Korter werken kost veel geld
Werkdruk loopt de spuigaten uit
Stoppen als ik veertig ben
Ik werk voor mijn eigenwaarde
Werkgevers staan voor mij in de rij
1
Steeds meer geld voor
gemak en geneugten
Collega's worden
altijd voorgetrokken
enquête
Ouderen werken graag door
Werkdruk is niet te hoog
PZC
dinsdag 28 april 1998
Leuke dingen doen met de
kinderen, hobbyen binnens-
oi buitenshuis; veel Nederlanders
willen graag meer vrij e tij clEn dat
mag een flinke duit kosten. Het
lijkt de meesten geen probleem om
korter te gaan werken en daarvoor
salaris in te leveren. De familie
Visser uit Rotterdam deed dat en
voldoet dus aan het ideaalbeeld
van velen. „Totdat ze onze
loonstrook zien.
De eerste keer was het schrikken
toen de loonstroken in de
brievenbus vielen. „Zo weinig
salaris? Dit lukt nooit!dachten
Ben (36) en Sandra (29) Visser
nadat ze korter waren gaan
werken. „We waren immers
gewend dat we alles konden kopen
wat we wilden. Een autootje, op
vakantie gaan, het was allemaal
heel vanzelfsprekend.
Nu kunnen ze goed rondkomen
maar zich geen gekke
uitspattingen veroorloven. Van de
3590 gulden netto die ze
maandelijks verdienen moeten
immers eerst de aflossing van de
hypotheek (800 gulden), de
elektriciteitsrekening, de
verzekeringen, de
telefoonrekening, de
boodschappen en de auto worden
betaald. Ook storten ze
maandelijks een bedrag op de
spaarrekening van hun twee
dochters, Gaya (3,5 jaar) en Eva
(2). Aan het einde van de maand
houden ze weinig over.
Toch hebben de Vissers nooit spijt
van hun keuze om beiden 2 4 uur te
gaan werken. Ben: „We wilden
allebei in het arbeidsproces
blijven maar ook samen voor de
kinderen zorgen. Toen Sandra
zwanger was van ons eerste kind
was het dan ook niet de vraag öf
we wel korter zouden werken,
alleen hoe we het zouden regelen.
Dat ging wonder boven wonder
van een leien dakje. Ben vond een
nieuwe baan als j ongerenwerker
voor 24 uur in de week en is nu
beheerder van een
activiteitencentrum. Hij kon zelfs
kiezen op welke dagen hij aan de
slag wilde. Sandra had een geluk
bij een ongeluk. Ze begeleidt
verstandelijk gehandicapten en in
die sector krimpt het aantal
banen. „De baas vond het dus niet
zo erg dat ik 14 uur korter wilde
werken."
Haar collega's keken daar echter
anders tegenaan. „Mijn plek werd
niet opgevuld, dus kregen zij het
drukker. Bovendien moesten ze
eraan wennen om het werk over te
dragen. Ik werk op maandag,
donderdag en vrij dag. Op
donderdag moet ik wel weten wat
er dinsdag en woensdag is
gebeurd. Het overdragen was een
kwestie van wennen. Sinds kort
werken al mijn collega's parttime.
En als je er met z'n allen de
schouders onder zet, gaat het
prima."
In de soep
Soms loopt het gedeelde
huishouden volledig in de soep,
want Ben zijn baas heeft niet altij d
begrip voor de situatie. „Als het
nodig is moet ik toch een dag extra
werken, of op andere uren komen.
Dan gaat het thuis behoorlijk mis.
Hals over kop moeten we dan een
oppas zoeken voor de kinderen.
Als dat niet lukt, is er paniek in de
tent. Dat is een nadeel als je allebei
parttime werkt. De werktijden
moeten naadloos op elkaar
aansluiten."
Een ander nadeel is dat de
partners elkaar weinig zien.
„Want is de één thuis, dan is de
ander aan het werk. 's Avonds zijn
Marianne Ronner, Maarssen
29 jaar
banketbakker, 38 uur per week
3475 gulden bruto per maand
Alleenstaand, woont op zichzelf
Volgens haar contract werkt
Marianne Ronner maar 38 uur bij
Martins Versbakkerij in
Maarssen. Maar in de praktijk
staat ze minstens 41 uur per week
deeg te bereiden, taarten te
versieren en koekjes te bakken.
„Zo gaat dat bij banketbakkers.
Vooral in de kleine bedrijf j es loopt
de werkdruk de spuigaten uit."
