Borssele slaapt rustig
PZC
Enquête
dossier
30
kernenergie
donderdag 19 februari 1998
1950
Directeur ïr. T. MLehielsenvan de Provinciale ZeeuwseElektri-
citeits Maa tschappij voorspelt dat de atoomtechniek grote toe
komst heelt. Hij verwacht dat over 20 tot 2 5 jaar kernenergie de
conventionele opwekking naar de kroon zal -steken.
1957
Minister van Economische Zaken dr. J. Zijlstra presenteert een
nota over kernenergie. Hij wil uitvoering van een omvangrijk
programma. In 1975 moet de helft van de stroomproduktie in
Nederland via kernenergie worden opgewekt.
1958
Het Keuringsinstituut Kema en de Samenwerkende Electrici-
teits-Produktiebedrijven adviseren in een nota bouw van twee
kerncentrales met een gezamenlijk vermogen van 300 mega
watt,
1959
Het plan voor bouw van een kerncentrale van 150 megawatt
ligt klaar. Het financiële risico moet door de stroombedrijven
gezamenlijk worden gedragen. Dat stuit op bezwaren.
1960
De stroombedrijven trekken 600.000 gulden uit voor het ma
ken van een ontwerp voor een kerncentrale van 50 megawatt.
Het gaat om een kokendwater-reactor van General Electric.
Als locatie wordt een terrein aan de Waal bij Dodewaardgeko-
zen.
1965
Het besluit valt voor bouw van de centrale, met als doel het op
doen van kennis en ervaring. De kosten zijn bijna 100 miljoen
gulden. Euratoom en het Rijk geven fikse subsidies. Dé stroom-
befdrij ven richten de Gemeenschappelijke Kerenergiecentrale
Nederland op. De PZEM wordt aandeelhouder
1968
De kerncentrale bij Dodewaard wordt voor het eerst kritisch
en zal dat bijna 30 jaar lang blijven. De bouwkosten zijn opge
lopen tot 140 miljoen gulden. SEP en Kema vragen aan enkele
bedrijven offerte voor bouw van een kerncentrale van 300-400
megawatt, te bouwen op een nader te bepalen plaats.
1969
Minister dr. L. de Block van Economische Zaken deelt de Twee
de Kamer mee dat het Franse aluminiumbedrijf Pechiney zich
in het Sloegebied vestigt. De behoefte aan elektriciteit van het
bedrijf kan oplopen tot tenminste 260 megawatt. In 1971 moet
Pechiney beginnen.
De Raad van Bestuur van de PZEM vergadert over de stroom
voorziening van de bedrijven in het Sloegebied. Er wordt in elk
geval snel een nieuwe .conventionele centrale met een vermo
gen van 185 megawatt gebouwd. Dat is niet voldoende om in de
vraag te voorzien. Gedeputeerde AJ. Kaland, voorzitter van de
PZEM, zegt dat bekeken wordt of bouw van een kerncentrale
gewenst is.
Koningin Juliana opent de kerncentrale bij Dodewaard. Di
recteur ir. R. vanErpers Royaards van GKN maakt bekend dat
op korte termijn een besluit valt over de bouw van een commer
ciële kerncentrale.
De Raad van Bestuur van de PZEM hakt de knoop door en be
stelt een kerncentrale. Vrijwel de hele produktie zal worden af
genomen door Pechiney. De prijs per kilowattuur- is zeer con
currerend met de prijs van conventionele (gas, olie, kolen)
stroom. De bouw moet in 50 maanden voltooid worden. De
PZEM moet er een bedrag van 350 miljoen gulden voor lenen.
Commissaris van de koningin mr. J. van Aartsen is apetrots. Hij
vindt de bouw ëen in het oog springende gebeurtenis in de jong-
ste geschiedenis van Zeeland.
In de gemeenteraad van Borssele, die het.bestemmingsplan In
dustrieterrein Sloe moet vaststellen, wordt verbitterd gerea
geerd. Niet zozeer de komst van de industrie en kerncentrale
stuiten op bezwaar-, maar het gebrek aan inspraak roept teleur
stelling en onbehagen op. Gedeputeerde staten hebben volgens
de raad eigenmachtig gehandeld.
