Onder de zeespiegel
telt de politiek niet
Vrouwen werken
vaak met water
Waterschap
in trek bij de
Zeeuwse kiezers
P.C. Willeboordse
Beetje oneerlijk
Kandidaten
nr.1
Stem op Piet, vergeet dat Niet
Waterschap Zeeuwse Eilanden! donderdag 26 februari 1998 sbw
Eerst rolden de oproepkaarten
voor de verkiezingen van het
waterschap door de brievenbus.
Nog geen week later vielen de
belastingaanslagen van Zeeuwse
Eilanden op de deurmat. De kiezers
weten wat hen te doen staat wat het
waterschap betreft. Betalen moet,
stemmen mag op 4 maart.
Tegelijkertijd met de
gemeenteraadsverkiezingen en óók
in Middelburg, Veere en Schouwen-
Duiveland waar eind 1997 al een
nieuwe gemeenteraad is gekozen.
En er valt wat te kiezen. Tussen milieu-
en landbouwkandidaten. Tussen
puur onafhankelijke en politiek gekleur
de kandidaten.
Met genoegen constateerden de Zeeuwse
waterschappen vier jaar geleden dat hun
verkiezingen een succes waren geworden.
Het aantal kiezers dat kwam opdagen,
was wel lager dan bij-de gelijktijdig ge
houden raadsverkiezingen. Maar toch.
Het opkomstpercentage was niet slecht.
Zeker niet afgezet tegen de vaak erbar
melijke ervaringen van waterschappen
elders in het land.
Zeeland is een land van zee en water. Wa
terschappen horen daarin thuis. Al eeu
wen. Als de voortekenen niet bedriegen,
zal het waterschap Zeeuwse Eilanden op
nieuw landelijk koploper worden. De be
langstelling voor een plekje in het water
schapsbestuur is redelijk groot. Negentig
Het kiessysteem voor de waterschap
pen deugt niet. Het is voor de door
snee-kiezer nauwelijks te doorgronden en
het heeft een aantal behoorlijk oneerlijke
trekken. Zo mogen landbouwers vaak
drie stemmen uitbrengen, als ingezetene
en als grond- en woningeigenaar. Terwijl
'gewone' kiezers die geen eigen huis heb
ben, slechts één stem hebben.
Eén groepering kan als geen ander van het
ingewikkelde kiessysteem voor de water-
schappen profiteren, dat is de landbouw.
Zij heeft - en dat is haar goed recht - in alle
geledingen die het waterschap telt, kan
didaten gesteld.
Landbouwers dingen ook in de geledin
gen ingezetenen (alle inwoners) en ge
bouwd (huiseigenaren) naar de gunst van
de kiezers, terwijl voor hen een aparte ge
leding bestaat, ongebouwd. Zo probeert
de landbouw haar positie in het water
schap op z'n minst te handhaven.
De landbouw maakt kans van slagen. Zij
heeft een trouwe achterban, die van ouds
her bij het waterschap betrokken is. Dat
er op Schouwen-Duiveland en in twee ge
meenten op Walcheren (Middelburg en
Veere) op woensdag 4 maart niet gelijktij
dig gemeenteraadsverkiezingen plaats
vinden, werkt de landbouw extra in de
hand. Veel 'gewone' kiezers zullen daar
waarschijnlijk niet de moeite nemen om
alleen voor de waterschapsverkiezingen
naar de stembus te gaan.
Voor niet-agrarische kandidaten wordt
het door de strategie van de landbouw
moeilijk verkozen worden. Zij zijn ver
deeld en kunnen waarschijnlijk - uitge
zonderd de SGP-kandidaten - op een
minder vanzelfsprekende steun van een
grote groep kiezers rekenen.
Tegenwicht
Het best georganiseerd zijn nog de 'groe
ne' kandidaten, die via regionale milieu-
en natuurverenigingen door de Zeeuwse
Milieufederatie (ZMF) naar voren zijn ge
schoven, Zij vormen een natuurlijk tegen
wicht tegen het landbouwbelang.
Bij de waterschapsverkiezingen in 1994 is
dat aardig uit de verf gekomen, vooral op
Walcheren. Ook in andere delen van Mid
den- en Noord-Zeeland kwamen 'groe
nen' op het waterschapspluche terecht.
Het is zeer de vraag of dit succes zich zal
herhalen. De concurrentie is groter, de
landbouw is sterker georganiseerd en de
verdeling van Midden- en Noord-Zeeland
in vier kiesdistricten (Tholen/Sint-Phi-
lipsland, Walcheren/Noord-Beveland,
Zuid-Beveland en Schouwen-Duiveland)
kan ook in het nadeel van de ZMFers uit
pakken.
