Elke hoop op redding wordt de kop ingedrukt PZC Jakhals oogt vooral bizar Kline tussen theater ee film Funny Games Emma Thompson wandelt op dun ijs kunst cultuur 23 vrijdag 13 maart 1998 Het heet tegenwoordig 'zinloos geweld' en in Michael Haneke's nieuwste film Funny Games is precies te zien hoe zoiets in zijn werk gaat. Twee studentikoze jongelieden bellen aan bij een vakantiebungalow. Ze willen een paar eieren lenen. Dat kan moeilijk geweigerd worden, maar in de keuken ontstaat al snel een ongemakkelijke situatie. De eieren breken, de mobiele telefoon wordt in het afwasteiltje gestoten. De knapen worden op subtiele wijze steeds brutaler en als blijkt dat ze zich niet de deur uit laten zetten slaat de paniek toe. Om kort te gaan: geen van de drie leden van het vakantievierende gezin zal het overleven. Michael Haneke, bij ons vooral bekend van zijn al even schokkende film 'Benny's Video', registreert die gruwelijke voltrek king van het noodlot op opvallend neutrale wijze. De gewelddaden zelf houdt hij grotendeels buiten beeld, zodat liefhebbers van ex pliciete horror geen kans krijgen zich te verlustigen. Voor sommi gen zal dit een geruststelling zijn (wie 'Seven' uitzat kan dit ook wel verstouwen) maar daarmee is het nog geen prettige ervaring. Als thriller is Funny Games tamelijk Spartaans. Hoop op redding wordt telkens rigoureus de kop inge drukt en een verlossende ontkno ping blijft uit. Artistieke franjes die als excuus zouden kunnen die nen ontbreken eveneens, en een ondubbelzinnige veroordeling van het kwaad of desnoods een vi sie op de ontsporing van de jeugd of de onveiligheid van vakantie huisjes zit er ook al niet in. De kij ker blijft na het zien van Funny Games op zijn minst enigszins onthutst achter. Want waarom willen we zien hoe drie mensen worden gemarteld en vermoord? Waarom wil Haneke zo'n film maken?Meer dan alle ac tiefilms uit Hollywood bij elkaar laat Funny Games de kijker met allerlei vragen zitten, en aange zien alle inzicht daarmee begint is dat nog niet zo slecht. Haneke con fronteert de kijker met de eigen re acties en zorgt voor een beetje slecht geweten, Belangrijk gege ven is dat hij onze blik voortdu rend op de wanhopige slachtoffers richt. Vooral de rol van Susanne Lothar als de tot het einde door vechtende echtgenote zullen we niet licht vergeten. In die zin heeft Haneke wel degelijkiets temelden over geweld. Geen gefilosofeer over de oorzaken; een sarcastisch dialoogje maakt daar korte met ten mee. Een verklaring maakt het immers weer gemakkelijker om afstand te nemen. Wel de schok kende confrontatie met het feit Arno Frisch met de geblinddoekte zoon van het gegijzelde echtpaar. dat de vernedering en machte loosheid nog ingrijpender zijn dan de gewelddaad zelf. Kunstgrepen Kijken naar Funny Games voelt als het ondergaan van een psycho logische test en maakt je ook be wust van de kunstgrepen die in films worden toegepast om geweld acceptabel te maken. Halverwege wendt een van de daders zich on verwacht tot het publiek met de vraag: 'Wat denktu, hebbenze een kans?' Later weet de geboeide vrouw een geweer te grijpen en schiet een van de kwelgeesten par does in de borst. Er gaat een schok van opluchting door de zaal. Lang mogen we er niet van genieten. De gebeurtenissen worden (letterlijk) snel teruggespoeld en alles her neemt weer zijn onvermijdelijke loop. Ook allerlei andere hints geven aan dat Funny Games niet alleen een film is over slachtoffers, maar ook een commentaar op de manier waarop geweld doorgaans in films wordt gebruikt. De jongens noe men elkaar bijvoorbeeld Tom en Jerry, en met hun witte shirtjes doen ze