Vietnam
op drift
Saigon bouwt
in de hoogte
43
Natuurlijk zonder
cafeïne
Glastuinbouw op zee
Vermomde mannen in
de chatbox
Nieuwe vijand van de
slak
Skoda gaat op chic
Baldadige motor
Uitwaaien in een Porsche
zaterdag 4 april 1998
Begin jaren negentig, toen
Vietnam aan de grenzen de
communistische teugels liet vieren,
was het alsof een onvermoed paradijs
werd ontsloten. Buitenlandse
investeerders kregen visioenen van
een emerging market en in hun
kielzog zou zich dé toeristische
trekpleister van Zuidoost-Azië
ontwikkelen. De eerste verhalen uit
het beloofde land klonken opgetogen.
De oorlog, die vervloekte oorlog, leek
vergeten. Dat Vietnam als een
bezetene bouwt aan zijn toekomst is
voor wie door het land reist
onmiskenbaar, maar de euforie over
de wedergeboorte ebt weg. Als
economische tijger boezemt het land
nog te weinig gezag in en de groei van
het toerisme stagneert.
Zelf behang en
gordijnen ontwerpen
Huishoudelijke
apparaten met brains
Narcissen uit
grootmoeders tijd
Extra energie voor sporters
Overdemping is passé
Jonge kijk op uiterlijk
Dorp van Muong-volk in Hoa Binh
(Noord-Vietnam).
tekenen van een lange fascinerende ge
schiedenis, talloze prachtige pagodes en
oneindige landschappen van onvermoede
schoonheid, maar als de voormalige Ame
rikaanse ambassade in Saigon in zicht
komt veert iedereen pas echt op. Een de
solaat gebouw van een onwaarschijnlijke
lelijkheid, maar iedereen ziet weer de
beelden voor zich van 29 april 1975, de
laatste helikopters met Amerikanen die
schielijk het land ontvluchten voordat
Saigon definitief ten prooi valt aan het
communisme.
Gruweldaden
De tank die een dag later door de hekken
van het presidentieel paleis reed staat nu
te blinken in te paleistuin. In het Revolu
tiemuseum (ironisch genoeg oorspronke
lijk een Frans paleis) hangen foto's van de
strijd tegen de Fransen en de Amerikanen
en het Oorlogsmuseum toont - eenzijdig,
maar niet minder waar - misselijkmaken
de beelden van gruweldaden begaan door
GI's, mensen die monsters werden in
dienst van het vaderland. De ijzingwek
kende kruiptocht in de ellendig nauwe
tunnels van Cu Chi doet beseffen dat de
Amerikaanse tunnelratten geen schijn
van kans hadden tegen de Vietcong. Ner
gens ontbreken de souvenirshops met
voor echt versleten identificatieplaatjes
en Zippo's met inscriptie van gesneuvelde
Amerikanen: When I die bury me face
down, so the world can kiss my ass.
In Da Nang staat een groep luidruchtige
Vietnam-veteranen zelfverzekerd de
meegereisde horde journalisten te woord
terwijl ze op weg zijn naar Khe Sanh bij de
Gedemilitariseerde Zone, waar ze begin
'68 toch een vreselij k pak slaag kregen. De
oorlog is nog overal in Vietnam, zullen ze
zeggen als ze weer thuis zijn, maar het zijn
sporen van het verleden die het land voor
namelijk uit desinteresse of met commer
ciële motieven in stand houdt. Bij de muur
in Washington met de ruim 57.000 namen
van gevallenen zijn de trauma's nog dage
lijks zichtbaar, terwijl men in Vietnam,
waar drie milj oen mensen het leven lieten,
vooral vooruit kijkt. Kim Phuc, het naak
te meisje van het napalmbombardement
dat het Amerikaanse geweten wakker
schudde, heeft het de piloot van toen ver
geven. Met de grootmoedigste glimlach.
Toekomst
Reizen naar het verleden bieden het toe
risme in Vietnam te weinig toekomst. En
dat terwijl het heden zo boeiend is, met
die fascinerende spagaat tussen oude ide
alen en nieuwe begeerten. Vijf ochtenden
in de week staat voor het mausoleum in
Hanoi een rij van honderden meters met
mensen die - al dan niet vrijwillig - hun
eerbied komen betuigen aan Oom Ho, ter
wijl buiten het kapitalisme hoogtij viert.
In de steden heerst dag en nacht het helse
kabaal van de eindeloze stroom onbetaal
bare Honda's, terwijl de overgrote meer
derheid van de bevolking op het platte
land in stilte de strijd om het bestaan
voert. Een land vol tegenstellingen, die de
reiziger voortdurend in verwarring bren
gen en niet meer loslaten. Vietnam ver
dient meer dan een sentimental journey.
