Awards kennen illustere
laureaten
Vier pilaren waarop de beschaving rust
Aanzien laatste decennia sterk gegroeid
dinsdag 28 april 1998
Franklin Delano Roosevelt
Tijdens een plechtige bijeenkomst in cle
Nieuwe Kerk van Middelburg worden
zaterdag 2 mei vijf Four Freedoms Awards
uitgereiktHet is de negende keer dat het
historische Abdijcomplex het decor vormt voor
enkele uren van bezinning en hoop. De
Amerikaanse onderscheidingen houden de
gedachtenis in ere aan een van de beroemdste
presidenten van de Verenigde Staten, Franklin
Delano Roosevelt, en aanzijn idealen. Hij hield
6 januari 1941 - de VS namen nog niet actief deel
aan de Tweede Wereldoorlog - zijn jaarlijkse
rede voor het Congres. In deze State of the Union
legde hij het recht op een aantal
fundamentele vrijheden voor
de mens vast. Ze zijn
wereldwijd bekend geworden
als de Four Freedoms
De vier vrijheden van de
Amerikaanse president
hadden op het moment dat hij
ze formuleerde een extra
betekenis. Een groot deel van
cle Wereld - Europa, Azië,
Afrika - stond in brand.
Mensen in veel landen werden
onderdrukt en moesten het
zonder enige vorm van vrijheid
stellen. Roosevelt gaf ook een
signaal af aan de Amerikanen
zelf: een appèl dat achteraf kan
Worden gezien als de grondslag
voor de strijd tegen het
fascisme. Een oproep ook aan
de stroming in zijn land die de
VS koste wat 't kost buiten de
oorlog wilde houden. Vier
vrijheden waarmee Roosevelt
zijn volk wist te mobiliseren om
de wereld te helpen bevrijden
van de overheersing.
Actualiteit
De Four Freedoms hebben
bijna zestig jaar na dato aan
actualiteit nog niets ingeboet.
Vrijheid van meningsuiting
Freedom of speech and
expression. Vrijheid van
godsdienst Freedom to
worship God. Vrijwaring van
gebrek Freedom from want
Vrijwaring van angst
Freedom from fear. Ze kunnen
nog altijd worden beschouwd
als vier pilaren waarop de
beschaving rust. Roosevelts idealen moeten
steeds weer opnieuw bevochten worden; ze zijn
geen geschenk uit de hemel, zoals een van de
laureaten het ooit uitdrukte. De vrijheden zijn
ook verre van vanzelfsprekend: een derde van de
wereldbevolking heeft op de drempel van de
nieuwe, eenentwintigste eeuw te maken met
armoede en honger, strijdt elke dag om het
bestaan en leeft voortdurend met angst voor de
dag van morgen.
Het Franklin and Eleanor Roosevelt Institute in
New York heeft de Four Freedoms Awards inhet
leven geroepen. Ze Worden sinds 1949
toegekend aan personen of instanties die een
opvallende bijdrage hebben geleverd aan de
kwaliteit van de mondiale samenleving,
uiteraard in de geest van Roosevelts idealen.
Voor het eerst in 1982 worden de
onderscheidingen om de twee jaar in
Middelburg uitgereikt. Dat Nederland - en in
het bijzonder de Zeeuwse hoofdstad
Middelburg - daarvoor is uitverkoren, vloeit
voort uit de band die er bestaat met de
Roosevelts. De voorouders van Franklin Delano
woonden in Zeeland op het eiland Tholen. In
Oud-Vossemeer staat een monument dat
daaraan herinnert.
De algemene vrijheidsmedaille (Four Freedoms
Award) gaat voor 1998 naar de Ierse Mary
Robinson, hoge commissaris van de Verenigde
Naties voor de mensenrechten. Zij was van eind
1990 tot september 1997 president van Ierland.
Robinson maakte zich sterk voor
gelijkberechtiging van vrouwen en voor een
grotere tolerantie tussen katholieken en
protestanten in Ierland en Ulster. Haar optreden
en stellingnames leverden haar de eretitel
President van het Volk op.