denken aan de bendeleden uit 'A Clockwork Orange'. Het zoontje krijgt een zak over zijn hoofd wanneer zijn moeder wordt gedwongen zich uit te kleden. Een rechtstreekse verwijzing naar de gebruikelijke schijnheiligheid als het gaat om seks en geweld in de media. Haneke zelf is hier conse quent en houdt ook het naakt bui ten het kader. Commentaar Als Funny Games alleen de gru welijkheid van geweld had willen demonstreren dan was het een beetje demagogische film ge weest. Het ingebouwde commen taar op geweldgenres tilt Funny Games daar echter bovenuit, en biedt tegelijkertijd weer een klei ne mogelijkheid voor de kijker om afstand te nemen. Dilemma's rond de verfilming van geweld lijken onvermijdelijk. Zo vrees ik ook dat de boodschap uiteindelijk het best zal overkomen bij degenen die al overtuigd waren. En er zul len ook heus wel lieden zijn die dit zonder gewetensbezwaren als een smakelijk gruwel werkje consu meren. Niettemin dwingen de helderheid en trefzekerheid waarmee Haneke zijn ideeën vorm heeft gegeven op zijn minst veel respect af. Funny Games heeft alles in zich om in de voortgaande discussie over ge weld en media als een belangrijk ijkpunt te fungeren. Leo Bankersen Funny Games, vandaag (vrijdag), za terdag, maandag en dinsdag in Cinema Middelburg. Binnenkort is Kevin Kline te zien in de komedie In Out als een leraar Engels, op punt van trouwen, die homoseksueel blijkt. En als overspelige vader tijdens de seksuele revolutie van de jaren zeventig in The ice storm. Maar hij heeft net ook voor de 96ste maal de hoofdrol in Tsjechovs Ivanov gespeeld op het Amerikaanse toneel. Een acteur die geen Film Ster wil zijn. Acteur Kevin Kline is wel eens gepest met de keuzes die hij in zijn carrière maakte. Omdat hij filmrollen afwees die hem een 'Ster' hadden kunnen maken. Ge pest door onder anderen John Cleese met wie hij in 'A fish called Wanda' en 'Fierce creatures' speelde. 'In Hollywood staat hij bekend als Kevin D. Kline', is één van Cleese's teksten. Kevin N.E.E. Kline. Of: 'Hij is de enige acteur die Hamlet speelt om te leren be slissen.' Hij leerde wat acteren inhoudt bij de John Houseman Acting Com pany. Zes stukken in één seizoen. Dan weer Shakespeare, dan weer Gorky. Dan een romantische held, dan de grapjas. 'Dat was actéren, dat ging niet over 'personality', stelt hij. Geen Hollywood-glamour voor Kline, al heeft hij er een aardige filmcarrière opzitten. Een Oscar voor de gekke bandiet Otto in 'A fish called wanda', de journalist Donald Woods in Attenboroughs 'Cry freedom', de minnaar van Meryl Streep in 'Sophie's choice' en een dubbelrol (de Amerikaanse president) in de komedie 'Dave'. In de komedie In Out speelt hij een geliefde leraar Engels in een provinciestadje, die op het punt staat te trouwen na een verloving van drie jaar. Maar dan gebeurt het: een van zijn leerlingen is ac teur geworden en krijgt een Oscar. Het aanstaand bruidspaar zit thuis op de bank bij pa en ma en kijkt naar de uitreiking. De ex- leerling heeft zijn prijs verdiend met een rol in een Aids-drama en bedankt, zoals dat gaat, niet al leen de 'Academy', maar ook zijn oud-leraar: 'Een fantastische vent, en hij was ook homoseksu eel.' Er valt een bom in de huiska mer. Wie de Oscar-uitreikingen volgt, zal zich herinneren waar de ma kers het idee voor In Out van daan hebben. 