Schippersbeurs is verleden tijd
PZC
Wibi Soerjadi naar Kruiningen
Puike start bluesfestival
Kookkunst wekt leeshonger
Huiseigenaar moet
meer bijdragen
aan waterschap
Modern levensgevoel
krijgt een inhoud
in Ochtendkroniek
ias
zeeland
14
Binnenvaarders in Terneuzen gelaten na besluit minister Jorritsma
kunst cultuur
VEILINGHUIS
B. WITTE
zaterdag 9 mei 1998
sbw
foto's Charles Strijd
De schippers lijken zich bij het besluit van de minister om de toerbeurt af te schaffen neer te leggen. Binnenvaartschepen aan de kade in Terneuzen.
door Wout Bareman
TERNEUZEN - De stemming
op de kade van de Oostelijke
Kanaalarm in Terneuzen is ge
laten. Van actiedreiging is in de
verste verte geen sprake. Een
groepje schippers - oud en jong
- bespreekt de beslissing van
minister Jorritsma van Verkeer
en Waterstaat om de toerbeurt
Noord-Zuid versneld op te hef
fen op gedempte toon. Geen
felle woordenwisselingen,
geen priemende vingers. De
schippers zijn actiemoe en lij
ken zich bij het besluit van de
minister neer te leggen. Ze te
kenen, volgens een jonge
schipper die nog enige vecht
lust toont, daarmee tegelijker
tijd hun eigen doodvonnis.
„Want we worden straks ver
malen door de verladers en be
vrachters. Dit is het moment
waarop ze likkebaardend heb
ben gewacht", zegt hij ('nee,
geen naam, dat vindt mijn
bank niet leuk'). „Dankzij de
Noord-Zuid waren we als Wei-
ne en grotere schippers in ieder
geval nog verzekerd van een
bodemtarief en daarmee van
een droge boterham. Maar als
op 1 december de markt hele
maal wordt vrijgegeven, kun je
er donder op zeggen dat de
kleintjes als eersten het loodje
leggen. De tarieven kelderen
gegarandeerd met een procent
of twintig, dertig. Tot die tijd
heb je nog de bescherming van
de beurs; daarna is er niets
Oproep
Schippersvoorman Gosse
Kroon van de Algemene Schip
pers Vereniging (ASV) roept
vrijdagochtend op de beurs in
Terneuzen - 'de meest strijdba
re beurs van Nederland'- nog
eenmaal op tóch nog in actie te
komen tegen het onrecht. Hij
herhaalt het keer op keer: „Be
sef nu toch dat dit het definitie
ve einde is. Het verhaal is over.
We zijn weer terug in de tijd
van vóór 1933, toen we ook al
werden uitgebuit, toen de
schippers in het café zaken
moesten doen met de bevrach
ters."
Hij wil nog eenmaal - het klinkt
wanhopig - verzet tegen het be
sluit van Jorritsma het vervoer
over water, zowel binnen Ne
derland (via het systeem van de
Evenredige Vrachtverdeling)
als naar België en Frankrijk
(Noord-Zuid) te liberaliseren.
Waarom is Nederland weer
roomser dan de Paus, vraagt
een oudere Terneuzense schip
per zich af. Tussen neus en lip
pen vertelt hij dat hij z'n 'spits'
van 430 ton heeft aangeboden
voor de sloopregeling.
Een collega ('noem mij maar
Aalberse'): „Waarom roomser?
Omdat wij als groepje van vijf
duizend schippers niet meetel
len. De verladers maken de
dienst uit. Kijk naar Frankrijk
en België. Daar werken ze rus
tig naar die fatale datum van 1
januari 2000, waarop de markt
helemaal moet worden vrijge
geven, toe. Maar in Nederland -
toch het belangrijkste binnen-
vaartland - kiezen we voor de
rigoureuze aanpak: de schip
persbeurs vervroegd weg, de
oudere, kleinere schippers sa
neren en hup, wéér een stukje
sociale bescherming uit de weg
geruimd."
