Afscheid
van een
dansbuffo
Endemols Titanic verovert Broadway
Laatste optreden
Jacco van Renesse
kunst cultuur vrijdag 13 maart 1998 24
Erna Sassen
speelt een
rebelse meid
Een moeder van 36 die een meisje van
twaalf speelt. Het was even wennen
voor actrice Erna Sassen. Toch merkje
op de planken niets van dat grote
leeftijdsverschil. „Je hobbelt van de een
naar de ander ze hebben steeds het
beste met je voor en hopen dat ik
positief verander maar ik heb die
etterbakken heel goed door", zingt ze
fel. Erna Sassen is Gilly, het rebelse
pleegkind dat de hoofdrol speelt in de
naar haar vernoemde
familievoorstelling. „Gilly is boos. Ze
gedraagt zich onmogelijk en wil maar
één ding: terug naar haar moeder", legt
Sassen uit.
Een theatervoorstelling met een
boodschap. Al valt er ook best
wat te lachen. „Ik houd van voor
stellingen met een maatschappe
lijk thema", vertelt Sassen. „Dan
heb je tenminste iets te vertellen."
Ze noemt het toeval dat ze in Gilly
speelt. Regisseur BruunKuijt, met
wie ze in het verleden al eens een
Cabaret-voorstelling speelde,
vroeg haar voor deze rol. „Ikheb in
het verleden in ad hoc-groepen ge
speeld. Soms was ik blij als het
voorbij was. Je bent dag en nacht
bezig met mensen die je niet zelf
hebt uitgezocht. Dan is het soms
een hele klus. Deze groep is echt
heel leuk. Het klikt onderling."
De afgelopen twee jaar stond ze
niet op de planken. „Ik hoefde niet
zo nodig. Ik heb er bewust voor ge
kozen om thuis te blijven nadat
mijn zoon was geboren. Ik wil hem
zien opgroeien. In die twee jaar
heb ik het theater helemaal niet
gemist. Maar ja, er moet toch
brood op de plank komen. En
Bruun kwam met een hele leuke
rol."
Gilly vertelt het verhaal van een
pleegkind dat na omzwervingen
bij verschillende pleeggezinnen
terecht komt bij mevrouw Trotter.
De 12-jarige Gilly heeft een hekel
aan mensen die het beste met haar
voor hebben. Ook op het nieuwe
opvangadres dreigt het mis te
gaan. Maar de liefdevolle aanpak
van mevrouw Trotter zorgt voor
een kentering in het gedrag van de
opstandige Gilly.
Driftkikker
„Ze is een rebelse meid", zegt Erna
Sassen over haar toneelkarakter.
„Maar toch blijft ze een kind. Wat
me aanspreekt in haar is de recht
streekse manier van reageren.
Verder doet ze er alles aan om haar
verdriet te verbergen. Daar her
ken ik wel iets van mijzelf in. Ik
was als kind ook stoer, wilde mijn
emoties ook niet aan de buitenwe
reld laten zien. Ik ben een driftkik
ker, net als Gilly. Het is leuk om die
kant uit mijn jeugd nu op toneel te
kunnen botvieren. Dat kwaaie
moest ik vroeger inhouden, omdat
het thuis niet werd getolereerd. Er
liepen meer mensen rond waar
mee je rekening had te houden.
Met al die herinneringen kan ik nu
wat doen. Dat maakt van Gilly één
van de leukste rollen die ik tot nu
toe gespeeld heb."
De voorstelling is opgezet in sa
menwerking met de Federatie
Pleegzorg. Die wil zo meer belang
stelling kweken voor haar werk.
Jaarlijks zoekt de federatie voor
veertienduizend kinderen voor
korte of lange tijd een opvang
adres. Er is echter een chronisch
tekort aan pleeggezinnen. Het
aantal ouders dat informatie over
de pleegzorg aanvraagt, bevindt
zich op een historisch dieptepunt.
„Een vriend van mij had een ge
zinshuis", vertelt Erna Sassen
over haar ervaringen met de
pleegzorg. „Hij had voortdurend
vier pleegkinderen in zijn gezin.
Tijdens de voorbereidingen voor
deze productie heb ik ook gepraat
met mensen uit de pleegzorg. Ik
kwam heel aardige mensen tegen;
het is leuk om te zien dat zulke
mensen nog bestaan."
