Misbaksels met stamboom
PZC
Alternatieve dokters krijgen greep op kat en hond
Rashonden hebben
vaak afwijkingen
reportage
31
zaterdag 9 mei 1998
Homeopathie en acupunctuur worden
nu ook vaker op huisdieren
toegepast. Wanneer dierenartsen met
lege handen staan, zien baasjes van
doodzieke honden en katten alternatieve
geneeskunde als laatste redmiddel. De
wetenschap staat argwanend, maar
machteloos aan de zijkant.
Op de faculteit diergeneeskunde
van de Rijksuniversiteit in
Utrecht is de kogel door de kerk.
Vanaf juni kunnen studenten voor
de eerste keer het vak Homeopathie
en Acupunctuur volgen. Dat is geen
overbodige luxe. Dierenartsen
worden steeds vaker geconfron
teerd met vragen over alternatieve
geneesmiddelen, omdat het aantal
eigenaars van huisdieren dat veel
heil van deze methoden verwacht
fors groeit. Studenten moeten
daarop worden voorbereid; toe
komstige dierenartsen leren echter
met name kritisch te kijken naar
homeopathie en acupunctuur. Wel
licht dat ze het boekje 'De kleine
dierengids, homeopathische eerste
hulp' moeten bestuderen. Er staan
tips in tegen kwalen zoals bijvoor
beeld peesblessures, prostaataan
doeningen, piasbuisverstoppin
gen, vergiftigingen, oogirritaties
en verwondingen.
Bij een hond of kat met reisziekte
luidt het advies om het dier twee
uur voor de tocht een kleine maal
tijd te geven: de maag mag niet te
leeg en niet te vol zijn. Een huisdier
met koorts moet regelmatig veel en
vers water drinken.
Vogel
Het Elburgse bedrijf Biohorma is
voornemens tegen dit soort ziekten
een grote serie homeopathische
diergeneesmiddelen te gaan produ
ceren onder de naam Alfred Vogel.
Deze bekende Zwitserse homeo-
paat ontwikkelde recepten voor
mensen en die zijn al jarenlang po
pulair. Niet alleen medicijnen van
Vogel worden verkocht. Meer dan
de helft van alle huisartsen schrijft
regelmatig een homeopathisch
middel voor en iedere drogist heeft
een flink assortiment tegen vaak
voorkomende kwaaltjes zoals
griep, verkoudheid en spierpijn.
Vanuit de gedachte 'wat goed is
voor de baas is ook goed voor het
huisdier' worden alternatieve we
gen bewandeld om zieke dieren
gezond te maken. Dat kan met ho
meopathie, acupunctuur, biologi
sche voeding waarin kruiden zoals
zeewier en brandnetel zitten, en
met vitaminemiddelen.
„Mensen hebben hooggespannen
verwachtingen van de diergenees
kunde, maar er zijn nog volop aan
doeningen waarvoor wij geen op
lossing kunnen bieden", zegt prof.
dr. Ad Rijnberk, hoogleraar in de
interne geneeskunde voor
gezelschapsdieren aan de Rijksuni
versiteit Utrecht. „Wanneer die
renartsen ziekten niet kunnen ver
helpen, zoeken mensen naar een
alternatief." Kosten en moeite
worden niet gespaard, omdat een
huisdier voor veel eigenaars een ge-
lij kwaardige metgezel is die recht
heeft op even veel aandacht en zorg
als een mens. Rijnberk waar
schuwt: „Uit wetenschappelijke
onderzoeken blijkt dat homeopa
thie en acupunctuur geen heilzame
werking hebben."
De belangrijkste kritiek xicht zich
op het uitgangspunt van homeopa
thie: de similia-regel. Die houdt in
dat een bepaalde stof die bij
gezonde mensen en dieren ziekte
verschijnselen veroorzaakt, in ver
dunde vorm de symptomen be-
strijdt. Het middel zou de afweer
van het lichaam stimuleren, waar
door genezing inzet. Het is verge
lijkbaar met een griepspuit. De
gevaarlijke stof arsenicum bijvoor
beeld wordt vrij regelmatig in de
homeopathie toegepast. Een grote
dosis veroorzaakt bij een huisdier
diarree en braken. Door een minus
cuul druppeltje arsenicum in een
grote hoeveelheid water en alcohol
op te lossen en vervolgens flink te
schudden, moeten de kwalen ver
dwijnen. Het is een theelepeltje ar
senicum in een oceaan van water en
alcohol gooien.
