Oude Cubanen hebben
geen ondertitels nodig
JTV
1 Éi
Si j jfl
■ESI
PZC
Zwarte tranen
Alleen de wind wil
de cactus omarmen
Programma
Cultureel
Gekleurd
Ghana in Oostburg
kunst cultuur
16
WBÊÈÈm
jÉÊ
Wl
mm!*
vrijdag 10 april 1998
In de film Lagrimas Negras (Zwarte tranen)
van de Rotterdamse regisseur Sonia
Herman Dolz is Spaans de voertaal.
Gedurende een aantal weken volgde de
filmmaakster vijf bejaarde Cubaanse
muzikanten die samen de groep La Vie ja
Trova Santiaguera vormen bij een tournee
door Europa en de voorbereidingen daarop in
Cuba. Alles draait om de verhalen van de
muzikanten en hun Spaanse teksten. Tijdens
het laatste Filmfestival van Rotterdam werd
de documentaire vertoond in de grote
Pathézaal, die stampvol zat. De film begon en
tot haar schrik bemerkte Herman Dolz dat een
kopie zonder ondertitels werd gedraaid. „'O
nee, dit kan niet waar zijn', dacht ik. Ik
verwachtte binnen vijf minuten het eerste
boe-geroep en na tien minuten zou de hele zaal
leegstromen. Maar iedereen bleef tot het eind
toe zitten en er volgde nog applaus ook. Na
afloop kwam iemand naar me toe en zei: 'Ik
heb er niks van verstaan, maar ik vond het een
prachtige film.' Kennelijk zeggen de beelden
zoveel, dat de essentie ook overkomt zonder
dat de mensen precies weten wat er gezegd
wordt."
De bejaarde muzikanten van de Cubaanse groep La Vieja Trova Santiaguera spelen de hoof drol in Légrimas Negras.
De anekdote werpt enig licht op het on
verwacht grote succes van Lagrimas
Negras. In Amsterdam trekt de documen
taire al vijfentwintig weken volle zalen. En
La Vieja Trova Santiaguera is in Nederland
een populaire muziekgroep geworden. Voor
de komende tournee, die de band begin mei
ook naar 't Beest in Goes brengt, vliegen de
kaaiden weg. „Dat de film een hit is gewor
den, komt niet omdat de Cubaanse muziek
nu zo in de mode is", meent Herman Dolz.
„Dan ga je niet drie, vier keer naar een do
cumentaire kijken. De film zelf heeft iets
wat mensen aantrekt. He heb horen zeggen:
'Als ik depressief ben, ga ik naar Lagrimas
Negras. Dan word ik vanzelf weer vrolijk.'
De mensen komen fluitend de bioscoop uit.
Dat verklaart de aantrekkingskracht van
de film."
Middelburger Leo Hannewijk, filmpro
grammeur bij het Rotterdamse theater
Lantaarn/Het Venster, benaderde Herman
Dolz - filmmaakster voor het VPRO-pro-
gramma Diogenes en in 1994 bekroond voor
de stierenvechtersfilm Romance de Valen-
txa - anderhalf jaar geleden njet de vraag of
er geen film zat in de vijf oude mannen - ze
zijn gemiddeld tachtig jaar - van La Vieja
Trova Santiaguera. Hannewijk nam Her
man Dolz mee naar een optreden en stelde
haar voor aan de bandleden. Meteen be
greep ?e wat Hannewijk bedoelde. „Op het
podium waren het j onge helden die een volle
zaal wisten op te zwepen. Na afloop in de
kleedkamer zag ik vijf gebroken mannen
met trillende handen. Die transformatie
vond ik zo ontzettend mooi."
Hokjes
„Ik heb iets met oude mensen, vooral met
oude mannen. Wat ook het onderwerp was
van de films die ik voor Diogenes maakte,
altijd kon ik wel naar een oude man toe die
mij zijn verhaal vertelde. Wij denken altijd
in hokjes. Vijftigers, dertigers, bejaarden.
Ik laat graag zien dat mensen van boven de
tachtig qua mentaliteit eigenlijk niet ver
schillen van jongeren. En dat ze vaak een
waanzinnig geheugen hebben. Ze vertellen
WBUBÊÊSES^Ê mm
Ife
Mpi
gPPp
iraBËSl
JHfe.
