kunst cultuur
Sfeq hoopt de tijd
even stil te zetten
wmm
13
15/16
vrijdag 10 april 1998
BOX DDS
iSFEö UTBi-.VOLa—--
\PROBUCE» B¥-SFM
Hoewel de muzikanten van de Amsterdamse groep Sfeq
weinig op hebben met het traditionele jazzwereldje en
volop grasduinen in genres als hiphop, funk en
wereldmuziek, beseffen ze dat hun muziek in wezen alles
van doen heeft met jazz. Want het draait om de improvisatie,
het is altijd muziek die op het moment van spelen wordt
gemaakt. „We moeten het waarmaken on the spot",
bevestigt saxofonist Bart Suèr. „Jazzmuzikanten zijn net als
sporters. Je kunt erover ouwehoeren tot je erbij neervalt, en
ervoor oefenen wat je wilt, maar de prestatie moet geleverd
worden binnen de tijd die staat voor een wedstrijd of een
concert."
Onlangs verscheen op het eigen
label DOX het vijfde album
van de groep: Sfeq United Volume
2. Het is de helft van een tweeluik.
Eind vorig jaar verscheen Sfeq Uni
ted Volume 1. Voor beide albums
maakte de groep, tijdelijk omge
doopt tot Sfeq Extended, gebruik
van een keur aan gastmuzikanten
uit binnen- en buitenland, waaron
der zangeres Lilian Vieira, de jonge
stergitarist Jesse van Ruller, de Cu
baanse zanger Alexi Zayas Rosabal
en de Indiase pakhawaj-speler
Pandit Manik Munde. De opnamen
voor beide cd's zijn gemaakt in de
cember 1996 en juli 1997.
Heftiger
Er is bewust voor gekozen de over
vloed aan materiaal op twee ver
schillende albums uit te brengen.
Toch zijn ze niet los van elkaar te
zien, al is de muziek op Volume 2
wat heftiger en ogenschijnlijk meer
geënt op wereldmuziek. Op beide
albums brengt Sfeq een mix van
jazz, funk en hiphop. Drummer
Stefan Kruger en DJ Git Hyper zor
gen voor een stuwende en bonken
de beat, bassist Peter Bergman en
gitarist Jesse van Ruller leggen
daar inventieve akkoordenreeksen
overheen en van klarinettist Maar
ten Ornstein en altsaxofonist Bart
Suèr komen prachtige, bezwerende
melodieën, soms elkaar aanvul
lend, dan weer lijnrecht tegen el
kaar ingespeeld. Anders dan bij
veel jazzgroepen, probeert bij Sfeq
niemand de show te stelen. Het
groepsgeluid is hecht en organisch.
Minstens zo opvallend als de mu
ziek is de vormgeving van de cd-
hoesjes. Sfeq lijkt daarmee haar
onafhankelijkheid van zowel jazz-
als popwereld te willen onderstre
pen. De groep heeft een eigen pla
tenlabel, DOX Records (waarop
ook solo-albums van DJ Git Hyper
uitkomen), zodat de bandleden
kunnen doen en laten wat ze zelf
willen. „Iedereen kan bij ons zijn
eigen idee uitdragen, zonder dat
het eerst door een molen van com
promissen gaat", bevestigt Suèr.
„Dat lijkt ons zinvoller. Van goede
ideeën willen we niet de scherpe
kantjes afvlakken en -gummen."
„Een label is een woordje, een eti
ket. Net als op een spijkerbroek van
Levi's. Mensen kopen die vanwege
dat rode labeltje, terwijl de broek
hetzelfde is als de meeste andere
spijkerbroeken. Muziek is nu een
maal niet te verkopen als een rijtje
noten. Er zit een context van asso
ciaties omheen. Met dat label en de
cd-hoezen maken wij een beeld
taal. We hebben het idee laten va
ren dat die correspondeert met de
muziek. Wat wel heel erg bij Sfeq
hoort, is dat iets funky moet zijn,
viezig, direct, ongestileerd. Verder
hebben beeld en muziek weinig met
elkaar te maken. Toch zijn ze ver
bonden omdat ze allebei tegelijk bij
mensen op de harde schijf worden
opgeslagen. Denk maar aan die ty
pische Blue Note-hoezen om de
platen van Horace Silver. Die mu
ziek en die beelden kun je nooit
meer los van elkaar zien.
