Krabben laten met vastenavond
in het diepst van hun ziel kijken
Draaiboek 1998
Carnaval zit lang niet elke
Brabander in het bloed
carnaval donderdaq 19 februari 1998 sbw 20
Hoogtepunt van het jaar voor veel Bergenaren
BERGEN OP ZOOM
overhandiging door P. Vollaard.
14.30, vertrek optocht m.m.v. Con Affezzio-
ne en diverse muziekgezelschappen.
16.1:5 uur, café 'sLandswelvaren, kinderbal.
16.30 prijsuitreiking en verloting; daarna
groot carnavalsbal met de Blaaskapel de:
Pikpot en Drive-in-show.
LEWEDORP
donderdag 19 februari:
20.30 uur, 't Kraaienist, Bouwersbal, in ont-
vangstname bordjes voor de optocht. Zie
kenbezoek door prins en hofdames in en
rond 't Kraaienist.
vrijdag 20 februari:
14.30 uur, 't Kraaienist, Kindercarnaval.
20.30 uur, intrede van prins en gevolg van
de Kraaiepikkers, waarna bal met Jan Pul en
de Pijpjes.
zaterdag 21 februari:
13.15 uur, 't Kraaienist, stunt.
13.30 uur, sleuteloverhandiging.
13.45 uur, optreden Lovely Girlls.
14.00 uur, start optocht.
16.30 uur, prijsuitreiking onder leiding van
Jan Pul.
21.00 uur, carnavalsbal onder leiding van
Jan Pul.
zondag 22 februari:
16.00 uur,'t Kraaienist, smartlappenfestival
1998.
OOST-SOUBURG
zondag 21 februari
13.30-17.00 uur, kindercarnaval voor ieder
een tot 14 jaar in Danssportcentrum Good-
Times.
OUDVOSSEMEER
vrijdag 20 februari:
10.00 uur. Prins Kedööze en gevolg bezoe
ken De Pluus.
13.00 uur, Prins en gevolg bezoeken de ba
sisscholen en zoeken naar een nieuw jeugd-
narretje en jeugdprinsesje.
20.00 uur, Polderkoaitjebal bij Hof van Hol
land.
22.49 uur; prijsuitreiking en vervolgens
'ontmaskering'.
zaterdag 21 februari:
12.49 uur, overhandiging van de sleutel
door de burgemeester. Bekendmaking van
het jeugdprinsesje en jeugdnarretje van het
jaar.
13.05, optocht.
14.00 - 17.00 uur, Vlooiencircus met in de
pauze prijsuitreiking van de optocht.
21.00 uur, carnavalsbal. V
01.11 uur, bij de stasse mispit wordt de roos
geveld.
SAS VAN GENT
zondag 22 februari: 14.30 uur: vertrek car
navalsstoet,
maandag 23 februari:
aanvang dweilbandfestival in de Water
geus.
dinsdag 24 februari:
14.15 uur: start kinderoptocht.
WISSENKERKE
vrijdag 20 februari:
21.00 uur, HCR De Kroon wordt door raad
van elf van carnavalsvereniging De Kroon-
krukkers omgedoopt in de Zwijnestal.
zaterdag 21 februari:
13.00 uur. De Kroon, De kleine carnavals
vierders worden verwacht.
13.15 uur, opstellen van de optocht voor
vertrek naar de Dorpsweg, alwaar de sleutel
van het Zwijnegat aan Prins Abraham den
Eerste zal worden overhandigd.
13.45 uur, De Kroon, het kindercarnaval met
een Play-back show, de Clown Ome KO,
kleurwedstrijd, de best verklede wedstrijd
en de verkiezing van een nieuwe jeugd
prins.
17.00 uur, sluiting.
21.00 uur, HCR de Kroon, het grote gezellige
Carnavalsbal voor iedereen.
