Atoomtijdperk in Zeeland
Borssele naar een veilig einde
kernenergie
dossier
donderdag 19 februari 1998
Sinds de rampen in Harrisburg en Tsjernobyl kan
kernenergie niet veilig genoeg zijn.
Vandaar: volgens kenners was Borssele al superveilig, en
nu - na een opknapbeurt - kan er in de centrale van EPZ
helemaal niks meer mis gaan.
Maandag 2 maart wordt de operatie van een half miljard
gulden officieel afgerond.
Je zou het zo kunnen zeggen: de Zeeuwse
kernenergiecentrale was vóór de recente aanpassingen
al te vergelijken met een auto die voorzien was van
kreukelzones en veiligheidsgordels, nu heeft diezelfde
auto ook nog airbags en een anti-blokkeersysteem
gekregen.
Borssele zal in elk geval de door de politiek vastgestelde
sluitingsdatum in 2003 halen. Tot die tijd is de Zeeuwse
centrale een levend overblijfsel van een atoomtijdperk,
dat in Nederland alleen bij tegenstanders van
kernenergie voor opwinding heeft gezorgd.
Omdat Dodewaard al het loodje heeft gelegd en Borssele
ten dode is opgeschreven zijn de spandoeken
opgeborgen.
Bovendien: de meeste actievoerders van toen zijn
getrouwd en hebben kinderen. Ook in hun huis moet de
(af)wasmachine draaien.
Bij het afscheid van het atoomtijdperk gaat de PZC nog
eens met de geigerteller op pad om de gemoedstoestand
van voor- en tegenstanders te peilen.
Kernenergiecentrale van Borssele.
foto Lex de Meester
Met bescheiden trots stelt de commen
taarschrijver van de PZC het op
dinsdag 1 april 1969 in zijn Kantlijn vast:
Zeeland treedt het atoomtijdperk binnen.
„Tien jaar geleden nog was het ondenk
baar dat de eerste commercieel opgezette
kerncentrale hier zou worden gebouwd,
nu is het zo vanzelfsprekend dat eigenlijk
niemand meer verbaasd doet over de
thans genomen beslissing." De raad van
bestuur van de Provinciale Zeeuwse
Energie Maatschappij (PZEM) heeft be
sloten in het Sloegebied bij Borssele een
kerncentrale te bouwen om elektriciteit
verslindende bedrijven als Hoechst en Pe-
chiney van energie te voorzien.
Ja ja, Zeeland spreekt een woordje mee.
Toch draagt niet iedereen bij aan de juich
stemming. De raad van de toenmalige ge
meente Borssele voelt zich gepasseerd en
de Nederlandse metaal- en elektrotechni
sche industrie vindt dat de PZEM haar
met de verstrekking van de bouwop
dracht aan het Duitse Siemens-concern
als tweederangs te kijk zet. Wanneer in de
loop van 1970 de contouren van de kern
centrale al zichtbaar zijn, klinken de eer
ste bezwaren van wat principiëlere aard.
De Vereniging Milieuhygiëne Zeeland
plaatst, om te beginnen op formele gron
den, kanttekeningen bij de aanvraag van
een vergunning voor de kerncentrale. In
1972, de centrale is dan bijna klaar, stelt
de milieuorganisatie zich veel militanter
op: de centrale mag niet in bedrijf worden
gesteld omdat de deugdelijkheid van het
noodkoelsysteem niet is bewezen, omdat
een rampenplan ontbreekt en omdat er
geen oplossing is voor het hoog radioac
tief afval. Het regent bezwaren.
Woensdag 20 juni 1973 gaat ondanks alle
bezwaar- en beroepsprocedures toch de
knop om: zacht zoemend zet de kerncen
trale zich aan het werk. Uitgerekend op de
dag - o toeval - dat de gemeenteraad van
Borsele op excursie is in de Biesbosch. Dat
levert mooie grappen op over het zoeken
van een veilig heenkomen. Wanneer de
raadsleden zijn teruggekeerd, blijkt niets
veranderd. De kritiek op het rampenplan
- eerst over het uitblijven ervan en later op
de inhoud - duurt voort. Tegenstanders
van kernenergie in het algemeen en van de
toepassing ervan in Borssele in het bij
zonder verenigen zich in actiegroepen. De
centrale komt in het eerste volledige ka
lenderjaar aan een bedrijfsduur van 73
procent. Dat is geen gekke score, omdat
enkele kinderziekten in de vórm van lek
ke pakkingen en trillingen in de turbine
moeten worden verholpen.
