In Den Haag heb je niet dé macht
Zeeland stuurt wensenlijstje
zeeuwse stemmen
Niet het onderwijs telt, maar het geld
Vertrekkende Kamerleden Beinema en Lilipaly blikken terug
donderdag 23 april 1998 10
Marten Beinema: ...contacten met het veld altijd goed onderhouden... foto Pieter Honhoff
Van rustig afbouwen is geen sprake. In
hun laatste weken als parlementariër
zijn beiden nog druk bezig. CDA'er Marten
Beinema stort zich als lid van een
onderzoekscommissie op de wijze waarop
Nederlandse inlichtingendiensten met
hun archieven zijn omgegaan. PvdA'er
John Lilipaly confereert in Namibië met
parlementsleden uit de hele wereld. Maar
na tientallen jaren komt voor de twee
Zeeuwen het einde van het Tweede-
Kamerwerk dan toch in zicht.
Beiden houden er uit eigen beweging
mee op. Lilipaly (54) wil na 'twaalf
Haagse tropenjaren' eens kijken of hij nog
andere nuttige dingen kan doen. ,,De
fractieleiding schrok ervan, ze had me
willen houden. Kamerlid zijn is een res
pectvolle baan maar na zoveel jaren sluipt
het gevaar erin dat je te gemakkelijk zegt:
'Dat heb ik al gezien'. Als ik bij een over
leg zit dan weet ik al na drie zinnen waar
het naar toe gaat. En bij dit werk, dat al
tijd over mensen gaat, past geen routine
matig handelen."
Voor Beinema, die bijna 23 jaar in de Ka
mer heeft doorgebracht, gaat die routine
matigheid niet op. „Het is niet per defini
tie verkeerd om ergens lang te zitten.
Steeds verandert eriets.Enjezithierniet
in een glazen stolp; ik heb de contacten
met het veld altijd goed onderhouden."
Hij wordt dit jaar 65. Dat is voor hem de
traditionele scheidslijn tussen betaalde
arbeid en rust. Hij is het Kamerlid met de
meeste dienstjaren: onafgebroken sinds
januari 1978. Daarvoor zat hij er ruim
twee jaar: van april 1975 tot juni 1977.
Hij heeft geen last ondervonden van de
stroming binnen de partij die vond dat
Kamerleden na 12 jaar moesten vertrek
ken, zelfs al volgde hij niet altij d trouw de
fractiediscipline. Hij was een van de zes
CDA-dissidenten die in 1985 tegen de
komst van de kruisraketten stemden.
„Het is duidelijk dat op zo'n moment zelf
harde woorden vielen. Maar we waren
vanuit de Anti Revolutionaire Partij ge
wend dat je elkaar de oren waste. Daarna
ging je weer samen door één deur. Dat
kruisrakketten-standpunt is me nooit na
gedragen."
Slechts een keer kwam zijn positie in ge
vaar; voormalig partijvoorzitter Wim van
Velzen wilde van hem af. Maar Elco
Brinkman, destijds fractievoorzitter, en
de Zeeuwse CDA-kringvoorzitter zorg
den dat Beinema behouden bleef voor de
landelijke politiek.
Linkervleugel
Beinema heeft altijd tot de linkervleugel
binnen het CDA behoord. Hij stapte in de
christelijke politiek omdat hij vond dat
het er allemaal wel wat radicaler aan toe
mocht gaan. Voor de AR kwam hij via de
Middelburgse gemeenteraad en het wet
houderschap in de Tweede Kamer te
recht. „Met jeugdig enthousiasme kun je
de wereld niet veranderen. Hooguit heb
ben we invloed gehad op de drie chiistelij -
ke partijen die samen het CDA vormden.
We werden, met wat overdrijving, de lin
kervleugel van het CDA genoemd."
De Molukker Lilipaly werd ook gedreven
door de wens de politiek te veranderen.
Hij kwam in 1986 als eerste kleurling
sinds de Tweede Wereldoorlog in de Ka
mer. Natuurlijk, hij wilde beleid maken
op zijn werkterrein: onderwijs aan ach
terstandsgroepen. Maar hij wilde vooral
laten zien dat allochtonen ook mede de
dienst kunnen uitmaken in de samenle
ving en niet alleen het vuile werk opknap
pen.
