Pen boer in hart en nieren
Twaalfde eenakterfestival
wint jaarlijks aan kwaliteit
Confrontatie met oosterse precisie
De legerarts die zijn
werkgebied in vele
kaarten vastlegde
Junior Hartdag wijst
op speelse manier op
belang van bewegen
zeeland
9
kunst cultuur
straatnaam
week 17
maandag 20 april 1998
door Inge Heuff
chouwen-Duiveland her-
,J3bergt heel wat agrarische
'ibedrijven. Bedrijven die van va-
Jer op zoon overgaan. In Noord-
r|ouwe boert Leo Dalebout met
moeder Mijnie op De Lelie,
Jen oude boerderij die ooit bij de
'brouwerij van Noordgouwe
^hoorde. De grootvader van Leo
pDalebout pachtte De Lelie vlak
de oorlog. Toen was het een
bedrijf met wat melk-
n ee, akkergrond en veertien
inan personeel. Nu is het een ak-
terbouwbedrijf en bewerkt Da-
ebout een dubbel zo groot are-
ial, in zijn eentje.
a ïr is in die drie generaties
,a iiorm veel veranderd in de be-
Irijfsvoering van een agrari
onderneming. De komst
fan de tractor en alle bijkomen-
ie machinerieën, de invoering
ran de melkmachine en later de
ai nelktank, zorgden ervoor dat er
2erael minder personeel nodig is
leom een boerenbedrijf te leiden.
J jaar de administro+-'e is na-
e] penant ingewikkelder gewor
den. Kon Dalebout senior het in
0jzijn tijd af met een opschrijf
dat hij elk jaar weer ter
jj(hand nam om te zien wat hij vo-
gj Lig jaar ook al weer deed, Leo
,n Dalebout kan tegenwoordig ei
genlijk niet meer zonder com-
puter. Hij is gauw een dag of wat
kwijt aan het invullen van een
aanvraagformulier voor subsi
die en ook zijn mineralenadmi-
nistratie, om maar wat te noe
men, kost hem veel meer tijd
0 dan hem lief is. Maar als hij op
het land bezig is geniet hij met
u volle teugen van deze manier
van leven. „Hij is boer in hart en
nieren", verklaart zijn moeder.
„Dat was al duidelijk toen hij
nog amper kon praten.
,s.Leo Dalebout draait van jongs
af aan al mee in het bedrijfToen
e, hij tien jaar oud was overleed
a| zijn vader. Zijn opa, die zich net
had teruggetrokken, kwam
weer in het bedrijf werken om
samen met Mijnie Dalebout en
een vaste werknemer De Lelie
voort te zetten. Zodra Leo Dale
bout oud genoeg was kwam hij
Ij, ook meewerken. Na de Havo
^volgde hij nog de Middelbare
,r. Landbouwschool maar daarna
was de boerderij zijn werkter-
rein. „Dat was in 1985 geloof ik.
Mijn opa werd snel ouder, de
vaste medewerker wilde weg en
I-. ik was er klaar voor, al had ik
jj, graag nog de Hogere Land
bouwschool gedaan." Mijnie en
Leo Dalebout kunnen zich geen
andere leven voorstellen. Leo:
„In 1972 stonden mijn ouders en
grootouders onverwacht voor
de keuze of ze het bedrijf wilden
kopen. Maar eigenlijk was de
vraag niet 'of' maar 'hoe' ze het
konden kopen want het boeren
zit ons helemaal in het bloed."
„Het was wel erg plotsklaps",
vult Mijnie Dalebout aan. „We
draaiden lekker, konden er goed
van leven en opeens moet je dan
het bedrijf gaan kopen."
Harde tijden
Het zijn harde tijden voor de
boeren. Dalebout erkent dat hij,
ondanks zijn plezier in het
werk, soms het gevoel heeft te
dweilen met de kraan open.Als
ik op een bijeenkomst van de
Zeeuwse agrarische jongeren
van de politici hoor wat het
paarsje kabinet met de agrari
sche sector voorheeft in Zuid
west-Nederland, dan neem ik
bij thuiskomst nog maar eens
een biertje en draai de knop
om."