HULST
KLOOSTERZANDE
zaterdag 21 februari:
15.30 uur, Station, aankomst van de trein
met de Prins en zijn gevolg,
zondag 22 februari:
14.30 uur. De Stoelemat, Dweilbandfesti-
20.00 uur, Grote Markt, Apotheose.
maandag 23 februari:'
15.30 uur. Grote Markt, kindervastenavond;
grootspektakel.
dinsdag 24 februari:
13.30 uur, Grote Markt, vertrek optocht.
23.45 uur, Grote Markt, afsluiting.
vrijdag 20 februari:
Scholenbezoek: 10.00 uur, o.b.s De Twee
master, 11.15 uur r.k.b.s. Bisschop Ernst,
13.00 uur, Bovenbouw o.b.s. De Tweemas
ter; r.k.b.s. Holtkampschool; Zuid-West
hoek.
14.00 uurgezamelijkin de Prins van Oranje,
's Avonds; Café De Bal in de Voorstad Bal-
gebeuren' doors.c.h. 'De Sjokkers'.
zaterdag 21 februari:
In het Hanzehat van Prins LEX 1 en zijn ge
volg vindt de ontvangst en overhandiging
van de sleutel plaats door burgemeester
Van der Zaag. Op de Beestenmarkt wordt de
Pomp symbolisch geopend. Na afloop in de
Prins van Oranje is prijsuitreiking van de in
tochtdeelnemers, medewerking van de
s.c.h. De Sjokkers, Eophonia en de Pink Pan
thers.
zondag 22 februari:
13.30 uur- 17.00 uur, De Prins van Oranje,
Groot kindér/familiebal.
's avonds kroegentocht met Prins Lex 1 en
zijn gevolg.
maandag 23 februari:
20.00 - 01.30 uur, Prins van Oranje, Groot
Arti Bal, met s.c.h. De Sjokkers en De Pink
Panthers.
dinsdag 24 februari:
's avonds afsluitende kroegentocht van
Prins Lex 1 en zijn gevolg.
23.45 uur, rond De Pomp op de Beesten
markt, afsluitingsplechtigheid in aanwezig
heid van burgemeester Van der Zaag. Hij
neemt de sleutel weer in ontvangst.
's-HEERENHOEK
vrijdag 20 februari:
13.15 - 15.30 uur,de prins en zijn gevolg
brengt een bezoek aan de basisschool.
18.40 uur, traditionele onthulling in de Bier-
dulve van 'Jikke' van Paerehat.
18.45 uur, Café De Korenbeurs, limonade
bal en Bonte Avond voor de jeugd van de
basisschool.
20.00 uur, Café De Kroon, aanvang van een
prijskaarting.
20.30 uur, De Geveltjes, groot OPWERM-
BAL met cabaret, ouwoere, en huldiging.
Officiële sleuteloverhandiging door wet
houder P.J.Vollaard aan Prins Ton de Eer
ste.
zaterdag 21 februari:
10.00 uur, schminken bij Attent Fred de Jon
ge met medewerking van de Welpen.
13.45, Bar Walk-lnn, carnavalsschieting,
eerste schot door PrinsTon de Eerste.
14.00 uur, Kerkplein, opstellen van de kin
deroptocht.
14.30 uur, vertrek van de kinderoptocht
door Paerehat.
15.15 uur, De Jeugdhoeve, kinderbal, pre
sentatie Jeugdprins en Jeugdnar.
16.45 uur. Bar'Walk-lnn' prijsuitreiking aan
de schutters.
20.00 uur. De Jeugdhoeve, carnavalsbal
met medewerking van een 'Drive-lnn
Show'.
01.00 uur, Jeugdhoeve, sluiting,
zondag 22 februari:
13.30 uur, Burg.van Horsighstraat, opstel
len van de optocht.
14.00 uur, vertrek van de grote carnavalsop
tocht
16.00 ugr, einde optocht, Prijsuitreiking aan
de muziekkorpsen in 'De Jeugdhoeve' door
KWADENDAMME
Met een boerenkiel, een
glasgordijntje, een rode
zakdoek en een masker op een
leutig potje achter de muziek
aan dweilen. Na drie
weekeinden opwarmen en het
nieuwe liedje in het hoofd is
Bergen op Zoom er klaar voor:
vijf dagen op pad met de
vastenavond in het Krabbegat.