Die voortrekkersrol heeft hij waarge
maakt, vindt hij. „Vergis je niet in mijn
voorbeeldfunctie. Ik wil er niet overdre
ven over doen, maar als ik had gefaald...
Moet je eens kijken hoeveel allochtonen er
nu in de Kamer zitten. Ik heb het Kamer
werk gedaan zonder aandacht te vestigen
op de minderhedenproblematiek. Ik ben
een Molukker en niet per se op achter
stand gezet."
Zelfs al zou hij willen vergeten dat hij Mo
lukker is, hij wordt er steeds aan herin
nerd. Al was het maar door CD-Kamerlid
Hans Janmaat die hem probeert te provo
ceren. „Dan zegt 'ie bijvoorbeeld: 'Het
gaat slecht met de PvdA', erop doelend dat
ik in de Kamer zit. Daar ga ik niet op in.
Janmaat is een outcast voor mij."
Anderen bellen Lilipaly, anoniem, met de
vraag: 'Wat doe jij in de Kamer, want die is
wit.'
„Het enige wat ik dan zeg is dat ik deel
uitmaak van deze samenleving." Hij kan
er vergif op innemen: als er 'iets' gebeurt
waar Molukkers bij zijn betrokken of de
zaak Salman Rushdie komt weer in de be
langstelling dan krijgt hij racistische op
merkingen voor zijn kiezen. „Rushdie is
ook gekleurd, dat zal 't zijn. Het kwetst je
wel."
Anonieme brief
Hij maakt het mee dat in Zeeuwse zaken
een link met zijn afkomst wordt gelegd.
Ten tijde van de discussie over het wel of
niet ontpolderen ten behoeve van natuur-
herstel in de Westerschelde kreeg hij een
anonieme brief: 'Juist omdat we Zeeland
hebben ingepolderd mag jij hier wonen'.
„Als je een klein beetje aan hun bezit
komt dan zie je een buitenproportionele
reactie", is Lilipaly's ervaring.
Die Zeeuwse onderwerpen houdt hij ex
tra in de gaten. Prettige bijkomstigheid is
dat ze meestal toch al tot zijn portefeuille
behoren; visserij, natte waterstaat, ha
vens, de Westerscheldetunnel. „Je zit hier
wel als Nederlandse vertegenwoordiger
de totale belangen af te wegen. En Zee
land ligt in Nederland. Juist Kamerleden
uit de streek kunnen de vinger aan de pols
houden. En dat heb ik voor Zeeland ge
noeg gedaan", vindt Lilipaly.
Beinema kreeg bij zijn aantreden van
ARP-fractievoorzitter Willem Aantjes te
horen dat hij het Nederlandse volk verte
genwoordigde, niet het Zeeuwse. „Maar
hoe dan ook, je wordt wel geacht speciale
aandacht te hebben voor Zeeuwse za
ken."
Toch schreeuwt de CDA'er niet openlijk
moord en brand als het bijvoorbeeld
slecht gaat met een bedrijf in Vlissingen.
„Dat is niet mijn onderwerp. Als een an
der zoiets zou doen met mijn onderwer
pen zou ik pissig worden. Ik meld het wel
aan bij de woordvoerder van mijn partij
maar ik profileer mezelf er niet mee. Met
dijken en veren in je pakket sta je nu een
maal dichter bij het Zeeuwse. Dan is het
gemakkelijk om daar iets over te roepen.
Beinema zelf 'deed' vooral in het begin
veel aan onderwijs en welzijn. Nu is hij de
media- en cultuurspecialist van de frac
tie.
Zachte dood
Ondanks het geheven vingertje van Aan
tjes heeft B einema af en toe wel harder ge
lopen omdat er Zeeuwse belangen in het
geding waren. In 1993 ijverde hijmet an
dere Kamerleden, voor een overleg- en ac
tiegroep Zeeland. Dit platform moest de
gevolgen van het nationaal beleid voor
Zeeland bespreken. „We zijn een paar
keer bijeen geweest en daarna is het
groepje een zachte dood gestorven. Het
was ook niet echt nodig: de zaken kwa
men toch wel tot ons."