Dalebout ziet zichzelf geen toe
risme er naast nemen zoals één
van de opzetten van de struc
tuurvisie dat voor zijn streek be
oogt. Hij voelt veel meer voor
schaalvergroting door intensi
vering van de productie. „Niet
dat ik nou zo nodig groter wil
worden maar dat is vooralsnog
de. enige renderende oplossing.
Zolang de consument niet be
reid is voor de producten een
reële prijs te betalen, moet ik
wel op die manier verder." Zijn
grootvader en vader hadden al
tijd nog wel een paar hectaren
vrij om eens wat uit te proberen.
„Dat is voor mij niet meer te
doen", legt Dalebout uit. „Fi-
foto PieterHonhoff
nanciële ruimte om te experi
menteren is er niet." Dat maakt
het ondernemerschap wel min
der uitdagend. Deboerzitinfei-
te gevangen tussen de (Europe
se) regelgeving en handel in. De
marges om eigen ondernemers-
lust uit te oefenen zijn uiterst
klein.
Negatief beeld
De jonge boer ziet nog heel wat
werk liggen voor de agrarische
bonden om het negatieve beeld
dat mensen van de Nederlandse
boeren en hun onderneming
hebben, bij te stellen. „Neem
maar het simpele feit van be
strijdingsmiddelen. In het dorp
zien ze me om de haverklap met
de spuitmachine rijden. Dat
schept een slecht beeld. Maar
mijn grootvader spoot één keer
per jaar alles helemaal dood, al
leen het gewas bleef nog net le
ven. En als er een luisje gezien
werd, gebeurde het nog een keer.
Ik spuit vaak maar wel heel mi
nimaal. En de eerste tien luizen
kunnen rustig blijven zitten."
Leo en Mijnie Dalebout:...andere tijden, andere bedrijfsvoering...
De vroegere Dorpsstraat in 1916, nu Brouwerijstraat, met rechts de schuur van boerderij De Lelie.
door Inge Heuff
ZIERIKZEE - 'Het doek gaat
open, het doek gaat dicht. De
zaal heeft genoten van decor en
licht.' Met die woorden opende
en sloot het jaarlijkse eenak
terfestival, dat het afgelopen
weekeinde in Theater Mondra-
gon in Zierikzee werd gehou
den. Onder belangstelling van
publiek, medespelers en aan
hang, brachten zestien groepen
drie dagen lang hun productie
op de planken. Moe maar vol
daan vertrokken aan het eind
van de zondagmiddag de spe
lers weer naar huis. Het zat ex-
voor dit jaar weer op.
Het was voor de twaalfde keer
dat het eenakterfestival ge
houden werd. De laatste zes
jaar vindt het altijd in Theater
Mondragon in Zierikzee
plaats. „Vroeger werd het om
beurten onder en boven de
Schelde gehouden", vertelde
Ali Pankow, bestuurslid van
het Zeeuws Centrum voor het
Amateurtheater (ZCA) en co
ordinator van het festival.
„Maar de belangstelling in
Zeeuws-Vlaanderen voor dit
festival is niet zo groot. Soms
zat de zaal daar gevuld met al
leen maar mensen van boven
de Schelde." Voor de organisa
toren van het festival was dat
reden om de jaarlijkse op voe
lingen naar Schouwen-Duive-
land te verplaatsen, „Daar zit
veel en enthousiast publiek."
Minimaal
De deelname van toneelvereni
gingen uit Zeeuws-Vlaanderen
is eveneens minimaal. Dit jaar
was er slechts één vereniging,
uit Sluiskil, die helaas door
ziekte van één van de spelers
uiteindelijk ook nog moest af
zeggen. Maar de andere deel
nemers waren er niet minder
enthousiast om. Met veel origi
naliteit, inzet en gevoel werden
de korte producties neergezet. cabaretinvloeden en eigentijds
Het is Pankow opgevallen dat repertoire. „Meestal zitten er
er dit jaar vooral sprake is van flink wat klassiekers tussen.
Maar dit jaar gingen de pro- de ziekte van Alzheimer, ge-
ducties vooral over de huidige zondheidszorg en dat soort on-
samenleving en hadden dood, derwerpen de overhand." Lies
De groep Sanseviëra bracht 'Winkelen' in Mondi-a
op de planken.
foto PieterHonhoff
Hanse, medebestuurslid en co
ordinator valt Pankow bij
maar haast zich te zeggen dat
het festival geen sombere toon
had. Alles werd licht en luchtig
gehouden, vaak op cabaretes
ke wijze.