„Ik denk datje als pleegouder heel
veel tij d en energie in je gezin moet
steken. Soms mislukt het en dat
kost veel pijn en verdriet. Ik vind
het geweldig dat er mensen zijn
die het doen. Ik zou het zelf op dit
moment niet aandurven. Mis
schien wel als ik ouder ben en mijn
kinderen volwassen zijn. Ik weet
niet of ik het geduld kan opbren
gen. Je moet als pleegouder vaak
met weinig resultaat tevreden
zijn. Ik denk dat ik gauw zou gaan
twijfelen aan mezelf."
„Tijdens de voorbereidingen zei
een pleegkind: het belangrijkste is
dat j e ergens komt waar j e gewoon
je eigen plek hebt en dat mensen je
met rust laten. Dat soort basale
dingen zijn heel belangrijk voor
een kind. Als er een soort van rela
tie komt met de pleegouders, moet
die vanzelf komen. Je leunt dat niet
gaan pushen."
Martin Hermens
Theater: Gilly, woensdag 25 maart
Prins van Oranje Goes, vrijdag 22 mei
Zuidlandtheater Terneuzen.
Jacco van Renesse zet een punt achter zijn
theatercarrière. Welk genre heeft hij niet beoefend? Om
nog maar te zwijgen van zijn bijdragen aan radio en
televisie. Een man met grote vakkennis. Zondag wordt hij
uitgeluid door zijn collega's, zijn vrienden van de
Hoofdstad Operette waar hij sinds 1974 als solist in vaste
dienst is geweest en door veel vrienden en bekenden uit zijn
woonplaats Enkhuizen. Jacco van Renesse, een pionier
van de Nederlandse musical, de laatste ster van de
Nederlandse operette. Een gedwongen afscheid, maar hij
heeft zich er mee verzoend.
De zon speelt door zijn woning
in een Enkhuizer nieuw
bouwwijk. In West-Friesland is
zijn geboortedorp Noordwelle op
Schouwen-Duiveland ver weg.
Maar de herinneringen aan vroe
ger bloeien. „Prachtig toch, af
scheid nemen met 'Die Fleder-
maus' van Johann Strauss? In de
Amsterdamse Stadsschouwburg.
Op het toneel waar ik als leerling
aan de dansopleiding van de Ne
derlandse Opera ooit ben begon
nen. Armoede was dat. Om te kun
nen leven werkte ik in een ij ssalon,
want een kind uit een Zeeuws ge
zin dat naar het theater wilde: dat
kon vroeger niet. Maar toen ik veel
later voor de radio de Kurhaus-
concerten presenteerde, heb ik
mijn vader eens meegenomen. Er
kwam toen iemand naar me toe die
zei dat ze zo'n gróte fgn van mij
was. Ja, zei mijn vader daarop.
Maar ik ben zijn gróótste."
Acteren leerde hij bij Elise Hoo-
mans, zingen van Coby Riemers-
ma. Het kwam hem te pas toen hij
in 1958 bij het ABC-cabaret van
Wim Kan en Corry Vonk kwam.
„Je ziet: ik ging met kleine stapjes
vooruit. Datishetbeste. Ik wil niet
klinken als een oude man, maar je
hoort zo vaak jongelui die de
'Soundmixshow' hebben gewon
nen en dan een paar hitjes hebben
gehad, praten over hun carrière.
'Wat voor carrière?', denk ik dan."
Hij speelde toneel met Andrea
Domburg, zong in de musical 'Oh
Venus' van Harry Bannink en
Guus Vleugel, stond met Hedy
d'Ancon'a in een Amsterdams stu
dentencabaret en werd door Al
bert Mol samen met Jenny Arean
op televisie gebracht met een reeks
van selecties uit Amerikaanse mu
sicals. Met zo veel succes dat Har
ry de Groot en Willy van Hemert
hen een aantal televisiemusicals
op het lijf schreven. „En wat een
impact... Je had toen nog maar een
televisiezender."
Jasperina
mij daarna hebben voor 'Promi
ses, Promises'. Maar ik kon niet
goed opschieten met producent
René Sleeswijk en toen kreeg Ge
rard Cox die rol. Had ik die rol wél
gehad, dan zou ik misschien nog
steeds in musicals hebben ge
speeld. Ik was dan niet bij de Ko
ninklijke Opera van Gent en de
Hoofdstad Operette terecht geko
men."
„De musical, de laatste tijd zitten
ze vol helikopters en vliegtuigen.
