Clannad koestert Gaelic-traditie
Kelten overspoelen Nederland
Soerjadi houdt
Chopin klein
PZC
Ierse muziek
en verhalen
Couperus
terug aan
Buitenhof
kunst cultuur
26
vrijdag 8 mei 1998
WibiSoerjadi. foto Roland de Bruin
Wibi Soerjadi heeft laten
weten zijn optredens in
Nederland op een laag pitje te
zetten om zich te kunnen con
centreren op nieuwe uitdagin
gen in het buitenland. Hij heeft
voor zijn fans andere bronnen:
zijn jongste cd was koud in de
handel of hij was al 'goud'. Lo
gisch. De pianist die menig cri
ticus tegen zich in het harnas
jaagt door vooral zijn publiek
te willen plezieren, heeft via
zijn eigen website op Internet
de vaste klanten gevraagd wat
zij graag op een volgende cd
zouden willen horen. Lichtelijk
voorspelbaar luidde het ant
woord: Chopin.
Maar wat valt er nog voor
nieuws te melden over een com
ponist wiens werk al door zo
velen voor hem is opgenomen?
Toch nog veel. Zo blijft zijn Po
lonaise no.6 Opus 53 overeind
naast die van een Cherkassy of
Horowitz. Hij legt hier en daar
mooie accenten en laat waar
mogelijk de piano lekker zin
gen.
Anders dan de bedachtzame
Barenboim, de kleurrijke ro
mantische Joa Pires en de net
niet te gepassioneerde Kissin
toont hij zich met rappe vingers
in de nocturnes 7 en 8 een sub
tiel minnaar. De Grande Valse
Brillante nr. 3 opus 34 nr. 2
klinkt mooi langzaam met hiel
en daar een mooi in de hand ge
houden versnelling of juist een
vertraging die de spanning op
voert. Hij houdt het spel klein,
haast aarzelend. Anders dan de
vloeiende klanken van bij
voorbeeld Kissin in dat stuk.
Rubinstein is hier rijker, omdat
hij de melancholie een glimlach
geeft.
Het lijkt er op dat de jonge ro
manticus Soerjadi in de lang
zamere stukken op zijn best is,
daarmee ruimte latend voor
zijn virtuositeit. Zijn lezing van
de Fantasie-Impromptu is
daarom een hoogtepunt op zijn
nieuwste en misschien best ge
lukte cd. Helaas detoneert de
Minutenwals. Het is een re
cordpoging die eindigt op 1 mi
nuut 32. Hier verslaat de virtu
oos de zanger.
Hans Visser
Wibi Soerjadi plays Chopin - Phi
lips 462 224-2.
De Tuschinski-bioscoop aan het
Buitenhof in Den Haag is
weliswaar nooit dicht geweest, maar
toch is er zondag 10 mei een feestelijke
heropening. Niet met een nieuwe film,
maar met de vertoning van een door
schrijfster Yvonne Keuls gemaakte
compilatie van de dertig jaar oude
televisieserie naar Louis Couperus'
Boeken der kleine zielen.
Met die op het eerste gezicht
wat vreemd lijkende keus,
wil Tuschinski-theatermanager
Jan Willem van der Ree een hom
mage in stijl brengen aan Den
Haag. Aanleiding is de verbou
wing van het bioscoopcomplex
waar eigenaar Pathé het cafége
deelte liet verdwijnen, het kassa
gedeelte centraler stelde en een
grotere entree creëerde. „Een in
stijl unieke bioscoop in Neder
land", vindt Van der Ree, „en
daarbij hoorde een heropening in
stijl. Waarbij we een aantal ac
teurs uitnodigen en de deur open
zetten voor de geinteresseerde Ha
genaars."
Hij vroeg Yvonne Keuls een flinke
stap terug te maken in de tijd en
nog eens door de tien delen van
haar bewerking van Couperus'
boek te bladeren. De schrijfster
maakte een samenvatting van
twee uur, die ze op 10 mei (aan
vang 11.00) uur zelf zal inleiden en
die in grootbeeld wordt geprojec
teerd.