Ook waardeerde Pankow de
gelegenheidsgroepjes die spe
ciaal voor het festival samen
gesteld waren. „Het leuke
daaraan is, dat mensen uit het
amateur-theater in Zeeland el
kaar blijkbaar goed genoeg
kermen om voor het eenakter
festival bij elkaar te komen en
een productie te maken."
De voorzitter van het ZCA, Rei-
na de Groot, refereerde in haar
afsluitende toespraakje aan de
ontwikkelingen die het
Zeeuwse amateur-theater on
dergaan heeft, de afgelopen ja
ren. „Het is de twaalfde keer
geweest dat we dit organiseer
den en als ik zie welke kwali
teit, zowel op het spelgebied als
bij het licht en geluid, er inmid
dels is ontstaan, dan durf ik
met recht te stellen dat Zeeland
op dit terrein tot de toonaange
vende provincies van Neder
land behoort."
Juryrapport
De deelnemende groepen krij
gen over ongeveer drie weken
een juryrapport toegezonden.
In dat boekwerkje beoordeelt
de jury - bestaande uit Esme
Soesman, redactrice bij de Zie-
rikzeesche Nieuwsbode en af
gestudeerd dramaturge, Ge
rard Peijs, directeur Zeeuwse
Theater Stichting, Carla
Schroot, dramatherapeute en
Michel de Wit, afgestudeerde
van de jongerenopleiding
Amateurtheaterschool de Am
bitie - elke productie apart.
Deze jurering is niet alleen in
gesteld om het spel te beoorde
len maar ook om de verenigin
gen en spelers tot nog hogere
kwaliteit te stimuleren.
MIDDELBURG,
Kloveniersdoelen
René Berman, cello en Michi
Slagwerkgroep met werken van
Hood, De Leeuio, Ngurah en
Dun
door Douwe Eisenga
Een confrontatie tussen wes
terse en oosterse muziek
vormde zaterdag het motto van
het concert bij Nieuwe Muziek.
Het repei*toire voor de onge
bruikelijke combinatie van vier
slagwerkers en cello is niet
groot. Dat de musici deson
danks een programma met een
dergelijke rode draad wisten sa
men te stellen, verdient op zich
al een pluim. Niet alles was even
interessant, maar daar stond
een aantal hoogtepunten en uit
muntend spel tegenover.
Zowel Implosion van de Ameri
kaan Mantle Hood als Mosaik 2
van de Indonesische componist
Budhi Ngurah kon niet overtui
gen. Smeuïg was het eerste stuk
wel, met een aaneenrijging van
Balinese gamelanpatronen,
maar daarmee ook enigszins ge
makzuchtig. Het tweede stuk is
een muzikale vertaling van een
reis door Indonesische landerij
en. Het werd eerder een landeri
ge reis. Vooral in de tweede helft
van de compositie, waar de cello
een eindeloze, nietszeggende
melodie in steeds hetzelfde re
gister speelt. Omdat Ngurah
zelf cellist is, verwacht je dat hij
meer uit het instrument haalt.
Dit is de Nederlandse compo
nist Ton de Leeuw wel gelukt in
Apparances Ivoor cello solo. Al
le mogelijkheden van de cello
buit hij uit, hetgeen René Ber
man op zijn beurt in de uitvoe-
ring ook overtuigend deed. De
Leeuw is een van de weinige
componisten die een werkelijk
versmelting van oosterse en
westerse muziek heeft weten te
bereiken. De programmatoe
lichting vermeldde dat hij ge
bruik maakt van oosterse har
monieën. Een contradictio in
terminis, want een wezenlijk
kenmerk van oosterse muziek is
dat zij eenstemmig is en geen
harmonieën gebruikt. Een an
der kenmerk vormt het denken
in cirkels. De muziek is opge
bouwd uit zich herhalende pa
tronen. Beide facetten past De
Leeuw toe in zijn composities.
Apparances betekent 'verschij
ningen' en staat voor de ver
schillende verschij ningsvormen
waarin een rondcirkelende
reeks noten zich aandient.