Zo wisten de organisatoren van het Festi
val van Zeeuws-Vlaanderen hem wel te
vinden. Beinema vroeg jaren op rij om
geld en de minister van Cultuur trok elke
keer de portemonnee voor dit festival. Hij
probeerde te voorkomen dat 'Randstad
normen' op dunbevolkte provincies als
Zeeland werden losgelaten. Eisen die je in
de Randstad wel kunt stellen aan bij voor
beeld een orkest, kun je niet overal opleg
gen, vindt hij. Hij kaartte onderwijskwes
ties aan als dat nodig was. „Vanuit
Zeeland wist men mij daarvoor wel te vin
den ook al kwamen die acties niet elke
keer in de krant. Ik ben nu eenmaal niet
het type om mezelf onnodig in the picture
te spelen. Dat vind ik beneden mijn waar
digheid."
Daarom maakte hij zijn keuze om destij ds
tegen het eigen kabinet-Lubbers in te
gaan bij het kruisrakettendebat, van te
voren niet wereldkundig. Hij wikt en
weegt, maar schrikt uiteindelijk niet te
rug voor een ferme keus.
Aard
Lilipaly staat evenmin te dringen op de
voorgrond. „Dat is nou eenmaal de aard
van het beestje. Je komt ook betrouw
baarder over als jij je op die manier op
stelt. Ik gebruik geen grote woorden maar
kies mijn momenten om iets door te druk
ken."
Zo heeft hij afgedwongen dat meer na-
tuurherstel moet worden gepleegd in de
Westerschelde dan het pakket dat met de
betrokken gemeenten en provincie was
afgesproken. Ook het feit dat de Wester
scheldetunnel er komt is mede aan hem te
danken, vindt hij. Hij heeft er wel voor
moeten knokken in de fractie. „Die keek
naar het belang van de Randstad en dat
was er bij de WOV niet. Hier in Den Haag
vonden ze de tunnel te duur. Maar de
Zeeuwse Staten, inclusief de PvdA, wil
den de WOV wel. En ik heb altijd gezegd:
Wanneer Zeeland de WOV wil, zal ik hem
niet tegenhouden. Uiteindelijk heb ik ze
hier over de streep kunnen trekken met
het argument dat een tunnel uiteindelijk
goedkoper is dan veren. Kijk, je poetst iets
niet weg omdat er Zeeuwse belangen mee
zijn gemoeid. Je moet wel argumenten
Voortvarend Zeeland. Onder deze ti
tel verschijnt volgende week in bro
churevorm het Zeeuwse wensenlijstje
voor de komende kabinetsonderhande
lingen. De aanleg van een tunnel onder
het Kanaal van Gent naar Terneuzen en
de verhuizing van de Koninklijke
Schelde Groep uit de Vlissingse binnen
stad zullen zeker niet ontbreken.
„Het wordt geen bescheiden lijstje",
voorspelt gedeputeerde J. I. Hennekeij
(WD, verkeer en vervoer). Samen met
economie-gedeputeerde D. J. P. Bruin-
ooge (PvdA) heeft hij in grote lijnen de
inhoud van Voox-tvarend Zeeland be
paald. Het bevorderen van cle economi
sche groei en het terugdringen van de
werkloosheid staan voorop. Om beide
doelen te bereiken is de realisatie van
een aantal grote infrastructurele pro
jecten volgens het dagelijks provincie
bestuur noodzakelijk.
„De wensen die we op schrift hebben
gesteld zijn niet, nieuw", zegt Bruinoo-
ge. Het vervolg op Voortvarend Zeeland
is volgens de gedeputeerde dan ook met
name 'erg belangrijk'. „Het wensen
lijstje is een handvat. Rond deze tijd
worden in Den Haag honderden nota's
bezorgd met verlangens voor het nieu
we kabinet. Waarom het gaat is dat je er
een goede follow up aangeeft.