Rolf Bosboom
Verkeerschaos in Saigon.
nese zee goed toeven. Verder werkt de
langgerekte vorm van het land, die rond
reizen bijna onmogelijk maakt, niet mee
en gooit de financiële crisis in Zuidoost-
Azië roet in het eten. Vietnam heeft met de
dong een naar verhouding harde munt,
terwijl bijvoorbeeld Thailand met zijn
sterk gedevalueerde baht voor vakantie
gangers nu spotgoedkoop is.
De grootste zorg en misschien wel tragiek
fotografie Yoyce Banh/Rolf Bosboom
is dat slechts een te verwaarlozen percen
tage Vietnam-gangers nog eens terug
komt. Misschien wel doordat de reizigers
industrie nog altijd doordrenkt is van de
oorlog. Franse bezoekers trekken in gro
ten getale naar Dien Bien Phu, waar ze in
1954 hun Waterloo vonden. Anderen zoe
ken naar sporen van de werkelijkheid van
Apocalypse Now en Miss Saigon. Dagen
lang trekken ze door een land met zoveel
Het hervormingsproces Doi moi, dat in
1986 werd ingezet maar pas na het
wegvallen van de Sovjet-steun in een
stroomversnelling kwam, heeft Vietnam
onherkenbaar veranderd. Lenin mag dan
in de hoofdstad Hanoi nog steeds op zijn
voetstuk staan, de centraal geleide econo
mie heeft het veld geruimd voor een uit
bundige vrije markt met een overstelpend
aanbod van zelfs de modernste goederen.
Buitenlandse bedrijven hebben tot nu toe
samen bijna 32 miljard dollar in het land
geïnvesteerd en met enorme billboards in
de rijstvelden en lichtreclames laten ze
weten dat ze er zijn.
In Hoi An, het Volendam van Vietnam,
zijn Internet-winkeltjes de laatste trend,
in de steden geldt Eurocard Mastercard
als de nieuwste norm enin Saigon - de eni
ge echte naam van Ho Chi Minh City - is,
als keurmerk van de moderne beschaving,
zojuist de eerste Kentucky Fried Chicken
geopend.
Voor de finale van Tomorrow never dies,
de laatste Bond-film, reist 007 af naar
Saigon. Beelden van een Amerikaans
aandoende metropool vol wolkenkrab
bers vullen het doek.
Hollywood zet de wereld
weer eens naar zijn
hand', denk je ongelovig.
Totdat je zelf over Dong
Khoi loopt en ziet dat
hoogbouw in wording
steeds grotere schadu
wen over de bekendste
winkelstraat van de stad
werpt. Naast de Stads
schouwburg is het oude
Caravelle Hotel, waar
vandaan de oorlogsre
porters in '7 5 het ontluis
terende vertrek van de
Amerikanen versloegen,
overmeesterd door zijn
reusachtige opvolger. Op
het plein met het beeld
van Iran Hung Dao is het
Ramada Saigon Hotel,
met meer dan twintig
verdiepingen, bijna vol
tooid. Ernaast is de
bouw van alweer een ko
los begonnen. Niet lan
ger de Notre Dame, die
nu gezelschap krijgt van
de eerste Vietnamese
shopping mail Diamond
Plaza, maar het Saigon
Trade Center en het Citi-
bank-gebouw fungeren
als bakens voor ver
dwaalde toeristen. In Hanoi wordt aan
het Westmeer ook de ene luxueuze mega-
accommodatie na de andere geopend.
Masterplan
De bouwwoede is het gevolg van de klach
ten van de eerste vakantiegasten en za
kenlieden, die wezen op het tekort aan
kantoorruimte en hotels met meer dan
een of twee sterren, en gebaseerd op de te
optimistische groeicijfers.
Nadat tussen 1990 en 1994 het aantal bui
tenlandse gasten van nihil tot een miljoen
was gestegen, legde de Vietnamese rege
ring in het toeristisch masterplan 1995-
2010 de lat hoog: 3,5 miljoen toeristen in
2000 en 9 miljoen in 2010. Na drie jaar
blijkt dat een onmogelijke missie te zijn.
Het aantal toeristen groeit nog wel (1,3
miljoen in 1995,1,6 miljoen 1996,1,7 mil-
j oen in 19 9 7) maar veel perspectief lijkt er
niet in te zitten. Saigon, waar alles het
eerste gebeurt, zag vorig jaar het aantal
vakantiegangers zelfs al dalen. De KLM is
vorige week na vier j aar gestopt met de di
recte vluchten van Amsterdam naar Ho
Chi Minh City, wegens onvoldoende ren
dement.
Leegstand
De gevolgen van het stagnerende toeris
me en de haperende economie - de buiten
landse investeringen zijn vorig jaar
dramatisch gedaald - blijven niet uit.