Op vrijdag 20 februari barst het
carnaval in Bergen op Zoom los
onder het motto 'Krabbegat
'Avestad'. Het liedje van dit jaar
gaat dan ook over de ijdele
droom om een wereldstad met
een grote haven te worden. In de
stad zijn levensgrote boeien
neergezet en zelfs een deel van
de oude haven staat voor de
gelegenheid weer vol met water.
Niets lijkt Bergen op Zoom te
gek als het om vastenavond
gaat. „Gelukkig dat de plannen
voor een jachthaven er door
zijn, anders was het maar een
mager motto geweest", grinnikt
Rens van Tilborg.
Beroemd
Van Tilborg is een beroemde
Bergenaar op
vastenavondgebied. Hij is van
1965 tot 1987, twee keer elf jaar,
Steketee geweest. Steketee
kwam van het eiland Tholen en
was rond 1900 de beruchtste
veldwachter van Bergen op
Zoom. Samen met Prins
Carnaval, de Nar en de Grootste
Boer is Steketee een van de
belangrijkste figuren tijdens
het carnaval in Bergen op Zoom.
Als 'vastenavondphessie'loopt
hij tijdens de in- en optocht
voorop en maakt met zijn sabel
de weg vrij. Vooral de kinderen
zijn dol op deze domme agent
met zijn dikke rode neus. De nar
in zijn kleurige pak hekelt waar
hij kan en haalt voortdurend
gekke capriolen uit. De grootste
boer is zijn norse tegenhanger
en dwingt met zijn scherpe
politieke teksten respect af.
Tenslotte is er de prins die de
stad overstrooit met veel leut.
„Deze figuren zijn erg geliefd.
Dat komt omdat ze
aanspreekbaar zijn aangezien
de prins en zijn gevolg altijd
tussen het publiek rondhossen",
zegt Van Tilborg.
Vastenavond is voor veel
Bergenaren het hoogtepunt van
het jaar. De grootste
uitspattingen zijn de drie
weekeinden voor en de
carnavalsdagen zelf. Dan staat
de hele binnenstad vol met
verklede mensen en klinkt uit
ieder café dweilbandmuziek.
Bergen op Zoom staat bekend
om het straatcarnaval.
Dweilbandjes lopen, gevolgd
door een sliert dansende en
zingende mensen door de
straten en er worden allerlei
acts opgevoerd. Overal staan
eettentjes en na sluitingstijd
gaan mensen met elkaar mee
naar huis om daar koffie te
drinken en nog wat te eten
voordat ze gaan slapen.
Zo'n veertig
wagenbouwverenigingen zijn
echter bijna het hele jaar met
carnaval bezig. Na het
bedenken en maken van een
ontwerp wordt er maanden
besteed aan het bouwen van de
immense wagens die vaak ook
bewegende onderdelen hebben.
Tijdens de optocht op
dinsdagmiddag van de
vastenavond rij den de kunstige
gevaarten de vaste route door de
stad. „De wagenbouwers zijn,
naast de kroegen, de enigen die
commercieel bezig zijn met het
carnaval in Bergen op Zoom."
Van Tilborg vertelt dat de
mooiste wagens vaak voor een
groot bedrag aan het buitenland
worden verkocht.
De rest van het carnaval wordt
door de burgers zelf en de
bedrijven in Bergen op Zoom
bekostigd. De commissies
Protocol, die onder andere het
motto bedenkt en uitwerkt,
Financiën, Techniek en Optocht
van de Stichting Vastenavond
zorgen dat er ieder j aar weer een
voor de Bergenaren
onvergetelijke vastenavond
plaatsvindt.