De medaille voor vrijheid van meningsuiting is
toegekend aan de Amerikaanse nieuwszender
CNN. Dat gebeurt ondermeer uit respect voor
de wijze waarop CNN reportages verzorgt over
ernstige inbreuken op de internationale
rechtsorde en de vrede in de wereld. De medaille
voor vrijheid van godsdienst (Freedom of
Worship Award) is bestemd voor de Zuid-
Afrikaanse aartsbisschop Desmond Mpilo Tutu.
Hij was jarenlang het boegbeeld van de strijd
tegen de apartheid in Zuid-Afrika. In 1984
ontving hij voor zijn activiteiten de Nobelprijs
voor de Vrede. &a de beëindiging van de blanke
overheersing werd Tutu
voorzitter van de
Waarheidscommissie, die de
taak heeft blank en zwart met
elkaar te verzoenen.
De medaille voor vrijwaring
van gebrek (Freedom from
Want Award) is toegekend aan
de Franse oud-diplomaat
Stéphane Hessel. Sinds hij in
1985 afscheid nam van de
Franse diplomatieke dienst zet
hij zich in voor vredesmissies in
Afrika. Onlangs riep hij op tot
barmhartigheid jegens de vele
illegale Afrikaanse
vluchtelingen in Frankrijk.
Hessel was verzetsstrijder in de
Tweede Wereldoorlog en
assistent van Eleanor
Roosevelt bij het opstellen van
de Universele Verklaring van
de Rechten van de mens.
De van oorsprong Canadese
kinderrechtenorganisatie Free
the Children krijgt de medaille
voor vrijwaring van vrees
(Freedom from Fear Award).
De organisatie werd m 1995
opgericht door de toen
twaalfjarige Canadese jongen
Craig Kielburger. Het was zijn
reactie op de moord op zijn
Pakistaanse leeftijdsgenoot
Iqbal Masih. Deze jongen werd
gedood vanwege zijn strijd
tegen de kinderslavernij. Free
the Children groeide in drie
jaar uit tot een internationale
organisatie voor de rechten van
het kind, zoals die zijn
vastgelegd door de Verenigde
Naties.
Rinus Antonisse
riJ
De Four Freedoms Awards
worden sinds 1949
uitgereikt, aanvankelijk altijd
in de Verenigde Staten aan
Amerikanen. Ze zijn bestemd
voor mensen die zich bijzonder
hebben ingezet om één van de
vier door de Amerikaanse
president Roosevelt
fundamenteel genoemde
vrijheden voor de mens
dichterbij te brengen. De
internationale onderscheiding
is ingesteld door de Four
Freedoms Foundation, thans
ondergebracht bij het
Franklin and Eleanor
Roosevelt Institute. Vanaf
1982 worden ze afwisselend in
de even jaren in Middelburg
uitgereikt en in de oneven
jaren in Hyde Park, New York.
Van deze cyclus is tot nu toe
een keer afgeweken. Dat was
in 1995 door de overhandiging
van de onderscheiding aan
minister-president Ruud
Lubbers in Utrecht.
In het begin werd er maar één
Four Freedoms Award toege
kend. Vanaf de viering van de hon
derdste geboortedag van F. D.
Roosevelt in 1982, zijn naast de al
gemene medaille zijn er ook
awards uitgereikt voor de vrijheid
van, meningsuiting, de vrijheid
van godsdienst, de vrijwaring van
angst en de vrijwaring van gebrek.
De eerste Four Freedoms 'nieuwe
stijl' gingen alle naar Nederlan
ders. Als eerste ontving prinses
Juliana er een, omdat het Huis van
Oranje in tijden van oorlog en vre
de het symbool is geweest van
moed en hoop op een betere we-
reld.Verder waren er medailles
voor Max van der Stoel (oud-mi
nister van Buitenlandse Zaken)
als strijder voor mensenrechten;
Willem A Visser 't: Hooft (oud-se-
cretaris-generaal van de Wereld
raad van Kerken), als bevorderaar
van de oecem enische beweging; H.
