Een boer in hart en nieren
Twaalfde eenakterfestival
wint jaarlijks aan kwaliteit
PZC
Confrontatie met oosterse precisie
Junior Hartdag wijst
op speelse manier op
belang van bewegen
De legerarts die zijn
werkgebied in vele
kaarten vastlegde
zeeland
kunst cultuur
week 17
straatnaam
maandag 20 april 1998
door Inge Heuff
ZIERIKZEE - 'Het doek gaat
open, het doek gaat dicht. De
zaal heeft genoten van decor en
licht.' Met die woorden opende
en sloot het jaarlijkse eenak
terfestival, dat het afgelopen
weekeinde in Theater Mondra-
gon in Zierikzee werd gehou
den. Onder belangstelling van
publiek, medespelers en aan
hang, brachten zestien groepen
drie dagen lang hun productie
op de planken. Moe maar vol
daan vertrokken aan het eind
van de zondagmiddag de spe
lers weer naar huis. Het zat er
voor dit jaar weer op.
Het was voor de twaalfde keer
dat het eenakterfestival ge
houden werd. De laatste zes
jaar vindt het altijd in Theater
Mondragon in Zierikzee
plaats. „Vroeger werd het om
beurten onder en boven de
Schelde gehouden", vertelde
Ah Pankow, bestuurslid van
het Zeeuws Centrum voor het
Amateurtheater (ZCA) en co
ordinator van het festival.
„Maar de belangstelling in
Zeeuws-Vlaanderen voor dit
festival is niet zo groot. Soms
zat de zaal daar gevuld met al
leen maar mensen van boven
de Schelde." Voor de organisa
toren van het festival was dat
reden om de jaarlijkse opvoe
ringen naar Schouwen-Duive-
land te verplaatsen, „Daar zit
veel en enthousiast pubhek."
Minimaal
De deelname van toneelvereni
gingen uit Zeeuws-Vlaanderen
is eveneens minimaal. Dit jaar
was er slechts één vereniging,
uit Sluiskil, die helaas door
ziekte van één van de spelers
uiteindelijk ook nog moest af
zeggen. Maar de andere deel
nemers waren er niet minder
enthousiast om. Met veel origi
naliteit, inzet en gevoel werden
de korte producties neergezet. cabaretinvloeden en eigentijds Maar dit jaar gingen de pro- de ziekte van Alzheimer, ge-
Het is Pankow opgevallen dat repertoire. „Meestal zitten er ducties vooral over de huidige zondheidszorg en dat soort on
er dit jaar vooral sprake is van flink wat klassiekers tussen, samenleving en hadden dood, derwerpen de overhand." Lies
Hanse, medebestuurslid en co
ordinator valt Pankow bij
maar haast zich te zeggen dat
het festival geen sombere toon
had. Alles werd licht en luchtig
gehouden, vaak op cabaretes
ke wijze.
Ook waardeerde Pankow de
gelegenheidsgroepjes die spe
ciaal voor het festival samen
gesteld waren. „Het leuke
daaraan is, dat mensen uit het
amateur-theater in Zeeland el
kaar blijkbaar goed genoeg
kennen om voor het eenakter
festival bij elkaar te komen en
een productie te maken."
De voorzitter van het ZCA, Rei-
na de Groot, refereerde in haar
afsluitende toespraakje aan de
ontwikkelingen die het
Zeeuwse amateur-theater on
dergaan heeft, de afgelopen ja
ren. „Het is de twaalfde keer
geweest dat we dit organiseer
den en als ik zie welke kwali
teit, zowel op het spelgebied als
bij het licht en geluid, er inmid
dels is ontstaan, dan durf ik
met recht te stellen dat Zeeland
op dit terrein tot de toonaange
vende provincies van Neder
land behoort."
Juryrapport
De deelnemende groepen krij
gen over ongeveer drie weken
een juryrapport toegezonden.
In dat boekwerkje beoordeelt
de jury - bestaande uit Esme
Soesman, redactrice bij de Zie-
riltzeesche Nieuwsbode en af
gestudeerd dramaturge, Ge
rard Peijs, directeur Zeeuwse
Theater Stichting, Carla
Schroot, dramatherapeute en
Michel de Wit, afgestudeerde
van de jongerenopleiding
Amateurtheaterschool de Am
bitie - elke productie apart.
