Fantasievolle visie op kuststrook
Afkeer van communisme maar ook
heimwee naar de intimiteit van toen
Drie jaar cel geëist
wegens moordpoging
Yvonne Keuls doet haar zegje
zeeland vrijdag 24 april 1998 z 10
Totaal
Vernieuwd
Duumpje en Recron hopen met praatstuk bijdrage te leveren aan herinrichting
kunst cultuur
Schrijfster houdt vooral een lofzang op zichzelf
88 Deuren Kasien Keukens Tegels
B Sanitair Alles voor bouw en interieur
KEUKEN SHOWROOM
ZO, DE VERBOUWING EN
INRICHTING VAN ONZE
SHOWROOM ZIT EROP.
NU STAAN ER WEER
22 SPIKSPLINTERNIEUWE
BEAUTY'S OPGESTELD.
Kom kuken
BouwCenter DeJagerTolhoek
Sianleyweg 2, Goes
lef. 0113 - 24 66 00
CDA over Euro
MIDDELBURG - Het CDA
houdt maandag 27 april van
19.00 tot 21.30 uur een bijeen
komst over de Euro in Hotel Ar-1
neville in Middelburg. Aanwe
zig zijn Europarlementariër
K.M.H. Peijs, Rabobank-top-
man H.H.F. Wijffels, voormalig
voorzitter van de vereniging
FME/CWM J.L. van de Akkeren
Kamer van Koophandel- voor
zitter ir. L.A van Gelder.
door Conny van Gremberghe
OOSTBURG - Het toerisme is
voor West-Zeeuws-Vlaande-
ren van levensbelang. De voor
bije jaren hielden er jaarlijks
700.000 mensen uit Duitsland,
België en Nederland vakantie.
Met zijn allen goed voor drie
ënhalf miljoen overnachtin
gen. Wat dat aan omzet ople
vert is moeilijk in te schatten,
maar uitgaande van een ge
middelde besteding van 100
gulden per dag per verblijfsre-
creant, zijn het jaarlijks hon
derden miljoenen. De dagtoe
risten - en dat hebben
medewerkers van de Zeeuws-
Vlaamse Kamer van Koophan
del wel exact berekend - bren
gen jaarlijks ook nog eens 150
miljoen gulden aan inkomsten
binnen.
Edoch, in en buiten de sector,
maakt men zich zorgen. De
wensen en eisen van de moder
ne vakantieganger verande
ren: dat vergt van de sector het
vermogen daarop in te sprin
gen.
West-Zeeuws-Vlaanderen
staat op het punt om de regio
nieuw leven in te blazen. Op
toeristisch-recreatief vlak, op
economisch gebied, op het ge
bied van natuur- en landin
richting. De gemeenten Sluis-
Aardenburg en Oostburg moe
ten eind dit jaar een recreatie
visie hebben, waarin staat hoe
zij na het jaar 2000 toeristen
willen blijven trekken en hoe
zij die gasten denken te behou
den. Een klankbordgroep met
vertegenwoordigers van aller
lei betrokken instanties moet
de komende maanden met
ideeën komen. D aaruit moet na
de zomer weer een 'actieplan'
komen, legt uitvoerend pro
jectleidster T. Maenhout uit.
Kust in Kleuren
Gisteren leverden de Recron
Zeeuws-Vlaanderen en de na
tuurbeschermingsvereniging t
Duumpje gezamenlijk hun bij
drage voor dat actieplan aan.
In Oostburg kregen de burge
meester G. Noordewier (Oost
burg) en wethouder G. van
Daele (Sluis-Aardenburg) en
gedeputeerde G. de Kok uit
handen van Duumpje-voor-
schaatsplassen. Kramer zei
gisteren dat deze locatie ook
kan dienen voor herplaatsing
van campings die in het kust
gebied om diverse redenen niet
zo gunstig liggen. Zo zou de ei
genaar van camping De Wild-
hof in Retranchement niet af
wijzend staan tegenover een
eventuele verhuizing.
Het derde deel handelt over de
kuststreek tussen Cadzand en
de Zwarte Polder. De twee
organisaties pleiten voor het
herstel van een oude kreek, uit
waaiering van het duinland
schap landinwaarts en verster
king van de natuurwaarden
van de nabijgelegen Zwarte
Polder. Deel 4. het gebied
Nieuwvliet-Bad/Zwartegatse-
kreek. moet ingrijpend worden
veranderd. Gepleit wordt ver
der voor de vorming van een
nieuw duingebied met bos
schages, oplopend tot de kreek.
De campings worden daarin
een gebiedje waax'in volop
ruimte is voor de ontwikkeling
van nieuwe natuurelementen.