Stemmen die op een niet-verkozen 'groe
ne' worden uitgebracht, komen immers
niet bij een gelijkgezinde terecht. Die
gaan in het huidige kiessysteemverloren,
omdat er met personen wordt gewerkt en
niet met lijsten.
Als het nieuwe waterschapsbestuur van
na woensdag 4 maart opnieuw door land-
bouwvertegenwooi'digers wordt gedomi
neerd, kan het kiessysteem als hoofd
schuldige worden aangewezen. En de
niet-agrarische kandidaten kunnen zich
verwijten dat zij onvoldoende kiezers
hebben bereikt.
Dat er bij waterschapsverkiezingen al
leen op personen gestemd kan worden en
niet op een landbouw-, een 'groene', een
politieke of onafhankelijke lijst, is slecht
voor de herkenbaarheid. Het zorgt voor
verwarring bij de doorsnee-kiezers, En
werkt een lage opkomst in de hand.
Enige hoop gloort aan de horizon. Het
kiessysteem voor de waterschappen staat
landelijk ter discussie. Er circuleert onder
meer een voorstel om het aantal geledin
gen, belangencategorieën, terug te bren
gen tot twee: particulieren en bedrijven.
'Ook het personenstelsel verdwijnt waar
schijnlijk, waardoor 'partijen' zich ook
als partij kunnen manifesteren.
Stemmen kunnen dan niet meer verloren
gaan, zoals nu het geval is. Die komen dan
ten goede aan gelijkgezinden, waardoor
het waterschapsbestuur een betei'e af
spiegeling wordt van de wil van de kie
zers.
Het wachten is op de volgende water
schapsverkiezingen over vier jaar, als het
tenminste op tijd lukt op landelijk niveau
tot een nieuwe regeling te komen.
Het waterschap spreekt de Zuid-Beve-
landse juist aan vanwege de zakelijke
aanpak. Al tien jaar zit zij in het bc-
stuurvoor de categorie gebouwd (huis
eigenaren). Ze roert geregeld haar
mond in de algemene vergadering.
„Mijn man is landbouwer en ik woon
op het platteland. Dan zie je veel meer
wat het waterschap doet."
„Dat er weinig vrouwen kandidaat
staan, zie je toch ook bij politieke ver
kiezingen", vindt J. Wisse-Francke uit
Meliskerke, die is gevraagd omdat zij
jarenlang secretaris was van de mini-
camping-organisatie Vekabo. „En het
waterschap is van oudsher een heren-
bolwerk, terwijl vrouwen er eigenlijk
meer mee te maken hebben. In het
huishouden werken zi j vaker met wa
ter, water dat door het waterschap
wordt gezuiverd. Al zal niemand dat
tijdens de afwas beseffen."
Als het op kiezen door vrouwen voor
het waterschap aankomt, signaleert
Vermue-van 't Westeinde één merk
waardigheid. De oproepkaarten voor
haar categorie gebouwd (woningbe
zitters) staan veelal op naam van de
man, omdat die meestal als eigenaar te
boek staat bij het Kadaster. Alleen als
man en vrouw in gemeenschap van
goederen zijn getrouwd, mogen zij zelf
bepalen wie de stem uitbrengt.
Op Zuid-Beveland moet de Heinkens-
zandse het in haar geleding 'opnemen'
tegen acht mannen en één vrouw, de
'groene' kandidate Inez Flameling.
Verreweg de meeste vrouwelijke kan
didaten zijn op Walcheren te vinden, in
de categorie ingezetenen (voor alle in
woners), met zeven vrouwen en zestien
mannen. Kiezers op Tholen en Schou
wen-Duiveland kunnen alleen op een
man stemmen.
KIESDISTRICT
SCHOUWEN-DUIVELAND
Ingezetenen
Landbouw: G. E. Houtëka-
mer.tevensSG P/G P V-
raadslid.
Groene: G. J. Buth, werk
zaam bij Het Zeeuwse
Landschap.
Politiek: JJ. Géleijnse,
VVD, ambtenaar Rijkswa
terstaat.
Onafhankelijken: Adrie de
Ruiter, onderhoudsmede
werker gemeente; Wim
Hoencamp.
Gebouwd
Landbouw: M. van der
Wekken.
Politiek/recreatie: ing, A. J.
Hanse, bestuurslid VVD.
Ongebouwd
Landbouw: L. J. Klompe.
Groene: Arjan Boon, op
zichter Natuurmonumen
ten.