1994, Tom Hanks kreeg zijn Oscar voor de aan Aids lijdende homoseksuele advocaat in 'Philadelphia' en in zijn on stuitbare stroom van dank dook ook zijn leraar Engels op: 'Die gay (homo) was.' De scenarioschrijver van In Out trok de lijn verder door: stél dat die leraar 'gay' was maar er helemaal nog niet voor uitgekomen was. En hoopte hij zich via een huwelijk te conforme ren aan een 'normaal' hetero-hu welijk? Het onderwerp voor een leuke komedie met een lichte Ca- pra-eske toets. Qua toon niet de doorsnee Hollywoodklucht. Delicaat Kevin Kline knikt als het woord 'homofobie' valt met betrekking tot mainstream Hollywood. Maar nee, „Ik heb niet gemerkt dat er enige aarzeling zou zijn geweest voor In Out. Niet toen ik die rol kreeg aangeboden in elk geval, Kevin Kline in In Out. Maar de film is een project van producer Scott Rudin en die man heeft nog nooit een 'stinker' ge maakt. Dus zijn keuzes worden gerespecteerd in de Hollywoodge- meenschap. Ik had Frank Oz zelf aanbevolen als regisseur en met hem heb ik uitgebreid gepraat over de toon van de film. Omdat het een delicaat onderwerp is." ,,Ik speel geen 'drag queen', maar een man che zijn seksualiteit heeft verstopt. De toon is beslissend. Ik herinner me dat Ivan Reitman me vroeg voor die dubbelrol van pre sident en zijn dubbelganger in 'Dave'. Reitman had me maar in één filmkomedie gezien, 'A fish called Wanda'. Wilde hij soms dat ik Otto in het Witte Huis speelde? Ik was er even bang voor. Je moet weten welke stijl je hanteert. Dat is belangrijk voor elke kleine be slissing op de set en in je spel." Kline is een vakman die het vertikt om een Film Ster te worden. Hij heeft net in New York twaalf we ken lang, acht keer per week, de hoofdrol in Tsjechovs 'Ivanov' ge speeld, in een nieuwe bewerking van David Hare. „Zwaar? Zeg maar dodelijk", meesmuilt hij. „Het meest gekwelde karakter dat ik ooit gespeeld heb. Steeds op het toneel en steeds in pijn. Hamlet is er een kleine jongen bij. Zo'n rol vraagt ongelooflijk veel energie. Je hebt zelfs geen fut meer om je antwoordapparaat af te luiste ren." 'Ivanov' was overigens Kline's ei gen idee. Hij had al vier jaar niet op de planken gestaan na Shake speare's 'Leer om leer'. „De eerste keer in mijn leven dat ik zo lang geen toneel had gespeeld en het gekke is dat je dat mist. Je mist de woorden van Shakespeare, van Tsjechov. Iets volkomen anders dan film. En een volkomen andere manier van acteren. Ik wil in mijn leven echt al die grote rollen, van Richard de Tweede tot en met King Lear, nog spelen. Die fantas- De thriller The Jackal gaat opvallend van start met journaalbeelden van de opkomst en val van het communisme, begeleid door schrille rockmuziek. Tijdens een gezamenlijke actie van Amerikaanse en Russische politie blijkt Sidney Poitier als FBI-baas ook een aardig mondje over de grens te spreken, en zo'n vijf minuten mogen we ons koesteren in de illusie dat regisseur Michael Caton-Jones ('Scandal', 'Rob Roy') en zijn medewerkers hun taak uiterst serieus hebben opgevat. Daarna gaat het snel bergaf waarts. De Russische maffia zweert wraak en als demonstratie van zijn meedogenloosheid imi teert het opperhoofd de honkbal- knuppelmoord uit De Palma's 'The Untouchables'. Een hierop volgende sexde bloedige aanslagen wordt in de dialoog afgedaan, wat op zijn minst haastwerk is. Maar goed, de echte jachtpartij begint pas wanneer een plichtmatig leep kijkende Bruce Willis ten tonele verschijnt en de opdracht krijgt een Amerikaans kopstuk neer te leggen. Als een kameleon van ge daante wisselend reist Willis de wereld rond. Deze bizarre serie ty petjes en zijn gespierde werkwijze hebben weinig te maken met een geloofwaardige uitbeelding van een geruisloos opererende killer die al meer dan twintig jaar on vindbaar is. The Jackal is een remake van de Brits-Franse productie 'The Day of the Jackal', in 1973 geregisseerd door Fred Zinnemann naar een ro man van Frederick