Een soortgelijke invalshoek
hebben de plannenmakers
voor het laatste deelgebied, dat
tussen de Zwaxlegatsekreek en
Breskens.
Miljoenen
In totaal willen de plannenma
kers zeshonderd hectare - nu
veelal nog akkerbouwgrond -
heringericht zien. De kosten
van een eventuele uitvoering
van de plannen zullen vele mil
joenen guldens bedragen. De
agrarische sector zal niet direct
warm lopen voor dit plan. De
plannemnakers hebben be
wust de lat redelijk hoog ge
legd. Volgens Kramer is dat
niet zo verwonderlijk. Nu al
ambities inleveren zou, zo
meent hij, spijtig zijn. Temeer
daar in de agrarische sector
zachtjes aan toch ook stemmen
beginnen op te gaan dat na
tuurbeheer ook beschouwd
moet worden als een agrari
sche bezigheid.
Recron Zeeuws-Vlaanderen en
Duumpje hebben met 'Kust in
Kleuren' een goede voorzet ge
geven voor de ontwikkeling
van een brede gezamenlijke vi
sie. Het wachten is op een ver-
volg.
Tienhonderdpolder tussen Niemwliet en Cadzand.
man Th. Kramer het rapport
'Kust in Kleuren'.'Kust in
Kleuren' is volgens Kramer
geen blauwdruk voor de herin
richting van het West-Zeeuws-
Vlaamse kustgebied, maar een
'praatstuk'. Het is een fanta
sievolle visie van hoe de kust
strook er uit zou kunnen zien
over pakweg vijf jaar. Duum
pje en Recron hopen met de
visie bestuurders en belangen
organisaties te kunnen stimu
leren om de stap van fantasie
naar werkelijkheid te zetten.
De plannenmakers hebben de
kuststrook in vijf delen ge
knipt. Deel 1 omvat de omge
ving van Retranchement.
Voorgesteld wordt om het pol
dergebied noordelijk van het
vestingsplaatsje in oude luister
te herstellen. Dat betekent dat
er tussen de Zwindijk en het
dorp landschapselementen
worden teruggebracht, die in
het verleden kenmerkend wa
ren voor het gebiedje. De oude
geulenstelsels moeten weer
water gaan bevatten, de mei
doornhagen moeten terug in
het landschap en hier en daar
horen weer wat boompjes te
komen.
Parkachtig
Deel 2 richt zich op het gebied
zuidelijk van Cadzand-Bad en
nabij het afwateringskanaal.
foto's Charles Strijd
In eerste instantie zou hier het
kuuroord Cavelot verrijzen,
maar nu die plannen van de
baan zijn, hopen Duumpje en
Recron dSFer zuidelijk van het
badplaatsje een brede groene
parkachtige rand kan worden
geschapen. Een groene gordel
waarin de bestaande sport-
voorzieningen worden opge
nomen en waarin ruimte kan
worden gemaakt voor extra
voorzieningen als vis- en
door Aector Doorns
MIDDELBURG - Tegen een 22-
jarige man uit Terneuzen is gis
teren bij de rechtbank in Mid
delburg drie jaar gevangenis
straf geëist.
Officier van justitie mr. R. Jeu
ken achtte poging tot moord be
wezen. Een 19-jarige mededa
der uit Sas van Gent kreeg nog
geen eis te horen, omdat de
rechtbank eerst een psycholo
gisch onderzoek wil afwachten.
Een psychiater had wel al vast
gesteld dat de Sassenaar ver
minderd ontoerekeningsvat
baar moet zijn geweest.
Het drama speelde zich begin
dit jaar, zaterdag 17 januari,
hoofdzakelijk af op het indu
strieterrein in Terneuzen. Een
31-jarige zwak begaafde man
werd de bewuste avond, onder
bedreiging, door de twee man
nen meegenomen naar de rusti
ge plek. Daar werd het slachtof
fer meermalen met een mes
gestoken. Ook werd met een
koevoet tegen zijn hoofd gesla
gen. Hij dacht dat ze hem gingen
vermoorden. De daders hadden
woorden in de trant van „Maak
jij hem maar af! Ik kan het ook
niet", naar elkaar geroepen.
De Temeuzense verdachte had
nog meer gezegd. „Laten we er
(Advertentie)
maar een eind aan maken, dan
kunnen we naar huis. Eigenlijk
hadden we een blaffer moeten
hebben, dan was het gemakke
lijker geweest."