KIESDISTRICT THOLEN/
SINT-PHILIPSLAND
Ingezetenen
Landbouw: G. L. D.
Gaakeer.
Groene: Louis Sauter, do
cent biologie.
Varkens Nee: J. Oudesluijs,
leraar,
Politiek: J. M, Aarnoudse,
SGP.
Gebouwd
Landbouw: A. A. van Nieu-
wenhuijzen.
Groene: Gerard Wester
weel, docent biologie/ver
zorging.
Varkens Nee: L. J. van
Doorn, fruitteler en staten
lid ouderenpartij.
Politiek: Jan Noom, SGP.
Vakbond: Hans Boulogne,
CNV.
Ongebouwd
Landbouw: Jacob Mol en J-
L. van Gorsel.
Politiek: Chris Koopman,
SGP.
SGP-standpunten verkondigt in het wa
terschapsbestuur, waarvan hij al lid is.
„Het waterschap is vrij zakelijk bezig.
Het heeft een aantal vaste taken. Zo moet
de zeewering in orde zijn, anders loopt de
boel onder. Je kunt in dit type bestuur
moeilijk met een specifiek programma
komen. Iedereen is toch ook voor natuur,
SGP-kandidaat J.M. Aarnoudse op Tho
len denkt er net zo over. „Wij doen mee om
onze achterban te vertegenwooi'digen en
wij willen betrokken blijven bij de samen-
In de politiek zijn vrouwen onderver
tegenwoordigd, maar het kan altijd
erger. In het waterschap zijn vrouwen
zwaar ondervertegenwoordigd. In het
huidige, 62 leden tellende bestuur van
Zeeuwse Eilanden zitten er zes. Dat
dreigen er eerder minder dan meer te
worden in het nieuwe bestuur, dat uit
35 leden zal bestaan.
Onder de negentig kandidaten voor de
waterschapsverkiezingen bevinden
zich twaalf vrouwen. Eén van hen, S.
Vermue-van 't Westeinde uit Hein-
kenszand, verbaast zich daar niks
over. „Het waterschapsbestuur is meer
een mannen- dan een vrouwenbest uur,
omdat het om zakelijke onderwerpen
gaat. Het is geen softe sector. Vrouwen
voelen zich meer aangetrokken tot on
derwijs, welzijn en gezondheidszorg."
Eén van de slechts twaalf vrouwen die
kandidaat staan voor het water
schapsbestuur, J. Wisse-Francke,
CDA-raadslid, actief in de landbouw
en mini-campinghouder.
KIESDISTRICT
ZUID-BEVELAND
Ingezetenen
Landbouw: Maarten Janse.
Groene:Gerard Heerebout,
bioloog/conrector.
Politiek: J. Hoekman, SGP;
Marian Ganseman-de Krij
ger, Gemeentebelang Ka
pelle; J. J. van Nieuwen-
huijse-dé Schipper, CDA;
drs. ing. Michael Beverwijk,
VVD; 1. N. Lindenberg,
PvdA.
Ouderenbond: Guust de
Kok.
Onafhanmfjjken: ir. Hans
Palte, ambtenaar Borsele;
Hariy Eshuis, projectleider;
W. J. J. de Koning, ambte
naar Goes; Joop Zoeteweij,
handelaar; Marijn de Koeij-
er, adviseur ruimtelijk be
stuursrecht.
Gebouwd
Landbouw: Sophia Ver
mue-van 't Westeinde, do
cente recht en decaan; Izak
Otte, agrarisch medewer
ker.
Groene: Inez Flameling,
bi o loog.
Recreatie:B. H. Jasperse.
Politiek: Peter Ganseman,
Gemeentebelang Kapelle;
Martien van Overloop,
BBR.
Onafhankelijken: Jan van
der Schoor, vutter; J. Wis
se, bankdirecteur; W. P. J.
Langenbroek, gepensio
neerd; Peter Pelsma, be
stuurslid bewonersvereni
ging Goese Meer.
Ongebouwd
Landbouw: Marinus Sinke
en Rinus Rijk.
Groene: Gert de Groot, dis
trictsbeheerder Natuurmo
numenten.
Enkele 'groene' kandidaten, gesteund door de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF): Loes de
Jong, Anton van Haperen, Gerard Westerweel, Bert van de Hoef en Kees Mol (vlnr).
foto Willem Mieras
Landbouw-
kandidaat
C. J. Dieleman.
foto Pi eter
Honhoff
KIESDISTRICT WALCHE-
REN/NOORD-BEVELAND
Ingezetenen
LandbouwrD. Vos; C. M.
van derWeele; J. Wis
se-Francke, allen ook CDA-
raadslid.