Belangstelling
Maar waar het volgens Van
Tilborg werkelijk om draait
tijdens het carnaval in Bergen
op Zoom is de warme
belangstelling voor de
medemens. „Vastenavond is
niet alleen bier drinken en gek
doen. Het gaat veel verder dan
dat. Tijdens het carnaval praat
iedereen met iedereen. Je toont
wat meer belangstelling voor
iemand dan normaal. Je neemt
even de tijd. Vaak komen er dan
hele verhalen naar boven.
Leutige maar vaak ook
verdrietige verhalen."
Allemansvriend
Van Tilborg begrijpt best dat de
tegenstanders van carnaval het
hypocriet vinden dat je op die
paar dagen in het jaar een
allemansvriend bent. „Maar je
kunt niet alle dagen van het jaar
die openheid hebben en tot
iedereen toenadering zoeken.
Dat is nu eenmaal de harde
waarheid." De Bergenaar vindt
het belangrijk dat er in de
vastenavondtij d het gevoel van
saamhorigheid naar boven
komt. „Je kunt dan ook echt
jezelf zijn, alles even van je
afschudden. Een Bergenaar
draagt geen masker om zich te
verbergen. De anonimiteit
maakt ieder juist gelijk." Het
Rens van Tilborg bij een van de boeien die speciaal voor het motto 'Krabbegat 'avestad' in de stad zijn gezet. Als hij zijn duim aan zijn neus heeft, betekent dat dat hij de vastenavondkreet
uitdrukt, namelijk 'Agge mar leut et'. foto Willem Mieras
gazen masker is net als het
dragen van een glasgordijn en
oude bullen een Bergse traditie.
Bergen op Zoom was vroeger
een arme industriestad. Oude
kleren werden nooit
weggegooid maar op zolder
bewaard om met de
vastenavond te dragen. De
glasgordijnen werden van de
ramen gehaald en dienden als
vermomming. Later kwamen
volgens Van Tilborg de
goedkope gazen maskers in trek
die na geruime tijd naar je
gezicht gaan staan en dan ook
heel persoonlijk worden.
Aan bijna alles omtrent de
Bergse vastenavond zit wel een
verhaal vast. Traditie en
nostalgie voeren dan ook de
boventoon. Sommige oude
Bergenaren hechten veel
waarde aan die nostalgie. Van
Tilborg werd als Steketee wel -
eens aan een sterfbed geroepen.;
„Dan zien ze de spiegel van de
vastenavond en denken terug
aan die leutige maar ook
verdrietige tijden die ze beleefd
hebben en die dan tijdens het
carnaval tot uiting kwamen.
Van Tilborg ziet zichzelf beslist
niet als heilige van het van
oorsprong katholieke feest. Hij
toont gewoon graag
belangstelling voor mensen.
Nog steeds gaat hij bij
bejaarden en in ziekenhuizen op
bezoek om de liedjes te zingen
en leut te brengen.
Bergen op Zoom wordt vaakt
chauvinistisch genoemd. Dat is
volgens Van Tilborg ook zo. „We
willen graag' behouden wat we
hebben." Hij betreurt het dat de
traditie sowieso al verdwijnt
doordat veel jongeren
vastenavond alleen zien als
drinken en gezellig uitgaan.
Buitenstaanders zijn alleen
welkom als ze zichzelf
aanpassen en geen misbruik
maken van de gastvrijheid
tijdens het carnaval. „Maar de
Bergenaren zijn geenszins
vijandig. Integendeel, tijdens de
watersnood veranderden wij
onze kreet 'Agge mar leut et' in
'Agge mar goed doet' en hebben
onze dierbare vastenavond
vanzelfsprekend overgeslagen
om de Zeeuwen te helpen."
MooikedeMoor
WAWAA VVS
's-Heerenhoek foto Dirk-Jan Gjeltema
Brabanders zijn samen met de
Limburgers de
carnavalsvierders bij uitstek. Al
eeuwenlang vieren de
zuiderlingen het volksfeest en het
zit ze dan ook in het bloed. Het is
een wat overdreven beeld; een
vooroordeel. Lang niet alle
Brabanders houden van carnaval.