„Ik wist niet wat ik zag, toen ik die
banden van de NCRV weer door
keek", zegt ze. „De kwaliteit is
echt schitterend. De NCRV heeft
de ampexbanden op video overge
zet en het is een genot om al die
grote acteurs weer te zien. Jose
phine van Gasteren, Ank van dei-
Moer, Ellen Vogel, Caro van Eyck,
Eric Schneider, Luc Lutz. En het is
een verademing als je ziet hoe je
toen voor de televisie nog een scè
ne van tien minuten kon maken.
Met alle aandacht voor details,
een oogopslag, een handgebaar.
Een benadering die je vandaag
niet meer ziet. Ik heb echt weer
ademloos zitten kijken."
Niet compleet
Overigens was die tiendelige serie
niet meer compleet. Yvonne Keuls
vertelt dat de toenmalige BRT de
serie uit 1969 overnam en dat men
in Brussel vlak voor de uitzending
ontdekte dat in deel negen Eddie
Merckx met grote snelheid over
het beeld fietste. Weg oud Den
Yvonne Keuls: „Ik zie ons nog zit
ten."
Haag, weg Couperus. Yvonne
Keuls: „Ik ben toen halsoverkop
samen met Ellen Vogel naar Brus
sel gegaan, waar we voor de televi
sie deel negen dan maar naverteld
hebben."
Toen ze de opdracht tot de drama
tisering van Boeken der kleine zie
len kreeg stond Yvonne Keuls aan
het begin van haar schrijversloop
baan. Ze denkt nu met een licht
gevoel van verbazing aan die tijd
terug. „Ongelooflijk dat ik dat
werk toen zomaar in m'n eentje
mocht doen. Ik had al een aantal
eenacters voor de Haagse Corne-
die geschreven. En ik vermoed dat
Paid Steenbergen mijn naam toen
heeft genoemd bij David Koning,
destijds hoofd drama van de
NCRV-televisie."
Brandweer
Yvonne Keuls: „Ik zat er na dertig
jaar opeens weer midden in. Ik zie
ons nog zitten, David Koning en
regisseur Johan de Meester. Hele
maal Couperus, in Des Indes. waar
alle acteurs langs kwamen voor de
audities. Nee, zei ik dan eigenwijs,
je moet niet die actrice nemen voor
de rol van Floortje van Nagel,
maar die. En er werd nog naar ge
luisterd ook."
Even geen Hollywood dus in Tu-
schinski aan het Buitenhof, maar
Haagse nostalgie. Yvonne Keuls
denkt met een zucht terug aan de
tijd dat er voor literaire drama
producties voor de televisie nog
geen water bij de wijn hoefde te
worden gedaan. „Een sprookje
was het", zegt ze.
Bert Jansma
Den Haag, Tnschïnski-bioseoop: Cou
perus-compilatie, zondag 11 uur.
Clannad ondertussen wel een beetje is afge
dreven van de traditionals waar hij naar
verwijst. „Het is allemaal een natuurlijke
ontwikkeling. We zijn in de loop der tijd on
ze eigen muziek gaan componeren en over
vijftig jaar worden onze liedjes weer be
schouwd als traditionele Ierse folk."
Inspirerend
De composities voor het album Landmarks
zijn gemaakt in een landhuis even buiten
Dublin. Een stulp met uitzicht over de baai
van de stad. De leden van Clannad hadden
dat huis voor een jaar gehuurd om zich hele
maal op de nieuwe plaat te kunnen concen
treren. „Het uitzicht was heel inspirerend",
vinden Ciaran, Noel en Padraig achteraf.
„We zagen niet alleen de baai. maar ook
bossen en elke avond kwam er wel een vosje
aan de deur.
„Toen we in dat huis trokken, hadden we
nog helemaal geen idee hoe die nieuwe
nummers moesten klinken. We waren hele
maal blanco, maar na verloop van tijd
kwam de inspiratie vanzelf. We zagen van
uit ons huis bijvoorbeeld een brug, waar de
mensen vroeger de schepen met immigran
ten uitzwaaiden. De tranen die daar vergo
ten zijn, hebben ons geïnspireerd tot het
schrijven van een song. Zo kwamen we op
het idee om allerlei herkenningspunten in
de omgeving te nemen en daar een liedje van
te maken. Er staat bijvoorbeeld een instru
mentaal nummer op de plaat waarvoor de
pub model heeft gestaan waar we vroeger
na een opname altijd kwamen. Allemaal
Landmarks voor ons."