De PZEM draagt de bouw van de kerncentrale op aan het Duit
se Kraftwerk Union AG te Erlangen. Een combinatie van
Siemens en AEG. Het wordt een lichtwater gemodereerde
drukwater reactor. De reactorkern bestaat uit 121 (uranium)
brandstofelementen. Koelwater wordt uit de Westerschelde
gehaald. DeNederlandse combinatie Neratoom vist achter het
net.
De PvdA-kamerleden drs. J.M. den Uyl en dr.ir. AP. Oele
vragen minister De Block waarom gekozen is voor een buiten
landse bouwer in plaats van het nationale concern. Europarle
mentariër ir. H. Vredeling (ook PvdA) wil van de Europese
Commissie weten of het normaal is dat in het contract is vast
gelegd dat 76 procent van de toelevering door Nederlandse be
drijven moet geschieden. De minister laat weten dat de PZEM
een zelfstandige onderneming is, die gekozen heeft voor de of
ferte met de laagste kostprijs per kilowatt-uur.
In een 'bouwdebat' in provinciale staten zegt gedeputeerde
Kaland dat de regering weigerde voor de komst van Pechiney
goedkoop aardgas te geven. Een kerncentrale is het enige alter
natief en de niet-gekozen offertes lagen 10 tot 20 procent hoger.
Kaland deelt tussen neus en lippen mee dat bij Siemens een op
tie is genomen op een tweede kerncentrale van 400 megawatt.
De staten zijn vol lof over de doortastendheid van de PZEM.
Statenlid C.F. van der Peijl (CHU) vindt dat er iets groots is ver
richt, een vestiging van nationale allure. Hij stelt dat de beslis
sing getuigt van een profetische blik.
Directeur ir. T. Bogerd van de PZEM slaat de eerste van de 15 00
heipalen. Het heiwerk is in enkele maanden voltooid en dan
ligt ook de fundering voor de reactorbol er.
1970
De Vereniging Milieuhygiëne Zeeland uit bezwaren. Kern er
van: kans op vervuiling van de Westerschelde door koelwater;
de wettelijke aansprakelijkheid van de PZEM tegenover de
omgeving is niet duidelijk gewaarborgd; de locatie levert extra
risico's op vanwege overstromingsgevaar; de vergunningsaan
vraag is incompleet; de voorlichting is niet helder genoeg.
De ingrijpende opknapbeurt
van de kernenergiecentrale
bij Borssele is voor de redactie van
de PZC aanleiding om de Zeeuwse
bevolking te vragen naar de huidi
ge opvattingen over kernenergie
en -centrale. Het bureau isk/NO-
VA research management sup
port uit Amsterdam hield een re
presentatieve steekproef. Aan de
deelnemers zijn de volgende on
derwerpen voorgelegd: in welke
mate zijn kerncentrales nodig
voor de electriciteitsvoorziening
in Nederland; welke mening heeft
men ten aanzien van het langer
openhouden/sluiten van de kern
centrale Borssele; in welke mate
bestaat er vertrouwen in de veilig
heid van de centrale; welke me
ning heeft men over het opslag
complex voor radioactief afval in
het Sloegebied.
Het gevoel van veiligheid over de
aanwezigheid van de kerncentrale
is groot, blijkt uit het onderzoek
van isk/NOVA. Ruim driekwart
van de Zeeuwse bevolking heeft er
alle vertrouwen in. Bijna een
kwart, 23%, heeft zelfs heel veel
vertrouwen in de veiligheid en
52,9% heeft veel vertrouwen. Voor
9% is het om het even: niet veel en
niet weinig vertrouwen. Weinig
vertrouwen in de veiligheid heeft
10,8% en slechts 3,2% heeft heel
weinig vertrouwen. Geen mening
heeft 1,1%. In de leeftijdsgroepen
30 tot en met 34 jaar (93,1%) en 55
tot en met 59 jaar (92,8%) is het
vertrouwen het grootst, in de
groep 60 tot enmet 64 jaar (29,4
Binnen enkele jaren zal er op het
opslagterrein in het Sloegebied
vlakbij de kerncentrale ook hoog
radioactief afval worden opgesla
gen. In hoeverre bent u voor of te
gen de opslag en verwerking van
hoog radioactief afval?