Het slachtoffer liep zware ver
wondingen op aan borst, hoofd
en linkerarm, waarbij de slag
ader was doorgesneden. De 22-
jarige dader belde daarna zijn
moeder op, die het slachtoffer
om half elf bij het ziekenhuis De
Honte afleverde. De zwaarge
wonde werd meteen daarna
naar het universiteitszieken
huis in Gent vervoerd, waar hij
een operatie onderging.
De officier van justitie vond dat
de verdachten het moordplan
vantevoren hadden beraamd.
Zelf voelden ze zich door 'Knor
retje' zo werd hij genoemd, be
drogen. Hij zou geld van hen
hebben achtergehouden. „Hij
heeft ook spullen van mijn
dochtertje gestolen" .verklaar
de de Terneuzenaar. Samen met
een derde man waren ze eerder
die dag naar zijn huis gegaan om
waardevolle spullen weg te ha
len. Dit ging gepaard met klap
pen. De officier meende dan ook
dat behalve de poging tot moord
ook diefstal met geweld bewe
zen kon worden. Volgens de
raadsvrouw mr. R. S. Sewdajal
was haar cliënt een 'meeloper'.
„Het is in een dronken bui ge
beurd. Knorretje pesten, dat de
den ze graag. Mijn cliënt zag het
als een grap, hij heeft zich terug
getrokken. Hij was er enkel om
zijn spullen te halen."
Haar conclusie was dat er een
voorwaardelijke straf diende te
volgen. Namens het slachtoffer,
die nog herstellende is van zijn
verwondingen, werd een scha
declaim van ruim 12.000 gulden
ingediend. De officier meende
dat de materiële schade tot een
bedrag van 2.767 gulden kon
worden toegewezen. De recht
bank doet 7 mei uitspraak.
Grasland bij Cadzand-Bad.
Ljoedmila Oelitskaja (links) in gesprek met Arie van der Ent. foto Ruben Oreel
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De roman
Medea en haar kinderen van de
schrijfster Ljoedmila Oelitska
ja (Siberië, 1943) lijkt verdacht
veel op een oude Russische fa
miliekroniek in de stijl van Tsje-
chov. Toch had het twee jaar ge
leden gepubliceerde boek nooit
een eeuw geleden geschreven
kunnen zijn. Want de thematiek
van liefde en ontrouw mag dan
tijdloos zijn, elke bladzijde van
het boek is ook doordrenkt met
de geschiedenis van zeventig
jaar communistische dictatuur.
Op een ambivalente manier, zo
liet de schrijfster donderdag
avond merken tijdens haar be
zoek aan de Zeeuwse Biblio
theek in Middelburg. Uit het
boek spreekt een afkeer van het
communisme, maar tegelijker
tijd nostalgie naar een samenle
ving waarin Russen op elkaar
waren aangewezen.
Oelitskaja was cle belangrijkste
gast in een uitgebreid program
ma met de titel 'Rusland in
beeld', dat onderdeel uitmaakte
van het festival Cultureel Ge
kleurd 's Middags hield verta
ler Arie van der Ent een betoog
over veranderingen in de Russi
sche literatuur van halverwege
de vorige eeuw tot vandaag. Het
avondprogramma begon met
een diapresentatie van Marian
ne en Tonnie de Rijke, die met
een camper door Rusland zijn
gereisd. Vervolgens keerde Van
der Ent terug, ditmaal om
Oelitskaja te interviewen, wier
boek Medea en haar kinderen
hij in het Nederlands heeft vei-
taald.
Jongste generatie
Over de moderne Russische lite
ratuur is in Nederland weinig
bekend. Na het succes van Solz-
jenytsin, Ribakov en Paustovski
is het stil geworden en dat op een
moment dat meer Russische
boeken dan ooit worden ver
taald. Van der Ent had 's mid
dags aangegeven dat de jongste
generatie Russische auteurs,
van wie Viktor Jerofejev de be
kendste is, voornamelijk be
staat uit nihilisten die beseffen
dat de mens slecht is enhet leven
geen zin heeft. In hun boeken
bekritiseren en ridiculiseren zij
de hedendaagse maatschappij.
Oelitskaja hoort daar niet bij.
Ondanks slechte ervaringen is
ze niet zonder idealen.
In het avondgesprek werd daar
op ingegaan. Oelitskaja stelde
zich voor als een jonge schrijf
ster. Ze is 55. maar publiceert
nog niet zo lang en wordt daar
om in Rusland tot de nieuwko
mers gerekend. Eerder was ze
bioloog. „In plaats van een oude
bioloog ben ik een jonge schrijf
ster, Uit dat idee put ik kracht."