Johannes Witteveen (oud-direc
teur van het Internationale Mone
taire Fonds), als financiële man
achter ontwikkelingssamenwer
king; J. Herman van Roijen (oud-
Waite (vrijheid van godsdienst. Bij
de uitreiking had het optimisme
over een wereld in vrijheid (mede
ontstaan door het wegvallen van
het Ijzeren Gordijn) plaats ge
maakt voor zorgen over het ont
staan van brandhaarden in Euro-
Bisschop Desmond lutu
diplomaat), als bevorderaar van
het werk van de Verenigde Naties
en de Europese Gemeenschap.
De allereerste Four Freedoms
Award was in 1949 voorde Ameri
kaan Alben W. Barkley, vice-pre
sident van de VS onder Truman.
I-Iet jaar daarop ontving de echt
genote van Roosevelt, Eleanor
Roosevelt er een, Het waren niet
de ministen onder de Amerikanen
die ervoor in aanmerking kwa
men, zoals George C. Marshall,
Harry S. Truman, Averell Harri-
mannn, Arthur Goldberg, Henry
Cabot Lodge, Hubert H. Hum
phrey en Nelson A Rockefeller. De
medaille was in 1964 posthuum
voor de vermoorde president John
F. Kennedy en het jaar daarop
eveneens posthuum voor de diplo
maat Adlai Stevenson.
De beslissing om vanaf 1982 het
aantal awards uit te breiden en
voortaan afwisselend in Middel
burg en New York uit te reiken, gaf
aan de onderscheiding een brede-
Koning Juan Carlos werd in 1996 onderscheiden. foto Ruben Oreel
foto AP
De Dalai Lama,
re erkenning. Vanaf dat moment
zijn naast Amerikanen ook andere
verdienstelijke 'wereldburgers' in
aanmerking gekomen voor de
prestigieuze medaille. Ook orga
nisaties zijn ervoor uitverkoren:
Amnesty International (1984) en
de Spaanse krant El Pais (1986)
kregen de Freedom of Speech
Award. De Freedom from Want
Award was in 1996 voor Artsen
Zonder Grenzen en in 1998 zijn er
twee organisaties die voor het
voetlicht in de Nieuwe Kerk te
Middelburg treden: de televisie
maatschappij CNN (Freedom of
Speech Award) en Free the Chil-
dern (Freedom from Fear Award).
In 1984 werd eenmalig een specia
le onderscheiding uitgereikt: de
Eleanor Roosevelt Centennial
Award. Die was voor de Fran?aise
Simone Veil, voormalig voorzitter
van het. Europees Parlement. De
medaille was in het leven geroepen
ter gelegenheid van de honderdste
geboortedag van Roosevelts echt
genote. Veil kreeg de award voor
haar persoonlijke moed in de
strijd tegen tirannie en voor het
streven naar een verenigd, veilig
en productief Europa.
Onafhankelijk
De toekenning van de Four Free
doms staat nadrukkelijk los van
politieke oogmerken. De Ameri
kaanse stichting is onafhankelijk.
Toch zijn er met de keuze van per
sonen regelmatig duidelijke sig
nalen afgegeven, dan wel vormde
de toekenning een erkenning voor
activiteiten met een duidelijk
politiek karakter.
In 1984 leidde de voorgenomen
uitreiking van de Freedom from
Worship Award aan de Zuid-Afri
kaanse dominee Christiaan Bey
ers Naudé tot enige opschudding.
De predikant kreeg van de rege
ring van Zuid-Afrika geen toe
stemming zijn land te verlaten.
Zijn echtgenote Ilse en dochter
Liesel mochten wel naar Middel
burg afreizen. Zij namen de on
derscheiding in ontvangst.