Regisseur Sonia Herman Dolz: „Ik laat graag zien dat mensen van boven
de tachtig qua mentaliteit eigenlijk niet verschillen van jongeren.
foto Niels van der Hoeven
over een gebeurtenis uit 1920 alsof het gis
teren was. Ze weten dat het een woensdag
was, dat de zon laag stond, enzovoort. Din
gen die ik me van gisteren niet eens herin
ner. Dat vind ik fascinerend."
De oude muzikanten gedroegen zich als een
jeugdige popband. Ze f lirtten met vrouwen,
inclusief Herman Dolz en haar geluids
vrouw Christine van Roon, en hadden de
grootste verhalen. „Terwijl ze allemaal ze
ventig of ouder zijn. Dat was zo charmant
aan het gegeven. De film gaat niet echt over
een band en muziek, maar over ouderdom
en liefde die niet kon zijn. Daarover zingen
ze ook. Het is mooi om te horen hoe die man
nen daarover denken. Uit de film spreekt
dat je je niet oud hoeft te voelen als je oud
bent. Mensen identificeren zich daarmee.
'Mijn leven is niet morgen afgelopen', den
ken ze. Ik denk dat de film daarom aanslaat.
Anders kan ik het niet verklaren.
Herhaaldelijk heeft Herman Dolz moeten
horen dat die vijf muzikanten een geschenk
uit de hemel waren. Het moet een makkie
zijn geweest daarover een mooie film te ma
ken. Ze beschouwt het maar als een compli
ment. „Tot drie dagen voor de eindmix was
de film nog stomvervelend. Ik was maar niet
tevreden over het ritme en de balans tussen
de scènes. Daar is heel hard aan gewerkt.
Het is als met een balletdanser. Die wil je
ook niet zien zweten als hij een enorm moei
lijke pirouette maakt. Het moet lijken of hij
als een veertje door de lucht zweeft. Dat is
ook de kunst van de film. Lagrimas Negras
lijkt heel eenvoudig en simpel. 'Dat kan ik
ook maken', denken veel mensen. Maar ga
er maar eens aanstaan."
Vertrouwen
Zoals bij al haar films is de vorm bijna be
langrijker dan de inhoud, benadrukt Her
man Dolz. „Eigenlijk is de inhoud van elke
film hetzelfde: liefde, geen liefde, dood, oor
log. Vijf oude mannen die door Europa rei
zen, dat .verhaal is gauw verteld. Waar het
om gaat is hoe je dat doet. Je klopt een on
derwerp alti j d op door de vorm, met het risi
co natuurlijk dat je het ermee verziekt."
Lagrimas Negras is langs vier lijnen opge
bouwd: de reis door Europa die de mannen
op hoge leeftijd dwingt in hotelkamers te
leven, de herinneringen die ze onderweg
koesteren aan Cuba, het optreden en mu
ziek makende kinderen in Cuba, die zowel
het verleden van de vijf muzikanten van La
Vieja Trova Santiaguera symboliseren als
de toekomst met nieuwe bands en muzikan
ten.
Tijdens het filmen ontstond een groot ver
trouwen tussen de filmploeg van Herman
Dolz en de leden van La Vieja Trova Santia
guera. Daaruit valt te verklaren dat de be
jaarde muzikanten ondanks de camera him
ongedwongenheid niet verloren. „Ik had
mijn pasgeboren kind en mijn moeder ook
meegenomen. Dus wij waren maar een raar
kluppie. Maar het heeft invloed als je ook
veel van je eigen leven laat zien. Zij raakten
ook helemaal enthousiast over de film. Op
een gegeven ogenblik waren bijna alle film
rollen op. Ik zag aankomen dat we een be
paalde scène niet meer zouden kunnen
draaien. Ik was zo verdrietig dat ik in tra
nen in de hotellobby zat. Kwamen ze alle
vijf om me heen staan om me moed in te pra
ten. 'Maar meissie, we hebben toch al hele
mooie dingen gedaan. Hier slaan we ons ook
wel doorheen. Juist nu moet je sterk zijn.'