Zeeuwse hotels doen goede zaken
door de carnavalhatende
Brabanders speciale
anticarnavalarrangementen aan
te bieden.
Olaf Davidse is eigenaar van
Badhotel Renesse. Hij zegt voor de
Brabantse vluchtelingen speciaal
een 'ontcarnavallen'-
arrangement te hebben. Volgens
Davidse is het een succes.
„Mensen komen hier in het hotel
en vragen eerst of er in Renesse
ook carnaval wordt gevierd, als ze
dan horen dat er weinig aan
gedaan wordt zeggen ze: 'okay,
boek dan maar een kamer'. We
merken het écht dat er Brabanders
zijn die speciaal vanwege
carnaval de provincie
ontvluchten."
Ook Ai-naud Clyncke,
medewerker van Badhotel De
Wielingen in Cadzand Bad heeft
zijn ervaringen met Brabanders
die minder gecharmeerd zijn van
de carnavalstraditie. „We merken
er vrij veel van dat mensen de rust
opzoeken en specifiek vanwege
carnaval naar ons hotel komen.
We krijgen ook wel eens
telefoontjes van mensen die willen
weten of er hier aan carnaval
wordt gedaan.
Brabanders die niet van carnaval
houden, het lij kt een tegenstelling.
Het idee dat Brabanders het
camavalsvirus in het bloed
hebben zitten na een eeuwenlange
traditie is een misvatting. Het
Brabantse carnaval is helemaal
geen oud volksfeest. Er zijn
weliswaar paralellen met
Middeleeuwse gebruiken maar
carnaval in zijn hedendaagse
vorm is zeker geen resultaat van
eeuwenoude gebruiken.
Herman Pleij is hoogleraar
Historische Nederlandse
Letterkunde aan de Universiteit
Van Amsterdam. Hij heeft in oude
geschriften onder andere de
Nederlandse carnavalscultuur
bestudeerd. Pleij noemt het
huidige carnaval een
'imitatiefeest'. „Mgnsen willen
geloven dat het carnavalvieren al
eeuwen van vader op zoon wordt
doorgegeven maar dat is gewoon
niet waar. Carnaval werd na de
zestiende eeuw een soort
kinderfeestje, net als Sinterklaas
nu", meent de hoogleraar.
In de daarop volgende eeuwen
werd het feest vanwege het
toenemende beledigende en
platvloerse karakter steeds meer
door de katholieke kerk in de ban
gedaan tot er begin deze eeuw-
weinig meer van de traditie over
was. In sommige streken leefde
carnaval nog wel een beetje maar
in plaatsen als Eindhoven en
Tilburg was het gebruik zo goed
als uitgeroeid. De nu als
losbandige Bourgondiërs bekende
Brabanders waren begin deze
eeuw eerder puriteins en braaf.
Pas midden jaren zestig werd het
feest opnieuw leven ingeblazen, In
Tilburg vieren de meesten
carnavalsverenigingen dit jaar
hun 33-jarig bestaan. De stad en
de dorpen in de omgevingbesloten
min of meer van het ene jaar op de
andere jaar dat er carnaval
gevierd zou worden. Van een
historisch diepgeworteld
caimavalsgevoel is in grote
gebieden in Brabant dan ook
helemaal geen sprake.
In Eindhoven is het nieuwe
carnaval een beetje ouder. Rond
het begin van deTweede
Wereldoorlog kwam het gebruik
weer op mede door de Limburgse
Vereniging in de stad op gang.
Deze vereniging vierde haar
Vastelaovend tot dan toe in
besloten kring. Het
straatcarnaval; het verkleed
rondlopen, is ook in Eindhoven
amper veertig jaar oud.
Jan van Gorp is secretaris van de
35-jaar oude Federatie
Eindhovense
Carnavalsverenigingen. Hij weet
dat toen de allereerste
carnavalsprins midden jaren
zestig in cle stad arriveerde de
Eindhovenaren wat vreemd
reageerden. „Eindhoven is een
stad met tweehonderdduizend
inwoners. Ik schat dat er nu maar
zo'n drieduizend mensen echt
carnaval vieren", denkt Van Gorp.