Groene: Loes de Jong,
ambtenaar Rijkswater
staat; Bert van de Hoef, di
recteur Zeeuws Biologisch
Museum.
Vakbond: P. A. J. Dieven-
bach en K. I. Rolaff, FNV.
Politiek: Hans Schaap, D66;
W. de Visser, SGP; Henk de
Haas, PvdA; Jan Bostelaar,
PvdA; Hayati Akdag, PvdA;
Erna van Brummelen-van
Wilgen, CDA; PietMaranus,.
CDA; ing. Jan van der Rest,
VVD; Cathrien Koster, VVD.
Onafhankelijken: Piet Wil-
leboordse, veldtechnicus;
Hilde Onderdijk-Varkevis-
ser; Niek Reijnen, adviseur;
drs. Davy Walvis,
administrateur, coördina
tor Greenpeace Walcheren;
ing. Ferry Kramer, aqua-
tisch ecotechnoloog; Ad de
Bree, interim manager; mr.
Liedeke Smits, financieel
beleidsmedewerker.
Gebouwd
Landbouw:Adrïe van der
Maas, tevensSGP-raads-
lid.
Groene: Anton van Hape
ren, medewerker Staats
bosbeheer.
Politiek: Simon de Bruijn,
VVD; Joop Roodenburg,
PvdA; J. M. A. van Nassau,
VVD.
Recreatie: Krijn Jan Cop-
poolse.
Onafhankelijken: ing. Kurt
Oheim, gepensioneerd.
Ongebouwd
Landbouw: C. J. Dieleman
en Maarten Wattel.
Groene: Kees Moi, mede
werker Staatsbosbeheer.
kandidaten lonken naar vijfendertig ze
tels. Geen gekke score.
Wie betaalt, bepaalt in het waterschap.
Om dat in het bestuur te laten doorklin
ken, wordt er gewerkt met verschillende
belangengroepen. Ingezetenen (alle in
woners) krijgen vijftien zetels. Voor de ca
tegorie gebouwd (huiseigenaren) zijn er
acht beschikbaar. Ongebouwd (land
bouw) heeft zes zetels en bedrijfsge-
bouwd (te kiezen via de Kamer van Koop
handel) ook zes.
Waterschapsverkiezingen zijn iets aparts.
Er doen geen politieke partijen aan mee.
Althans, zij kunnen geen eigen lijst indie
nen. Wie deelneemt aan de waterschaps
verkiezingen, doet dat op persoonlijke
titel. Kandidaten staan natuurlijk wel er
gens voor.
Van oudsher drukt de landbouw een
zwaar stempel op het waterschap. Dank
zij de waterzuiveringstaalc die aan de
Zeeuwse waterschappen is toebedeeld, is
dat minder geworden. 'Groene' bestuur
ders hebben hun intrede gedaan. Niet als
tegenstanders van de landbouw, maar wel
als mensen met een andere kijk op wat het
waterschap moet doen. Ook politieke
partijen profileren zich. Vooral de SGP
doet dat. In heel Midden- en Noord-Zee
land. Op Walcheren timmert de PvdA aan
de weg. Die partij weet zich beconcur-
reerd door kandidaten van de vakbond
FNV, die zich vooral druk maken om de
hoogte van de belastingen. De WD heeft
in elk geval twee ijzers in het vuur op
Schouwen-Duiveland en één op Walche-
worden, maken de meeste landbouwers
zich dan ook niet. Ing. AA van Nieuwen-
huizen uit Sint-Philipsland is vol ver
trouwen „De mensen kennen me." L.J.
Klompe uit Dreischor weet op Schouwen
alleen ZMF-kandidaat Arjan Boon te
genover zich, Toch blijft Klompe beschei
den: „Ik heb redelijke steun,"
J.J. Geleijnse, WD-raadslid op Schou
wen-Duiveland en werkzaam bij Rijks
waterstaat, verwacht die ook te krijgen.
Al kan hij niet op een vastomlijnde ach
terban rekenen. „Ik loop al langer mee,
dus ik hoop op voldoende steun." Dat het
waterschap niet meer specifiek een land-
bouwclub is, vindt Geleijnse een goede
zaak. „Er zijn veel andere belangen: na
tuur, wegenbeheer, het opruimen van ver
vuild baggerslib, wandel-, fiets- en kano
routes." In feite staat Geleijnse eerder als
persoon dan als WD'er kandidaat. Bijna
alle politiek gekleurde kandidaten kiezen
die invalshoek.