Wetten
„Homeopathische verdunning spot
met de wetten van de natuurkun
de", zegt Rijnberk. Hij bedoelt dat
de moleculen van een toegevoegde
stof door verdunning niet meer in
het middel aanwezig zijn. „Hoe kan
een stof werken als die in een fles
niet meer voorkomt", vraagt de
professor zich af.
Verklaring
Ondanks dit bezwaar bestaan er
voorbeelden van genezing, maar
daar heeft Rijnberk een logische
verklaring voor. „Dat zijn gedeel
telijk incidentele gevallen die
waarschijnlijk te danken zijn aan
het placebo-effect: het idee dat een
gezond middel wordt ingenomen,
verricht het wonder.Dat geldt niet
voor dieren. Zij hebben geen benul
van medicijnen en venvachten niet
dat ze van de vies smakende tablet
beter worden. Homeopatisch suc
ces in de diei-enwereld is daarom
niet te verwachten.
Kruidendrankjes, biologische voe
ding en vitaminetabletten zouden
volgens sceptici soms wel positief
wrerken. Wanneer hond of kat ech
ter te veel vitamine A en D krijgt,
bestaat de kans op nier- en bot-
klachten. Rijnberk vertelt: „Vaak
vergeten homeopaten dat sommige
ziekten, zoals een griep, vanzelf
overgaan. Eventuele genezing
wordt dan beschouwd als overwin
ning van de alternatieve genees
kunde."
In de homeopathie draait het niet
alleen om geneesmiddelen. Een al
ternatief werkende dierenarts be
steedt veel tijd aan het intake-ge
sprek. De hond, kat, vogel of cavia
wordt geobserveerd en ondertus
sen praat de dierenarts met de baas
over het karakter van zijn huisdier:
de zogenoemde holistische benade
ring. ..Klachten hangen altijd sa
men met het karakter van het dier
en daarnaast is het hele lichaam
van belang voor het oplossen van
een kwaal", verduidelijkt dieren
arts Eric van Laarakker. Hij is ge
specialiseerd in manuele therapie,
homeopathie en acupunctuur
„Bij manuele therapie probeer ik
met mijn handen uitstralende ener
gie van het dierenlichaam op te
vangen. Kennis van de organen is
ook belangrijk. Een nierprobleem
bijvoorbeeld heeft te maken met
angst en een kleinzerig dier krijgt
het vaak aan zijn hart: het kan niet
tegen pijn en trekt continu de aan
dacht. Wetenschappers zullen hier
wel om lachen, maar de vraag naar
alternatieve geneesmethoden
groeit sterk, en dat zijn vaak hoger
opgeleide mensen. Iemand die een
afspraak maakt, moet rekenen op
een wachttijd van bijna twee
maanden."
Laarakker zegt dat nogal wat die
renartsen homeopathie bedrijven,
hoewel ze daarvan te weinig ver
stand hebben. „Er zit veel kaf on
der het koren. Toepassen van ho
meopathie en acupunctuur vraagt
veel kennis en inzet; een normale
dierenpraktijk ernaast doen, is on
mogelijk. De beste manier om een
goede homeopaat te vinden, is luis
teren naar ervaringen die andere
mensen hebben opgedaan. „Daar
naast is het belangrijk dat een arts
een intensief intake-gesprek
houdt. Bij acupunctuur moeten de
naalden zeer zorgvuldig worden
geplaatst, want te vaak zetten
collega's naalden lukraak in het li
chaam. Alternatieve genezing ver
eist een serieuze instelling en aan
pak."
Alex van Hoof
Teckels krijgen - ook als ze officiële papieren hebben - dikwijls een stevige hernia.
en modetrends zijn mensen de laatste de
cennia steeds meer rashonden uit gaan
kiezen. Dat zijn dieren waarvan met name
de uiterlijke kenmerken zijn neergelegd
in een rasstandaard. Dat betekent dat ook
in Zuid-Afrika uw uitmuntende retriever
door de kenner feilloos herkend zal wor
den. Maar het fokken op uiterlijke ken
merken gaat ten koste van het dier. Het zal
gemiddeld de helft korter leven dan zijn
niet als ras herkenbare soortgenoot.
Stond moeder nog met de kop in de vuil
nisbak toen vader de nakomeling verwek
te, dan heeft u gegarandeerd een hond die
met gemak 15 tot 20 jaar wordt."
