Een haveearts is altijd in touw
scheep vaartkringen
PZC
reportage
26
Zeevarenden in
de ziekenboeg
zaterdag 4 april 1998
1\ VJ L/ 11 1YJLJ_/ 1V1 J_/ 1 V U
FOTOGRAFIE
De kakkerlakken leggen het af,
maar nog steeds kan het op
veel schepen een behoorlijke bende
zijn. Henk Veldhuizen weet er alles
van. Als havenarts heeft hij al een
kwart eeuw een drijvende praktijk.
„In de keukens kun je maar beter
niet kijken."
De aanhoudende regen druipt onafge
broken over de kade in een mistroos
tig niemandsland. Havenarts Henk Veld
huizen stuurt zijn auto behoedzaam langs
de hijskranen, containers en grauwe ber
gen afgeleverde ijzererts - op weg naar de
Daghild in de verte. Pas aan boord van het
Filippijnse vrachtschip valt voor het eerst
in het apocalyptische landschap enig le
ven te bespeuren: wanneer Veldhuizen het
kantoor binnenstapt, blijkt dat gezellig
gevuld met bemanningsleden. Twee van
hen hebben lichamelijke klachten. De rest
blijft geïnteresseerd staan toekijken hoe
de 5 5 -j arige dokter uit Rozenburg hen on
derzoekt.
Zo gaat het vaak. Als arts voor zeelieden
die Europoort en de Maasvlakte aandoen,
is Veldhuizen wel wat gewend. Lang niet
altijd is er een aparte onderzoekskamer
ingericht waar de privacy van de patiënt
wordt gewaarborgd. Ook op de Daghild
wordt de diagnose in het bijzijn van ande
ren gesteld. Nu gaat het weliswaar niet
om erg intieme problemen - de twee heb
ben last van hun oren, respectievelijk hun
ogen - maar toch. De Aziatische kapitein
zit aan een lange tafel in zijn papieren te
snuffelen, terwijl hi j met een scheef oog de
boel in de gaten houdt. Een ander serveert
koffie. Veldhuizen begint ondertussen on
verstoorbaar een oor te controleren. „We
nemen 'm mee", zegt hij over de bijbeho
rende patiënt. „Want er zit iets vast."
Veldhuizen behoort tot het handjevol art
sen dat actief is in het uitgestrekte haven
gebied rond Rotterdam. Al vijfentwintig
jaar gaat hij de schepen af, en steeds weer
is het een kwestie van improviseren. Met
de Daghild, een kolossale vrachtvaarder
vol ertsvalt dat nog mee, omdat de dokter
er al vaker is geweest. Ook de Filippi j n die
meegaat naar Rozenburg blijkt geen on
bekende. „De laatste keer dat hij in Ne
derland was, is hij bij mij in de praktijk
geweest. Waarschijnlijk is er sprake van
een doofheid die door het wex-k aan boord
is ontstaan."
De vorige dag was de arts van de komst
van het schip op de hoogte gesteld; twee
tuaties eerst nog een tijdje aanzien. Pro
beer dit middeltje eens, kan de dokter
zeggen, en kom over een paar dagen maar
weer terug. Met een zeeman is dat niet
mogelijk. Die is zo vertrokken, op weg
naar weer een andere haven. Dat betekent
dat de diagnose en de aanpak in één keer
goed moeten zijn. Beter iets te veel medi
cijnen dan te weinig.
Het kan gebeuren dat een bemanningslid
moet worden opgenomen in een zieken
huis. Zo'n boodschap is niet altijd even
eenvoudig over te brengen. De sociale
voorzieningen zijn nu eenmaal niet voor
elke opvarende even goed geregeld. Wie
uit India, Pakistan, de Filippijnen of een
ander arm land komt, zou, bij een noodge
dwongen vertrek van boord, best eens zijn
baan kunnen verliezen. Slecht of niet-
verzekerde maatschappijen kunnen
eveneens moeilijk doen.
Als zijn advies niet wordt opgevolgd, kan
de dokter de havenautoriteiten om maat
regelen vragen. Het schip krijgt dan geen
toestemming om uit te varen. Vaak is het
al genoeg als Veldhuizen de kapitein van
het betreffende vaartuig op diens verant
woordelijkheden wijst. Helemaal lastig
kan het worden wanneer sprake is van al
cohol of drugs. Van scheepsagenten en re
ders komen geregeld opdrachten binnen
hier onderzoek naar te doen. Een immen
se klus, vertelt Veldhuizen. Koste wat kost
moet worden verhinderd dat gebruikers
een test beïnvloeden door hun urine met
water te verdunnen; op die manier zouden
immers de meeste sporen kunnen ver
dwijnen. Alle kranen worden daarom
eerst dichtgeplakt. Ook kan niemand wa
ter uit een toiletpot nemen, aangezien
daarin een blauwe kleurstof wordt ge
daan.
Peertje
De truc met het peertje hoeft evenmin
worden geprobeerd. Het peertje? De dok
ter knikt: het blijkt het ballonnetje dat
sommigen nog wel eens willen vullen met
de urine van een ander. Ze stoppen het
weg onder de kleding en knijpen het voor
zichtig in elkaar wanneer het verzoek
komt tot plassen. Een handig verstopt
slangetje zorgt ervoor dat het net echt is
allemaal.
Ja, de vindingrijkheid is groot. De straf
fen die reders uitvaardigen op het gebruik
van alcohol en drugs zijn dan ook niet
mals. Wie wordt betrapt, kan verdwijnen.