De manier waarop platenmaat
schappijen de muziek van Sfeq aan
de man probeerden te brengen was
'tenenkrommend', vertelt Suèr.
Vandaar dat tot oprichting van een
eigen label werd besloten. „Men
noemde het jazzdance maar dan
weer zonder dit of dat en fusion
maar dan niet zoals Spyro Gyra.
Enzovoort. Ze waren gewoon niet
in staat zo'n bandje als wij goed te
verkopen. Dat is ook wel logisch.
Een platenmaatschappij wil bin
nen één jaar een investering terug
krijgen. Hun doel is nietmuziek on
dersteunen, maar winst maken. Als
zij vijf jaar Sfeq promoten zonder
veel succes, gaan ze failliet. Wij
niet. Wij denken op de lange ter
mijn. Het gaat ons om de muziek.
Met ons eigen label kunnen we heel
relaxed mooie plannen maken en
onze muziek met eèn ander praatje
verkopen. Het liefst trouwens zon
der praatje. Het is wat het is en het
heet tension. Zo simpel willen we
het eigenlijk houden."
Tekst en uitleg
Praten over muziek is een noodza
kelijk kwaad, beseft Suèr. Tijdens
de schoolconcerten die Sfeq regel
matig geeft, heeft hij gemerkt dat
dertienjarigen de muziek zonder
meer accepteren, maar ouderen
hebben tekst en uitleg nodig. „We
leven in een verbale wereld. Al
pratend kom je verder. Mensen ver
trouwen een andere vorm van com
municatie niet. Muziek is een emo
tionele ervaring, de intuïtie speelt
daarin een belangrijke rol. Dat
wordt toch altijd als inferieur be
schouwd ten opzichte van verbale
communicatie. Recensenten wor
stelen ook met dat probleem. Wie
bepaalt nu of drums zoet klinken of
juist ruig? Dat is de associatie van
iemand, niet meer dan dat. Muziek
is als water. Als je het vast wil pak
ken, loopt het tussen je vingers
weg."
„Ik moet vaak aan twee verschil
lendekamers denken. Er is een mu
zikale kamer en die ligt naast de
verbale kamer. Daartussen zit een
raam. Vanuit de verbale kamer kun
je in de muzikale kamer kijken. Je
kunt zeggen: 'Kijk, daar zie ik dat
liggen en daar zie ik dit liggen',
maar je kunt er niet in. Alleen als je
muziek maakt, of echt ondergaat,
sta je in die muzikale kamer. Bij op
tredens dringt dat beeld zich ook
op. Tijdens de concerten doe ik de
aankondigingen. Ik merk dat die
nodig zijn, omdat bij sommige
mensen anders de aandacht ver-,
Bart Suèr
(op de
voorgrond):
Wat heel erg
bij Sfeq
hoort, is dat
iets funky
moet zijn,
viezig,
direct,
ongestileerd.
foto Frans
Schellekens
slapt. Alsof ik met de saxofoon niet
dat contact heb dat ik met woorden
heb. Als je het spelen onderbreekt
om even te praten, hebben mensen
het idee dat ze weer even in die ver
bale kamer zijn. Dat is kennelijk
geruststellend. Alsof we alleen sa
men zijn als we praten.
„Maar het gaat om het gevoel dat je
krijgt in die muzikale kamer.
Slaagt de muzikale communicatie,
dan staat de tijd even stil. Dat is
echt een geweldig gevoel van ver
lichting. Het heeft even geduurd
om te beseffen dat dat het is waar
voor we het allemaal doen."
Daarom heeft de muziek van Sfeq
alles met jazz te maken. Dat Sfeq
ook tal van invloeden ondergaat uit
andere muzikale genres, vindt Suèr
niet meer dan logisch. „Op de dj na
zijn we allemaal conservatorium
klanten. We zijn heel diep in de tra
ditie van de jazz gedoken. Dat is
een muziekvorm die je op acade
misch niveau kunt bestuderen.
Daarnaast zijn we kinderen van
onze eigen tijd. Charlie Parker was
al dood toen wij werden geboren.