Geen risico
Wat haar voorgangers niet luk
te, regelt minister Jorritsma
van Verkeer en Waterstaat nu
zonder tegenstand van beteke
nis. De schippersbeurzen gaan
op 30 november dicht. Precies
dertien maanden eerder dan op
Europees niveau was afgespro
ken. Jorritsma riskeerde niets.
Ze pleegde vooraf overleg met
de binnenvaartorganisaties en
haar Franse en Belgische colle
ga's. De Fransen haalden de
schouders op, de Belgen dron
gen nog wel aan op een fasege
wijze afbouw, maar namen
vervolgens een 'brugdag' en de
vertegenwoordigers van de
binnenvaart... die vonden het,
gezien de marktontwikkeling,
beter de hele zaak nu maar di
rect vrij te geven. Immers, de
keiharde concurrentiestrijd
was toch al losgebroken.
Particuliere schippers hebben
zich - met de liberalisering van
de markt in zicht - al verenigd
in kleine commerciële samen
werkingsverbanden, die in on
derhandelingen met de verla
ders en bevrachters pogen een
toch nog redelijk tarief uit het
vuur te slepen. In de woorden
van de oudere schipper - 'pas
gesaneerd' - aan de bar van het
schipperscafé in Terneuzen:
„Ze draaien elkaar nu al denek
om. En naar de kleintjes wordt
tóch niet geluisterd, dus..."
Oorlog
In 1933 moest de binnenlandse
Evenredige Vrachtverdeling de
markt ordenen. Toen, in '75,
toenmalig staatssecretaris Mi
chel van Huiten die 'noodwet'
wilde schrappen, werd het oor
log. Echt oorlog! Schippers
blokkeerden massaal allé Ne
derlandse vaarwegen. In Ter
neuzen - 'de eeuwige brand
haard van de schipperij- werd
de Toerbeurtvereniging
Noord-Zuid opgericht, een ini
tiatief van de schippers om niet
alleen de binnenlandse markt,
maar ook de buitenlandse, de
finitief te 'reguleren'. Gosse
Kroon, vele malen leider van
blokkades, vrijdag: „Het ver
haal is over." Hij kreeg een ap
plausje, dat wel...
door Esme Soesman
REIMERSWAAL - „Een voor-
ieder-wat-wilsprogramma en
dat geldt zeker dit jaar", typeert
voorzitter Jacques Boonman
van de Werkgroep Kulturele
Evenementen Reimerswaal het
podiumprograinma voor het
nieuwe seizoen. Muziek, thema
avonden, kindertheater en ca
baret; aan alle podiumkunsten
is gedacht. Trots is de werk
groep op de komst van Wibi
Soerjadi. De pianist komt, voor
de tweede keer, naar Kruinin
gen.
Zijn fans moeten nog even ge
duld hebben. De recital van
Soerjadi in Ons Dorpshuis in
Kruiningen staat 20 maart 1999
gepland. Voor de leden van de
werkgroep is het een eer zo'n
grote naam binnen te halen,
maar klagen doen ze over geen
van de twintig geplande optre
dens. „We proberen altijd zo'n
breed mogelijk programma te
bieden. Zoveel activiteiten als
dit jaar hebben we trouwens
nog nooit gehad. Het hoogste
aantal tot nu toe was achttien",
telt Boonman terug.
De aftrap wordt 25 september
gegeven door Marlies Helder.
Zij verzorgt een muziektheater
programma in Yerseke. Verras
singen in de programmering
zijn er legio, vindt de werk
groep. Stef Bos brengt in De
Zaete in Yerseke een 'kladvoor
stelling' van zijn nieuwste show
Zien. Harry Sacksioni komt met
zijn jubileumprogramma naar
hetzelfde doip toe. Ook Hans
Visser Friends speelt, onder
meer versterkt door Martha
Contreras, in Yerseke.