Dat de rasvereniging in positieve zin. in
vloed kan uitoefenen op de gezondheid
van het ras, staat vast. Zo heeft de rasver
eniging van de doberman een ernstige
oogafwijking bijna volledig onder con
trole gekregen. Ook bij de berner sennen-
hond is het tij door ingrijpen van de ras
vereniging in positieve zin gekeerd. Met
name de mannetjes van dit ras waren
vaak zeer agressief. „Maar daarvan is nu
bijna geen sprake meer", aldus Cramer.
De club van Duitse herders is wereldwijd
al jarenlang bezig het fokmateriaal door
strenge selectie op gezondheid en karak
ter te verbeteren. Maar wie de zaak wil
flessen, gaat ongestraft zijn gang. Verkla
ringen dat de ouderdieren HD-vrij zijn,
zijn in het buitenland te koop. Geld speelt
overigens in de fokkerij een belangrijke
rol. Veelbelovende en prijswinnende hon
den wisselen in dit circuit voor tiendui
zenden guldens van eigenaar
Films, tv-series en reclamespotjes met be
paalde honden hebben funeste gevolgen
voor het ras. De Disney-dalmatiërs zijn
vertederend, een echte zwart gestipte dal-
matier staat niet bekend om zijn vriende
lijkheid. En dank zij commissaris Rex
staat de Duitse herder weer bovenaan de
toptien van de meest verkochte rashon
den in 1997.
Daarbij wil de schijn nog wel eens bedrie
gen. Vleesgeworden speelgoedbeesten als
de cairnterrier zijn niet gefokt om op
schoot te liggen. Integendeel- Ze zijn be
doeld om zelfstandig, onder de grond, op
leven en dood te vechten met schadelijke
roofdieren als bunzings en vossen. Dat-ie
niet zo gehoorzaam is en er niet voor te
rugdeinst zijn tanden te zetten in de baas,
is geen wonder. Maar in veel gezinnen wel
een probleem.
En soms gaat het echt fout. Voor de agres
sieve pitbullterriër geldt inmiddels een
fokverbod in Nederland. Jarenlang was
er met deze hond niets aan de hand. „Tot
dat een stel idioten zich ermee ging be
moeien en het i-as in de criminele hoek te
rechtkwam", zegt Cramer. Volgens hem
kan dat met elk ander ras gebeuren. Als
voorbeeld noemt hij de Braziliaanse dog.
Een verdedigingshond pur sang, en toch
een echt huisdier. Maar iedere vreemde
die binnen een straal van 30 meter komt,
kan rekenen op een agressieve begroeting.
„Maar dat betekent niet automatisch dat
je dit ras dan zomaar moet gaan verbie
den."
Deze week maakte het ministerie van
landbouw maatregelen bekend tegen ras
sen die als agressief bekend staan. De
Utrechtse biologe Doreen Planta, als
gastdocente gedragstherapie verbonden
aan het IPC in Barneveld, heeft in op
dracht van het ministerie een test ontwik
keld waarmee agressieve karaktereigen
schappen worden aangetoond. Met de test
kan uiteraard een gedragsgestoorde re-
triever worden onderzocht, maar hij is
vooral bedoeld voor vechthonden als de
Argentijnse dog, American Staffordshire
en de fila Brasileiro. Het onderzoek be
staat uit 43 deeltesten en neemt een half
uur in beslag. Als de hond in zes of meer
van de 43 situaties aanvals- of bijtgedrag
vertoont, krijgt het dier een fokverbod.
Jaap Nuijten
Naast een 'APK-keuring' voor bijtgrage honden, wordt binnen
afzienbare tijd een checklist gepubliceerd waarop alle
aangeboren afwijkingen van populaire viervoeters staan. Want wie
weet bijvoorbeeld dat leuke gezinshonden als de golden retriever en
de spaniel door erfelijke afwijkingen uiterst agressief kunnen zijn.
Dat de Engelse bulldog een wandelende medische encyclopedie is en
de ogen van een pekinees er spontaan uit kunnen floepen. Totdat de
lijst verschijnt lopen toekomstige baasjes nog steeds een grote kans
een kat in de zak te kopen.
In de diergeneeskunde wordt geen middel onbeproefd gelaten om honden met heup - en
botafwijkingen weer op de been te krijgen.
Pitbull
stroomstoot aan een erectie geholpen
moeten worden, is nog het minste. Jongen
kunnen alleen ter wereld komen via de
keizersnee. De dieren hebben structureel
ernstige gebitsafwijkingen, misvormde
staarten en poten Bovendien zijn ze kort
ademig, zeker bij hogere temperaturen. In
de misvormde romp kunnen de longen
niet goed functioneren. Voor het derde
jaar zijn meestal gewrichtsoperaties
noodzakelijk aan alle vier poten. Het lij
den duurt in de regel niet zo lang, want
oud worden ze niet.