Wij zijn opgegroeid met de Top 40.
Maar jazzmuzikanten hebben al
tijd een spiegel willen ophouden te
genover de jukebox. Charlie Par
ker en Miles Davis reageerden op
populaire muziek uit hun eigen
tijd. Vlak voor zijn dood maakte
Miles nog eigen interpretaties op
nummers van Prince en Cindy Lau-
per."
Waarheid
„Populaire muziek is altijd een we
zenlijk onderdeel van de jazz ge
weest. Ik heb moeite met het idee
dat jazz iets is voor de happy few,
een muziekstijl die als een raket de
ruimte in wordt geschoten en geen
binding meer heeft met de wereld,
alleen met zichzelf. Ik maak geen
onderscheid tussen de muziek van
Charlie Parker en James Brown,
tussen die van Ornette Coleman en
Stevie Wonder, of tussen die van
Prince en Anthony Braxton. Het
oude cliché dat er alleen goede en
slechte muziek bestaat, blijft een
waarheid van heb ik jou daar."
„Het ligt voor de hand dat ook de
wereldmuziek ons beïnvloedt. Ik
hoef hier in Amsterdam maar op
mij n fiets te springen en binnen een
half uur kom ik thuis met muziek
uit welk deel van de wex-eld dan
ook. Dat is een ongelofelijk besef.
In al die muziek zoeken wij naar
overeenkomsten. We willen het we
zen van muziek benaderen. Iri*elke
hoek van de wereld zie je dezelfde
elementen terugkeren. Melodie
bijvoorbeeld, is een universeel ele
ment. Zelfs vogeltjes fluiten melo
dieën. Ritme kom je ook overal te
gen. Maar harmonie niet. Dat is een
gekunsteld principe. Een Westerse
uitvinding, hoe prachtig dan ook.
Zo komen we tot een paar pijlers
waarop de muziek steunt. Aan de
ritmes van James Brown merk je
dat hij eigenlijk een Afrikaanse
muzikant is. Een Indiase percussi
onist kan klinken als een Ameri
kaanse jazzdrummer. Zo denken
wij daarover."
De leden van Sfeq voelen zich met
veel muzikanten verwant, maar
Suèr betwijfelt of hun muziek
makkelijk met die van anderen kan
worden vergeleken. „Er is meestal
verwantschap in het concept, in de
aanpak, maar nooit in het resul
taat, de output. We zijn geen kopi
eerapparaat. Over Miles Davis
bestaan hondex'd verschillende me
ningen. De één vindt de Miles van
die periode goed, de ander Miles
tussen het jaar zoveel en zoveel of
met dit of dat kwintet. Bij mij kan
Miles niets vei'keerd doen. Ik heb
bewondexfng voor de man Miles,
voor zijn verhaal, niet voor zijn
output in een bepaalde pei'iode. Hij
durfde zich te vernieuwen en dan
ging er wel eens iets xnis."
,Het is dezelfde reden dat Ajax veel
doelpunten tegen krijgt. Dat komt
omdat ze volgens een aanvallend
concept spelen. Die tegendoelpun
ten kunnen mij geen kloot schelen,
zolang ze zelf proberen doelpunten
te maken. Je moet kijken naar wat
iemand wel doet, niet naar wat ie
mand niet doet."
Ernst Jan Rozendaal
Sfeq is komende maanden zowel in als
buiten Nederland te beluisteren; een se
lectievan de concerten: 1 I mei Meander
Amsterdam, 16 mei SJU huis Utrecht, 8
juni Meander Amsterdam, 10 juli Be-
Leuvenissen Leuven (B), 1 aug Garden
of England Jazzfestival Londen, 16 aug
Racism Beat It Amsterdam.
Abessijnse Kronieken
van Moses Isegawa
Aldra Yoshimura
verdient vertaling
Gabriele d'Annunzio in
eau-de-vie
Dialecten stoeien
met namen
Ted van Lieshout,
kunstenaar voor
kinderen
Kunstgras: de
klank van rugby
Festival Cultui'eel
Gekleurd, met Ernst
Jansz, Ljoedmila
Oelitskaja, Sonia
Herman Dolz