Het vak is lichamelijk erg zwaar,
want van rondsjouwen met
zakken bloem van 20 kilo raak je
snel uitgeput. „In het begin had ik
zelfs geen puf meer om 's avonds te
sporten. Maar nu ga ik vaak
zwemmen, want een goede
conditie is broodnodig als je dit
werk goed wilt blijven doen."
Werken in een klein bedrijf is
zwaar. „In grote ondernemingen
waar ik vroeger heb gewerkt, krijg
je maar één taak. Ik versierde
altijd de taarten. Dat creatieve
werk vind ik het leukst. Lekker
priegelen met suikergoed. Nu heb
ik daar minder tijd voor, want ik
moet ook het deeg bereiden en als
de baas ziek is, sta ik zelfs in de
winkel."
Arco Kalis, Alblasserdam
.Éjj 28 jaar
Schilder, 37,5 uur per week
2000 netto per maand
Alleenstaand, woont bij ouders
Werken doet Arco Kalis om leuke
dingen te kunnen doen in zijn vrije
tijd. Want als onderhoudsschilder
heeft hij dan wel veel eer van zijn
werk, maar als de verf droog is,
wacht het volgende pand. Het
liefst knapt Kalis meubels op met
oude hout- en marmertechnieken.
„Daar loin je thuis naar kijken en
van genieten."
Over een paar jaar wil hij vier
dagen gaan werken om lekker te
kunnen 'hobbyen'. „Eigenlijk wil
ik nog minder werken, maar dan
moet ik zo veel salaris inleveren
dat het kritisch wordt. Ik wil
namelijk een huis kopen." De
zekerheid van een vaste baan wil
Kalis daarom graag houden. „Het
is afwachten of dat lukt. Als je je
baan kwijt raakt, is het heel
moeilijk om weer vast als schilder
aan de slag te gaan. De meeste
bazen werken met contracten".
Suzy van der Meer, Enschede
28 jaar
Ziekenverzorgende, 36 uur per
week
3275 bruto per maand
Getrouwd, kostwinner
De hele dag door rennen van bed
naar bed. Zo gaat dat in het
verpleeghuis. Kapot is Suzy van
der Meer 's avonds. „Het werk is
letterlijk zwaar. Je moet mensen
wassen die zelf niets meer kunnen.
Dat voel je wel in je nek en in je
schouders."
De zorgsector wordt onderbetaald
en onderschat, maar toch is het
een mooi vak, vindt ze. „Ik mag
graag werken. Niet alleen om geld
te verdienen, maar ook voor m'n
eigenwaarde. Je betekent iets voor
mensen, neemt deel aan de
maatschappijIk zou niet de hele
dag het huishouden willen doen."
Korter werken, hoeft voor Van dei-
Meer dan ook niet. „Doordat ik
ook 's avonds en 's nachts werk,
heb ik overdag vrije tijd.
Bovendien wil ik honderd procent
salaris houden. Ik ben kostwinner,
dus ik heb zekerheid nodig."
Dat wil niet zeggen dat ze
mm, f
Rien Fraanje, Leiden
25 jaar
Consultant, 40 uur per week
4000 bruto per maand
woont samen
Hij is nog maar net afgestuurd en
heeft al twee keer een vast
contract in de wacht gesleept. „De
werkgevers staan in de rij voor
mensen die verstand hebben van
Informatietechnologie (IT)".
Maar Rien Fraanje is niet van plan
om job-hopper te worden. „Hier
(bij Moret Ernst Young, red.)
zijn nog veel te veel uitdagingen."
Hij gaat bedrijven af die
problemen hebben. Ze vragen zich
bij voorbeeld af hoe ze het beste
een klantenbestand bij kunnen
houden. Fraanje puzzelt net zo
lang totdat hij de beste manier
heeft gevonden en ontwerpt daar
een computerprogramma voor.
„Juist dat directe contact met de
klant trekt me aan. In het wilde
weg computerprogramma's
schrijven, daar voel ik niet veel
voor."
Véél j onge mensen laten zich de IT-
sector inlokken omdat de
bedrijven gouden bergen beloven.
„Maar het is niet alleen flitsend
werk waarbij je met een torenhoog
we allebei doodmoe, de een van
het betaalde werk, de ander van de
huishoudelijke klussen. Vaak ligt
er nog een strijk of moeten er
schroeven in de muur worden
gedraaid. Dat kun je overdag niet
doen als de kinderen door de
kamer hollen. Korter werken is
dus geen oplossing als je meer
samen wilt doen. Het echte
voordeel zit 'm in de extra tijd die
je aan je kinderen kunt geven."