Miss Saigon? Geef mij maar een
mooie 'Madame Butterfly'. Wat
zou het mooi zijn om weer eens een
'Oklahoma', 'Carousel' of 'Me And
My Girl' te spelen met echte zan
gers, zoals ze door de makers zijn
bedoeld. Dus zonder microfoons.
Net als bij de operette."
Dus kom niet bij hem aan met de
nigrerende opmerkingen over de
operette. „Het is volwaardig mu
ziektheater en de mensen moeten
zelf maar uitmaken of ze er naar
toe willen. Natuurlijk haalt de
Hoofdstad Operette 2050, al is het
j ammer dat het repertoire van gro
te operettes beperkt is. Moderni
seren? Zeker, maar je moet geen
'Lustige Witwe' brengen waarbij
de hakenkruizen naar beneden
komen. Toch vragen de mensen
mij regelmatig naar die voorstel
lingen met die schitterende Ween-
se kostuums. Maar ja, de kosten."
Shaffy
In 'Sweet Charity' was hij Oscar,
de tegenspeler van Jasperina de
Jong. De show werd een succes.
„De regisseur Fred Hebert wilde
Het einde van Jacco's carrière
komt gedwongen. Te snel, te on
verwacht. Voor het theaterseizoen
1995/1996 werd hij gevraagd voor
de hoofdrol naast Ramses Shaffy
in de musical 'La Cage Aux Fol
ies'. De Hoofdstad Operette leen
de hem uit. „Geweldig gebaar van
directeur Jaap Montagne. Voor
mij was het de kans om nog eens in
een grote musical te staan en voor
hem publiciteit voor de Hoofdstad
Operette."
„Nooit heb ik zo'n hectische repe
titieperiode meegemaakt." Jacco
vertelt hoe een paar weken voor de
première Shaffy wegens zijn ge
zondheid moest afhaken. En dat
bij de première de show bij lange
na niet klaar bleek te zijn. Toch
speelde Jacco daar als de traves-
foto Roland de Bruin
wel noemen: Sigismund in 'lm
Weissen Rössl', een vervelend ko
misch mannetje.
Met het vertrek van Jacco van Re
nesse eindigt een stukj e theaterge
schiedenis. Ernst Daniël Smid,
ooit collega bij de Hoofdstad Ope
rette, noemde hem de laatste der
dansbuffo's.
„Die heb je inderdaad niet meer.
Zo'n lichte operetterol, waarin het
hele theatervak aan bod komt. Al
les wat ik ooit heb gedaan kon ik
daarin gebruiken: ballet, cabaret,
het entertainersvak dat ik aan
boord van cruiseschepen heb ge
leerd: alles. Daarom is ouder wor
den in mijn vak nooit een pro
bleem geweest. Altijd was er wel
een rol die bij mij paste.
De rol van de oude dronken cipier
Froschin 'Die Fledermaus', waar
voor de Hoofdstad Operette hem
vorig jaar in gedachten had, zou
hem goed hebben gepast. „Jam
mer. Ik ben wel naar de première
geweest, al heeft me dat enorm
veel moeite gekost. Maar ik moest
er doorheen, ik moest aanvaarden
dat ik het niet meer kon. Een
kwestie van materiaalmoeheid,
lege batterijen. Ik kan niet meer
tegen de stress. De angst dat je
geen stem hebt of dat een opko
mende hoofdpijn niet op tijd weg
zal zijn."
„Dit afscheid. Ik wilde eerst niet.
Maar nu het op me afkomt voel ik
me na die stilte eventjes weer be
roemd. Heerlijk. Gelukkig heb ik
mijn radioprogramma nog. En wie
weet dat ik later, als ik 65 ben toch
nog eens.... Maar denk erom, ik
verbeeld me niets. Wie kent Elise
Hoomans nu nog, of Coby Rie-
mersma? Dus wie zal mij straks
nog kennen? Ik zal hooguit nog
wat voortleven in een paar artike
len en dat was het het dan.
Hans Visser
De afscheidsvoorstelling van Jacco
van Renesse is zondag om 14 uur in de
Stadsschouwburg in Amsterdam (tel.:
020-6242311). Jacco van Renesse pre
senteert elke zaterdag voor de AVRO
het programma 'Jacco's keus', Radio 4.
16.00 uur: fragmenten uit de wereld
van opera, operette en musical.
Jacco van Renesse: Een kwestie van materiaalmoeheid, lege batterijen.