Tussen de negentig kandidaat-water
schapsbestuurders zitten al met al slechts
zo'n tien écht onafhankelijke personen.
Eén van hen is de Goesenaar ir. Hans
Palte, die werkt bij de dienst openbare
werken van de gemeente Borsele. Zijn
motivatie: „Ik voel me betrokken bij het
waterschap, zowel vanuit mijn beroep als
mijn studie civiele techniek." Zijn pro
gramma: ,Het waterschap levert een goed
product, maar het kan klantvriendelijker
en effectiever. Daar ga ik me voor inzet
ten."
Van Haperen is met de Middelburger Bert
van de Hoef sinds 1994 lid van het water
schapsbestuur. Het beleid had ernaar zijn
mening anders uitgezien zonder de in
breng' van de 'groenen', zowel in de alge
mene vergadering als in het dagelijks be
stuur. „Ik vraag me af of er dan een plan
was gemaakt om weg- en dijkbeplantin-
gen inMidden- en Noord-Zeeland funda
menteel aan te pakken, in plaats van door
te gaan met het kappen van zieke iepen.
Ook de sanering van sterk vervuilende
overstorten van gemeenten was dan vrij
wel zeker minder goed uit de verf geko
men."
„Er valt wel wat te verbeteren", oordeelt
ook P. Willeboordse uit Serooskerke. „Het
waterschap komt nogal log over. En het
gaat niet alleen om landbouwbelangen,
maar ook om de man uit de straat." Van
beroep is Willeboordse veldtechnicus.
„Mensen reageren aardig op mijn
kandidaatstelling. Dat een man van de
werkvloer zoiets doet." Als actief brand
weerman hoopt hij genoeg stemmen te
vergaren en door affiches te verspreiden
met de leuze: 'Stem op Piet en vergeet het
niet'.
Harmen van der Werf
Kritiek
foto Dirk-Jan Gjeltema
ren. Op Zuid-Beveland maken Gemeen
tebelang Kapelle en de Reimerswaalse
partij BBR zich sterk.
Luxe positie
Stuk voor stuk hopen al die - in naam -
persoonlijke kandidaten hun achterban
te mobiliseren. „Ik verkeer als SGP'er in
een luxe positie", bekent W. de Visser uit
Aagtekerke. „De gebondenheid via de
kerk is vrij groot." Niet dat De Visser
leving." Op Tholen maakt de SGP gerede
kans drie waterschapszetels te halen; drie
van de vier. De landbouw is in het Thoolse
kiesdistrict namelijk verdeeld in de eigen
belangencateg'orie. En de 'groenen' (L.
Sauter en G. Westerweel) ondervinden
concurrentie van de actiegroep Varkens
Nee (J. Oudesluijs en L.J. van Doorn).
Alleen de 'groenen' hebben een specifiek
verkiezingsprogramma voor het water
schap. Met steun van regionale natuur
verenigingen zijn via de Zeeuwse Milieu
Federatie (ZMF) overal kandidaten naar
voren geschoven, die voor tien 'groene'
punten staan. Als groepering kunnen de
'groenen' zich echter niet manifesteren op
de kieslijsten. Zij hebben geen apart
kleurtje of een aparte lijst. „Dat is spij
tig", vindt de Walcherse ZMF-kandidaat
Anton van Haperen, „want het is beter
mensen te kiezen op basis van hun ideeën
dan vanwege hun mooie gezicht."
Precies op die punten heeft akkerbouwer
C.J. Dieleman uit Wissenkerke kritiek.
Uitvoering van het plan voor weg- en
dijkbeplantingen gaat volgens hem veel
geld kosten, Ook van de ingezetenen. En
hij vraagt zich af wat het waterschap te
maken heeft met waterbeheer en investe
ringen in natuurvriendelijke oevers bin
nen de bebouwde kom, zoals langs de
Goese veste. „Maar", denkt Dieleman,
„wij zullen elkaar wel vinden. Ook land
bouwers zijn gebaat bij schoon opper
vlaktewater. Ook wij zien graag vogels."
Bang voor machtsverlies in het water
schapsbestuur is de landbouw wel. Diele
man: „Wij hebben al veel ingeleverd, ter
wijl de landbouw als geen andere sector
afhankelijk is van het waterschap."
Landbouworganisatie LTO Zeeland zal
dat ook ter harte nemen, weet de Noord-
Bevelander. „Meer dan ooit tevoren zal er
aandacht worden besteed aan de water
schapsverkiezingen.
Veel zorgen dat zij niet verkozen zullen
4 maart 1998