Deze jurering is niet alleen in
gesteld om het spel te beoorde
len maar ook om de verenigin
gen en spelers tot nog hogere
kwaliteit te stimuleren.
MIDDELBURG,
Kloveniersdoelen
René Berman, cello en Michi
Slagwerkgroep met werken van
Hood, De Leeuiv, Ngurah en
Dun
door Douwe Eisenga
Een confrontatie tussen wes
terse en oosterse muziek
vormde zaterdag het motto van
het concert bij Nieuwe Muziek.
Het repertoire voor de onge
bruikelijke combinatie van vier
slagwerkers en cello is niet
groot. Dat de musici deson
danks een programma met een
dergelijke rode draad wisten sa
men te stellen, verdient op zich
al een pluim. Niet alles was even
interessant, maar daar stond
een aantal hoogtepunten en uit
muntend spel tegenover.
Zowel Implosion van de Ameri
kaan Mantle Hoocl als Mosaik 2
van de Indonesische componist
Budhi Ngurah kon niet overtui
gen. Smeuïg was het eei-ste stuk
wel, met een aaneenrijging van
Balinese gamelanpatronen,
maar daarmee ook enigszins ge
makzuchtig. Het tweede stuk is
een muzikale vertaling van een
reis door Indonesische landerij
en. Het werd eerder een landeri
ge reis. Vooral in de tweede helft
van de compositie, waar de cello
een eindeloze, nietszeggende
melodie in steeds hetzelfde re
gister speelt. Omdat Ngurah
zelf cellist is, verwacht je dat hij
meer uit het instrument haalt.
Dit is de Nederlandse compo
nist Ton de Leeuw wel gelukt in
Apparances Ivoor cello solo. Al
le mogelijkheden van de cello
buit hij uit, hetgeen René Ber
man op zijn beurt in de uitvoe-
ïing ook overtuigend deed. De
Leeuw is een van de weinige
componisten die een werkelijk
versmelting van oosterse en
westerse muziek heeft weten te
bereiken. De programmatoe
lichting vermeldde dat hij ge
bruik maakt van oosterse har
monieën. Een contradictio in
terminis, want een wezenlijk
kenmerk van oosterse muziek is
dat zij eenstemmig is en geen
haimonieën gebruikt. Een an
der kenmerk vormt het denken
in cirkels. De muziek is opge
bouwd uit zich herhalende pa
tronen. Beide facetten past De
Leeuw toe in zijn composities.
Apparances betekent 'verschij
ningen' en staat voor de vel
schillende verschijningsvormen
waarin een rondcirkelende
reeks noten zich aandient.
Dezelfde techniek gebruikt hij
in Music for marimbaphone, vi
braphone and Japanese Temple
bellsDie tempelklokken zijn
moeilijke instrumenten. Een
tikje te hard aangeslagen en ze
klinken een halve minuut overal
bovenuit. Een tikje te zacht en
ze zijn er niet. Ik heb een uitvoe
ring meegemaakt waarbij ze
niet te horen waren. Zaterdag
avond waren ze overwegend te
hard in een verder voortreffelij
ke uitvoering.
De Chinese componist Tan Dun
heeft zowel in Peking als New
York compositie gestudeerd en
dat is te horen. Alles wat hij kan
gebruiken, gebruikt hij in een.
soms idiote mix van westers en
oosters. Zijn Elegy 'Snow in Ju
ne' is een opeenvolging van
treurende melodieën en uitzin
nige erupties. Dun plaatst soms
accenttekens boven de rusten in
zij n muziek .Hoe moeten de har
de passages dan wel niet klin
ken? Inderdaad, zaterdag brak
de cellist een snaar en een slag
werker een stok, Ondanks al dat
geweld was vooral in gedeeltes
waarin men gelijk opging te ho
ren dat er zeer nauwkeurig ge
speeld werd. Of toepasselijker
gezegd 'met oosterse precisie'.
door Rolf Bosboom
Bewegen geeft een kick. On
der dat motto wordt woens
dag voor de tweede keer de Ju
nior Hartdag gehouden. De dag
is bedoeld om leerlingen van de
groepen 7 en 8, de twee hoogste
ldassen in het basisonderwijs,
op een speelse manier te wijzen
op het belang van bewegen. In
Zeeland is De Wilgenhof in Mid
delburg een van de deelnemers.