„Het is de eerste keer dat we op deze manier
gewerkt hebben. Er was ook helemaal geen
druk van buiten af. Maar we zijn nu dan ein
delijk in een positie dat we ons wel even te
rug kunnen trekken zonder dat we ons druk
hoeven maken of er wel genoeg geld binnen
komt. Niet dat geld ooit belangrijk voor ons
is geweest. Daarom zijn we niet in deze bu
siness gestapt. Het gaat ons nog altijd om de
muziek. En hoe ouder we worden, hoe meer
we onze tradities koesteren."
Harry de Jong
Paddy en Maire, Aine en
Altan. Stuk voor stuk
zingen ze over hun vaderland,
het mooie, mooie Ierland. Dat
doen ze al jaren, eeuwen
eigenlijk. De namen wisselen,
de liefde blijft en de nostalgie.
Zelfs de oudste verhalen
verwijzen naar een wereld van
nog langer geleden. Wat blijft
is de mist, zijn de groene
heuvels, de jagende luchten en
natuurlijk Het Kleine Volkje
dat in de aarde woont, maar de
zaken bovengronds
haarscherp in de gaten houdt.
Zingen over het mooie, mooie Ierland, over jagende luchten en groene heuvels: het natuurgebied Giant Causeway bij Busmills.
De klanken van de Ierse folkgroep Clannad
zorgen al jaren voor verdeeldheid in kringen
van muziekliefhebbers. Sommigen vinden het
'new-age-achtig gezang om bij in slaap te
sukkelen'. Anderen noemen het gouden keeltje
van zangeres Maire Brennan een sleutel 'om even
te ontsnappen aan de werkelijkheid en weg te
dromen naar romantische oorden'. Hoe het ook
zij, de muziek van Clannad kabbelt voort als een
beekje in een bijna vlak landschap. Ook hel
recent verschenen album Landmarks is geen
uitzondering op die regel. Maire (spreek uit:
Moja) neuriet sereen voor zich uit en beroert af en
toe de harp. Haar broer en ooms ondersteunen
haar met tal van oorspronkelijke
muziekinstrumenten zonder daarbij ook maar
eenmaal flink uit de slof te schieten.
Geen indringer, geen onder
drukker of bemoeial heeft het
wezen van Ierland kunnen verove
ren. Geweld lijkt beslissend, goe
de smaak en cultuur hebben een
langere adem. En kijk, wat hebben
we nu opeens op het Europese con
tinent, nadat de Verenigde Staten
al overstag zijn gegaan? Een Kelti
sche Golf: a Celtic Wave. Wat de
Ieren zelf in him melancholie nooit
voor mogelijk hebben gehouden,
dreigt ze nu, ondanks zichzelf, te
overkomen: Ierland verovert de
wereld.
Ze doen dat op de manier zoals de
oude barden deden: met muziek en
verhalen, op muziek gezet. Ze
doen het niet expres. Of het moet
zijn dat de toegenomen welvaart
ook de Ieren zelfbewuster heeft
gemaakt. Maar dan nog. Een voor
waarde is dat er een publiek is,
mensen buiten Ierland in dit ge
val, die ontvankelijk zijn voor
toonsoorten, teksten en een be
paalde sfeer.
Nu was er altijd al een publiek.
Komen The Dubliners naar Ne
derland - en dat doen ze ieder jaar
- dan zitten alle-grote zalen vol.
Het is een feest en vooral een feest
van herkenning. The Chieftains
kunnen met iedere cd die ze uit
brengen, en dat doen ze vaak, al
leen al in Nederland rekenen op
een verkoop van 10.000. Jim Mc.
Cann kwam vorig jaar naar Ne
derland, zong en overwon. Clan
nad heeft zijn eigen clan. Maiy
Black, een megastar in Ierland
kreeg onder meer het Utrechtse
Vredenburg vol.
Het is een ontwikkeling die de pla
tenmaatschappijen tot nadenken
stemt en tot handelen brengt. Bij
Dureco staan, en zo heet het ook in
de folders aan de platenzaken en
de omroepen, de komende maan
den in het teken van 'de betere Ier
se folkmuziek.' Er komen ruim 20
cd's uit. begeleid door een promo
tiecampagne. In augustus zullen
Ierse muzikanten, gesponsored
door bierfabrikant Guinness, op
folkfestivals in Nederland laten
horen wat ze kunnen.
