Ard en Keessie reden
voor kristallen vazen
Nog één keer Wayne Gretzky
Ard Schenk nu
chef de mission
Jan Bols
Een miezerig
sfeertje
winterspelen woensdag 4 februari 1998 33
herinneringen
aan japan
De Jordan
van het
ijshockey
Voor hogepriesters van de sport is altijd plaats
in de kathedraal der commercie. Voor wie nu
die keer olympisch goud verovert, is de
zaligverklaring van de bankrekening geregeld. De
engelen zongen nog niet toen Ai d Schenk goud dolf
in Sapporo. De arme sloeber van toen keert 26 jaar
na dato geestelijk verrijkt terug in Japan. In de
hoop dat Confucius het beste voor heeft met de
pupillen die hij als chef de mission in Nagano onder
zijn hoede heeft.
Wie veronderstelt dat Ard Schenk in een verkeerde
tijd is geboren, loopt het risico van een dodelijke
blik. Die hypothese is aan hem niet besteed.
Schenks opstandigheid van toen werd niet ingege
ven door platte geldzucht. Welnee, ben je gek. Zijn
sterk ontwikkeld gevoel voor rechtvaardigheid
was de bron van zijn revolutie. De drievoudig
olympisch kampioen is tenslotte een kind van de
jaren zestig.
In de ogen van het bevoegd gezag was de schaatser
Schenk een lastig heerschap. Maar de boerenzoon
uit Anna Paulowna vond dat hij en zijn schaatsma
ten als citroenen werden uitgeknepen. En dat voor
een zakcentje van zeven gulden per dag. Voor
Schenk was het onbestaanbaar dat bij het estab
lishment de schepen met geld binnenvoeren en de
schaatsers met een fooi werden afgescheept. „Te
gen die onrechtvaardigheid liep ik te hoop", vlamt
de strijdlust nog in zijn ogen.
Schenk kan zich nog opwinden als hij terugdenkt
aan de tijden dat Bislett volstroomde met Neder
landers om 'Ard en Keessie' aan te moedigen. „Ze
ker achtduizend kwamen met bus, trein en vlieg
tuig en zetten een weekeinde lang Oslo op z'n kop.
Het stadion was twee dagen uitverkocht en wij
werden beloond met medailles en kristallen vazen.
Ik zal er wat thuis hebben, zeg. De eerste keer is dat
een onvergetelijke ervaring, maar een tweede maal
denk je: betaal de waarde maar uit."
Maar er kón toen geen geld worden uitgekeerd,
omdat artikel 26 van ISU-reglementen verbood
dat schaatsers financieel werden vergoed. Boven
dien schreef het olympisch handvest de absolute
amateurstatus voor. Sporters zaten verstrikt in de
reglementen, die door feodale hoeders streng wer
den bewaakt. „Ik ken de organisatie-comités, die
over onze ruggen steenrijk zijn geworden. Ik vond
dat onverdraaglijk. En wij maar nee zeggen tegen
verzoeken uit het bedrijfsleven."
Dat ging goed tot de dag dat de beheersing wegeb
de. Schenk, recht uit zijn hart: „Op een gegeven
moment zeg j e tegen j ezelfben je nou helemaal gek
om die paar duizend gulden te laten lopen omwille
Ard Schenk (links) en Kees Verkerk tijdens de Winterspelen van 1972 in Sapporo. Schenk won drie gouden medailles. foto Hansen/GPD-EPU
van mensen die regeltjes opstellen en regeltjes be
waken."
Zo kon het gebeuren dat hij met Kees Verkerk eens
een klusje accepteerde om in een winkel schaatsen
te verkopen. Het liep storm, al gebiedt de eerlijk
heid te zeggen dat het aantal verzoeken tot handte
keningen die om schaatsen overtrof. De concurrent
van de slimme winkelier was echter not amused en
lichtte de schaatsbond in. Wat Schenk op een uit
brandervan de bondsdirecteur kwam te staan. „Of
ik wel wist dat zoiets niet mocht. Maar waar stond
geschreven dat ik op een zaterdag niet mocht bij
klussen? Niemand die mij kon verbieden om
schaatsen te verkopen. Ik schaatste toch geen 500
meter voor geld... Dat hautaine om te zeggen: dat
mag niet. Man, dan ontstaat er toch een soort ge
balde vuist in je hoofd. Zo van: dat zullen we dan
nog wel eens zien."