Voor 16.9%
Niet voor/niet tegen 19.4%
Tegen 62.2%
Weet niet/geen antwoord 1.4%
Wat zijn uw opvattingen over de opwekking van elektriciteit door middel van kernenergie? Bent u daar voor, tegen
of maakt het u niet uit.
Voor
Tegen
Wn/ga
Totaal Partij
PvdA
51.1%
34.5%
14.4%
35.7%
51.8%
12.5%
VVD
65.9%
CDA
78.3%
24.4% 13.0%
9.8% 8.7%
D66
66.7%
33.3%
GrLinks SGP
8.3% 55.6%
83.3%
8.3%
11.1% 66.7%
33.3% 33.3%
GPV
66.7%
50.0%
50.0%
Wn/ga
50.0%
32.4%
17.6%
Wn/ga= weet niet/geen antwoord.
(78,3%), de VVD (65,9%), SGP
(55,6%) en het GPV (66,7%). Op
vallend is ook het grote aantal
D66-stemmers dat zich vóór toe
passing van kernenergie voor
vreedzame doeleinden uitspreekt
(66,7%). Overigens vindt een min
derheid van de deelnemers aan de
Ik heb bezwaar tegen de kerncen
trale in Borssele omdat het zo
dichtbij is. Bentu het hiermee:
Helemaal mee eens 12.6%
Mee eens 11.9%
Niet mee eens/oneens 7.2%
Mee oneens 46.8%
Helemaal mee oneens 19.8%
Weet niet/geen antwoord 1.8%
het geringst. Bij de mannen heeft
87,3% alle vertrouwen en bij de
vrouwen 67,8%. In Borssele en
omgeving is het vertrouwen dui
delijk groter (85,3 dan in de rest
van Zeeland (73,8%).
Vertrouwen
Het grote vertrouwen in de centra
le is ook enigermate terug te vin
den in de meningen over kern
energie. Ruim de helft van het
aantal ondervraagden (51,1%)
toont zich voorstander van de op
wekking van electriciteit door
middel van kernenergie; tegen
verklaart zich 34,5% en 14,4%
heeft daarover geen mening. Het
aantal voorstanders is het grootst
in de leef tij dsgroep 40 tot en met
44 jaar (69,2 en het kleinst in de
groep 60 tot en met 64 jaar (35,3%)
De meeste tegenstanders bevin
den zich in de groep 45 tot en met
49 jaar (53,1%) en onder mensen
jonger dan 25 jaar (40,6%); de
minste tegenstanders zitten in de
leeftijdsgroep 35 tot en met 39 jaar
(18,2%). Er zijn veel meer mannen
(61,1%) dan vrouwen (43,6%)
voor kernenergie en omgekeerd
meer vrouwen (42,3%) dan man
nen (25,4%) tegen. Het aantal
voorstanders is in Borssele en om
geving nauwelijks groter (60,3%)
dan in overig Zeeland (59,2).
Gevraagd naar hun politieke
voorkeur zijn in de hoek van stem
mers op de PvdA (51,8%), Groen-
Links (83,3%) en de SP (50%) de
meeste tegenstanders van kern
energie te vinden. De meeste voor
standers bevinden zich onder
sympathisanten van het CDA
enquête (39,6%) dat Nederland op
de lange duur niet zonder kern
centrales zal kunnen voor de elec
triciteitsvoorziening. Ruim de
helft (54,3%) gelooft dat de
stroomvoorziening het in de toe
komst wel zonder kerncentrales
kan stellen. In de leeftijdsgroep 45
tot en met 49 jaar is 65,6?/o die me
ning toegedaan, terwijl in de groep
25 tot en met 29 jaar 37% dat ge
looft. Van de vrouwen zegt 53,7%
'dat het zonder kernenergie ook
lukt met de stroomvoorziening en
bij de mannen is dat 56,3%. Dat
geloof wordt met name gevoed
door de opvatting dat er voldoen
de andere mogelijkheden zijn
(wind, water, fossiele brandstof
fen); slecht een heel klein deel ver
wacht dat energiebesparing soe
laas biedt.