The Dubliners....volle zalen in Nederland....
Huib Bergman is product mana
ger bij Dureco. Hem is ook opge
vallen dat de zalen iedere keer vol
zitten wanneer The Dubliners
naar Nederland komen, endatisal
vele jaren zo. Conclusie: Daar is
een markt. Bergman: „Ons kwam
ter ore dat The Dubliners van plan
waren een live-cd uit te brengen.
Wij hebben toen aangeboden ons
met de productie te bemoeien en
dat aanbod werd ons in dank afge
nomen. Vervolgens werden we
benaderd door kleine maatschap
pijen die Keltische muziek uit
brengen. Of we ook niet iets voor
hun konden doen. We hebben
daarover nagedacht, maar we
hebben uiteraard vooral geluis
terd naar wat ze te bieden hadden.
En wat je dan hoort aan kwaliteit,
aan muzikaliteit... Natuurlijk ken
je The Chieftains, The Fureys,
maar dan ga je naar Ierland. Je
hoort de muziek in de pubs, je be
zoekt muziekstudio's. En je gaat
voor de bijl."
„Je hoort hoeveel die mensen van
hun land houden. Je merkt de
gastvrijheid. Je ziet de openheid
van de mensen en je ervaart dat er
nog van het goede mens in de mens
wordt uitgegaan, met veel bier en
whisky, dat zeker. Maar er heerst
een sfeer die je tot deemoed stemt.
Ik betrapte mezelf er op dat ik
dacht: was het bij ons in Neder
land ook nog maar zo. En dan ben
je precies in de stemming van de
nostalgie die de muziek daar
weergeeft."
Overzicht
En zo komt het dat er nu in Neder
land een aardig overzicht ver
krijgbaar is van wat in de laatste
twintig jaar in Ieiiand op plaat en
cd is gezet. De lijst wordt aange
voerd door een beeld van een over-
zichts-cd, een samplei-, waarop de
woxdels van de hedendaagse Ier-se
muziek heel goed te horen zijn.
Maar er zijn grenzen. Ierse arties
ten die over de gi-ens van het tx-adi-
tionele gingen, zijn slechts spaar
zaam vertegenwoordigd.
Zo valt Clannad wel terug te ho
ren, maar alleen met nummers uit
hun beginperiode toen de gi'oep
nog heel dicht bij de volksmuziek
stond van het graafschap waar ze
zijn geboren, Donegal. Kwestie
van marketing wellicht. Maar er
zijn andere platenmaatschappij
en. BMG bijvooi-beeld zweert bij
Clannad anno nu met al zijn uitlo-
pei's aan creatieve Keltische gees
ten. Bovendien was de groep daar
al onder contract. Net zo goed als
The Chieftains.
Niettemin heeft de maatschappij
graag een pakketje cd's uitge
bracht, aangeleverd door de moe
dermaatschappij in de Verenigde
Staten. Wat dacht u van: 'Daugh
ters of the Celtic Moon', met in de
hoofdrol de Ierse harp, 'Celtic Re
quiem', met als toevoeging: 'Whis
ky- en open haardmuziek in opti
ma forma' en 'Celtic Book of Days'
van de Amerikaan David Arkens-
tone, 'een document dat bij geen
enkele liefhebber van Keltische
muziek mag ontbreken'.
Albert Gi'oot Oonk is productma
nager bij BMG: „Wij kregen op
eens dat pakket uit de VS aangele-
verd. Voorafgaande daaraan leek
het ons een goed idee om bij de
nieuwe cd van Clannad, 'Land
marks', gratis een overzichts-CD
te doen met wat er nieuw op de
markt is. Clannad heeft een tame
lijk groot publiek in Nederland.
Bij die bron moet je beginnen. Ik
bedoel: bij de huidige radiosta
tions, hoeveel het er ook zijn, hoef
je met dit soort muziek niet aan te
komen."
Platenmaatschappij Oreade heeft
al vanaf haar oprichting geen en
kele illusie gehad over de weg tot
succes via radiostations. Ze heeft
zich gespecialiseerd in New Age-
muziek, oude volksmuziek, na
tuurgeluiden, kortom alles wat de
muziekafdeling van het waren
huis Oibibio, van Albert Heijns
neefje, heeft gx-oot gemaakt.