Schenk balanceerde in zijn tijd voortdurende op de
rand van het toelaatbare. En soms dreigde hij het
slachtoffer van zijn ondeugd te worden. Zoals in
1972 toen Schenks amateurstatus door het IOC in
twijfel werd getrokken. En dat zou hebben bete
kend dat hij de Winterspelen in Sapporo had moe
ten laten schieten. De drie gouden medailles zijn
dus serieus in gevaar geweest. En dat om een onbe
nulligheid. Althans in de ogen van de olympisch
kampioen.
Vriendendienst
Samen met de Noorse schaatser Dag Fornaess en
een skispringer uit dat land maakte Schenk recla
me voor een frisdi-ank. Noorwegen hing vol met
posters van de Nederlandse schaatsheld. Schenk
veronderstelde weinige risico te lopen. „Omdat ik
geen contract had getekend, maar een mondelinge
overeenkomst had gesloten. Er was niets te achter
halen. Bovendien dacht ik met Fornaess en die ski
springer erbij redelijk safe te zitten.
Dat bleek een kleine misrekening, want een Noor,
die schijnbaar zijn kans schoon zag om de Holland
se gigant van de Winterspelen te weren, lichtte het
Internationaal Olympisch Comité in. Het toenma
lige Nederlandse IOC-lid Kees Kei-del heeft zich de
blaren op de tong moeten praten om voorzitter
Aveiy Brundage ervan te overtuigen dat Schenk
slechts een vriendendienst had verleend. Kerdel
kreeg de affaire in de doofpot en Schenk reisde af
naar Sapporo om daar een trio gouden medailles
bij elkaar te schaatsen.
Zorgen om geld heeft de huidige generatie schaat
sers niet meer. Van dat gezeur om die amateursta
tus is de chef de mission dus verlost. In Nagano ma
ken onder anderen de ijshockey-miljonairs uit de
NHL hun opwachting. En ook Rintje Ritsma, die
commercieel is gegaan. Schenk ziet veel parallelen
tussen wat hij een kwart eeuw geleden poogde te
bewerkstelligen en wat zijn landgenoot voor el
kaar heeft gebokst. Het verschil is dat het prof-
avontuur van Schenk en zijn maten een sof werd en
Ritsma als reclamezuil veel geld verdient. Voor
Schenk resteert de genoegdoening van het geëffen
de pad.
Als chef de mission reist Schenk voor het laatst
naar de Olympische Spelen. Na Nagano dient hij
zijn ontslagbrief in bij NOCNSF-voorzitter Wou
ter Huibregtsen. Minder uit onvrede dan om het
feit dat hij zichzelf straks een (te) oude baas vindt.
Bovendien gaan Schenks ambities verder dan de
rol van olympische akela. De 53-jaiige Noord-Hol
lander voelt zich geroepen tot het ambt van IOC-
lid en hoopt naast Anton Geesink als tweede Ne
derlanders uitverkoren te worden.
Leiband
Wat niet wegneemt dat hij straks het NOCNSF met
een licht gevoel van onbehagen verlaat. Het vrij-
buiterige karakter van zijn functie verdwijnt en
dat beschouwt Schenk nu juist als een aantrekke
lijk aspect van zijn functie. Gelijk zijn gewezen
collega André Bolhuis houdt de oud-schaatser er
niet zo van om super strak aan de leiband van Pa
pendal te lopen.
„Dat onafhankelijke en die rol van aanjager is juist
zo leuk aan de functie van chef de mission", waar
mee Schenk bepaald niet zijn warme gevoelens
voor het nieuwe instituut 'team de mission' uit
spreekt. „Je kunt alles wel in regels willen vatten,
maar ik vind dat er een bepaalde vrijheid van han
delen moet blijven. In de nieuwe opzet, ingebed
tussen een bureau topsport en mooie marketing
plannen, loop je het het riscio dat de onafhanke
lijkheid van de chef de mission wordt aangetast. Er
moet worden voorkomen dat er een soort ministe
rie ontstaat."
Henk Stouwdam
een jaar later hun opwachting in 's we
relds sterkste competitie zouden maken.
Maar dat voordeel hebben andere landen
ook. Van Zweden, Rusland, Tsjechië en
Finland, om maar een paar favoriete na
ties te noemen, spelen de beste ijshockey
ers in de NHL. Dat betekent talloze
dreamteams, een veertiendaagse droom-
competitie derhalve.
Hoewel Wayne Gretzky in Nederland niet
zo tot verbeelding spreekt als bij voor
beeld Michael Jordan, mag de Canadees -
van 2 6 j anuari 1961- wel in één adem wor
den genoemd met de Amerikaanse bas
ketbalsuperster. Of met Johan Cruijff of
Diego Maradona, om dichter bij huis te
blijven. Gretzky, altijd getooid met num
mer 99 en geliefkoosd als 'The Great One',
is bij zijn leven al legendarisch. Hij is in
het bezit van zo'n beetje alle records.