Carnavalskenner Herman Pleij
„het moderne carnaval is vooral
zuipen, vreten en achter de meiden
aan. Niet meer." Er wordt volgens
Pleij alleen de indruk gewekt dat
het een oud gebruik is. Ook de
functie van het feest is nu anders
dan eeuwen geleden. Was het
carnaval in de Middeleeuwen dé
gelegenheid om even onder het juk
van de kerk en de overheid uit te
komen door overal de spot mee te
drijven, nu is dat niet meer van
toepassing. „We kunnen nu veel
gemakkelijker onze energie kwijt
in discotheken of waar dan ook",
stelt Pleij. „We worden ook niet
meer door een streng gezag onder
de knoet gehouden, carnaval is
niet meer de uitlaatklep die het
was."
Guido van der Heijden
Prins Ton de Eerste. Hierna prijsuitreiking
aan de deelnemers van de grote optocht in
de Bierdulve. Carnavalsbal in alle gelegen
heden van Paerehat.
23.11 uur, afsluiting, met de traditionele
koenkelpotverdingenissing in de Bierdulve
of op de dijk. Ceremonieel afscheid van de
Prins, Jeugdprinses, Jeugdnar, Raad van
Elf, Hofdames, Veldwachters en Nar.
zondag 22 februari: 12.30 uur: Prinsenre
ceptie in het stadhuis. 14.15 uur: start recla
mestoet. 14.30 uur: vertrek van de optocht.
16.00 uur: de stoet komt aan op de Grote
Markt. 17.00 uur: limonadebal voor de kin
deren van buurtvereniging Den Dullaert.
20.00 uur: prijsuitreiking voor indivïduelen
en groepen in café De Ster. 21.00 uur: prijs
uitreiking voor de wagens op de Grote
Markt op het bordes, bij slecht weer in de
centrale hal van het stadhuis. 21.30 uur:
kroegentocht. 24.00 uur: de vlag wordt ge
streken.
maandag 23 februari: 11.00 uur: minikroe-
gentocht. 13.15-13.45 uur: inschrijven kin
deroptocht in café De Ster. 14.00 uur: start
kinderoptocht op de Vismarkt. 15.00 uur: op
de Vismarkt start de Vossenjacht. 16.00 uur:
limonadebal in het café De Bruine Pater,
verkiezing jeugdprins en jeugdprinses voor
1999. 20.00 uur: kroegentocht. 22.00 uur:
muzikale happening van alle dweilbandjes
op de Vismarkt. 24.00 uur: de vlag wordt ge
streken.
dinsdag 24 februari: 14.00 uur: ballonnen
oplaten door alle kleine voskes en vossinne-
kes op de Grote Marlet. 14.30 uur: Boeren
bruiloft opstellen in de Overdamstraat.
19.00 uur: lampionnenoptocht start vanaf
de Grote Markt, afsluiten met vuurwerk.
20.00 uur: kroegentocht. 23.55 uur: onder
het alziend oog van de grootste boer van
Hulst de stadstorengeeft de Prins desleu-
tel van de stad terug aan de burgemeester;
vlag wordt gestreken, het vuurwerk knalt,
de lichten gaan uit
zaterdag 21 februari: 15.00 uur: vertrek kin
deroptocht,
dinsdag 24 februari:
14.00 uur: vertrek carnavalsoptocht
vrijdag 20 februari:
14.00 uur, schoolbezoek door de Pikpotters.
19.30 uur, Café 'sLandswelvaren, Halve
Natte Avond met Drive-in-show.
20.00 uur, Café 'sLandswelvaren, gekostu
meerd biljarten,
zaterdag 21 februari:
10.00 uur, Café 's Landswelvaren, Jager
meister happen,
14.00 uur, Café 's Landswelvaren, opstellen
van de Grote Carnavalsoptocht en sleutel