Forsyth over een dreigende aanslag op presi dent De Gaulle. Als ik de persmap mag geloven was producent James Jacks hier zo van onder de indruk dat hij een visioen kreeg van een geheel nieuw soort thriller. Wat hem daarbij precies voor ogen stond zal wel altijd een raadsel blijven. Afgezien van de Ameri kaans-Russische samenwerking en de lichtelijk potsierlijke rol van Willis (Zinnemanns Jakhals werd gespeeld door de gedistingeerde Edward Fox) is er in The Jackal niets wat j e nieuw zou willen noe men. Bovendien verdwijntde Rus sische invalshoek vrijwel geheel naar de achtergrond, en zo te zien hadden de scenarioschrijvers er het liefst een standaard-actiefilm zonder plichtplegingen van ge maakt. Nu hinkt The Jackal op twee ge dachten die beide onvoldoende uit de verf komen. Actieliefhebbei'S zullen verheugd opveren wanneer Willis zijn nieuwe snelvuurwapen test op de onfortuinlijke leveran cier, maar moeten wel weer lang wachten op het volgende treffen. Naast de serieus kijkende Sidney Poitier is er stereotiepe human in terest in de vorm van een lang zaam ontdooiende vrouwelijke Russische majoor en een char mante Ierse terrorist (Richard Ge- re) die nog iets moois heeft gehad met een Baskische vrijheidsstrijd- ster, Ze verzinnen het waar je bij staat. Helaas blijven het Oppervlakkige ideetjes die een strakke opbouw van plot en spanning eerder in de weg staan. Michael Caton-Jones, die toch een paar heel aardige films op zijn naam heeft staan, stuurt ongeïnteresseerd op de pompeuze finale aan. Met veel spektakel komt de Jakhals aan zijn eind. Paniek onder het pu bliek en een achtervolging in de metro. Ook dat hebben we wel eens beter gezien. Leo Bankersen The Jackal is te zien in Alhambra Vlis- singen, De Koning Hulst, Cinemactu- eel Bergen op Zoom, Pathê Rotterdam, Metropolis en Gaumont Antioerpen. Bruce Willis in The Jackal. tische kracht van Shakespeare, die overal en altijd overeind blijft. Of ik nu in een enorm theater of hier aan tafel speel. Dat kan niet kapot." Jax-enlang hing Kline bij alles wat hij deed eerst een affiche aan de muur van 'The horse's mouth', een film en toneelstuk naar een boek van Joyce Caiy met Alec Guiness als een excentrieke schilder die overal op zoek is naar vreemde si tuaties om zijn wex'k maar beter te maken. Tekenend voor vakman Kline. Binnenkort is hij te zien in 'The ice storm', regisseur Ang ('Sense and sensibility') Lee's priemende, maar liefdevolle blik op de j aren zeventig en de seksuele revolutie in Amerika. Met Kline als Ben Hood, een vader die heen en weer wordt geslingerd tussen verantwoordelijkheid en lust. Film en theater. Als een Hamlet weifelt Kline tussen beiden. Een weifeling die voor hem inmid dels een keus is gewox-den. De met hem bevriende schrijver en filmer Lawrence Kasdan: „Hij heeft het oude, degelijke idee van een ac- teurscaxrièx-e. Niet jijmaar je rol len worden herinnerd. Het publiek jaagt niet achter hem aan. Maar iedereen herkent hem en als hij een restaurant binnenstapt zijn ze ex- blij hem te zien." Makkie Film en theater. En de verschillen? Kevin Kline: „Het leven van een theateracteur is zwaarder. Bij filmopnames speel je vier of vijf grote emotionele scènes in een paar maanden tijd. Op het toneel speel je ze elke avond. Bij filmen heb je een dag tussen door dat er alleen maar aan de belichting van jouw scènes gewerkt wordt. Een makkie dus. Op het toneel móet je elke avond het hele verhaal vertel len. Niet altijd even leuk, soms hard werken, soms heerlijk, alsof je zweeft." Bert Jansma In Out gaat volgende maand in Ne derland in première. Alaxx Rickman is bij Nederlandse filmliefhebbers vooral bekend als acteur. Hij zette xxiet verve boeven neer in producties als 'Die Hard' en 'Prince Of Thieves' en in die laatste film speelde hij held en hoofdrolspeler Kevin Costner vrijwel van het doek. Ook in subtieler werk toonde Rickman zijn talent: zo blonk hij uit als bedrogen echtgenoot in Stephen Poliakoffs incestdrama 'Close My Eyes'. Met The Winter Guest bereikt nu zijn eerste filmregie de Nederlandse bioscopen, gebaseerd op een toneelstuk van de Schotse Sharman MacDonald. Dat laatste is niet zonder be lang, want The Winter Guest is typisch zo'n toneelbewerking waax-in je de geur van de planken nog ruikt. Niet dat de locatie daar aanleiding toe geeft, want het Schotse kuststadje dat het decor vormt voor dit winterse psycholo gische drama is echt genoeg (al is de dichtgevroren zee die we zien een kwestie van special effects). Nee, de toneelachtergrond van de film komt vooral tot uitdrukking in de pex-sonages, die in sommige gevallen meer types en dragers van een boodschap zijn dan men sen van vlees en bloed. Dat betreft gelukkig vooral de bijrollen in de ze productie, die draait rond een fotografe (Emma Thomspon), die er niet in slaagt de recente dood van haar echtgenoot te verwer- ken. Ze slijt haar dagen in treur nis, opgesloten in een kil huis. Andere dragende rollen zijn die van haar overbezorgde en betutte lende moeder (Phyllida Law, in het echte leven ook Thompsons moeder), haar tienerzoon Alex (Gary Hollywood) en een meisje dat al enige tijd een oogje op de knaap heeft (Arlene Cockburn). Als wandelende decorstukken f ungeren ver-der twee oude vrouw- tjes die voox'namelijk begrafenis sen bezoeken en twee knaapjes die bezig zijn met het ontdekken van de wereld. Alle leeftijden zijn op deze manier nadrukkelijk vertegenwoordigd in The Winter Guest, en daarmee alle stadia die een mens in het le ven dooxdoopt. Die opzet is niet de sterkste kant van de film, tex-wijl ook de opzichtige symboliek niet erg overtuigt, Het feit dat de ka chel in het huis vair de rouwende dochter al tijden stuk is, waardoor- de temperatuur daar zowel letter lijk als figuurlijk beneden het vriespunt is gedaald, is daar een voorbeeld van. En met de consta tering dat ook de relatie tussen de dochter en haar moeder door het eindeloze gekibbel nogal op de ze nuwen wex-kt, ligt de conclusie voor de hand dat Alan Rickmans filmdebuut een mislukking is. Toch bevat The Winter Guest te veel aardige en intrigerende ele menten om de film zomaar links te laten liggen. In de relatie tussen de tienerzoon en diens vriendinnetje zit bijvoorbeeld een knap opge bouwde psychologische spanning, met een lang volgehouden vleugje mysterie. Ook de twee knaapjes die al experimenterend de voor hen nog veelbelovende wereld ontleden, boeien. Rond hen bouw de Rickman ook het fraaie slot van zijn film, waarin de knapen tas tend in een dichte Inist het dunne ijs van cle bevrox-en zee betreden. Ook bij dit beeld ligt de boodschap er wellicht wat dik bovenop, maar het is een bijzondere scène, waarin de ingehouden ontroering het ge makkelijk wint van kx-itische bij gedachten. Zo'n wandeling op dun ijs is bovendien een beeld dat je ook op Rickmans debuut zou kunnen toepassen. Zijn eerste avontuur als filmregisseur doet verlangen naar meer, maar dan liefst wel op basis van een oor spronkelijk filmscenax-io in plaats van een toneelstuk, Rob de Kam The Winter Guest, vandaag (vrijdag) t/m zondag in Cinema Middelburg. Emma Thompson in The Winter Guest. Regisseur Michael Haneke (rechts) met de Funny Games-acteurs Ulriche Muhe en Susanne Lothar.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1998 | | pagina 23