Cabaret
Een andere poot van het pro
gramma van de Reimerswaalse
werkgroep is cabaret. Eric van
Sauers, winnaar van Cameret-
ten 1997, voert zijn eerste pro
gramma op in Kaj Munk in
Hans weert. Kiki Hessels meldt
zich met haar nieuwe program
ma Blond en Blauw in De Mei
boom in Krabbendijke. Op de
zelfde locatie speelt Marijke
Boon haar One Man Show. Els
de Schepper staat met De Witte
Negerin in dorpshuis Luctor et
Emergo in Rilland. En voor de
liefhebbers van het wat luchti
ger werk staat de klucht Drie
keer tivee is zes teveel en het
blijspel Liefde half om half, bei
de in Kruiningen, geprogram
meerd.
Jeugdigen kunnen genieten van
Feest met Leeuw en Muis in
Kruiningen en Muzet Superet in
Krabbendijke. Om tegemoet te
komen aan de wensen van het
publiek heeft de werkgroep ook
een aantal thema-avonden op
gezet, waaronder een Beaujo-
laisavond met Trio FemandHu-
ard in Rilland, een Zeeuwse
avond met Engel Reinhoudt en
Ambras, een countiy-avond
met Windfall en een Schots/Ier
se avond met Knijn en Ogham.
Bijzonder in de programmering
zijn ook de twee eenakters van
Dario Fo, door Anke Tanihatu
en Peter Adriaanse neergezet in
Krabbendijke. Van verhalen af
gewisseld met harpmuziek valt
te genieten bij het koffieconcert
van Jos van Amsterdam in Ril
land. In de Nederlands-her
vormde kerk in Waarde is ten
slotte het Smalstads Mannen
koor in combinatie met sopraan
Wilma Janmaat te horen en te
Programmaboekjes zijn vanaf juni
op te vragen via:0113-551552.
Ridette Martens heeft voor het boek Kook kunst een kleine ets van een stokvis in een stuk krant verpakt.
foto Lex de Meester
Verplichte kost voor bibliofielen en smulpapen
door Marco van Barneveld
KWADENDAMME - Veel ten
ten en motoren op het gratis
kampeerterrein, veel spijker-
goed, heel veel bier en behoor
lijk wat tatoeages. Drommen
mensen bezochten vrijdag
avond het eerste gedeelte van
het tweedaagse Bluesfestival
Kwadendamme. De festivaltent
- met het oog op het schitterende
weer eigenlijk overbodig -
stroomde rap vol en al vanaf de
eerste blauwe noten zat de
stemming er in.
Drie bands kreeg het bluespu-
bliek gisteren voorgeschoteld:
de Boogie Dogs, Fred the Hea
lers en Memo Gonzalez The
Bluescasters. De Brabantse
Boogie Dogs kregen het publiek
gelijk al in beweging met klas
sieke blues: een rauwe mond
harmonica en scheurend gitaar-
werk. Echt partytime werd het
vrijdag met de Amerikaanse
Bluescasters, die ook in '96 al op
het Bluesfestival Kwadendam
me te vinden waren. Dat was het
eerste optreden van deze band
op Nederlandse bodem, en
sindsdien is de ster van deze
Amerikanen hier snel gerezen.
Rond middernacht zetten zij de
tent op zijn kop.
Vandaag (zaterdag) staat er nog
veel meer op het programma. Al
om twee uur betreedt Dragline
het podium, een Zeeuwse cover
band met werk van onder ande
re John Mavall. Verder zijn van
daag onder meer de Ierse Martin
Hutcherson Band en - wie kent
ze niet - de Zeeuwse Juke Joints
vap de partij. Hoogtepunt wel
licht is het optreden van Larry
Garner uit de VS. Rond tien uit
komt Garner zijn nieuwe cd pre
senteren. Afsluiter op de zater
dag zijn de Seatsniffers uit
België. Ongetwijfeld zullen zij
minstens voor een even groot
feest zorgen als de Bluescasters,
de hekkensluiter van gister
avond.
De Brabantse Boogie Dogs kregen het publiek in beweging met
klassieke blues. foto Willem Mieras
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Niet alleen
smakelijke gerechten, ook boe
ken doen mensen soms het wa
ter in de mond lopen. Door de
inhoud en vormgeving kan een
publicatie zo'n leeshonger op
roepen, dat degene die haar ziet
niet kan wachten. Dit moet me
teen verslonden worden! Kook
kunst, oude recepten heden
daagse kunst uit Zeeland is zo'n
boekje dat kunstliefhebbers, bi
bliofielen en smulpapen héél
gulzig maakt.