Dezelfde techniek gebruikt hij
in Music for marimbaphone, vi
braphone and Japanese Temple
bells. Die tempeiklokken zijn
moeilijke instrumenten. Een
tikje te hard aangeslagen en ze
klinken een halve minuut overal
bovenuit. Een tikje te zacht en
ze zijn er niet. Ik heb een uitvoe
ring meegemaakt waai'bij ze
niet te horen waren. Zaterdag
avond waren ze overwegend te
hard in een verder voortreffelij
ke uitvoering.
De Chinese componist Tan Dun
heeft zowel in Peking als New
York compositie gestudeerd en
dat is te horen. Alles wat hij kan
gebruiken, gebruikt hij in een
soms idiote mix van westers en
oosters. Zijn Elegy 'Snotv in Ju
ne' is een opeenvolging van
treurende melodieën en uitzin
nige erupties. Dun plaatst soms
accenttekens boven de rusten in
zijn muziek. Hoe moeten de har
de passages dan wel niet klin
ken? Inderdaad, zaterdag brak
de cellist een snaar en een slag
werker een stok. Ondanks al dat
geweld was vooral in gedeeltes
waarin men gelijk opging te ho
ren dat er zeer nauwkeurig ge
speeld werd. Of toepasselijker
gezegd 'met oosterse precisie'.
door Conny van Gremberghe
Een kaart is tegenwoordig zo
gemaakt. Een kiekje vanuit
een satelliet wordt op aarde bin
nen een mum van tijd omgezet
in een meerkleuren kaart, waar
op alles tot in detail kan worden
weergegeven. De techniek staat
voor niets. Dat was vroeger wel
anders. Columbus voer in 1492
westwaarts terwijl hij slechts
over kaartenmateriaal beschik
te waarop de wei'eld voorbij de
Azoren ophield. Dat hij uitein
delijk na een tocht van maanden
het Bahama-eiland San Salva
dor voor de boeg van zijn schip
de Santa Maria zag verschijnen
was voor de ontdekkingsreizi
ger niet alleen een verrassing -
hij had iets gevonden wat op pa
pier niet bestond - maar ook
een bevrijding. Het eiland bete
kende voor Columbus en zijn
bemanning dat na drie maan
den eindelijk weer voet aan wal
kon worden gezet. Drie eeuwen
later bracht James Cook de ei
landen in de Stille Zuidzee in
kaart, maar hij vergat er ook een
aantal te noteren. Die werden
pas begin deze eeuw vastgelegd.
Cartografen deden er eeuwen
over om te bereiken wat van
daag de dag in een oogwenk kan
worden vastgelegd. Nederland
speelde bij het in kaart brengen
van de aardkloot een rol van be
tekenis. De Zuid-Nederlander
Mercator verwierf in de 16de
eeuw grote faam als cartograaf
en liet kleurige kaarten drukken
van het toen bekende Europa.
Tasman en Van Diemen op hun
beurt voeren naar de Oost en
brachten de nog onbekende
kust van wat nu Austiralië heet
in kaart. Dichterbij huis. in ei
gen land, waar de ene polder na
de andere gewonnen werd op de
zee, waar woeste gronden ge
schikt werden gemaakt voor
boerenbedrijvigheid, moest het
nieuw verworven land ook ver
taald worden op kaart.
Willem Tiberius Hattinga
(1700-1764) was een man die
zich lange tijd bezig heeft ge
houden met het documenteren
van de gebieden in wat in zijn
tijd Staats-Vlaanderen heet.
Hattinga, een arts, werd gebo
ren i n het Groningse Leek en be
landde in 1724 als legerarts in de
vesting Lillo, die destijds door
de Hollanders bezet wei-d. In
zijn hoedanigheid als legerdok
ter leerde hij het gebied waarin
hij werkte goed kennen. Tijdens
de Successieoorlog in het begin
van de 18de eeuw waren enorme
oppervlakten van de regio volle
dig onder water gezet. Grote de
len land moesten weer van de
zee worden gewonnen en kaart
materiaal van deze nieuwe ver
worvenheden ontbrak. Hattin
ga voelde zich geroepen om die
kaarten te maken. Twintig jaar
achtereep trok hij door het ge
bied, mat alles wat hij tegen
kwam en zette zijn geometri
sche bevindingen op papier. De
kaart van Staats-Vlaanderen
die hij in 1744 aanbood aan de
Raad van State vormde de basis
voor een collectie van 647 kaar
ten van Schelde tot Maas tot
Dollard, die gebundeld werden
in een 14 delige atlascollectie.
