleden. Tilburgers
hebben een voorkeur voor niet al te hoog
drempelige cultuuruitingen. Het is niet
verstandig om hier een grootschalig ope
racomplex te bouwen, aan een popcom
plex is wel behoefte."
Van dat immense popcomplex is de grote
zaal het absolute paradepaardje. Het is
een multifunctionele zaal, die maximaal
2200 bezoekers kan herbergen, maar door
afsluiting van de balkons en het achterste
gedeelte van de zaal verkleind kan wor
den tot een capaciteit van respectievelijk
1700 of 800.
Het Popcluster is tot stand gekomen dooi
de gezamenlijke inzet van jongerencen
trum Batcave, concertzaal 't Noorderligt,
popservicebureau De MuziekKanten-
Winkel en de gemeente Tilburg. Het is het
enige nieuwbouw-popcomplex van dat
formaat in Europa. Wereldsteden als
Londen, Parijs en Praag kunnen jaloers
zijn op een dergelijk prachtig geoutilleerd
centrum dat speciaal is toegesneden op
rock-, pop- en dancemuziek. Frank van
Iersel, ex-medewerker van het Noorder
ligt en vanaf het begin betrokken bij het
Popcluster, is zichtbaar in zijn nopjes met
het nieuwe centrum. „Het Popcluster
maakt deel uit van de plannen voor het
Veemarktkwartier. Dit buurtje, op loop
afstand van de horecagelegenheden in het
centrum, krijgt een grondige facelift. Je
krijgt hier vlakbij een rockacademie, een
hbo-opleiding waar je opgeleid kunt wor
den tot popmuzikant, geluidstechnicus of
producer. Verder bestaan er plannen voor
een rockmuseum en voor een complex met
gelijkgestemde winkels. Hier gaat het in
de toekomst allemaal gebeuren."
Logische stap
Vreemd genoeg is het Popcluster niefcont-
staan doordat Tilburg een nijpend tekort
had aan voorzieningen voor popmuzi
kanten en -liefhebbers. Van Iersel ziet het
Popcluster niet zozeer als een uit nood ge
boren initiatief als wel een logische stap
vooruit. Het feit dat de drie instellingen -
Batcave, de MuziekKantenWinkel en
Noorderligt - de krachten hebben gebun
deld en zijn opgegaan in het Popcluster,
hebben slechts deels te maken met huis
vestingsproblemen.
Batcave, een jongerencentrum dat naast
een popprogramma een heel scala aan ac
tiviteiten organiseert - feesten, alterna
tieve karaoke-shows, bierestafettes - had
de afgelopen jaren een zwervend bestaan.
De MuziekKantenWinkel had wel eigen
ruimtes, hoewel die voor verbetering vat
baar waren, 't Noorderligt is, sinds het in
1984 werd opgericht door Stichting De
Veulpoepers, in de loop der jaren uitge
groeid tot een van de vier grote poppodia
in Nederland. Het pand in een voormalige
bioscoop in het centrum had slechts één
zaal met een capaciteit van duizend be
zoekers. „Met de twee andere instellingen
zijn we in 1990 rond de tafel gaan zitten
met de vraag hoe de situatie in Tilburg
verbeterd zou kunnen worden", zegt Van
Iersel. „Er ontstonden initiatiefgroepen
en projectgroepen, waarbij de gemeente
een actieve rol heeft gespeeld. Op het mo
ment zijn er 140 vrijwilligers en 28 vaste
krachten actief om het Popcluster tot een
succes temaken."
Rockacademie
Het nieuwe complex biedt mogelijkheden
om bijzondere projecten en festivals te or
ganiseren. „In 1999 gaat in Tilburg lang
zaam de rockacademie van start", zegt di
recteur Van Ginkel. „Op termijn komen
hier 600 muziekstudenten. Met dat poten
tieel kan het hier een gigantisch broeinest
worden. En omdat we meerdere zalen ter
beschikking hebben, die tegelijkertijd ge
bruikt kunnen worden, kunnen we hier
festivals organiseren. Omdat we oefen
ruimtes en studio's binnen het pand
hebben, kunnen we eigen producties rea
liseren. We willen meer zijn dan een door
geefluik."
De komende jaren zal de gemeente garant
staan voor tien a vijftien procent van de
exploitatie. Van Ginkel heeft er alle ver
trouwen in dat het popcentrum het met
dat gemeentelijke aandeel zal redden. ,,Ik
zie het als een grote uitdaging om het Pop
cluster rendabel te krijgen met een pro
duct dat niet per definitie rendabel is. Dat
vergt de nodige creativiteit, inzet en alert-
herd. De popwereld verandert snel. Het is
onze taak om op tijd op die veranderingen
in te spelen."
Mark Roos
Meer informatie over het Popcluster op http:
www.popcluster.nll
Het popcluster-in-aanbouw in Tilburg, het enige nieuwbouw-popcomplex in Europa.
foto Mark Prins