Het boek is in een genummerde
oplage van zeshonderd exem
plaren uitgegeven ter gelegen
heid van het project Aan tafel,
waarmee zes Zeeuws-Vlaamse
musea vanaf vandaag (zater
dag) tot eind oktober door mid
del van exposities aandacht
besteden aan verschillende fa
cetten van eten en drinken in
Zeeland. Kook kunst, meldt het
colofon, is een samenwerkings
project van twee elftallen
Zeeuwse kunstenaars - elf uit
Zeeuws-Vlaanderen en elf van
de overkant - en de Middelburg
se uitgeverij decreet. Iedere
kunstenaar kreeg een oud
Zeeuws i-ecept aangereikt met
het verzoek dat als uitgangs
punt te nemen voor een kunst
werk.
Recepten en kunstwerken zijn
naast elkaar afgebeeld, maar
daarmee is eigenlijk nog niets
gezegd. Stuk voor stuk zijn de
maaltijdbeschrijvingen en hun
verbeelding zeer bijzondei;
maar de manier waarop ze zijn
samengebonden en vormgege
ven maakt echt een verrukkelijk
geheel. Het boekje is in feite het
drieëntwintigste kunstwerk,
vervaardigd door Ramon de
Nennie en Els Clement, de drij
vende krachten achter uitgeve
rij decreet.
Klakkers
Als Zeeuws kookboek is de pu
blicatie heel aardig, zij het dat
sommige beschrijvingen wat
summier zijn. Er is een aantal
verrassende gerechten opgeno
men, onder meer uit boeken als
Eenen seer schoonen ende ex-
cellenten Coc-boeck (Dor
drecht, 1601), Rond de tafel der
Romeinen en Kezanse kost, ge
rechten, levensgewoonten, uit
drukkingen en spreektaal in hel
land van Cadzand omstreeks
1900. Wat te denken van Ro
meinse erwten met inktvis,
Klakkers (wentelteefjes) of
Paptaarten? Andere recepten
zijn waarschijnlijk uit monde
linge overlevering opgetekend,
soms heeldroog-komisch. Bij de
benodigdheden voor Kreukels
staat 'eenfiets' vermeld, wantze
moeten bij paalhoofden van het
strand bij Breskens, Groede of
Cadzand worden gehaald.
De kunstenaars hebben de re-
door Harmen van der Werf
GOES - De gewone belasting
betalers en bedrijven moeten
meer aan het waterschap gaan
betalen, landbouwers en eige
naren van natuurterreinen min
der. Een commissie van de Unie
van Waterschappen, de lande
lijke organisatie van water
schappen, heeft dit voorstel ge
daan.
Het voorstel beoogt het belas
tingsysteem van de water
schappen te vereenvoudigen.
Dit heeft ook gevolgen voor de
bestuurssamenstelling, al zijn
die minder ingrijpend.
De Unie van Waterschappen wil
een andere verdeling van de wa
terschapslasten, omdat het hui
dige belastingstelsel erg inge
wikkeld is. Er wordt momenteel
gewerkt met vijf verschillende
belastingcategorieën.
De door de Unie ingestelde com
missie onder voorzitterschap
van de Friese dijkgraaf E. Tog-
tema wil terug naar twee cate
gorieën: eigenaren en gebrui
kers.
Ook gemeenten hanteren die in
deling bij de omroerend-zaak
belasting (ozb). Vólgens de ad
viescommissie Togtema wordt
het daardoor mogelijk de ozb
met de nieuwe waterschapsom
slag te innen, wat veel innings-
kosten kan schelen.
Een gevolg van de voorstellen
van Togtema is dat de eigenaren
van woningen 4,6 procent ofte
wel landelijk 125 miljoen gul
den meer moeten gaan betalen.
Huurders zien daarentegen hun
aandeel dalen met 3,4 procent
oftewel 95 miljoen gulden. De
lasten van bedrijven stijgen met
155 miljoen (5,8 procent).