Halverwege de achttiende eeuw
hield Hattinga abrupt op met
zijn cartografische werkzaam
heden. Zijn zonen zetten zijn
werk voort. Hijzelf werd be
noemd tot burgemeester van
Hulst, wat hij tot 1761 zou blij
ven. Hij overleed vier jaar later.
Een kleine twee eeuwen later
werd de cartograaf/burgemees
ter in de wijk Nieuw-Hulst ge-
eerd met een straatnaam. Van
een laan nog wel.
In de wijk Nieuw-Hulst wordt de cartograaf/burgemeester geëerd
mét een naar hem genoemde laan. foto Peter Nicolai
Hartdag elke twee jaar te herha
len. Dit jaar doen er opnieuw
rond de 1.400 scholen mee met
bij elkaar - de klassen worden
steeds groter - 72.000 leerlin
gen. In Zeeland hebben 25 scho
len zich aangemeld, met samen
870 deelnemers.
„Dit sprak ons erg aan", ver
klaart Annette Hietkamp de
deelname van De Wilgenhof.
„Veel leerlingen kennen in hun
omgeving mensen met hartpro
blemen. Daarom is het belang
rijk dat goed wordt uitgelegd
hoe het hart werkt en wat bij
voorbeeld een hartinfarct is."
De Wilgenhof probeert de leer
lingen op allerlei manieren te
stimuleren aan beweging te
doen. „Sport en beweging wordt
helaas minder vanzelfsprekend,
door bijvoorbeeld televisie en
computerspelletjes. Sommige
kinderen krijgen thuis die sti
mulans ook niet meer."
Programma
Het programma van de Junior
Hartdag begint om 9.30 uur met
een uitzending op TV2, ver
zorgd door Teleac/NOT. Daarna
gaan de leerlingen aan de slag
met een magazine. Een rode
draad in het geheel is het duo
Rik en Tik, een vrolijke jongen
met zijn hondje, die als mascot
tes van de actie fungeren. „Het
materiaal ziet er heel ex-g fris
uit", zegt Annette Hietkamp.
„Op de voorpagina van het ma
gazine staat, bijvoorbeeld een
jonge skater en het Nederlands
elftal komt erin voor. Dat
spreekt de kinderen aan. Boven
dien wordt alles goed uitge-
legd."
Het laatste onderdeel van de
dag is een spelcircuit, waarbij
de kinderen een teamspel met
een frisbee spelen. Annette
Hietkamp: „Het plezier in het
spel is belangrijk, maar ook de
samenwerking." Of De Wilgen
hof woensdag aan het spel toe
komt is nog de vraag. Het
school voetbaltoernooi dat vori
ge week moest worden uitge
steld, gaat welLicht die dag wel
door. Maar gelukkig is het de
sport die dan voorrang krijgt
boven de Junior Hartdag. „En
het spel spelen we dan zeker een
andere keer."
door Rolf Bosboom
Bewegen geeft een kick. On
der dat motto wordt woens
dag voor de tweede keer de Ju
nior Hartdag gehpuden. De dag
is bedoeld om leerlingen van de
groepen 7 en 8, de twee hoogste
klassen in het basisonderwijs,
op een speelse manier te wijzen
op het belang van bewegen. In
Zeeland is De Wilgenhof in Mid
delburg een van de deelnemers.
„Het is een heel leuke opzet", al
dus leerkracht Annette Hiet
kamp van groep 6/7.
De Junior Hartdag is onderdeel
van de jaarlijkse Nationale
Hart week, die gisteren is begon
nen. De Nederlandse Hartstich
ting probeert in die periode al
lerlei groepen, van jong tot oud,
aan te spreken. In 1996 werd de
eerste Hartdag gehouden voor
de oudste basisscholieren, voor
wie veel bewegen nog vaak de
gewoonste zaak van de wereld
is. Met de actie wil de Hartstich
ting hen laten beseffen dat
bewegen behalve leuk ook
noodzakelijk voor een goede ge
zondheid.
Aan de eerste dag deden 66.000
leerlingen van 1.400 scholen
mee. Gezien het succes besloot
de Hartstichting de Junior
Annette Hietkamp