Met het verhaal van Medea en
haar kinderen heeft ze twintig
jaar rondgelopen. „Ik heb een
boom geplant die na twintig
jcfar vrucht heeft gedragen. Ik
heb niet de tijd een dergelijk
groot boek ooit nog eens te
schrijven." In de roman spelen
twee driehoeksverhoudingen
een rol. „Dat is een eeuwig the
ma", aldus Oelitskaja. „Over
spel, ontrouw en verraad be
stonden duizend jaar geleden en
over duizend jaar bestaan ze
nog. Alleen verschilt per gene
ratie de manier waarop we er
mee omgaan." In Medea en haar
kinderen beschrijft ze onder
meer de generatie van de jaren
zeventig die vindt dat naast het
huwelijk nog heel veel mogelijk
moet zijn. De tragische zelf
moord van een van de pex-sona-
ges toont aan dat niet iedex-een
die redenering kan volhouden.
Oelitskaja benadert tijdloze
thema's vanxiit een actuele in
valshoek. Omgekeerd lijkt ze de
tijdgebonden politieke wei'ke-
lijkheid alleen maar te kunnen
becommentariëren via een
ogenschijnlijk tijdloos, of op
zijn minst ouderwets vertrouwd
aandoend beeld van het dage
lijks leven. Medea's huis op de
Krim is een verzamelplaats voor
broex's, zusters, nichten, neven
en hun kinderen.
Collectief portret
De Russische schrijfster gaf aan
dat die wereld in het boek alles
vaxx doen heeft met de dictatori
ale Sovjet-Unie en de chaoti
sche maatschappij waai'voor
die heeft plaatsgemaakt. „Me
dea is een collectief portret van
mijn verzameling oude vrien
dinnen die me leei'den hoe je
weei-stand moet bieden aan de
overheid, door een innerlijke
vrijheid. De Krim die ik heb be
schreven, met Medea als matri-
arch van een familie van allerlei
nationaliteiten, is voor mij een
modél van de ideale wereld. Het
is in het buitenland altijd moei
lijk uit te leggen hoe het leven in
de Sovjet-Unie was. We zochten
elkaar op, aten en kletsen vaak
hele nachten. In het huidige
Rusland, dat steeds meer op het
Westen lijkt, kijkt men soms met
heimwee tex-ug naar die intimi
teit van toen."
Beter leren
schilderen in
de Ardennen
MIDDELBURG - De Middel
burgse kunstschilderes Trees
Venvilligen is drie jaar geleden
gestopt met lesgeven toen ze ou- I
de schilderijen ging restaure
ren. Maar één gewoonte heeft ze
gehandhaafd. Ze organiseert al
twaalf jaar lang vakantieweken
waarin schilders en tekenaars
zich in hun professie of hobby
kuixnen bekwamen. Dit jaar
gaan de reizen naar de Franse-
Ardennen en het Bourgondische
stadje Noyers-sur-Serein.
„De redenen dat ik ooit met deze
vakanties begon, waren mijn
reislust en het feit dat ik graag
een tijdje met een groep mensen
ergens logeer"zegt Verwilligen.
„Het schilderen staat natuurlijk
centx-aal. Maar heel bewust
noem ik het ook vakanties.
Sommige mensen komen om
zich uit de naad te werken. Die
zijn na vier dagen ovexver-
moeid. Schilderen is een zeer in
tensieve bezigheid. Dus is ook
ontspanning van belang."
De twee schildervakanties ver
schillen van karakter De eerste
richt zich op uiterlijk en omge
ving, de tweede meer op het in
nerlijk. Met Pinksteren wordt in
Noyers-sur-Serein een hotel
aangedaan dat kunsthistorica
Margreet Kluizenaar is begon
nen. Vexwilligen: „Het hotel is
zo bizar. Het is een mix van Mid
deleeuwen en moderne kunst.
We gaan naar die streek om een
omgeving te schilderen die in
het geheel niet toeristisch is."
Meditatie
Half augustus gaat de reis naar
een verbouwde boerderij in de
Franse Ardennen. De eigenaren
zijn yoga-leraren die 's morgens
dan ook met de cursisten een
aantal oefeningen doen. Het
eten is biologisch-dynamisch.
Verwilligen: „We gaan daar ook
mandeia's schilderen. Dat ge
beurt op basis van meditatie. Ie
dereen overtref t daarin zichzelf.
Het lijkt alsof de symboliek in
de schilderijen spontaan naar
boven komt."
Vexwilligen ziet zich tijdens de
vakantieweken liever als bege
leider dan als docent. „We wer
ken in kleine groepen dus voor
iedex-een is veel persoonlijke
aandacht. Maar ik laat iedereen
in zijn waarde. Ik ga mensen
geen technieken aanleren, of zo.