Borssele dichtbij?
In Zeeland zijn de overkanten bij
na allemaal geslecht. Gewerkt
wordt inmiddels aan het opheffen
van de laatste barrière tussen
Zeeuws-Vlaanderen en overig
Zeeland: de aanleg van de Wester-
scheldetunnel. Voor bijna alle
Zeeuwen is de centrale steeds
zichtbaar. Toch worden de opvat
tingen over kernenergie niet op
vallend beïnvloed door de afstand
tussen de woonplaats en de locatie
van de stroomfabriek in het Sloe
gebied. De vraag luidde: Hebt u
bezwaar tegen de kerncentrale in
Borssele omdat het zo dichtbij is.
Tweederde van de ondervraagden,
66,6%,'is het daar (helemaal) mee
oneens en 24,5% is het met die op
vatting eens. In de groep 30 tot en
met 34 jaar telt voor 82,8% het af
standsidee niet en in de groep 40
tot en met 44 jaar is dat 80,8 Het
dichtbij wonen teit het meest in de
groep 35 tot en met 39 jaar (40,9%
Vrouwen (32,9%) zijn gevoeliger
voor de afstand wonen-kerncen
trale dan mannen (15%).
De kernenergiecentrale in Borsse
le heeft een ingrijpende opknap
beurt ondergaan en voldoet hier-
mee aan de laatste internationale
eisen op het gebied van veiligheid.
In welke mate heeft u vertrouwen
in de veiligheid van deze kerncen
trale?
Heel veel vertrouwen 23.0%
Veel vertrouwen 52.9%,
Niet veel vertrouwen 9.0%
Weinig vertrouwen 10.8%
Heel weinig vertrouwen 3.2%
Weet niet/geen antwoord 1.1%
Tijdens de uitvoering van de modificatie zijn de belangrijkste stoom- en
koelwaterleidingen zodanig opgehangen dat ze minder makkelijk be
zwijken bij bijvoorbeeld aardbevingen.
Nu de kerncentrale weer up to da
te is wil eigenaar EPZ de fabriek
zo lang mogelijk in bedrijf hou
den. Niet met ingang van 2 004, zo
als regering en Tweede Kamer
hebben vastgesteld, maar nog ze
ker tot 2013, aldus EPZ. Over het
langer open houden van de centra
le heeft de Zeeuwse bevolking-
geen uitgesproken mening. Niet te
lang en ni et te kort, zegt 57,2% van
de ondervraagden. Vooral onder
destemmers op de WD (75,6%)en
D66 (72,2%) valt die opvatting te
vernemen, alsook in de leeftijds-
groep40 totenmet 44 jaar (76,9%)
Vrouwen (54,4%) en mannen
(61,9%) denken er vrijwel hetzelf
de over.
Er is wel een duidelijke minder
heid die doordraaien tot 2013 re
soluut afwijst: dat is (veel) te lang
vindt 33,1%. Uiteraard zijn de
snelle sluiters vooral te vinden on
der de aanhang van GroenLinks
(58,4%), en toch ook onder die van
RPF (66,7%) en GPV (33,3%). Het
aantal jongeren onder 25 jaar dat
langer openhouden afwijst
springt er met 56,3% bijzonder
uit. Meer vrouwen (37,5%) dan
mannen (28,5%) zijn tegen langer
produceren. Maar een klein aan
tal, 6,9%, noemt sluiting in 2013
(veel) te kort, vooral in de leef
tijdsgroep 40 tot en met 44 jaar
(15,3%) en 2,9% heeft geen me
ning. In Borssele en omgeving zijn
meer mensen (12%) voor open
houden né 2013 dan in de rest van
Zeeland (5,5%).