Parttime werken is eigenlijk net zo
druk als een fulltime baan, in ieder
geval zolang de kinderen klein
zijn. Sandra: „De dagen datikniet
werk, ben ik de hele dag met ze in
de weer. Een groot gedeelte van de
tijd gaat op aan hun verzorging. In
het badje stoppen, aankleden en
eten maken. Daarnaast wil ik ook
leuke dingen met ze doen,
bijvoorbeeld naar de
kinderboerderij of de speeltuin."
Fulltimers idealiseren vaak hun
situatie. Zij willen het ook zo
regelen. „Totdat ze onze
loonstrook zien. Dan kiezen de
meeste mensen steevast voor een
hoger loon. Dus wil je korter
werken, dan moet je heel goed
nadenken wat je belangrijker
vindt: tijd of geld."
Langer werken brengt ook extra
kosten met zich mee. Ben: „Laatst
kon ik een tijdje acht uur per week
extra werken. Dus brachten we de
kinderen één dag in de week naar
de crèche. De helft van mijn extra
loon ging regelrecht naar de
kinderopvang. Fulltimers moeten
ook vaak een tweede auto kopen.
De een moet met de auto naar het
werk, terwijl de ander een auto
nodig heeft om de kinderen naar
de crèche te rijden en vervolgens
vol gas naar de baas te sjezen."
Sylvia Marmelstein
Voor de gemakken en
geneugten des levens heeft de
Nederlander steeds meer geld
over. Zo geven wij gemiddeld per
huishouden ruim 3300 gulden per
jaar uit aan vakanties, bijna
duizend gulden aan alcoholische
versnaperingen, 4400 gulden aan
de auto en - tenminste in de
huishoudens waar gerookt wordt -
bijna 1500 gulden aan sigaretten
en sigaren. En per gezin lezen wij
per jaar voor 340 gulden aan
boeken weg.
Plet huishoudboekje van de
Het ideale gezin, de familie Visser uit Rotterdam: Gaya (3,5 jaar), Ben (36), Eva (2) en Sandra (29).
foto Henriette Guest
Ronner is daarom op zoek naar een
andere baan in een groter bedrijf.
Daar kun je ook makkelijker een
dagje vrij nemen omdat je meer
collega's hebt die de taken kunnen
overnemen. Bovendien wil ik in de
toekomst misschien korter
werken. Dan heb ik meer tijd voor
mijn grote hobby; schilderen."
Voorlopig zit korter werken er niet
in.,Ik moet voor mezelf zorgen
want ik heb geen werkende
partner. En alleen al aan een huur,
elektriciteit, kleding, eten en de
telefoonrekening gaat een flink
deel van mijn salaris op. Over mijn
loon ben ik ontevreden. In de
banketbakkerswereld zijn de
salarissen geen vetpot."
Stoppen met werken, doet Kalis
zodra hij 'de zaakjes voor elkaar'
heeft. „Het liefst als ik veertigben,
maar dat zal wel niet kunnen.
Ondertussen zullen de schilders
het drukker krijgen, voorspelt hij.
„Opdrachtgevers gaan steeds
meer druk op de tijd leggen. Tij dis
geld, de klus moet af. Ik denk dat
schilders ook in het weekeinde
aan de gang moeten. Ik ben er geen
voorstander van, het is een hele
verandering. Maar 's avonds
doorwerken kan nu eenmaal niet.
Want schilders hebben nog altijd
daglicht nodig."
Hoe gaan wij naar het werk?
59 gaat met de auto/motor
naar het werk
25 met de (brom)fiets
9 met de trein
met bus/tram
2% lopend
Tijdsbesteding
Hoeveel uur per
dag houden
ons bezig
met:
hetzelfde wil blijven doen. „Ik
blijf niet mijn hele leven aan het
bed. Op den duui-wil ik ook wel
leidinggeven. Ik hoop dat het
haalbaar is om te stoppen met
werken als ik 55 ben. Maar voor
hetzelfde geld vind ik het dan nog
zo leuk dat ik een paar uurtjes ga
lesgeven of zo."
Voorlopig is ze in de verzorging
echter nog hard nodig. „De
werkdruk is zo hoog dat niemand
nog' een stap j e harder kan. Dat zou
niet menswaardig zijn voor de
pati_nten. Maar ook niet voor de
verpleging. Dan word je een
veredelde wasmachine."
1
Slapen
uur
7
min.
33
2
TV-kijken
2
13
3
Muziek luisteren
1
25
4
Huishouding
1
17
5
Eten
1
11
6 Partner 1
6
7
Kinderen
57
8 Krant lezen
38
9 Computer
32
10
Boek lezen
30
11
Wassen
21
12
Tijdschrift lezen
20
13
Internet
3
GPD/GN-graphics
salaris en met een mobiele
telefoon en een auto van de baas
het land door mag scheuren. „Je
moet ook keihard werken.