Jacco van Renesse in La Cage aux Folies. foto's Stardust
tiet Zaza misschien wel de rol van
zijn leven.
Een rol waarin Shireen Strooker
hem de ruimte gaf om humor en
tragiek op een bewonderenswaar
dige manier te combineren. „Heel
anders dan bij sommige operette
regisseurs, die je vaak een bepaald
stramien laten volgen." De jaren
ervaring bij de Haagse Comedie
verloochenden zich niet. „Na de
laatste voorstelling hoorde ik dat
erbij het 'Ik ben wie ik ben' enorm
veel mensen met zakdoeken in de
weer zijn geweest."
Maar wat een zware rol ook. Niet
alleen fysiek, met het dragen van
soms twintig kilo zware jurken,
terwijl hij balanceerde op hoge
hakken. „Wat had ik een medelij
den met mijn kleedster. En wat
was het soms gênant je in zo'n jurk
te moeten hijsen als de brand
wacht achter de coulissen toe
keek."
Ook geestelijk was het hard wer
ken, zeven voorstellingen per
week. „En dan zeiden ze toen dat
Julie Andrews, die net zo oud is,
hetzelfde in 'Victor Victoria' deed.
Maar zij woonde op tien minuten
van het theater. Want wat moesten
we reizen. Eerst deed ik alles al
leen met de auto, maar later toen
het te zwaar werd ging ik met de
auto naar Amsterdam en dan met
de bus van het gezelschap mee,
ook naar België. Ik liep af en toe te
trillen op mijn benen. Als ik de
trap op ging moest ik memet beide
handen vasthouden. En dan dat
transpireren, koud zweet."
„Na de tournee had ik drie weken
vakantie. Daarna begon ik bij de
Hoofdstad Operette aan de repeti
ties voor 'Viktoria und ihr Husar',
ik zou Cunlight doen, een hoofd
rol. Maar het ging niet, ik moest
naar huis. Wist niet wat ik had en
wilde ook niet aanvaarden dat er
iets zou zijn. Ben naar het zieken
huis gebracht, onderzocht, niets
gevonden. Ik was zwaar over
spannen."
„Anderhalf jaar heb ik nodig ge
had om op te knappen. Ik voel me
nu goed, maar de bedrijfsarts
heeft me afgeraden weer te gaan
werken. Ik zou wel weer een twee,
drie voorstellingen per week kun
nen doen, maar hij garandeert me
niet dat ik het seizoen kan volma
ken. Stoppen dus. Dat is hard,
maar hij vertelde me ook dat er
mensen zijn die dat twintig jaar
eerder hebben. Toch had ik 'La
Cage Aux Folies' nooit willen mis
sen."
De mooiste rol van zijn leven? „Ik
heb zo veel rollen gespeeld die al
lemaal een bijzonder facet had
den. Daarom heb ik niet het gevoel
dat ik een rol heb gemist, al heb ik
natuurlijk wel altijd ambities ge
had. De vervelendste rol kan ik je
Erna Sassen
Vergeleken met de
vierhonderd miljoen gulden
voor de gelijknamige film valt de
investering van negentien
miljoen gulden voor de musical
Titanic een beetje in het niet.
Maar het succes van de mede door
Endemol geproduceerde
theaterproductie doet niet onder
voor dat van de film van James
Cameron. Titanic behoort samen
met 'The lion king' en 'Rent' tot de
absolute toppers van Broadway
op dit moment.
De verwachtingen zijn uiter
mate optimistisch. Robin de
Levita, de rechterhand van Joop
van den Ende in New York, schat
in dat de musical Titanic met
fraaie muziek van Maury Yeston
minimaal drie jaar op Broadway
te zien blijft. Hij baseert zich
daarbij op de voorverkoop van de
toegangskaarten. „Het is uniek
wat er gebeurt:", aldus De Levita.
„De kaartverkoop loopt als een
trein. Sinds de première zijn we
alleen maar gegroeid. Dat komt
slechts zelden voorin New York."
„Het succes van de film 'Titanic'
is, voor zover we dat kunnen na
gaan, niet zo veel van invloed op
de kaartverkoop. Maar het helpt
wel. Er bestaat een natuurlijke
belangstelling voor dit verhaal.
De titel werkt dan ook enorm in
ons voordeel. En hoe langer de
voorstelling draait, hoe meer we
onderdeel zijn van New York. De
toekomst ziet er dan ook roos
kleurig uit. Alles wijst in de rich
ting van een lange looptijd, mis
schien wel net zo lang als 'Les
misérables' en 'The phantom of
the opera'."