„Het is voor de veiligheid aan boord. Je
moet je realiseren wat er allemaal zou
kunnen gebeuren, een tanker kan een
enorme bom zijn. We hadden een keer ie
mand dié het presteerde om overdag pep
te slikken om actief te blijven. En 's
avonds nam hij weer een middel om te
kunnen slapen. Die mensen zijn op den
duur niet toerekeningsvatbaar meer."
Danny Verbaan
hand er niet meer voor om. Ook al betreft
het soms zaken die geheel onverwachts
uit de lucht kunnen vallen. „De scheep
vaart gaat altijd door", weet hij. „Zeven
dagen per week, vierentwintig uur per
dag. Sinds 1 januari proberen mijn vrouw
en ik elke zondag naar de kerk te gaan. En
vanaf morgen ben ik een week op vakan
tie. Dat zijn de enige zekerheden die ik
heb."
Touwladder
De luxueuze personenauto wordt ergens
op een van de kades geparkeerd. Het re
gent en in geen velden of wegen is een le
vend wezen te bekennen. De dokter en
zijn verpleegster zitten er niet mee. Ze lo
pen de steiger af, op weg naar de Captain
George II. Het is een makkie dit keer: een
lange trap maakt het mogelijk aan boord
te komen zonder al te veel capriolen te
hoeven uithalen.
Zo gaat het niet altijd. Veldhuizen vloog
mee met helikopters en griezelt nog gere
geld bij de gedachte aan de keren dat hij
op een of andere stellage moest gaan
staan, om zich door een hijskraan naar
een offshore-platform op twintig meter
hoogte te laten takelen. Het enige dat hij
kon, was zich goed vasthouden en vooral
niet aan de risico's denken.
Veldhuizen voelt zich een tevreden man.
„Ik vind dit werk spannend. Het is afwis
selend, ik vind het fijn met mensen uit an
dere landen om te gaan en het beschermt
je tegen het bum out-probleem. Je weet
nooit wat de volgende dag zal brengen
Kakkerlakken
Scheepsarts Veldhuizen aan het werk.
van de vierendertig zeelieden wilden
graag worden nagekeken, of Veldhuizen
kans zou zien even langs te wippen. Geen
probleem.
Het bezoek valt bovendien goed te combi
neren met een vraag van de Captain Geor
ge II, een vrachtvaarder die onder Cyprio
tische vlag vaart en gevuld is met graan;
de reder of de verantwoordelijke agent
acht het nodig dat vijf mensen tegen cho
lera worden gevaccineerd. „Ze staan te
trappelen van ongeduld", kan Veldhuizen
van tevoren vast aankondigen. „De
bemanning heeft weken op zee gezeten en
wil passagieren. Ze willen naar de dames
toe, of naar de winkels - want ook dat
komt voor, hoor."
Alle reden, lijkt het, om haast te maken,
maar dokter Veldhuizen laat zich niet op
jagen. Aangezien het geen noodsituatie
betreft, besluit hij eerst zijn normale
spreekuur in zijn woning in Rozenburg te
houden. Er is daarna ook tijd voor een
kopje koffie. Zelfs kan nog het betalings-
beleid van zijn cliëntèle worden doorge
nomen. Het is altijd weer afwachten of in
derdaad het verschuldigde bedrag wordt
overgemaakt, begint Veldhuizen te ver
tellen. „Rederijen gaan wel eens failliet.
Ook hebben we boten gehad die wegens
wanbetaling aan anderen aan de ketting
lagen. Dan zeg je niet dat je die mensen
geen medische zorg geeft. It's all in the
game, ook al ben ik heus niet van plan om
elke dag aan dit soort liefdadigheid te
doen."
Even later verdwijnt dan toch eindelijk de
dokterstas in de kofferbak. Verpleegster
foto Harry Verkuylen
Carla van den Berg stapt achterin in de
auto, waarna een rit volgt naar een rom
melige kade op een vrijwel verlaten ha
venterrein.
Kerk
Het is een druk leven dat de vijftiger leidt.
Behalve zijn werk op het water heeft hij
nog een vaste praktij k van 2 7 5 0 personen
Een andere arts, drie assistentes en zijn
echtgenote helpen volop mee de boel
draaiende te houden. Veel zeelieden laten
zich per taxi bij hen afzetten. Maagklach
ten en letsel staan bovenaan in de top 10
van aandoeningen. Iets lager genoteerd
zijn de geslachtsziekten, want condooms
zijn verre van populair, in tegenstelling
tot het prostitutiebezoek.
Veldhuizen en zijn collega's draaien hun
Met dat avontuurlijke valt het op de Cap
tain George II wat tegen. Net als met de
verwachte behoefte bij de Griekse, Oe
kraïense en Indiase bemanning om zo snel
mogelijk de bloemetjes buiten te gaan
zetten. Ongeïnteresseerd komen ze zich
één voor één melden. Carla van den Berg
neemt het injecteren voor haar rekening,
Henk Veldhuizen nipt aan een kopje kof
fie en kijkt tevreden in het rond. De hut
die zolang als spreekkamer dient, is
schoon en opgeruimd. Dat is weieens an
ders, ofschoon het hem opvalt dat hij
steeds minder zeevarende kakkerlakken
tegen het lijf loopt. Toch blijft hygiëne een
zorgenkind. „In de kajuiten van schepen
uit met name Oekraïne en de ontwikke
lingslanden is het een ontzettende puin
hoop. Het interesseert die mensen gewoon
niet. En in de keuken kun je maar beter al
helemaal niet rondkijken."
Ook anderszins is het werk niet met dat
van zijn vaste praktijk te vergelijken. In
Rozenburg kan Veldhuizen bepaalde si