„Het is eenheel leuke opzet", al
dus leerkracht Annette Hiet-
kamp van groep 6/7.
De Junior Hartdag is onderdeel
van de jaarlijkse Nationale
Hartweek, die gisteren is begon
nen. De Nederlandse Hartstich
ting probeert in die periode al-
lexiei groepen, van jong tot oud,
aan te spreken. In 1996 werd de
eerste Hartdag gehouden voor
de oudste basisscholieren, voor
wie veel bewegen nog vaak de
gewoonste zaak van de wereld
isMet de actie wil de Hartstich
ting hen laten beseffen dat
bewegen behalve leuk ook
noodzakelijk voor een goede ge
zondheid.
Aan de eerste dag deden 66.000
leerlingen van 1.400 scholen
mee. Gezien het succes besloot
de Hartstichting de Junior
Annette Hietkamp
Hartdag elke twee j aar te herha
len. Dit jaar doen er opnieuw
rond de 1.400 scholen mee met
bij elkaar - de klassen worden
steeds groter - 72.000 leerlin
gen. In Zeeland hebben 25 scho
len zich aangemeld, met samen
870 deelnemers.
„Dit sprak ons erg aan", ver
klaart Annette Flietkamp de
deelname van De Wilgenhof.
„Veel leerlingen kennen in hun
omgeving mensen met hartpro
blemen. Daarom is het belang
rijk dat goed wordt uitgelegd
hoe het hart werkt en wat bij
voorbeeld een hartinfarct is."
De Wilgenhof probeert de leer
lingen op allerlei manieren te
stimuleren aan beweging te
doen, „Sport en beweging wordt
helaas minder vanzelfsprekend,
door bijvoorbeeld televisie en
computerspelletjes. Sommige
kinderen krijgen thuis die sti
mulans ook niet meer."
Programma
Het programma van de Junior
Hartdag begint om 9.30 uur met
een uitzending op TV2, ver
zorgd door Teleac/NOT. Daarna
gaan de leerlingen aan de slag
met een magazine. Een rode
draad in het geheel is het duo
Rik en Tik, een vrolijke jongen
met zijn hondje, die als mascot
tes van de actie fungeren. „Het
materiaal ziet er heel erg fris
uit", zegt Annette Hietkamp.
„Op de voorpagina van het ma
gazine staat bijvoorbeeld een
jonge skater en het Nederlands
elftal komt erin voor. Dat
spreekt de kinderen aan. Boven
dien wordt alles goed uitge
legd."
Het laatste onderdeel van de
dag is een spelcircuit, waarbij
de kinderen een teamspel met
een frisbee spelen. Annette
Hietkamp: „Het plezier in het
spel is belangrijk, maar ook de
samenwerking." Óf De Wilgen-
hof woensdag aan het spel toe
komt is nog de vraag. Het
schoolvoetbaltoemooi dat vori
ge week moest worden uitge
steld, gaat wellicht die dag wel
door. Maar gelukkig is het de
sport die dan voorrang krijgt
boven de Junior Hartdag. „En
het spel spelen we dan zeker een
andere keer."
doorConny van Gremberqhe
Een kaart is tegenwoordig zo
gemaakt. Een kiekje vanuit
een satelliet wordt op aarde bin
nen een mum van tijd omgezet
in een meerkleuren kaart, waar
op alles tot in detail kan worden
weergegeven. De techniek staat
voor niets. Dat was vroeger wel
anders. Columbus voer in 1492
westwaarts terwijl hij slechts
over kaartenmateriaal beschik
te waarop de wereld voorbij de
Azoren ophield. Dat hij uitein
delijk na een tocht van maanden
het Bahama-eiland San Salva
dor voor de boeg van zijn schip
de Santa Maria zag verschijnen
was voor de ontdekkingsreizi
ger niet alleen een verrassing -
hij had iets gevonden wat op pa
pier niet bestond - maar ook
een bevrijding. Het eiland bete
kende voor Columbus en zijn
bemanning dat na drie maan
den eindelijk weer voet aan wal
kon worden gezet. Drie eeuwen
later bracht James Cook de ei
landen in de Stille Zuidzee in
kaart, maar hij vergat er ook een
aantal te noteren. Die werden
pas begin deze eeuw vastgelegd.