Kreeg ik daar hun levenslessen te horen. Ei
genlijk zou dat een prachtige scène in de
film zijn geweest.
Ernst Jan Rozendaal
Lagrimas Negras is op 23 en 28 april en 1 mei te
zien in 't Beest in Goes en op 24,25 en26 april en 2
en 3 mei in Cinema Middelburg. Vrijdag 24 april
zijn Sonia Herman Dolz en Leo Hannewijk te gast
in Middelburg. Zaterdag 9 mei treedt La Vieja
Trova Santiaguera op in 't Beest.
Kadushi is het Antilliaanse woord voor
cactus. De personificatie van deze on
aantrekkelijke, stekelige plant is de cen
trale figuur in een voorstelling voor kinde
ren van vier tot zes jaar. In het kader van
het Festival Cultureel Gekleurd komen
Wijnand Stomp en Gerold Guthman dins
dag 5 mei met 'Kadushi en de Windt' in het
Zuidlandtheater.
Over grote dingen die onmogelijk lijken,
over goede en slechte buien en over
vriendschap die smaakt als limonade, zo
zoet, daarover gaat.het in 'Kadushi en de
Windt'. Wijnand Stomp groeide op in de
Antillen temidden van veel zand en cac
tussen. Die jeugdherinnering inspireerde
hem bij het maken van een voorstelling
voor de allerkleinsten. „Alles is geel, het
geel van woestijnzand. De speelvloer, het
achterdoek en ook de tribune, die binnen
het decor staat en zitplaats biedt aan zo'n
negentig kinderen. De volwassenen moe
ten staan, achter hun kroost. Op die ma
nier zitten de kinderen zelf in de voorstel
ling."
Kadushi staat met een lïmonadetentje te
midden van al dat zand. Maar hij ziet bij na
nooit een klant, de karavanen kunnen hem
niet vinden. Hij is eenzaam, somber en nu
kkig. Hij wil ook graag een paar armen om
zich heen, maar wie omarmt er graag zo'n
stekelig wezen Meneer de Windt is de eni
ge die af en toe bij hem komt uithijgen, dan
gaat de wind even liggen. Samen maken ze
muziek om Kadushi op te vrolijken, de
flessen en glazen uit het limonadetentje
dienen als instrumenten. Ook zingen ze
dan een vrolijk lied, de flamboyante
Windt blaast graag zijn deuntje mee. De
kelen worden gesmeerd met cactusnat
want zo zegt Kadushi: „Cactus-limonade
lest uw dorst het best, drink gazeuze met
reuze-prik." Natuurlijk komt alles goed
met de eenzame Kadushi en vindt ook hij
in die grote zandvlakte de vriendjes die hij
zoekt.
Wijnand Stomp weet niet precies waarom
hij gevraagd is voor een optreden binnen
de festival-formule. Als Anansi-verteller
heeft hij al een reputatie opgebouwd. Hij
maakt uitsluitend jeugd- en kindervoor
stellingen voor scholen en theaters in Ne
derland en Belgie.
Aanvankelijk luidde de titel van deze pro
ductie 'Kaktus en de Windt'. Dat bracht
hem in aanvaring met de 'enige en echte
Meneer Kaktus', Peter Jan Rens. „In goed
overleg zijn we daar uitgekomen", vertelt
Stomp, „de naam Kadushi is voor mij
veelzeggend en spreekt kinderen aan. Het
is een vrolijke, wanne voorstelling gewor
den waar kinderen heel enthousiast op
reageren."
Trees van Herpen
Het programma voor het Festi
val Cultureel Gekleurd 1998
met activiteiten in Terneuzen,
Oostburg, Vlissingen, Middel
burg, Goes en Burgh-Haamstede
ziet er als volgt uit:
15 tot en met 29 april
Vlissingen, gemeentehuis: foto
tentoonstelling Ik wens mij een
toekomst.
15 tot en met 28 april
Oostburg, hervormd kerkcen
trum: expositie over Ghana.
donderdag 16 april
Goes, 't Beest: Japanse film Hana-
Bi, 20.30 uur.
Middelburg, Cinema: Neder
lands/Japanse film Felice, Felice,
19.30 en 22 uur.
vrijdag 17 april
Goes, 'tBeest:filmHana-Bi, 20.30
uur.