Ik wil mensen helpen door te
dringen tot de kern van wat we
daar zien. In Bourgondië moe
ten ze leren schilder-en zonder
het landschap voor ogen te heb
ben. Het gaat om een expi-essie
van een eerder opgedane im
pressie."
Inlichtingen: 0118-616400.
door Anouk Mommer
MIDDELBURG - „Daniël
Maandag, de hoofdpersoon uit
het gelijknamige boek, is een
onzekere jongen die zichzelf wil
bewijzen. Was u vroeger zelf ook
zo?" Als reactie op de vraag be
gint schrijfster Yvonne Keuls te
vertellen over wat zij in de oor
log heeft meegemaakt en hoe ze
haar emoties de baas is gewor
den. Ze lijkt de vraag vergeten.
Pas na tien minuten komt ze er
kort op terug. Ze was vroeger
nogal bescheiden, zegt ze, maar
kon goed observeren. Waarna ze
uitweidt over een andere ge
beurtenis in haar leven.
Yvonne Keuls was donderdag te
gast op de Christelijke Scholen
gemeenschap Walcheren in
Middelburg. Wat voor vragen de
VWO-3 leextingen ook hadden
voorbex'eid, de schrijfster ge
bruikte ze als aanknopingspunt
om haar eigen zegje te doen. Wat
ze te vertellen had was interes
sant, maar leek van tevoren in
gestudeerd. Yvonne Keuls hield
voornamelijk een lofzang op
zichzelf.
Opvangtehuis
Ze is de eerste in Nederland die
een opvangtehuis voor soft-
drugsverslaaf den heeft opgezet.
Voor haar boek Het verrotte
leven van Floortje Bloem trok ze
anderhalf jaar op met 51 heroï-
nehoertjes in Rotterdam: „Ik
ging er 's nachts naartoe met een
rugzak vol medicijnen en si
naasappels. Ik heb veel met hen
meegemaakt. Ook heb ik een
jaar lang in mijn eentje zeven
verslaafde jongeren begeleid. Ik
heb contact gezocht met hun
ouders. Toen kwam ik erachter
dat er een vergeten groep was in
Nederland: de ouders van ver
slaafden." Wederom was ze de
eerste in Nederland die daar iets
aan deed. Ze richtte oudexgroe-
pen op en heeft ze jarenlang be
geleid.
„Ik heb altijd al gewaax-schuwd
voor softdi'ugs, maar ik wei'd
toen door iedereen uitgela
chen", zei ze nadx~ukkelijk, als
iemand haar vraagt hoe ze over
di-uggebruik denkt.
De schrijfster zegt zelf vroeger
geen drugs te hebben gebi-uikt.
„Alleen heb ik een paar keer
hasj cake gegeten. Maar dat wist
ik toen niet. Het heeft op mij ook
geen enkele uitwei'king gehad."
Ze raadt de jongeren nadrukke
lijk aan om van de softdrugs af
te blijven, omdat ze er manisch
depressief van kunnen worden.
Als mensen er aanleg voor heb
ben, zal de depressie zich door
het gebruik van drugs veel eer
der manifesteren, zegt Keuls.
Haar joodse vader en Indische
moeder komen als een rode
draad terug in de verhalen die ze
de leexiingen vertelt. Ze is nog
steeds een beetje geëmotioneerd
als ze het over haar joodse vader
heeft, die voor haar ogen werd
opgepakt tijdens een razzia. Van
hem heeft ze het x-uimtelijk in
zicht geëx-fd dat ze nodig heeft
om haar verhalen en toneel
stukken op te bouwen.
Van haar moeder heeft ze het ta
lent gekregen om verhalen te
vertellen. „Vertel, vertel, was
een toverwoord. Dan gaven
mijn bi'oers en zussen elkaar en
hand. Mijn moeder kwam in het
midden zitten en begon te ver
tellen. Ze kon bijna niet lezen of
schrijven, maar ze veitelde fan
tastische volksverhalen."
Keuls ontkende dat haar boe
ken enkel droevig zijn. Haar
doel is een verhaal te schxtjven
met een traan en een lach.
„Mensen onthouden iets veel
beter als ze ergens om kunnen
lachen. Als ze alleen maar ellen
de lezen, leggen ze het boek weg.
Het zit ook in mijn natuur-. Ik
ben een oorlogskind. Zonder la
chen zou ik niet meer in leven
zijn geweest."
Leerlingen van de CSW luisteren naar schrijfster Yvonne Keuls. foto Ruben Oreel