Veel geld
Landbouwers en eigenaren van
natuurterreinen zijn nu verhou
dingsgewijs veel kwijt aan het
waterschap. Zij profiteren van
het nieuwe systeem. Landelijk
komt dat neer op een voordeel
van 190 miljoen gulden (6,9 pro
cent). De commissie-Togtema
onderkent dat de lastenver
schuivingen 'redelijk fors' zijn,
maar 'niet onoverkomelijk'.
Zo vergaand als de voorstellen
van Togtema zijn over de water
schapsbelastingen, zo weinig
ingrijpend zijn de gevolgen voor
de bestuurssamenstelling van
waterschappen. De gewone be
lastingbetalers krijgen volgens
het advies de helft van alle ze
tels, de bedrijven een kwart en
landbouwers en natuurbeheer
ders ook een kwart.
De commissie heeft geen uit
spraak gedaan over het kiesstel
sel. Bij de waterschappen wordt
met personenlijsten gewerkt en
met partijlijsten, zoals bij poli
tieke verkiezingen. Dat leidt bij
kiezers nogal eens tot venvar-
ring.
„Over de invoering van een las
tenstelsel bij de waterschappen
heeft de commissie geen mening
gegeven", laat een woordvoer
ster van de Unie van Water
schappen weten. „Zij heeft zich1
voornamelijk met financiën be
ziggehouden."
Pachters
Gevolg van het kiessysteem dal
de commissie-Togtema voor
stelt is in elk geval dat de cate
gorie pachters uit het water
schapsbestuur zal verdwijnen
In het bestuur van het water
schap Zeeuwse Eilanden (Mid
den- en Noord-Zeeland)zijn die
al niet meer vertegenwoordigd
In het bestuur van het toekom
stige waterschap Zeeuws-
Vlaanderen krijgen zij twee van
de dertig zetels.
De voorstellen van de advies
commissie worden de komende
maanden besproken met verte
genwoordigers van de water
schappen, de provincies, hei
Rijk en belangenorganisaties.
In het najaar volgt een definitie!
rapport. De commissie gaat er
van uit dat invoering van de ver
anderingen zeker enkele jaren
in beslag neemt.
(Advertentie)
cepten op verschillende manie
ren verbeeld. Vaak wordt de
naam van een gerecht zo letter
lijk mogelijk genomen. De foto's
van Anda van Riet Karina
Leijnse, de keramiek van Bas
van Damme, de houten sculp
tuur met pruimen van Margreet
Leijdekker en de schilderijen
van Sabijn Laterveer brengen
precies in beeld wat de kunste
naars voor zich moeten hebben
gezien bij respectievelijk de ge
rechten Boerenjoeng'rs, Prut-
telpot, Konijn met pruimen en
Drollen (bolussen).
Anderen hebben een verhalende
benadering gekozen, zoals Dave
Meijer met een spotprentachti
ge illustratie bij een recept voor
Bierpap, en Bregje de Heer en
Rianne Lannoye met verhalen
bij Gestoofde juun en Ovenkoe
ken. Sommige kunstwerken zijn
uitklapbaar of op de bladzijden
geplakt. Eric Brandts heeft een
diskette bijgevoegd, Ridette
Martens heeft een kleine ets van
een stokvis in een stuk krant
verpakt. Het aanstippen van de
ze voorbeelden doet onrecht aan
het werk van degenen die onge
noemd blijven. Elke bladzijde
van Kook kunst biedt een aan
gename verrassing. Dit boek is
verplichte kost voor wie van ko
ken, kunst en/of Zeeland houdt.