Middelburg, Cinema: film Felice,
Felice, 19.30 en 22 uur. Talkshow
met assistent-regisseur Nonko
Yabata, 21.15 uur.
Vlissingen, Jongerenopvangcen
trum JOP: Marokkaanse muziek
avond, 21 uur.
zaterdag 18 april
Goes, 't Beest: film Felice, Felice,
20.30 uur.
Middelburg, Cinema: Indonesi
sche en Molukse muziek en litera
tuur, met Eddy Li, Ernst Jansz, Jo
Uneputty, Gerard Tahitu, Made
leine Gabeler en Kabar, 14.30 uur.
Middelburg, Asielzoekerscen
trum: Intercultureel muziek-en
danspro gramma, 15 uur.
Middelburg, Cinema: film Hana-
Bi, 19.30 en 22 uur.
zondag 19 april
Middelburg, Cinema: film Hana-
Bi, 19.30 en 22 uur.
maandag 20 april
Goes, openbare bibliotheek: the
ma-avond over Suriname, 20.15
dinsdag 21 april
Goes, 't Beest: film Felice, Felice,
20.30 uur.
woensdag 22 april
Middelburg, Cinema: film Felice,
Felice, 20.30 uur.
Terneuzen, Porgy Bess: film Oe-
rog, 20 uur.
donderdag 23 april
Goes, 't Beest: filmdocumentaire
Lagrimas Negras over Cubaanse
muzikanten, 20.30 uur.
Middelburg, Zeeuwse biblio
theek: lezingen over Russische li
teratuur, door Arie van der Ent, 15
uur en Ljoedmilla Oelitskaja, 19
uur.
Middelburg, Cinema: documen
taire Huis van mijn vader, 20.30
uur.
vrijdag 24 april
Goes, openbare bibliotheek: le
zing Surinaamse auteur Cyntia
McLeod, 20.15 uur.
Goes, 't Beest: documentaire Het
huis van mijn vader, 20.30 uur.
Middelburg, Cinema: documen
taire Lagrimas Negras over Cu
baanse muzikanten, 20.30 uur ge
volgd door talkshoio met regisseur
Sonia Herman Dolz en producer
Leo Hannewijk, 21.30 uur.
zaterdag 25 april
Goes, De Spinne: Interculturele
spelmiddag voor kinderen, 14 uur.
Goes, De Pit: Herinneringen aan
Turkije, muziek, informatie, de
monstraties, 19 uur.
Middelburg, Cinema: documen
taire Lagrimas Negras193 0 en 2 2
uur.
zondag 26 april
Middelburg, Cinema: documen
taire Lagrimas Negras, 20.30 uur.
maandag 27 april
Middelburg, Cinema: documan-
taire Het huis van mijn vader,
20.30 uur.
dinsdag 28 april
Goes, 't Beest: documentaire Lag
rimas Negras ,20.30 uur.
Middelburg, Cinema: documen
taire Het huis van mijn vader,
20.30 uur.
woensdag 29 april
Terneuzen, Porgy Bess: film Se
ven years in Tibet, 20 uur.
donderdag 30 april
Goes, 't Beest: The Underground,
Orchestra, Nederlands/Franse
film, muziek en vluchtelingen,
20.30 uur.
Terneuzen, Zuidlandtheater:
Bidiiw, Afrikaanse dans en per
cussie, 20 uur.
vrijdag 1 mei
Goes, 't Beest: documentaire Lag
rimas Negras, 20.30 uur.
Goes, 't Beest: Egschiglen en Am-
paro Cortes met Mongoolse bo
ventoonzang en flamengomuziek,
21 uur
Middelburg, Cinema: The Under
ground Orchestra, Nederlands-
/Franse film, muziek en vluchte
lingen, 19.30 uur.
Vlissingen, Scheldemond: Muziek
uit de Tropen met Kabar Kabar,
Bhagola, Zeeland Creojo en Rika
Banda, 18 uur.
Terneuzen, Zuidlandtheater: Mi-
rabai, Indiaase muziek, dans en le
zing, 20 uur.
zaterdag 2 mei
Burgh-Haamstede, Asielzoekers
centrum: Open Dag met kinderac
tiviteiten en muziek, 14 uur.