Hedda Janssen, project manager
bij Oi'eade: „Wij merken een lichte
stijging in de vraag naar Keltische
muziek. Het is een trend die vorig
jaar in de Verenigde Staten heel
duidelijk was. Maar ja, toen kwam
de Kerst en toen was Angels, enge-
lenmuziek, je van het. Dat zag je in
Nederland ook bij Blokker. Geen
ballen, maar engelen in de kei'st-
boom. En als ai-tikelen in hoge ma
te bij Blokker, de Hema en de
Mai'skramer hangen, dan weet je
het zeker: dit is iets dat, laten we
zeggen, in brede lagen leeft."
Vertraging
„Er zit altijd een vertraging in tus
sen wat in de VS gebeurd en hier. In
Amerika was voor de opgang van
de engel de Keltische muziek heel
erg in. Misschien dat die trend nu
toch nog ovex-waait. De New Age-
gedachte wordt meer gemeengoed
en dan bedoel ik niet alleen de
zweverige kanten die er aan zit
ten."
„Je hoort nu zelfs minister De
Boer zeggen: 'We moeten onthaas
ten'. Zo'n uitspi'aak doet een poli
ticus niet voor niets. Daar moet
een voedingsbi'on voor zijn, een
signaal dat is opgevangen. Maar
hoe moeten mensen dat doen? Je
ziet een zoeken in oude leefstijlen,
in de mystiek die daar bestond. De
sf eer, de vex'halen en de muziek die
er bij horen. Het verbaast me niet
zo dat de Ierse muziek weer op
gang maakt.
De Kelten mogen weer. Hoewel,
even tussen ons gezegd en gezwe
gen: wij dachten dat de Kabouters
het dit seizoen helemaal zouden
gaan maken..."
Els Smit
Hoewel Clannad altijd maar weer meer
van hetzelfde aflevert, zijn broer Ci
aran, zus Maire en him ooms Noel en
Padraig Duggan gedreven muzikanten die
voor de volle honderd procent achter hun
muziek staan. Voor hen is de afgelegen
streek Donegal in het noordwesten van Ier
land nog altijd een uiterst rijke muzikale
voedingsbodem. De familie woont dan wel
in Dublin, maar beschikt over een fraaie
tweede stulp in Donegal. Zee, bergen, bos
sen, het is er allemaal voorhanden.
En er wordt nog heel traditioneel oud-Iers
(Gaelic) gesproken. Een streek waar de
Brennans en de Duggans zich al vele gene
raties lang thuis voelen. Ze zingen daarom
ook nog steeds in het Gaelic en je moet de
muzikanten nageven dat ze daarin heel
standvastig zijn. Want het is hen maar al te
vaak voorgehouden dat je als artiest, met die
taal niet ver komt. Maar Clannad wil een
traditie trouw blijven.
„In de pub van onze pa in Donegal hebben
we door de jaren heen de mooiste liedjes ge
hoord. Gezongen in het Gaelic door stokou
de bezoekers", aldus Ciaran Brennan. „Ook
onze grootoudei's hebben tientallen songs
aan ons doorgegeven. Die hebben we alle
maal op banden vastgelegd. We zijn dus ei
genlijk een beetje de schatbewaarders van
oude Gaelic-songs. Elk jaar met kerst kun je
ons in de pub van onze pa in Donegal vin-
Clannad: Over vijftig jaar worden onze liedjes weer beschouwd als traditionele Ierse folk.
den. We zingen dan alle traditionele liedjes
die we kennen voor wie het maar wil horen.
Meestal is ook Enya van de pailijWant zij is
tenslotte Maix-e's zuster en hoort ook bij de
familie. Ze heeft zelfs nog een paar jaar in
Clannad gezongen."
Ciaran gaat er eens goed voor zitten in zijn
kamer in het Amsterdamse American Ho
tel. Zijn zus is hem gesmeerd naar Hilver
sum, voor een televisie-opname. Geen nood.
Als straks Noel en Padraig binnenstuiven
om alle bier uit de koelkast te plunderen, is
er geen wouw die hen vermanend kan toe
spreken. Want de heren hebben het liefst dat
een interview een soort Iers feestje wordt.
Ciaran ontkent trouwens dat de muziek van