De fokker zal de koper in de meeste geval
len niet wijzen op deze rasproblemen. Net
zo min als de fokker van de golden retrie
ver ('leuke gezinshond en zo lief voor kin
deren') vooraf zal melden dat het dier
agressief kan zijn en met gewrichtspro
blemen kampt. En dan hebben we het nog
niet over de gebreken van de chow-chow.
De problemen met de ogen zijn zo groot
dat vaak al op jeugdige leeftijd een opera
tie nodig is.
Cramer heeft nog een aansprekend voor
beeld: de chihuahua, een Mexicaans
dwergras dat ook in Nederland voorkomt.
„Een fokker zal nooit vertellen dat je er
met dit ras moet opletten dat ze hun kop
niet stoten. Ze worden namelijk gefokt op
een zo klein mogelijk lijf. De kop kan niet
kleiner door de grootte van de hersenen.
Omdat de fontanel door het formaat van
de hersenpan niet sluit, komen ernstige
schedelproblemen voor. Als het dier zijn
kop stoot, loop je dan ook het risico dat
daarna de hersentjes door het koppie
gaan drijven."
Nederlanders geven per jaar duizen
den guldens uit aan de aanschaf van
een rashond. In veel gevallen zijn ze daar
na nog eens hetzelfde bedrag kwijt aan de
dierenarts. Ondanks de stijgende aan
schafprijzen ontbreekt in veel gevallen de
garantie dat de nieuwe pup vrij is van
ziekten en afwijkingen. Sterker, steeds
meer Nederlandse rashonden lijden aan
steeds meer erfelijke ziekten en gebreken.
De Raad van Beheer op Kynologisch ge
bied gaat binnenkort proberen daar wat
aan te doen. Honden van serieuze fokkers
krijgen dan speciale stambomen.
Een pup is geen wasmachine. Op dat laat
ste artikel, vaak goedkoper in aanschaf,
geeft de leverancier garantie. Veel fok
kers geven niet thuis als het schattige
pupje uitgroeit tot een rashond met ge
breken. Want dat een groot aantal ras
honden in Nederland tot de dagelijkse
klanten van de dierenarts behoort, is be
kend. „Het is bijzonder ergerlijk", vindt
prof. Dirk Boon, hoogleraar dierenrecht
aan de Universiteit van Utrecht, „dat in
onze samenleving zo veel rashonden
rondlopen met erfelijke gebreken."
Vogeltjesmarkt
Om een rashond met gebreken aan te
schaffen, hoeft niemand af te reizen naar
België. Vroeger was de vogeltjesmarkt
van onze zuiderburen in Antwerpen be
rucht. Wie een hond met ziekten wilde
aanschaffen, kon daar goedkoop terecht.
Tegenwoordig is er de 'Kommercie-plak'
langs de snelweg tussen Antwerpen en
Gent. Schreeuwerige teksten maken re
clame voor commerciële puppy-farms.
Die hebben gemiddeld zo'n vijf- tot zes
honderd rashonden op voorraad. De
broodfokkers leveren probleemloos pups
van zestig tot zeventig rassen. De fokkers
nemen nauwelijks tijd zich om de jonge
dieren te bekommeren. Het resultaat:
honden met ernstige gedragsstoornissen.
Frans Cramer, docent zoö-techniek en
diergedrag aan het Cursuscentrum Die-
renverzorging Barneveld (CDB). „Als je
zeker wilt zijn dat je hond alle ras- en ge
dragsafwijkingen vertoont die in de
boekjes voorkomen, dan ben je bij dit
soort broodfokkers in België aan het juis
te adres."
Maar ook in Nederland groeien jonge
hondjes op in het grote grijze fokcircuit,
in donkere boerenschuren en stille ach
terkamertjes. Wat ouder geworden blij
ken ze in het gezin niet te handhaven en
worden ze vaste klant van heropvoeder
Martin Gaus. Cramer heeft het cynisch
over 'honden met stamboom, inclusief een
certificaat dat garandeert dat alle ziekten
engedragsstoornissen gratis meegeleverd
zijn'. Hoe populairder het ras, hoe groter
het grijze circuit, zegt Cramer.
Een ander voorbeeld. Buurvrouw Jans
heeft een lief teckeltje met stamboom en
hoogstwaarschijnlijk een stevige hernia.