Cartografen deden er eeuwen
over om te bereiken wat van
daag de dag in een oogwenk kan
worden vastgelegd. Nederland
speelde bij het in kaart brengen
van de aardkloot een rol van be
tekenis. De Zuid-Nederlander
Mercator verwierf in de 16de
eeuw grote faam g.ls cartograaf
en liet kleurige kaarten drukken
van het toen bekende Europa.
Tasman en Van Diemen op hun
beurt voeren naar de Oost en
brachten de nog onbekende
kust van wat nu Australië heet
in kaart. Dichterbij huis, in ei
gen land, waar de ene polder na
de andere gewonnen werd op de
zee, waar woeste gronden ge
schikt werden gemaakt voor
boerenbedrijvigheid, moest het
nieuw verworven land ook ver
taald worden op kaart.
Willem Tiberius Hattinga
(1700-1764) was een man die
zich lange tijd bezig heeft ge
houden met het documenteren
van de gebieden in wat in zijn
tijd Staats-Vlaanderen heet.
Hattinga, een arts, werd gebo
ren in het Groningse Leek en be
landde in 1724 als legerarts in de
vesting Lillo, die destijds door
de Hollanders bezet werd. In
zijn hoedanigheid als legerdok
ter leerde hij het gebied waarin
hij weikte goed kennen. Tijdens
de Successieoorlog in het begin
van de 18de eeuw waren enorme
oppervlakten van de regio volle
dig onder water gezet. Grote de
len land moesten weer van de
zee worden gewonnen en kaart
materiaal van deze nieuwe ver-
wox-venheden ontbrak. Hattin
ga voelde zich gei-oepen om die
kaaxien te maken. Twintig jaar
achtereen ti-ok hij door het ge
bied, mat allés wat hij tegen
kwam en zette zijn geometri
sche bevindingen op papiei-. De
kaart van Staats-Vlaanderen
die hij in 1744 aanbood aan de
Raad van State voi-mde de basis
voor een collectie van 647 kaar
ten van Schelde tot Maas tot
Dollard, die gebundeld wei-clen
in een 14 delige atlascollectie.
Halvexwege de achttiende eeuw
hield Hattinga abmpt op met
zijn cartografische wexkzaam-
heden. Zijn zonen zetten zijn
werk voort. Hijzelf werd be
noemd tot burgemeester van
Hulst, wat hij tot 1761 zou blij
ven. Hij overleed vier jaar latex-.
Een kleine twee eeuwen latex-
werd de cartograaf/burgemees
ter in de wijk Nieuw-Hulst ge-
eerd met een straatnaam. Van
een laan nog wel.
In de wijk Nieuw-Hulst wordt de cartograaf/burgemeester geëerd
met een naar hem genoemde laan. foto Peter Nicolai
joor Inge Heuff
Schouwen-Duiveland her
bergt heel wat agrarische
[bedrijven. Bedrijven die van va
ler op zoon overgaan. In Noord-
gouwe boert Leo Dalebout met
zijn moeder Mijnie op De Lelie,
Ben oude boerderij die ooit bij de
brouwerij van Noordgouwe
boorde. De grootvader van Leo
Dalebout pachtte De Lelie vlak
na de oorlog. Toen was het een
gemengd bedrijf met wat melk
vee, akkergrond en veertien
man personeel. Nu is het een ak
kerbouwbedrijf en bewerkt Da
lebout een dubbel zo groot are
aal, in zijneentje.
Er is in die diie genei'aties
enorm veel veranderd in de be
drijfsvoering van een agrari
sche onderneming. De komst
van de tractor en alle bijkomen
de machinerieën, de invoering
van de melkmachine en later de
melktank, zox'gden ervoor dat ex-
veel minder personeel nodig is
om een boerenbedrijf te leiden.
Maar de administrate is na
venant ingewikkelder gewor
den. Kon Dalebout senior het in
zijn tijd af met een opschrijf
boekje dat hij elk jaar weer ter
hand nam om te zien wat hij vo
rig jaar ook al weer deed, Leo
Dalebout kan tegenwoordig ei
genlijk niet meer zonder com
puter. Hij is gauw een dag of wat
kwijt aan het invullen van eexx
aanvraagformulier voor subsi
die en ook zijn mineralenadmi-
nistratie, om maar wat te noe
men, kost hem veel meer tijd
dan hem hef is. Maar als hij op
het land bezig is geniet hij met
volle texxgen van deze marxier
van leven. „Hij is boer in haxt en
nieren", verklaax-t zijn moeder.