Liesbeth Palme, echtgenote van
de vermoorde Zweede premier
Olaf Palme, nam in 1986 de me
daille in ontvangst die hoort bij de
onderscheiding voor activiteiten
ter vrijwaring van vrees. Palme
werd posthuum geëerd voor zijn
onvermoeibaar ijveren voor een
betere, vreedzame wereld. Twee
jaar later, werd opnieuw een voor
man van de internationale
sociaal-democratie gelauwerd: de
voormalige West-Duitse bonds
kanselier Helmut Schmidt. Hij
kreeg de algemene award.
De ontwikkelingen in Oost-Euro
pa stonden centraal bij de uitrei
king van de awards in 1990. Deal-
gemene onderscheiding ging naar
de Tsjechische president-schrij
ver Vaclav Havel, onder meer van
wege zij n verzet tegen het commu
nistische regime in zijn land. Ook
voorzitter Jaques Delors van de
Europese Commissie kreeg een al-
f0'0 Ruben Oreel
gemene award, voor het bevorde
ren van de eenwording van Euro
pa. De Freedom of Worship Award
ging naar de Roemeense predikant
Laszlo Tokes, die behorend tot de
Hongaarse minderheid, opkwam
voor de rechten van de hervorm
den. De bekendste speurder naar
oorlogsmisdadigers, Simon Wie-
senthal nam de Freedom from
Fear Award in ontvangst. Er ging
in 1990 nog een derde Four Free
doms Award de deur uit, die werd
echter in de Verenigde Staten uit
gereikt en wel aan de Sowjetrussi-
sche president Michaïl Gorba-
tsjov.
De oud-secretaris-generaal van
de Verenigde Naties Javier Perez
de Cuellar was in 1992 de hoofd
persoon bij de uitreiking van de
medailles. Hij kreeg de algemene
award. Dat j aar was er ook een on
derscheiding voor de befaamde
Nederlandse econoom Jan Tin
bergen (vrijwaring van armoede)
en de in Libanon gegijzelde Terry
Koning
In 1994 werd de algemene award
aan een opvallend, politiek niet
geheel onomstreden, persoon toe
gekend: Nobelprijswinnaar Dalai
Lama, de in ballingschap levende
geestelijk leider van Tibet. In 1996
werd voor het eerst een Roosevelt-
award uitgereikt aan een regerend
vorst: koning Juan Carlos van
Spanje, omdat onder zijn koning
schap Spanje kon uitgroeien tot
een echte democratie. De Israëli
sche premier Shimon Peres, voor
wie ingrijpende veiligheidsmaat
regelen waren voorbereid zag op
het laatste moment af van zijn
komst.
Wanneer de uitreiking in de Ver
enigde Staten plaats vindt, zijn
het meestal Amerikanen die gel-
auerd worden. Onder hen de we
duwe van Marten Luther King,
Coretta Scott King (1983), de eco
noom John Kenneth Galbraith
(1985), de journalist Walter Cron-
kite (1989), de filmsterren Paul
Newman en Joanne Woodward
(1991), de schrijver Arthur Miller,
oud-president Jimmy Carter
(1995, in verband met de herden
king van de vijftigste sterfdag van
Roosevelt) en de uitgeefster van de
Washington Post Katherine Mey
er Graham (1997).
Geschiedenis
Uit de nog korte geschiedenis van
de Four Freedoms Awards blijkt
dat het aanzien van de medailles
gestaag toeneemt. De laureaat
ontvangt slechts een medaille met
daarop het portret van FDR, een
verklaring van de Vier Vrijheden
en een eervolle individuele ver
melding: President William J.
vanden Heuvel (wiens voorouders
afkomstig zijn uit Breskens) van
het Franklin en Eleanor Roosevelt
Institute is er trots op dat grote
persoonlijkheden de medaille wil
len aanvaarden. „Het aanzien van
de onderscheidingen wordt het
beste weergegeven door de men
sen die ze hebben geaccepteerd,"^
meent hij.
Rinus Antonisse