Waar Gordie Howe, een andere grootheid
uit het Noord-Amerikaanse ijshockey, 26
jaar over deed, gebruikte Wayne Gretzky
tien seizoenen om topscorer aller tijden te
worden. In dat decennium maakte hij
1850 punten (goals en assists).
Stanley Cup
Gretzky debuteerde in oktober '79 als
achttienjarige in de NHL en een jaar latei-
was hij de jongste topscorer ooit. Hij
scoorde toen in dienst van de Edmonton
Oilers vijftig keer in een seizoen. Met dat
team veroverde hij in de periode '84-'88
vier keer de Stanley Cup. Dat succes heeft
hij nimmer kunnen evenaren. Niet bij de
Los Angeles Kings ('88-'95), niet bij de St.
Louis Blues ('95-'96) en niet bij zijnhuidi-
ge werkgever, de New York Rangers.
Maar zijn faam en status bleven. Overal
waar de gracieuze Gretzky vertrok, liet
hij huilende fans achter. Want overal
maakte hij zijn naam waar. Gretzky, hou
der van alle aanvallende NHL-records,
stond en staat garant voor assists en doel
punten. Voor aanvang van dit seizoen
speeldehij 1335 NHL-wedstrijden. Daar
in scoorde hij 862 goals. Tijdens dit sei
zoen bereikte hij zelfs een bijzondere
mijlpaal. Het aantal assists is al meer dan
het totaal aantal punten (1850 punten;
801 doelpunten, 1049 assists) van Howe.
Na 44 wedstrijden dit ijshockeyjaar stond
Gretzky's teller al op 1871 assists en 874
doelpunten.
Toch is zijn macht op het ijs tanende, hoe
wel nog niemand echt een antwoord heeft
gevonden op zijn handelsmerk: op een
verfijnde manier een opening in de vijan
delijke defensie boren, plots stoppen en
vervolgens optimaal profiteren van de
verbijsterende verdedigers die zich in die
'split second' afvragen wat er gaat gebeu
ren. Gretzky scoort dan, meestal, al bijna
twee decennia lang. Maar dit seizoen
komt hij niet meer tot het gemiddelde van
één doelpunt per wedstrijd. New York
Rangers bij voorbeeld zal waarschijnlijk
ternauwernood de play offs halen. Zijn
uitverkiezing voor het nationale team dat
in Nagano goud wil delven lijkt daarom
een beloning voor Gretzky's imponerende
staat van dienst. Bovendien staat zijn op
volger al klaar: Eric Lindros, topscorer
van de Philadelphia Flyers en herkenbaar
aan al net zo'n mooi rugnummer als zijn
grote idool: 88.
Renze Lolkema
Wayne Gretzky in het shirt van de New York Rangers. In Nagano doet hij met de Canadese ploeg een gooi naar het goud. foto AP
17i het geheugen van Jan Bols staan de
Winterspelen in Sapporo niet positief
gegrift. De resultaten vielen tegen en
Japan vond hijnou ook nietje van het. „Er
hing een miezerig sfeertje", herinnert de
oud-schaatser zich 25 jaar later. „Ik vond
alles zo klein en hekrompen. Nergens was
het uitbundig gezellig. We zijn een keer
weze?i stappen en ook dat viel tegen. In
van die kleine barretjes hing voor mijn
gevoel een bedompte sfeer. Nee, ik kijk
niet vrolijk op die Spelen terug. Ik vond
het troosteloos en ook nog zo'n klere-eind
van huis."
De treurige ambiance had een
vernietigendeuitwerking op de prestaties
van Bols, die in die tijd normaliter goed
was voor een podiumplek op de 5000 en
10.000 meter. Hij gold als een specialist op
de lange afstand. Maar in Sapporo kwam
de Drentse stayer niet verder dan twee
diploma's. „Maar wat ik ben geworden,
weet ik niet eens meer. Ilc geloof vierde op
de 5000 meter, maar op 'de tien'... Ik zou
het werkelijk niet weten. Het was geen
omgeving waar ilc me lekker voelde; het
leek meer een clubwedstrijd. Dat ging ten
koste van m'n prestaties. Ik moest altijd
worden opgejut, maar dat zat er in
Sapporo niet in. Het leukste aan de
Spelen vond ik de openings- en
sluitingsceremoie. Dat heeft indruk
gemaakt. Maar voor de rest was het er niet
echt gezellig."