Tienduizenden vierkante meters aan
nieuwe kantoren staan leeg, waardoor de
huurprijzen in bijvoorbeeld Hanoi met
een kwart zijn gedaald. In Saigon is naast
het roemruchte Hotel Continental de
bouw van het Park Hyatt-hotel na acht
etages stilgelegd. Het zachtroze Marriott
Hotel, 130 kamers met uitzicht op de Sai-
gon-rivier, is al wel gereed, maar de
bouwschutting van golfplaten blijft er
omheen staan omdat leegstand nog altijd
minder kostbaar is dan exploitatie voor
een handjevol hotelgasten. Reizen in dit
land op drift is ook nog steeds niet een
voudig. Een auto besturen is verboden -
en ook niet aan te raden gezien het soms
krankzinnige verkeer waarin men links
voorsorteert om rechts af te slaan - en om
er zelf op uit te kunnen trekken moet je
eep auto met chauffeur huren of je wagen
aan de onberekenbare bussen. Voor de
grote afstanden rijdt de Herenigingsex
pres dagelijks in bedaard tempo over een
enltelspoor tussen Saigon en Hanoi, een
reis van twee etmalen. Sneller zijn de bin
nenlandse vluchten van Vietnam Airli
nes, al is het avontuurlijke eraf nu de
maatschappij de bedenkelijke Tupolevs
en Yakovlevs heeft vervangen door een
gloednieuwe vloot met vooral Airbussen.
Wie helemaal af wil zijn van het eindeloze
Phuoc Kien-tempel in Hoi An (Centraal-Vietnam).
Hoogbouw in Saigon.
Markt in Hue (Centraal-Vietnam).
geregel en alle ergernissen van dien of ge
woon geen tijd en energie wenst te ver
spillen kan kiezen uit de georganiseerde
reizen die een groeiend aantal organisa
ties aanbieden. Groepen vakantiegangers
hebben de voorkeur van de Vietnamese
regering, omdat die goed in de gaten zijn
te houden en meestal meer te besteden
hebben dan rugzakkers. Al die groepen
bezoeken nagenoeg dezelfde beziens
waardigheden, volgen dezelfde routes en
houden onderweg halt bij dezelfde pleis
terplaatsen. En overal zijn ze een gemak
kelijke prooi voor de ambulante handel,
verkopers die elk jaar talrijker en vast
houdender worden en samen met ver
minkte bedelaars zwermen rond de melk
koe die toerist heet.
Sprookje
In de sprookjesbaai van Ha Long komen
talloze vissersfamilies met hun sampans
langszij om kreeft, krab en koralen aan de
man brengen. In Saigon weten cyclorij-
ders het beste adres voor massage en meer.
Op de top van de Wolkenpas bij Da Nang
hebben kinderen The Quiet Americanv an
Graham Greene, tijger
balsem en Wilhelmina-
rijksdaalders in de aan
bieding en strijken listig
met flesjes ijskoud water
over je bezwete arm.
„One dollar, very cheap."
Wie echt niets te verko
pen heeft zwerft over
straat met een oude
weegschaal, waar je voor
een habbekrats op mag
staan.
Alles heeft zijn prijs in
Vietnam en voor toeris
ten ligt die hoger dan
voor de eigen inwoners.
Een bezoek aan de Ver
boden Paarse Stad in
Hue, met de keizerlijke
gebouwen die voor het
grootste deel zijn wegge
vaagd door het oorlogs
geweld, kost buitenlan
ders het elfvoudige van
de entree voor autochto
nen. Maar het is goed om
te zien dat de restauratie
goed op gang is geko
men, zodat het geld ten
minste ergens goed voor
is. Op het dakterras van
het decadente Rexhotel
in Saigon, bekend om
zijn hondse bediening,
drink j e voor zeven gulden een blikj e 3 3 3 -
bier, wetend dat de gemiddelde Vietna
mees daar drie dagen voor moet werken.
Hotels wagen soms prijzen met het idee
dat de westerse portemonnee nooit leeg
raakt. Honderd dollar voor een nachtje in
een beetje behoorlijk onderkomen in een
stad is niet ongebruikelijk.
Het is een van de redenen waarom Viet
nam nog niet de toeristische trekpleister
is die het zo graag wil zijn, samen met de
ondanks alle inspanningen nog gebrekki
ge infrastructuur en het tekort aan ge
schikt hotelpersoneel, goede gidsen en
bekwame managers. Vietnam is door de
beperkte ontspanningsmogelijkheden
ook nog geen land voor een luiervakantie,
al is het op de paradijselijke stranden van
Nha Trang en Da Nang aan de Zuid-Chi-