„Overwerken is hier heel
normaal."
Korter werken hoeft voor hem niet
zo nodig. „Althans, nu nog niet. Ik
heb geen kinderen, dus kan ik
makkelijk een volle werkweek
draaien. Maar als die kinderen er
over een paar jaar wel komen wil
ik wel een stapje terug doen. Het
stelt me dan ook genist dat dit
bedrijf niet moeilijk doet als
werknemers vier dagen willen
werken. Het geeft een goed gevoel
als de baas met je meedenkt."
Tijdsbesteding
Hoeveel uur per Ji^
week houden \0L$ fi
wij ons bezig
met:
uur
1 Werk 23
min.
11
2 Hobbies 3
37
3 Familie en kennisen 3
31
4 Reistijd 2
34
5 Klussen 1
33
6 Sporten 1
31
7 Studie 1
4
8 Vrijwilligerswerk 1
j2
9 Verenigingswerk
42
10 Kerk
29
11 Muziek maken
22
12 Politieke partij
7
13 Vakbond
5
14 Actiegroep
1
j GPD/GN-graphics
Voeding
Auto
4401
Vakantie
3315
Gas/licht/water
2832
Ziektekostenverz.
2365
Kleding
1998
Div. verzekeringen
1712
Gem.heffingen/belastingen 1018
Alcohol
992
Hobbies/sport
975
Telefoon
928
Doe het zelf
782
Kranten/Tijdschriften
743
Contributies/lidmaatschap
672
Boeken
337
GPD/GN-graphics
doorsnee Nederlander wordt
echter gedomineerd door de vaste
lasten en de eerste
levensbehoeften. Aan voeding
geven we gemiddeld bijna
achtduizend gulden per gezin uit
en aan kleding bijna twee mille.
Gas, licht en water slokken ruim
2800 gulden van het gemiddelde
huishoudbudget op, zo blijkt uit
de enquête 'De Staat van het Land
1998'. De telefoon kost het
doorsnee gezin 928 gulden per
jaar.
In het onderzoek is uitgegaan van
de besteding van het netto
inkomen, na aftrek van
inkomstenbelasting en sociale
premies. Maar ook daarmee is het
beslag van de overheid op het
huishoudinkomen natuurlijk nog
niet voorbij. Aan gemeentelijke
heffingen en onroerende-
zaakbelasting gaat duizend
gulden per jaar op, en
ziektekostenverzekeringen en
andere verzekeringen kosten
gemiddeld nog eens vierduizend
gulden per jaar.
Hulp
Sommige uitgaven worden slechts
door een minderheid van de
bevolking gedaan, maar ook dat
levert interessante gegevens op.
Zo blijkt dat de 20 procent van de
geënqueteerden die zeggen
huishoudelijke hulp te hebben,
daar per jaar 2000 gulden aan uit
te geven. Aan studiekosten geeft
eenderde van de bevolking
gemiddeld 1900 gulden uit. De elf
procent die kiest voor
homeopathische medicijnen kost
dat 260 gulden per jaar.
En sport en hobby's - die 69
procent zegt te hebben - kosten
bijna duizend gulden per jaar.
Lidmaatschappen en contributies
vragen 672 gulden. Wie met het
openbaar vervoer reist (49
procent) betaalt 735 gulden voor
tram, trein of bus. De computer
(36 procent) vergt 650 gulden per
jaar. En aan doe-het-zelfartikelen
geven we zo'n 780 gulden uit.
id "IVTederlandse werknemers
-LN voelen zich achtergesteld. Ze
zeggen massaal dat collega's die
hetzelfde werk doen allemaal
meer verdienen. Op zich is dat al
raar, maar nog vreemder is dat ze
wel tevreden zijn met hun salaris.
Echter, als ze voor de keus staan
om ontslagen te worden of minder
te verdienen, dan geeft bijna 40
procent er liever de brui aan.
Achterdochtif
Vooral werknemers met een hbo-
opleiding klagen het hardst dat de
baas hen te weinig salaris geeft.
Bovendien zijn ze erg
achterdochtig, want het
merendeel van de hbo'ers
vermoedt dat collega's die precies
hetzelfde werk doen, daarvoor
veel meer loon in de wacht slepen.
Werknemers die een mbo-
opleiding hebben afgemaakt,
MULO of MAVO hebben gedaan
of alleen lager onderwijs hebben
gevolgd, zijn ook van mening dat
ze te weinig salaris krijgen. Maar
zij zien hun collega's die dezelfde
taken hebben ook als slachtoffers.