Toch zag het er een jaar geleden
minder optimistisch uit.
„Een musical maken over
de scheepsramp met Tita
nic in 1912 is vragen om
moeilijkheden", erkent De
Levita. „Het had de groot
ste ramp, de meest komi
sche flop in de theaterge
schiedenis kunnen zijn. Er
zijn twee valkuilen: ieder
een weet hoe het verhaal af
loopt, en daarbij kun je niet
zingend en dansend ten on
der gaan. Wij hebben er
voor gekozen om zo dicht
mogelijk bij het oorspron
kelijke verhaal te blijven en
een aantal sleutelfiguren te
volgen. Dat verhaal hebben
we geprobeerd op een artis
tieke manier te vertellen.
Doeltreffend
meeste belangrijke theater-
landen om de musical te mo
gen produceren. Een groep
investeerders in Duitsland
wil zelfs een theater bouwen
speciaal voor deze voorstel
ling. In Nederland is "lita
nie één van de serieuze kan
didaten om 'Miss Saigon' op
te volgen in het Circusthea
ter."
„Deze musical is het groot
ste succes wat ik ooit heb
meegemaakt en heeft mij
mijn eerste Tony Award op
geleverd. Het was keihard
werken en veel tegenslagen
zien te overkomen. Tegen de
stroom in is het toch een suc
ces geworden. Je weet nooit
hoe lang zo'n show kan blij
ven draaien. Op een bepaald
moment neemt de publieke
belangstelling af. Je weet
nooit wanneer en waarom.
„Als producent was Ende
mol. al een. aardig eind op
weg hier in New York. Zo'n
hit helpt natuurlijk wel. We
behoren tot het groepje van
vier, hooguit vijf producen
ten die ervaring hebben in
het produceren van musi
cals. Er is hier een grote be
hoefte aan die ervaring en
know-how We hebben vier pro
jecten in voorbereiding. Daar
mag best een mislukkig tussen
zitten, zolang je de industrie
maar professioneel blijft benade
ren."
Martin Hermens
M'usical Titanic - Scnpt: Peter Stone.
Muziek en liedteksten: Maury Yeston.
Regie: Richard Jones. Te zien in het
Lunt-Fontane Theatre in New York.
„De film van James Came
ron heeft een heel andere
benadering. Die legt de na
druk op een liefdesrelatie.
Dat vind ik persoonlijk een
tekortkoming van de film,
want over de details van de
fatale reis kom je maar wei
nig te weten, Toch is het een
voorspelbare en doeltref
fende manier om je verhaal
te vertellen. Maar zou je
zo'n liefdesrelatie op toneel ge
bruiken, dan wordt het al gauw
ontzettend melodramatisch."
„Wij zijn erin geslaagd een geraf
fineerde musical te maken die op
een bijna humoristische manier
bezig is met het zinken van het
schip. Er worden steeds subtiele
hints gegeven. Precies zoals in
werkelijkheid ook gebeurd is. Al
le details kloppen met het echte
verhaal. Dat hebben de schrijvers
Scène uit de musical Titanic.
goed gedaan. Bij een volgende
versie kunnen we verbeteringen
aanbrengen; je bent nooit klaar
met een musical."
„We hebben bij het maken van
deze musical alles tegengehad.
Het is technisch een moeilijk te
produceren theatervoorstelling.
Bi j de eerste try outs ging nog veel
inis. 'Titanic won't sink', schreef
de New York Post. Die krant ere-
eerde daarmee het idee als zou
den wij een spectaculaire musical
willen maken. Daar werden we
door andere critici ook op afgere
kend. Maar het is nooit onze be
doeling geweest om er een groot
schalig Disney-achtig spektakel
van temaken."
„We kregen matige tot slechte re
censies, maar de kaartverkoop
vertoonde een stijgende lijn. De
mond tot mond reclame deed zijn
werk. Een show die niet werkt,
gaat uiteindelijk toch ten onder.
De Tony Awards waren heel
waardevol voor de marketing.
Ruim zevenhonderd mensen uit
het vak brengen him stem voor
die Tony's uit. Titanic werd geko
zen tot besté nieuwe musical."
Buitenland
Een Amerikaanse tournee van de
musical is al in voorbereiding,
„Ér liggen ook aanvragen uit de