Een van de veelvoorkomende afwijkin
gen van dit ras. Kennissen zeggen dat
haar teckeltje nog liever en huiselijker
wordt als ze een nestje heeft gehad. Ook
de dierenarts adviseert voor sterilisatie
een nestje; vooral handig voor hem, om
dat daarna de sterilisatie makkelijker is
uit te voeren. Dus gaat ze naar haar nicht
die ook een teckel heeft, een reu, met
stamboom. Het teefje werpt een ogen
schijnlijk 'gezonde' vierling. Maar de
kans is groot dat er weer vier teckels met
een ernstige hernia op de wereld zijn ge
zet.
De Raad van Beheer op Kynologisch Ge
bied, de instantie die in Nederland stam
bomen voor honden uitgeeft, probeert het
grijze circuit weliswaar in te dammen,
maar komt vooralsnog niet verder dan
een strenge controle op de raszuiverheid
van de hond. Meer dan toezien op het na
leven van de wettelijke regels kan de Raad
van Beheer dan ook niet.
Daar komt in de toekomst wel verande
ring in, zegt Cramer met stelligheid.
„Straks kun je bijvoorbeeld aan de stam
boom zien of een fokker aan alle criteria
heeft voldaan." De belangrijkste daarbij
is hoe het staat met de opvoeding van de
jonge hond. Om gedragsstoornissen te
voorkomen, moet de socialisatie van het
jonge dier namelijk al worden opgepakt
door de fokker zelf. De basis van het ka
rakter (sociaal gedrag, omgaan met men
sen) wordt voor een belangrijk deel al in
de eerste zes weken gelegd. Veel brood
fokkers, maar ook buurvrouw Jans, ko
men daar niet aan toe. „En dat wordt
straks zichtbaar op de stamboom. Die
De vogeltjesmarkt in Antwerpen was lange tijd hét adres voor de aankoop van honden
met verborgen gebreken. foto archief Wim Riemens
De pitbull was een aardige hond, tot fokkers een vechtmachine van hem maakten.
krijgt dan een bepaalde kleur en dat bete
kent voor de koper: oppassen", aldus Cra
mer.
Pekinees
De serieuze rasverenigingen in Neder
land doen er inmiddels alles aan het grijze
circuit in te dammen. Kopers van een ras
hond moeten vaak een verklaring onder
tekenen waarin ze beloven niet met de
door hen gekochte hond te gaan fokken,
voordat de hond de voor het ras specifieke
testen heeft ondergaan. Maar niemand
die dat controleert. Het kopen van een
puppy bij een fokker die aan alle door de
rasvereniging gestelde eisen voldoet, be
tekent niet automatisch dat het dier ge
zond is. In toenemende mate worden die
renartsen geconfronteerd met moeilijk te
genezen ziekten van het afweersysteem,
vachtproblemen en allergieën.
Bovendien heeft ieder ras zo zijn eigen
specifieke afwijkingen. Een van de gevol
gen van het feit dat veel rassen ooit zijn
ontstaan door het selecteren van honden
met gebreken. Neem nou een pekinees.
Bekend is dat dit ras zeer ernstige oogpro
blemen heeft. „De dieren zijn gefokt om
op een kat te lijken", legt Cramer uit.
„Maar dat lukte niet helemaal en toen is
men ook gaan fokken op een ondiepe oog
kas. Het resultaat is in feite te gek voor
woorden. Want er ontstond door de ondie
pe oogkas samen met erfelijke oogafwij
kingen een sterk verhoogde druk op de
oogbol met als gevolg dat ze er bijna uit-
f loepen. Pak een pekinees dan ook nooit te
stevig in zijn nekvel. Je loopt dan de kans
dat de ogen er spontaan uitspringen en er
aan zes spieren en een zenuw bij hangen.
Een ander extreem voorbeeld is de Engel
se bulldog. Dat volwassen mannetjes van
dit ras nauwelijks zelfstandig kunnen pa
ren en soms letterlijk met behulp van een
Rasstandaard
Volgens Cramer spelen de keurmeesters
van rashonden een grote rol bij het al of
niet uitbannen van dit soort specifieke
ras-ziekten. „Als een keurmeester tijdens
een tentoonstelling bijvoorbeeld de meest
extreme huidplooien van een bloedhond
gaat belonen met een prijs, dan is dat vra
gen om problemen. Daar gaat de fokker
namelijk mee aan de slag. En juist door
die huidplooien ontstaan voor het dier
(pijnlijke) afwijkingen."
Prof. Boon: „Met de toegenomen welvaart