Ze krijgen gewoon allemaal te
weinig loon, luidt de gemiddelde
mening.
Verreweg het meest tevreden met
hun loonstrook zijn academici en
mensen die de HAVO, MMS, HBS,
VWO of gymnasium hebben
gedaan. Ze vinden wel dat ze iets
te weinig salaris krijgen, maar de
beloning komt in de buurt van wat
ze ervan verwachten. De collega's
verdienen ook ongeveer hetzelfde.
De salarisverschillen gaan de
werknemers aan het hart. Het
merendeel vindt het onterecht dat
bedrijven werknemers die
hetzelfde werk doen toch
verschillend uitbetalen. Alleen
mensen van 65 jaar en ouder
vinden dat ouderen best iets meer
mogen verdienen.
Kleine verschillen tekenen zich af
bij de achterbannen van de
verschillende vakbonden. Bij de
vakbond voor hoger personeel
(VHP) zijn meer leden ervoor dat
ouderen meer mogen verdienen.
Iets minder CNV-aanhangers zijn
het met die stelling eens en nog
minder voorstanders zijn er te
vinden bij de FNV.
De werknemers zijn absoluut niet
bereid hetzelfde werk te doen voor
minder salaris. Op de vraag of ze
bereid zijn voor een lager loon aan
de slag te gaan, als ze daarmee hun
baan kunnen behouden zegt
ongeveer 60 procent nee. Mensen
in hogere functies en met een
universitaire opleiding zijn eerder
geneigd salaris in te leveren. Maar
zij verdienen dan ook het meest.
Als hun gezondheid het toelaat
zouden 65-plussers die nog
een baan hebben graag wat langer
doorwerken. De gepensioneerden
zijn bang anders het contact met
de maatschappij te verliezen. De
65-plussers die nu al werken,
verwachten dat ze zich gemiddeld
tot hun 74ste blijven inspannen
voor een (meestal onbetaalde)
baan.
Zij zijn hiermee een grote
uitzondering in de enquête 'De
Staat van het Land 1998'.
Werknemers tussen de 56 en de 65
jaar verwachten namelijk dat ze
hoogstens tot hun 63ste actief
blijven. Maar als het even kan,
piepen ze er het liefst op hun 62ste
tussenuit. Hoe jonger de
werknemer, hoe eerder hij wil
stoppen met werken en hoe
minder hij denkt aan
vrijwilligerswerk.
Wie jonger is dan 25 denkt
hoogstens tot het 56ste jaar te
moeten werken. Dat gaat dan niet
van harte; ze willen gemiddeld al
op hun 53ste uittreden.
Werknemers tussen de 26 en de 35
verwachten op hun 60ste te
stoppen, maar willen liefst al op
hun 55ste ophouden.
Jongeren hebben dus een zeer
onrealistisch toekomstbeeld.
Onderzoeken tonen namelijk aan
dat vervroegd uittreden in de
toekomst onbetaalbaar is, tenzij
werknemers zelf een groot deel bij
eikaarsparen. De oorzaak hiervan
is de vergrijzing. Bij de
werkgeversvereniging VNO-
NCW wordt aangenomen dat de
jongere van nu op zijn vroegst met
68 jaar kan stoppen.
Werknemers voelen heel
duidelijk dat ze steeds
harder moeten werken. Hunbazen
hebben het werktempo de
afgelopen jaren beetje bij beetje
opgeschroefd. Het merendeel van
de werknemers kan echter naar
eigen zeggen de werkdruk nog
prüna aan. Dat geldt zelfs voor de
zorg en het onderwijs, waar de
werkstress volgens de vakbonden
de pan uitrijst.
Bij een volledige baan is de
werkdruk hoger dan bij een
deeltijdbaan. Negen van de tien
werknemers met een fulltime
baan zeggen dat het werk steeds
zwaarder wordt. Dat komt vooral
doordat ze meer dingen moeten
doen in hetzelfde tijdsbestek.
Deeltijders en werknemers die op
onregelmatige tijden werken
hebben daar iets minder last van
Desondanks klagen de
werknemers niet. Sterker nog, ze
vinden dat ze „gewoon hard
moeten werken" maar de
werkbelasting nog prima
aankunnen. Bij de overheid, in de
detailhandel en het bedrijfsleven
is die score het hoogst. Opvallend
is dat ook de werknemers in de
zorg en het onderwijs zeggen dat
ze hun werktempo nog prima
kunnen bijbenen. De vakbonden
roepen juist al jaren dat deze
werknemers doldraaien.
Koopwoning (netto) 12.828
Huurwoning8772
Het bedrag dat een huishouden
gemiddeld per jaar
uitgeeft aan: