Versteend
verleden
PZC
zierikzee 750 dinsdag 10 maart 1998 28
Sint MiiGde'insn
Vos straat
La^?,armar'«
Meefe^at-
!<af(V3tTiSli®vöa^
Lierikzee:
!V\'zaéï>
2. Nobelpoort: een van de zeven poorten van de stad, die als de meest volledige stads
poort uit de vroege veertiende eeuw wordt beschouwd. De poort, gelegen aan de
noordkant van Zierikzee, bestaat uit een fors rechthoekig gebouw, van 11 bij 11,5 me
ter, aan de veldzijde geflankeerd door twee ronde torens. De doorgang is gedekt met
twee kruisgewelven, de poort heeft twee verdiepingen en een zolder. In de hoeken aan
de stadszijde zijn trappen aangebracht en in de muren zaten kijkgaten en schietsleu-
ven. De oostelijke toren heeft een achtkante spits en de westelijke toren is voorzien
van een zestienkante spits
3. Sint-Lievens Monstertoren: bijgenaamd de Dikke Toren. De Mechelse bouwmees
ter Andries Keldermans begon in 1454 met de bouw. Bedoeling was dat de toren 130
meter hoog zou worden, hoger dan de Utrechtse Domtoren van 112 meter. Er werd een
fundering van grote omvang (24,5 meter aan de voet) gelegd. Daarmee wilde het
stadsbestuur de macht en rijkdom van Zierikzee tot uitdrukking brengen. Er is dertig
jaar aan de toren gebouwd; door een economische teruggang kwam het bouwwerk
niet verder dan de huidige omvang. In 1535 werden in een houten opbouw luidklok-
ken geplaatst. Na de in 1972 voltooide restauratie kwam er een windvaan bovenop de
toren. De trap telt 281 treden. Naast de toren staat de Nieuwe Kerk uit 1848. Daarvoor
stond er de grootste kerk van Zeeland, de Sint-Lievens Monsterkerk, die in 1832 af
brandde.
5. Stadhuis: gelegen aan de Meelstraat.
Het kreeg het huidige aanzicht met twee
Vlaamse topgevels in de periode 1550-
15 54De topgevels zijn voorzien van me
daillons van keizer Karei V en zijn zoon
Philps n. De kern van het complex be
staat uit de Vleeshal met zware toren,
daterend uit de veertiende/vijftiende
eeuw. In de zeventiende eeuw werden er
verschillende aanbouwen toegevoegd.
In de jaren 1775-1779 vond een ingrij
pende modernisering plaats, onder meer
schuiframen in plaats van kruisvensters
en een natuurstenen bekleding van de
voorgevel. Bovenop de renaissancetoren
staat als windwijzer Neptunes, de Ro
meinse god van de zee, met drietand. In
het stadhuis is een museum gevestigd.
8. 's Landskamer: tot 1996 de zetel van het waterschap Schouwen-Duiveland. Oor
spronkelijk bestaande uit twee naast elkaar gelegen woningen, die in 1760 verenigd
werden door een nieuw voorhuis met hardstenen gevel. Toenmalig burgemeester J. C.
van der Broeck trok erinlater gebruikte een Engelse koopman het. Van 1910totl937
was in het fraaie huis aan het Havenpark 40 de sigarenfabriek van de familie Jong-
mans gevestigd. Daarna kwam het waterschap er in. Thans is het kantoor van een
softwarebedrijf. Aan het Havenpark staan meerdere monumentale (patriciërs)hui-
zen, zoals De Witte Swaen (nummer 1) uit 1658, het kantongerecht (nummer 33), ge
bouwd door J.M. van Vrijberghe en het patriciërshuis ernaast (nummer 35), ooit be
woond door de arts J. Baster, die de goudvis vanuit China in Nederland invoerde.
6. De Haene: het oudste huis van Zierikzee, gelegen aan de Meelstraat. Tegenover het
stadhuis staat een rij zeventiende-eeuwse pakhuizen. Iets verder, op huisnummer 1,
bevindtzich De Haene. Ten onrechte werd het pand ook wel Tempeliershuis genaamd,
omdat verondersteld werd dat er leden van deze orde woonden, hetgeen niet aanne
melijk is. Het huis geldt als een voorbeeld van een zeer vroeg Vlaams-Nederlandse
bouwstijl. De onderkant van De Haene is gebouwd omstreeks 1500 van bergsteen, de
bovenzijde is opgetrokken in baksteen. Op de begane grond, waar nu een boekhandel
is gevestigd, bevinden zicli spitsboognissen; boven de middendeur zitten twee hanen.
De eerste verdieping bestaat uit dubbele boogjes met kopjes.De achterkant aan de
Poststraat heeft dezelfde opzet als de voorgevel.
4. Molen Den Haas: een korenmolen daterend
uit 1727. De molen staat op het Bolwerk, dat
vanaf 1621 op last van prins Maurits werd aan
gelegd, met als doel bescherming van de haven.
Vooral naderend vanaf de Oosterschelde is Den
Haas een karakteristiek monument. De molen
werd in 1953 buiten gebruik gesteld en raakte
daarna bijna vervallen. Na aankoop door de
gemeente werd in 1984 op het nippertje met de
restauratie begonnen, die in 1987 gereed
kwam. Den Haas kan nu weer op windkracht
draaien en beschikt over drie koppels maalste
nen voor verschillende soorten granen. De mo
len is een zogenaamde ronde stenen bovenkrui
er. Boven de toegang is een gedenksteen met een
lopende haas aangebracht. Op het Bolwerk be
vindt zich nog een tweede korenmolen, De
Hoop (1850, herbouwd 1874).
1. Havenpoortencomplex: bestaande uit de Noordhavenpoort, de Zuidhavenpoort en
een muurfragment. Het complex aan de zuidoostkant van de stad maakte deel uit van i
de vroegere verdedigingswerken. De Noordhavenpoort wordt voor het eerst in 1407
genoemd en bestaat uit een buitenpoort (van omstreeks 1500) en een binnenpoort, |i
verbonden door twee vleugels met weergangen, kanonkelders en schietsleuven. Aan
de stadszijde is de poort voorzien van twee natuurstenen trapgevels (1599). De Zuid- j
havenpoort is een rechthoekig poortgebouw van drie verdiepingen (32 meter hoog), j
bereikbaar via een traptoren. Op de hoeken bevinden zichvier spiltorens. De kern da- f
teert uit het eerste kwart van de dertiende eeuw; de poort kreeg bij herstel in de perio-
de 1774-1779 de huidige vorm.
7. Gravensteen: in het pand aan de Mol werd vroeger recht gesproken. De voorgevel is
tussen 1524 en 1526 opgetrokken door de Antwerpse bouwmeester Herman van Aec-
ken, vóór een waarschijnlijk uit de veertiende eeuw stammend gebouw. Tot in de acht
tiende eeuw werden er vonnissen voltrokken; het bordes werd dan uitgebouwd tot
schavot. Een bekende misdadiger die voor het Gravensteen werd opgehangen was
Jan Rap. Er werden tot 1923 gevangenen opgesloten. Op de eerste verdieping zijn de
originele cellen nog te bezichtigen. In het Gravensteen is tegenwoordig het gemeente
lijke Maritiem Museum gevestigd.
In het hart van Zierikzee is het stratenbeloop uit de
middeleeuwen en de vroeg-zeventiende eeuw verrassend goed
bewaard gebleven, ondanks vele branden, overstromingen,
belegeringen en andere rampen die de stad teisterden. Binnen een
vrij klein gebied, met een oppervlakte van pakweg veertig hectare,
staan ongeveer 1.950 panden. Daarvan prijken er maar liefst 570 op
de monumentenlijst. Het kleine Zierikzee kan zich beroemen op het
bezit van evenveel monumenten als het veel grotere Delft. Vele
historische gebouwen verkeren in goede staat. Niet voor niets was
Zierikzee in het Monumentenjaar 1975 een van de elf nationale
voorbeeldsteden. Het is in het hart van Zierikzee goed toeven. Een
tocht langs (en soms in) de historische panden neemt heel wat tijd in
beslag. Een stadsontdekkingstocht (informatie verkrijgbaar bij de
VW) kost al gauw anderhalf uur. Enkele van de bijzondere
monumenten worden nader toegelicht. Het is, puttend uit zo'n
grote rijkdom, een bescheiden, willekeurige greep.
Samenstelling: Rinus Antonisse.
Bronnen: archief PZC, encyclopedie van Zeeland,
stadsontdekkingstocht.
Fotografie: Pieter Honhoff