Harrisburg
In het voorjaar van 1979 schrikt de wereld
op door een ernstig ongeval met een kern
centrale op Three Miles Island bij Harris
burg in de Verenigde Staten. Radioactief
gas en water ontsnappen uit de bol. De
Amerikaanse centrale is net als die in
Borssele vanhet drukwatertype. Deskun
digen haasten zich te verklaren dat de
constructie van de Zeeuwse kerncentrale
op wezenlijke punten afwijkt. Het onge
val in Amerika is niettemin aanleiding
voorde eerste massale demonstratie bij de
kerncentrale Borssele. Duizenden de
monstranten trekken eraan voorbij ach
ter een spandoek met de tekst 'Harrisburg
is overal'. Meer demonstraties en ook
blokkades volgen. Nachtelijk optreden
van de politie levert één keer slachtoffers
op onder de tegenstanders van kernener
gie.
In de eerste helft van de j aren tachtig rich
ten actievoerders hun aandacht vooral op
de mogelijke plaatsing van kruisraketten
in Nederland. De kernenergielobby be
gint weer voorzichtig te denken aan uit
breiding van het aantal kerncentrales in
Nederland. Op het centralecomplex ver
rijst een semi-permanent bouwwerk
waarin de plannen voor één en misschien
zelfs twee nieuwe kerncentrales bij Bors
sele worden voorbereid. Dan doet zich, op
zaterdag 26 april 1986, de ramp met de
kerncentrale in Tsjernobyl voor. De op
vattingen over kernenergie slaan radicaal
om. Het bouwbureau voor nieuwe centra
les wox-dt opgedoekt.
Naar aanleiding van Tsjernobyl valt in de
westerse wereld het besluit alle kerncen
trales eens in de tien jaar aan een gedegen
onderzoek te onderwerpen om vastte
stellen of ze nog wel voldoen aan de laat
ste inzichten op het gebied van veiligheid.
In het geval van Borssele worden in 1995
verbeteringen gesuggereerd die 467 mil
joen gulden belopen. De vraag rijst of het
nog wel zin heeft zoveel geld uit te geven
aan de aanpassing van een centrale van
ruim 20 jaar oud. De investering is welis
waar in tien jaar terug te verdienen. Dat
betekent dat de centrale minstens tot
2007 inbedrijfdientte blijven. De elektri
citeitssector en de politiek aarzelen. Is het
niet verstandiger de centrale maar me
teen te sluiten? In Den Haag lopen de ge
moederen hoog op. Er komt naar goed Ne-
derlands gebruik een compromis. De
kerncentrale gaat op 1 januari 2004 dicht.
De aanpassingskosten die door deze kor
tere bedrijfstijd niet kunnen worden te
rugverdiend, past minister Wijers van
Economische Zaken bij. De exploitant
van de centrale, de Elektriciteits Produc
tiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ),
gaat graag met deze tussenoplossing ak
koord.
Optimistisch
Voor EPZ is er ook geen andere keuze. De
instemming heeft ook iets van 'wie dan
leeft die dan zorgt'. Het jaar 2004 is nog
ver weg en tegen die tijd kijkt de Neder
landse samenleving misschien wel weer
heel anders tegen kernenergie aan. Vooral
de medewerkers van de kerncentrale zijn
optimistisch. Ze mikken niet slechts op
2007, nee ze menen dat de centrale haar
ontwerp-levensduur van 40 jaar moet
kunnen volmaken. Dat betekent dat de
kerncentrale tot 2013 in bedrijf kan blij
ven. Minimaal. Toch waarschuwt Wijers
meteen al dat herroeping van het door de
Tweede Kamer genomen besluit even
makkelijk is als 'tandpasta zien terug te
krijgen in een tube'.
De minister heeft inmiddels een eerste
stap gezet op weg naar buitenbedrijfstel-
ling van de centrale door de vergunning
ervan op 31 december 2003 te laten aflo
pen. De werknemers van de centrale heb
ben daartegen massaal bezwaar en be
roep aangetekend. Om hun streven de
nucleaire stroomfabriek langer open te
houden - en daarmee hun baan veilig te
stellen - te bundelen, hebben ze een stich
ting opgericht. De naam: 2004+.
Dat duidt in elk geval op vertrouwen.
Ben Jansen
Enquête: Zeeland ligt niet wakker van kernenergie
Dodewaard moet nog veertig jaar op bulldozer wachten
Greenpeace is altijd op zoek naar de grens
Personeel kerncentrale kan niet werken met emoties
Covra blijft een eeuwige herinnering aan het atoomtijdperk
Actievoerders slapen met de ogen open
Kernenergie wereldwijd in kaart
Doorsnee van een stroomleverancier