Het succes van Zeeuwse provinciebe
stuurders om wensen en verlangens om
te zetten in keiharde toezeggen wordt
met enige regelmaat in twijfel getrok
ken. Een aantal vooraanstaande Zeeu
wen constateerde onlangs in het week
blad Elsevier dat de Zeeuwse lobby niet
deugt. Bruinooge wijst de kritiek van
onder anderen CDA-Eerste-Kamerlid
H. Eversdijk en statenlid M. A Stoffels
resoluut van de hand. „De kritiek van
de heren is onjuist. Zeeland heeft de af
gelopen jaren wel degelijk succes ge
boekt in Den Plaag. De provincie heeft
alleen al miljoenen gekregen voor het
verbeteren van spoorlijnen en havens."
In Voortvarend Zeeland ligt de nadruk
op economie, infrastructuur en - in min
dere mate - milieu. De gedeputeerde
voor milieu-zaken, A M. Dek (CDA)
verwijst voor zijn wensenlijstje dan ook
naar de nog te verschijnen brochure.
Gedeputeerde G. de Kok (PvdA - zorg,
natuur, cultuur en bestuurlijke organi
satie) noemt het aanpakken van de
wachtlijsten in de Zeeuwse ziekenhui
zen een 'belangri jke opdracht' voor het
nieuwe kabinet. Daarnaast rekent hij
ook op meer aandacht vanuit Den Haag
voor het personeelstekort in verpleeg
huizen. De extra middelen die het hui
dige kabinet wil uit trekken voor het
onderhoud van monumenten mogen
niet aan Zeeland voorbij gaan, aldus De
Kok.
Eenzijdig
De ontwikkeling van het landelijk ge
beid verdient volgens de gedeputeerde
na 6 mei een hogere plaats op de politie
ke agenda. „De aandacht wordt nu wel
erg eenzijdig gericht op de uitbreiding
van Schiphol, de aanleg van de Betuwe
lijn en de Hoge Snelheidslijn." Het ko
mende kabinet moet volgens De Kok
ook eindelijk maar eens duidelijkheid
verschaffen over de overgang van Goe-
ree-Overflakkee naar Zeeland.
Gedeputeerde L. Coppoolse (CDA -
welzijn, onderwijs, sport, Euregio) re
kent onder meer op geld voor de jeugd
hulpverlening. De landelijke regels
voor de schaalvergroting in het onder
wijs mogen volgens de gedeputeerde
niet zonder meer worden toegepast op
Zeeland. „Ik pleit voor groot waar het
kan en klein waar het moet.
VVD-gedeputeerde J. G. van Zwieten
(ruimtelijke ordening en toerisme)
hoopt vurig dat hij in de toekomst niet
meer bij verschillende ministeries hoeft
aan te kloppen om de financiering van
zogenoemde gebiedsgerichte projecten
rond te krijgen. „De ervaring die ik heb
opgedaan met de herinrichting van
Schouwen-West hoop ik met de aanpak
van Walcheren en kust van west-
Zeeuws-Vlaanderen met opnieuw mee
te maken."
Commissaris van de koningin W. T. van
Gelder verwacht vanuit Den Haag niet
alleen steun voor de aanleg van een tun
nel- onder het Kanaal van Gent naar
Terneuzen of het verbeteren van de
Midden-Zeelandroute. „Een goede in
frastructuur is belangrijk voor Zee
land, maar er is meer. De kwaliteit van
het onderwijs en het aanbod van kunst
en cultuur moeten volgens Van Gelder
ook nauwlettend in de gaten worden ge
houden. „Bedrijven en werknemers la
ten hun beslissing om naar Zeeland te
komen niet alleen a fhangen van weggn..
en spoorlijnen. Een levendig omge
vingsklimaat is eveneens van groot be
lang."
Richard Hoving
Voor onderwijzer Frans Reijerse is één
ding duidelijk: „Paars legt de nadruk
niet op leerlingen of leerkrachten maar op
geld."
Reijerse is onderwijzer op basisschool De
Zuidwesthoek in Goes. Hij heeft geen
hekel aan het Paarse kabinet. „Ze hebben
op zich goede ideeën. Zo willen ze
kinderen die het wat moeilijker hebben
op een basisschool langer laten zitten en
niet meteen naar een speciale school
sturen; het Samen Naar School-project.
w En het voornemen om de klassen weer te
2 verkleinen. Ik. vind het allemaal prima
•- plannen, maar de overheid moet scholen
wel de financiële middelen bieden om ze
uit te kunnen voeren."