Gevraagd naar de mening over het
op slot draaien van de kerncentra-
groep 40 tot en met 44 jaar (76^9%)
heeft grote moeite met het ver
dwijnen van arbeidsplaatsen. In
de groep 5 5 tot en met 5 9 j aar heeft
42,8% daar de minste moeite mee.
Mannen (58,8%) hebben meer
problemen met minder arbeids
plaatsen dan vrouwen (48,9%). In
Borssele en omgeving hebben ze
meer moeite met het verdwijnen
van de arbeidsplaatsen (61,2%)
danin overig Zeeland (51,3%).
Ten opzichte van de electriciteits-
centrale die gestookt wordt met
fossiele brandstoffen (met name
kolen) worden kerncentrales wel
milieuvriendelijker genoemd,
omdat ze minder negatieve gevol
gen hebben voor het zogenaamde
broeikaseffect. Precies de helft
van de ondervraagden deelt die
opvatting en 3 6,3 is het daar niet
mee eens, terwijl 11,2% een blan
co houding (niet mee eens/niet
mee oneens) inneemt en 2,5% het
antwoord op deze vraag schuldig
blijft. Mannen hebben milieu
vriendelijker verwachtingen van
kernenergie dan vrouwen: 57,1%
tegen 44,3%. In de leeftijdsgroe
pen 35 tot en met 39 jaar (59,1%)
en 40 tot en met 44 j aar (5 96 be
vinden zich de meeste onder
vraagden die kerncentrales mi
lieuvriendelijker vinden, in de
groep 55 tot enmet 59 jaar (42,9%)
de minste.
Kosten
Over de kosten voor het opwekken
van kernenergie zijn de meningen
erg gespreid: 34,5% vindt ze te
hoog, 22,6% noemt ze niet te hoog
en 33,1% denkt dat ze noch hoog,
nochlaagzijn. In de leeftijdsgroep
60 tot en met 64 jaar zitten de
meeste mensen (52,9%) die kern
energie te duur vinden, in de groep
40 tot enmet 44 jaar acht 34,6% de
kosten laag. Vrouwen (39,6%) be
schouwen kernenergie als een
duurdere optie dan mannen
(29,3%). Voorstanders van kern
energie stellen dat door sluiting
van de Borsselse centrale in Ne
derland bijzondere kennis over
toepassing van kernenergie verlo
ren gaat en ook nimmer meer
opgebouwd kan worden. Ten op
zichte van andere landen die wel
kerncentrales in bedrijf houden,
raakt Nederland hierdoor in een
achterstandssituatie. Daar is
40,3% van de ondervraagden het
(helemaal) mee eens en 41,4% het
(helemaal) mee oneens; 14% laat
een antwoord in het midden en
4,3% heeft geen oordeel. Vooral
jongeren onder 25 jaar (59,4%) ge
loven niet dat specifieke kennis
verloren gaat, in de groep 60 tot en
met 64 jaar gelooft 52,9% dat wél.
Mannen (45,2%) zijn pessimisti
scher over behoud van kennis dan
vrouwen (36,9%).
Sinds enkele jaren staat in de
buurt van de kerncentrale ook het
nationale opslagcomplex voor ra
dioactief afval van de Centrale
Organisatie Voor Radioactief Af
val (Covra). Het complex heeft een
tijdelijke functie (een periode van
100 jaar), in afwachting van een'
definitieve vorm van opslag. De
Covra slaat niet alleen laag- en
middel radioactief afval uit de Ne
derlandse kerncentrales op, maar
ook radioactief materiaal uit la
boratoria, ziekenhuizen, fabrie
ken en andere inrichtingen. Bijna
de helft van de deelnemers aan het
onderzoek van PZC en isk/NOVA,
45%, verklaart zich tegen de aan
wezigheid van het opslagcomplex.
Ruim een kwart, 26,3%, is er voor
en 27,3% is noch voor, noch tegen.