Tegenwoordig volgt Bols het schaatsen op
afstand. Bij hoge uitzondering komt hij
bij wedstrijden en aan de televisie zit-ie al
helemaal niet meer gekluisterd. „Een
spannende rit wil ik nog wel eens
bekijken, maar daarna ga ik zo snel
mogelijk iets leuks doen.Zijn nauwste
band met de sport loopt via de
portemonnee, want Bols drijft in
Hoogeveen een sportzaak, die is
gespecialiseerd in schaatsartikelen."
,Voor de eerste maal doen er profs uit de Ame-
jfa rikaanse competitie mee aan de Olympische
M Spelen. Rusland heeft geen spelers uit de
5 Amerikaanse competitie laten overkomen.
Zij vertrouwen volledig op een opstelling
s van spelers van eigen bodem.
I Big Hat-stadion Toeschouwers: 10.100
Bouwkosten: f300 milj.
Gezichts-
kle- masker 6
Schild
schoer
■JreschiBTi
2.5cm. Gevul-
caniseerd
Sticks
Lengte-. 135
beschermers
Overtredingen die re-
sulteren in face-off
1: Offside pass
Pass uit verde-,/
digingsvak k s s"
over middenlijn. (race^off)
2: Buitenspel
Speler is in aanvals-
vak vóór de puck.
3: Icing Schol van achter H
de middenlijn op het doel.
Face-off: Scheidsrechter laat
puck vallen tussen de sticks van tv
tegenstanders in de face-oHdrkel.
'Een team bestaat uit
twee verdedigers en drie
aanvallers
Finland. Tsjechië, Rus-
I land, winnaar groep B
[Duilsland, Japan,
Frankrijk, W-Rusl.
V.S.,Zweden, Canada,
Nimmer was het Olympisch
ijshockey toernooi kwalitatief zo sterk
bezet als tijdens de Winterspelen van Nagano.
De NHL, de Noord-Amerikaanse
profcompetitie, ligt namelijk tijdens die twee
weken in Japan stil. Hetgeen simpelweg
inhoudt dat 's werelds beste spelers voor hun
land mogen uitkomen. En nog mooier, de wereld
kan daarom nog één keer genieten van de beste
ijshockeyer ooit, 'the great one' Wayne Gretzky
(37).
mijn geboorteplaats Brantford. Maar ik
kan niet op elk verzoek ingaan, hoezeer
me die ook aan het hart gaan."
Rare problemen
„Natuurlijk is het zo dat veel geld hebben
makkelijk is. Maar als je veel geld hebt,
krijg je te maken met rare problemen. Hoe
meer je verdient, des te meer mensen er
om smeken. En hoe meer je verdient, des
te meer zorgen maak j e j e om de wereld om
je heen. Ik wil me niet voordoen als de
kerstman, maar ik wil ook niet de groepen
mensen negeren die echt hulp nodig heb
ben."
Wayne Gretzky wordt deze winter in staat
Beste Wayne. Op televisie zag ik een re
portage over jou, je familie, je loop
baan en j e salaris. Ze zeiden dat j e tot 19 91
ongeveer 5 0 miljoen dollar zou verdienen.
Ik verdien 900. Jij bent daarom de enige
die me kan helpen.'
Gretzky beschouwt het als één van de
grappigste brieven ooit gekregen. 'Acht
maanden geleden heb ik een aardig meisje
ontmoet met wie ik volgend jaar wil trou
wen', leest 's werelds beste ijshockeyer
verder. 'Maar dat is onmogelijk omdat ik
schulden heb van in totaal 16.250. Kun
jij me dit geld schenken? Kun je dat? Als
kado? Of kun je me dat lenen? Ik zal je dan
iedere maand, tot aan 2012, vijftig dollar
sturen. Alsjeblieft, alsjeblieft, alsjeblieft.
PS: Mijn leven ligt in jouw handen.'
Het is één van de vele curieuze verzoeken
die in de loop der jaren op Wayne Gretz
ky's deurmat ploften. „Het is soms moei
lijk om rijk te zijn", zegt Gretzky. „Ik heb
een paar favoriete goede doelen waar ik
geld aan schenk en stel me ook beschik
baar voor ondersteunende acties. Ik zet
me vooral in voor het blindeninstituut in
gesteld een Olympische titel te veroveren.
De NHL, de loodzware Noord-Ameri
kaanse profcompetitie, ligt eindelijk stil.
Normaal gesproken stelden Canada en
Amerika tijdens de Winterspelen altijd
spelers op van teams die uitgeschakeld
waren voor de strijd om de prestigieuze
Stanley Cup, het officieuzewereldkampi
oenschap, dat in de maanden februari en
maart z'n hoogtepunt nadert. Of werden
er talentvolle jeugdspelers gestrikt die