Mede door allerlei nieuwe projecten,
opgezet of voortgezet door Paars, heeft
o Reijerse het steeds drukker gekregen. Er
zijn allerlei richtlijnen, commissies,
fusieplannen en reorganisaties. Bij het
aantreden beloofde Paars dat er minder
richtlijnen en brochures vanuit
Zoetermeer naar de scholen gestuurd
zouden worden. „Het is niet minder
geworden, eerder meer. Mijn takenpakket
houdt nu echt veel meer in dan lesgeven
alleen, de werkdruk is gigantisch
toegenomen", vindt de Goese
onderwijzer.
Voor mij - als ik het voor het zeggen had -
zou het verlichten van de werkdruk
absoluut de prioriteit krijgen. Uit een
enquête van de Algemene Onderwij sbond
blijkt ook dat het grootste probleem van
de leerkrachten de hoge werkdruk is.
Paars heeft onderwijs weliswaar wel weer
op de agenda gezet, maar je komt er niet
met roepen alleen."
Guido van der Heijden
hebben." Hij is nooit bang geweest de
Zeeuwen tegen de haren in te strijken. „Je
hebt een eigen verantwoordelijkheid, je
moet niet al te laf zijn."
En dus kiest hij voor ontpolderen als dat
nodig blijkt te zijn voor de veiligheid. En
kiest hij voor het sluiten van gebieden
voor de visserij om de natuur haar gang te
kunnen laten gaan. „Ik help Zeeland,
maar niet kritiekloos."
Eén fout rekent hij zichzelf aan in die
twaalf Kamer jaren: de gang van zaken
rond de A73Hij was bij de stemming in de
Kamer niet aanwezig en daardoor krijgt
Limburg de snelweg aan de oostkant van
de Maas. Terwijl de Pvda hem aan de
westkant had willen hebben. De Kamer
fractie had Lilipaly's medewerker niet
verteld dat er belangrijke stemmingen
waren en dus werd Lilipaly niet gealar
meerd.
„Dat is een nachtmerrie voor een perfec
tionist als ik. Fractievoorzitter Wallage
heeft naderhand wel openlijk gezegd dat
het niet helemaal mijn fout was. Dat vond
ik fideel van hem.
De misser lijkt hem niet te achtervolgen
nu hij buiten de politiek actief wil zijn.
Twee ministers hebben om zijn diensten
gevraagd. Voor partijgenoot Jo Ritzen
moet hij het onderwijs op Aruba en de An
tillen op een hoger plan tillen. WD-mi-
nister Annemarie Jorritsma heeft hem
benoemd tot voorzitter van de Internatio
nale Scheldecommissie.
Meer tijd
Beinema is daarentegen van plan zichzelf
meer tijd te gunnen om eindelijk weer
eens geschiedenisboeken te kunnen lezen
Daarnaast blijft hij wel voorzitter van de
vereniging van openbare bibliotheken.
voorzitter van de Zeeuwse Welzijnskoe-
pel en redacteur van het maandblad van
het Wetenschappelijk Instituut van het
CDA Via de laatste baan blijft hij actief
betrokken bij het politieke bedrijf.
Zijn vertrek uit de Kamer vervult hem
met een zeker gevoel van weemoed. Na de
verkiezingen houdt hij namens de ver
trekkende Kamerleden een verhaal en
dan is het voorbij
„Je bent weg van de hectiek. Je vertrekt
toch uit een van de centra van de macht.
Ach,", relativeert hij, „hier in Den Haag
heb je een zekere macht. Niet dé macht.
De invloed van ambtenaren, vakbonden,
grote industrieën is groot. Er wordt hier
nog wel het nodige besloten maar je bent
er één van de 150 en vervolgens nog maar
één van 34".
Lianne Sleutjes
De Tweede Kamer, hier in vergadering bijeen, is volgens Beinema niet allesbepalend. foto Pieter Honhoff
John Lilipaly: ...vergis je niet in mijn voorbeeldfunctie.
foto Ruben Oi