Geen mening heeft 1,4%. De
meeste tegenstanders bevinden
zich naar verhouding in de leef
tijdsgroepen 55 tot en met 59 jaar
(57,1%) en 65 jaar of ouder (51%),
de meeste voorstanders zitten in
de groepen 25 tot en met 29 jaar
(40,7%) en 30 tot en met 34 jaar
(37,9%). Er zijn aanmerkelijk
Met de sluiting van de kerncentrale
in Borssele over vijfjaar per 1 janu
ari 2004 gaan ongeveer 1000 ar
beidsplaatsen verloren. In welke
mate bent u het mét de sluiting per
2004 eens als dat ongeveer 1000
arbeidsplaatsen kost?
Helemaal mee eens 20,5%
Mee eens 6f8%
Niet mee eens/ oneens17.3%
Mee oneens 30.6%
Helemaal mee oneens 22.3%
Weet niet/geen antwoord 2.5%
le per 1 januari 2004, zoals minis
ter Wijers van Economische Za
ken heeft aangekondigd, is er
onder de Zeeuwse bevolking op
nieuw geen uitgesproken stand
punt te bespeuren. Plet jaar 2004
vindt 48,9% noch te lang, noch te
kort; onder vrouwen is dat 55,7%,
onder mannen 42,1%. Er is wel een
royale minderheid die 2004 wel
(erg) nabij vindt: 38,9%. Voor een
snellere sluiting dan 2004 spreekt
9,4% zich uit en 2,9% heeft geen
mening. Precies de helft van de on
dervraagden onder de 25 jaar
geeft aan dat 2004 niet te lang en
niet te kort is en in deze groep
vindt 21,9% dat de centrale eerder
moet stoppen met stroomproduc-
tie. In de leeftijdsgroep 30 tot en
met 34 jaar noemt 53,2% sluiting
in 2004 te vroeg. Inwoners van
Borssele en omgeving beschou
wen sluiting in 2004 meer als te
vroeg (48,4%) dan inwoners in de
rest van Zeeland (3 71
Arbeidsplaatsen
Met de sluiting van de kerncentra
le gaan over zo'n vijf jaar ongeveer
1.000 arbeidsplaatsen verloren.
Aan de deelnemers is gevraagd in
hoeverre ze het eens zijn met de
sluitingper 2004 als dat zoveel ar
beidsplaatsen gaat kosten. Onge
veer de helft, 52,9%, is het daar
dan (helemaal) mee oneens. Een
opvallend ruim percentage van
20,5% heeft met het verlies aan
werkgelegenheid geen problemen
en slechts 6,8% is het er helemaal
mee oneens. Ruim driekwart van
de ondervraagden in de leef tij ds-
meer vrouwen (54,4%) dan man
nen (34,9%) tegen de aanwezig
heid van Covra. Inwoners van
Borssele en omgeving zijn iets
minder tegen dan inwoners in de
rest van Zeeland: 42,6% om.46,3%
Hoog radioactief
Binnen enkele jaren zal er op het
opslagcomplex van Covra ook
hoog radioactief afval worden op
geslagen, afkomstig van de kern
centrale Borssele. Het gaat om in
het Franse Cap la Hague opge
werkte splijtstofstaven, die Ne
derland volgens het contract met
het bedrijf Cog'ema terug moet ne
men. De voorbereidingen voor
bouw van een speciaal opslagge
bouw worden getroffen. Een rui
me meerderheid van de bevolking,
62,2% is tegen de komst van het
hoog radioactieve afval naar het
Sloegebied. Slechts 16,9% is voor
stander en 19,4% is het om het
even; geen mening heeft 1,4%. In
de leeftijdsgroep 45 tot en met 49
jaar is 71,9% tegen en ook in de
groepen 55 tot en met 59 jaar
(71,4%) en 60 tot en met 64 jaar
(70,6%) is veel weerstand. De
meeste voorstanders zitten in de
leeftijdsgroep 3 0 tot en met-34-jaar
(27,6%).
In Borssele en omgeving is de te
genstand weinig groter dan in de
rest van Zeeland: 64,7% om
62,4%.
Rinus Antonisse
fotografie Lex de Meester
Eén van de drie noodstroomaggregaten.