Kook kunst, oude recepten heden
daagse kunst uit Zeeland, uitgeverij
decreet, Middelburg/Waterland
kerkje, prijs: f 25,-
GOES, 't Beest
'Ochtendkroniek', van Peer Witten-
bols, door Theatergroep De Federa
tie, met o.a. Juul Vrijdag, Hans Hoes
en Monic Hendrickx. Kostuums van
Dorien de Jonge, decor van Matt
Vermeulen. Regie van Rob Ligthert.
door Willem Nijssen
Theatergroep De Federatie is
een gezelschap in de groei,
en Peer Wittenbols is een toneel
schrijver die steeds interessan
tere stukken schrijft. Van zijn
teksten moet geen natuurlijke
dialoog worden verwacht, van
zijn stukken geen klassiek ge
bouwd drama. Maar wél slaagt
Wittenbols erin om uit zijn bij
vlagen absurdistische teksten
een waarachtige sfeer van ont
hechting op te roepen. Het mo
derne levensgevoel, dus.
In Ochtendkroniek is de familie
Tocht aan boord van een Rijn
cruiseschip om met die reis een
huwelijksjubileum te vieren.
Het is nacht, iedereen hoort te
slapen, maar niemand doet dat.
Dochter Caro kan niet slapen
omdat er kennelijk sleet zit in
haar huwelijk met Bruin. En
misschien ook wel omdat ze
zwanger is. Tijdens het versie
ren van de trap naar de hut van
haar ouders, valt ze lelijk.
De zoon Heen (de symboliek in
de namen is opzichtig) is ruste
loos; hij ontmoet op het pro
menadedek een al te willige hos
tess, maar kennelijk is er iets dat
hem ervan weerhoudt de ty
pisch mannelijke reacties te
vertonen. In plaats daarvan is
hij sarcastisch, en nukkig. Bo
ven in de hut gaat het ook al
stroef. Moeder Tocht heeft een
nare droom over een verdrin
king en wil daarover praten. Va
der Tocht is alle aanstellerij beu
en wil niets liever dan slapen.
Hij rekent erop, dat er „morgen
heel groot het woord 'Onge
dwongen' boven de dag zal han
gen."
Genoeg stof al voor een existen
tialistisch drama, waarin de
woorden van Sartre („De hel,
dat zijn de anderen") de langs
elkaar schuivende dialogen tot
aan het verzadigingspunt door
drenken. En daar komt nog een
drama bij: Caro blijkt door haar
val een miskraam gehad te heb
ben. En die zo felbegeerde
zwangerschap was blijkbaar
voor alle Tocht-leden een lang
verwachte reddingsboei. Nog
niemand dan de aanstaande ou
ders weet van het onheil, dat at
een loden wolk boven het lang
zaam oplichtende dek hangt.
Het is niet gemakkelijk on|
voortdurend bij de woorden
stroom betrokken te blijven. E
zitten grappen in, maar mee;
nog venijn. Venijn, dat alleej
maar broeit. Er is geen houvas
aan conflictstof, er is niets daij
dreigend onheil. En toch luk|
het die woorden - samen met he
grijze en metalige van het deca
- een steeds manifestere sfeer t|
scheppen. Als moeder Tocht ni
de nodige scheldkanonnade
eindelijk aan dek verschijn!!
eindigt het stuk onverwacht -
maar heel sterk - in haar ver
haal. Dat gaat over een tv-pro
gramma waarin een uur lang al
leen maar huilende manna
werden vertoond. Zonder ee
woord. Nauwgezet beschrijft zi
hoe een traan naar beneden ro3
langs zo'n mannenwang, en dal
plots: donkerslag.
Dankzij een bizarre maar tod
indringende tekst en het inge
houden, stereotyperende mas
toch krachtige spel groeit er ee
climax. Waarin eenzaamheide
zinloosheid een inhoud krijger
Ochtendkroniek is geen stuk or
met hart en ziel door gegrepen"
worden, maar wel een stuk dr
indringend genoeg is om nogr.
te kunnen klinken.
(Advertentie)
ANTIEK
VEILING
Kijkdag: 21 mei van 14
tot en met 21 uur.
Veiling: 22 mei vanaf
13.30 uur.
Locatie: Hotel Arneville
Buitenruststraat 22
Middelburg.
Ca. 600 kavels:
meubelen, goud, zilver,
Zeeuwse schilders,
porselein, etc.
Voor info:
VLASMARKT 11, M'BURG
Tel.: 0118-614105