Goes, 't Beest: YakkiFamiri, Suri
naamse kas eko-muziek, 21.30 uur.
Middelburg, Cinema: documen
taire Lagrimas Negras, 17 en 22
uur.
Vlissingen, De Paraplu: Hindoe-
staans sprookje Prins Avin en de
leeuwenwelpjes, 20 uur.
Oostburg, Ledelplein: Afrikaans
feest, kinderprogramma, 14 uur.
Oostburg, Ledeltheater: Akivaa-
ba, Ghanese percussie en dans, 20
uur.
Terneuzen, Zuidlandtheater: Ma-
riachi Tierra Caliente, Mexicaan
se muziek, 20 uur.
zondag 3 mei
Middelburg, Cinema: documen
taire Lagrimas Negras, 20.30 uur.
maandag 4 mei
Middelburg, Cinema: The Under
ground Orchestra, 20.30 uur.
dinsdag 5 mei
Middelburg, Cinema: The Under
ground Orchestra, 20.30 uur.
Vlissingen, bevrijdingsfestival:
Fourty Hungarian Gipsies en mul
ticultureel podium, 13.30 uur.
Terneuzen, Zuidlandtheater: Wij
nand Stomp, Kaktus en de Windt,
muzikale kindervoorstelling 15
uur.
zaterdag 9 mei
Goes, Buys Ballot Colege: inter
culturele presentatie met mode
show en muziek, 18 uur.
Goes, 't Beest: Vieja Trova Santia
guera, Cubaanse muziek, 21.30
uur.
Wijnand Stomp (boven) en Gerold Guth
man. foto Jean van Lingen
Elk jaar kiest de plaatselijke or
ganisatie van het Festival Cul
tureel Gekleurd in Oostburg voor
een themaland of -continent. Dit
jaar wordt er een denkbeeldige
reis gemaakt. De West-Indische
Compagnie bracht in het verleden
Ghanezen als slaven naar de toen
malige kolonie Suriname. Gene
raties later kwamen hun afstam
melingen in Nederland wonen.
Zaterdag 2 mei zal Ghana centraal
staan, maar de Surinaamse in
vloed is ook merkbaar op de festi
valdag in het Ledeltheater.
Akwaaba, een Ghanese percussie-
en dansgroep bestaande uit vier
mannen en een vrouw, vult het Le
deltheater zaterdagavond met
welluidende klanken, exotische
dansen en traditionele, kleurrijke
kleding. Onlangs waren ze te ho
ren en te zien in 'De Media' in
Eeklo, daar gingen de toehoor
ders, zoals dat heet, uit hun dak.
Drie sessies zijn er voorzien. De
manier van musiceren en dansen is
zeer intens. Leefsituaties in Gha
na en het slavenverleden worden
in Afrikaanse ritmes omgezet.
In de pauzes kan het publiek de
sfeer van de voorstelling vasthou
den. In samenwerking met de
werel winkel worden Ghanese ver
snaperingen, palmbier en palm
wijn gepresenteerd. Bezoekers
maken op deze wijze - gratis - ken
nis met een andere cultuur.
Ook 's middags staan al die lek
kernijen klaar om geproefd te
worden. Dan gaat de aandacht
vooral uit naar de jeugd. Een van
de leden van Akwaaba verzorgt
een workshop percussie. Hij is
geen onbekende in de streek; eer
der gaf hij er lessen aan jongeren.
De Stichting Welzijn had hem des-
tijds daarvoor gevraagd. Kinde
ren kunnen ook kennis maken met
de Anansi-verhalen cultuur. In
Afrika, en later ook in Suriname
en de Antillen, vertelden ouderen,
gezeten in een kring van kinderen
voor de hut, spannende verhalen.
De slimme spin Anansi speelt al
tijd de hoofdrol in die vertellin
gen.
De wereldwinkel pakt uit met een
Ghana-expositie. In het NH-
kerkcentrum zijn tussen 15 en 28'
april Ghanese gebruiksvoorwer
pen, kunstnijverheid, kleden en
voedingsmiddelen te zien en te
koop.
Trees van Herpen