„Dat was al duidelijk toen hij
nog amper kon praten."
Leo Dalebout draait van jongs
af aan almee in het bedrijfToen
hij tien jaar oud was overleed
zijn vader. Zijn opa, die zich net
had tex-uggetrokken, kwam
weer in het bedrijf wex-ken om
samen met Mijnie Dalebout en
een vaste weiknemer De Lelie
voort te zetten. Zodra Leo Dale
bout oud genoeg was kwam hij
ook meewerken. Na de Havo
volgde hij nog cle Middelbax-e
Landbouwschool maar daarna
was de boerderij zijn werkter
rein. „Dat was in 1985 geloof ik.
Mijn opa wex-d snel oudex-, de
vaste medewerker wilde weg en
ik was er klaar voor, al had ik
graag' nog de Hogere Land
bouwschool gedaan." Mijnie en
Leo Dalebout kunxxen zich geen
andex-e leven voorstellen. Leo:
„In 1972 stonden mijn ouders en
grootouders onvexwacht voor
de keuze of ze het bedrijf wilden
kopen, Maar eigenlijk was de
vraag niet 'of' maar 'lioe' ze het
konden kopen want het boeren
zit ons helemaal in het bloed."
„Het was wel erg plotsklaps",
vult Mijnie Dalebout aan. „We
draaiden lekker, konden er goed
van leven en opeens moet je dan
het bediïjf gaan kopen."
Harde tijden
Het zijn harde tijden voor de
boeren. Dalebout erkent dat hij
ondanks zijn plezier in het
werk, soms het gevoel heeft te
dweilen met de kraan open. „Als
ik op een bijeenkomst van de
Zeeuwse agrarische jongeren
van de politici hoor wat het
paarse kabinet met de agrari
sche sector vooxkeeft in Zuid
west-Nederland, dan neem ik
bij thuiskomst nog maar eens
een biertje en draai de knop
om."
Dalebout ziet zichzelf geen toe
risme er naast nemen zoals één
van de opzetten van de struc
tuurvisie dat voor zijn streek be
oogt. Hij voelt veel meer voor
schaalvergx-oting door intensi-
vex'ing van de productie. „Niet
dat ik nou zo nodig groter wil
worden maar dat is vooralsnog
de enige renderende oplossing.
Zolang de consument niet be
reid is voor de producten een
reële prijs te betalen, moet ik
wel op die manier vex-der." Zijn
grootvader en vader hadden al
tijd nog wel een paar hectaren
vxij om eens wat uit te proberen.
„Dat is voor mij niet meer te
doen", legt Dalebout uit. „Fi-
foto Pieter Honhoff
nanciële i-uimte om te experi-
menteren is er niet." Dat maakt
het ondernemerschap wel min
der uitdagend. De boer zit in fei
te gevangen tussen de (Europe
se) regelgeving en handel in. De
marges om eigen ondernemers-
lust uit te oefenen zijn uiterst
klein.
Negatief beeld
De jonge boer ziet nog heel wat
werk liggen voor de agrai-ische
bonden om het negatieve beeld
dat mensen van de Nederlandse
boeren en hun onderneming
hebben, bij te stellen. „Neem
maar het simpele feit van be
strijdingsmiddelen. In het dorp
zien ze me om de haverklap met
de spuitmachine lijden. Dat
schept een slecht beeld. Maar
mijn grootvader spoot één keer
per jaar alles helemaal dood, al
leen het gewas bleef nog net le
ven. En als er een luisje gezien
wei'd, gebeurde het nog een keer1.
Ik spuit vaak maar wel heel mi
nimaal. En de eerste tien luizen
kunnen ï-ustig blijven zitten."
Leo en Mijnie Dalebout:...andere tijden, andere bedrijfsvoering...
De vroegere Dorpsstraat in 1916, nu Brouwerij straat, met rechts de schuur van boerderij De Lelie.
foto Pieter Honhoff
De groep Sanseviëra bracht 'Winkelen' in Mondragon op de planken.