Eén zijn met het beeld
Geen plaats voor twijfelkonten
PZC
Herbert Dijkstra gek
van plaatjes maken
dag breien
Ellie van den Brom: elke
winterspelen
32
Aïda Hordijk: het
gaat niet alleen
om punten
aan japan
herinneringen
woensdag 4 februari 1998
Een jurylid staat bij het kunstrijden voor een zware opgave. Om te beginnen moet de schijn
van subjectiviteit worden vermeden. En dat terwijl er haast geen sport denkbaar is die zo
subjectief wordt beoordeeld als kunstrijden. Een jurylid is bovendien eenzaam, want
samenspraak is uit den boze. En alsof dat niet erg genoeg is: van hoger hand wordt
nauwlettend op zijn gangen gelet.
Aida Hordijk, jurylid bij het kunstrijden: „Belangrijk is dat je vasthoudt aan je oor
deel." foto Rob Keeris/GPD
Kunstrijden is mooi en mysterieus.
Mooi in artistieke zin, mysterieus
vanwege de negen juryleden op een rij.
Het beoordelingsproces voltrekt zich
langs vele valkuilen. Zijn die rapporteurs
eigenlijk wel te vertrouwen? En hebben ze
het met hun cijfer altijd bij het rechte
eind?
.Meestal wel"zegt internationaal jurylid
Aïda Hordijk (36) uit Den Haag. „Natuur
lijk, je kunt iets missen en daardoor ie
mand fout beoordelen. Maar dan nog be
staat er de mogelijkheid om navraag te
doen bij de hoofdscheidsrechter."
Voor twijfelkonten is geen plaats aan de
lange tafelwant in een spanne van enkele
minuten moet een rijder een cijfer worden
opgespeld. Hordijk was vroeger zelf actief
als kunstrijdster en loopt sinds 1982 als
jurylid mee. „Ervaring is heel belang
rijk", zegt ze. „Halverwege de kür gaat
het in je opkomen, waarna je snel tot een
definitief oordeel moet komen. Lastig, of
eigenlijk spannend, wordt het als er rij
ders zijn die je niet kent. Belangrijk is dat
je vasthoudt aan je oordeel."
Hoger beoordeeld
De mogelijke afwijkingen in het ingewik
kelde proces beginnen al bij de opkomst
van de eerste rijder. De cijfers van de eer
sten die het ijs op gaan mogen zeker niet te
hoog zijn, want er moet ruimte worden
opengelaten voor de volgende, mogelijk
betere deelnemers. Met andere woorden
een kür wordt aan het eind van de reeks
mogelijk hoger beoordeeld dan aan het
begin.
De vraag is in hoeverre de jury in staat is
de laatste rijder nog te vergelijken met de
eerste. Want in het tussenliggende uur
zijn vele anderen rijders het netvlies ge
passeerd. Daarbij moet steeds op twee as
pecten worden gelet. Er worden per kür
immers twee cijfers gegeven: een voor
technische en een voor artistieke uitvoe
ring.
,In het begin zal zelden een 60 (het hoog
ste cijfer) worden gegeven", erkent Hor
dijk. „Dat doe je alleen als je absoluut
zeker weet dat er een perfecte kür is gere
den. Maar ik geloof niet dat het een nadeel
is voor een rij der om een wedstri j d te moe-
ten beginnen. Want de volgende rijders
moeten echt beter zijn om een hogere
waardering te krijgen. De rangorde is be
palend."
In de korte kür - het verplichte program
ma - bekijkt de jury in de eerste plaats in
hoeverre alle vereiste onderdelen zijn ver
werkt. Essentieel is de vaststelling van
het basiscijfer, dat is gebaseerd op de
technische schaatsvaardigheid van een
rijder. „Als de eerste rijder is geweest,
wordt op grond van de meerderheid een
richtlijn voor het basiscijfer vastgesteld",
aldus Hordijk.
Aftrekposten
Met het basiscijfer gaat de j ury aan de slag
met aftrekposten om vervolgens tot een
eindcijfer te komen. Een val is bijvoor
beeld goed voor een deductie van 0.4 punt.
Overigens is het opvallend dat niet altijd
alle juryleden hetzelfde zien en dus ande
re aftrekposten hanteren.
Bij de vrije kür, werkt het andersom. In
die beoordeling is sprake van een optel
som van pluspunten in plaats van een
reeks aftrekposten voor minpunten. Hor
dijk: „Belangrijk in het bepalen van een
basiscijfer is dat je het niveauverschil
goed schat. Veel springen betekent niet
per se dat er technisch goed wordt gere
den."
In de afgelopen decennia bleek uit het
stemgedrag van de juryleden uit de voor
malige Oostbloklanden dat zij meer ge-
charmeerd waren van de sprongen dan
van de techniek. „Je ziet dat de vrije kur
niet meer helemaal vrij is. Er is een aantal
beperkingen aangebracht omdat het niet
alleen om springen gaat. Er moet bijvoor
beeld ook een passenserie inzitten en een
minimum aantal pirouetten."
De Internationale Schaats Unie heeft de
jurering tot in de puntjes gereglemen
teerd, maar dat sluit niet uit dat er af en
toe een scheve schaats wordt gereden
door een jurylid. Er is immers nogal wat
speelruimte in de vrijheid van handelen.
De meest voorkomende vormen van
'wangedrag' zijn de voorkeur voor natio
naliteit, de - onbewuste - bevoordeling
van een kunstrijder met een grote reputa
tie (de wereldkampioen heeft krediet) en
de gevoeligheid voor populariteit.
Verslag
Niets is erger dan 'national bias' verweten
te worden. Het feit dat de ISU in deze ter
men praat, geeft aan dat het fenomeen be
staat. Een jurylid met verdachte voorkeu
ren voor de eigen nationaliteit of die van
een bevriende natie, wordt nauwlettend
in de gaten gehouden. De ultieme sanctie
is een langdurige schorsing. „Elke
scheidsrechter stelt na afloop van een
toernooi een verslag op over hoe de jure
ring is verlopen. Daarin kan ook 'national
bias' aan de orde komen", licht Hordijk
toe.
Er zijn juryleden die sterk leunen op de re
putatie en de populariteit van de deelne
mer. Een wereldkampioen heeft op de
Olympische Spelen een streepje voor. Al
thans, daar leek het op in 1994 toen Oksa-
na Baiul in Lillehammer het goud voor de
neus van de ogenschijnlijk betere Nancy
Kerrigan wegkaapte. „Dat zou ik niet zo
durven stellen", zegt Hordijk. „Een we
reldkampioen heeft een hogere standaard
van schaatsen en om die reden vaak een
hoger basiscijfer."
Juryleden zouden voorts bang zijn uit de
pas te lopen bij de overige acht die achter
de tafel zitten en stemmen daarom vol
gens de lijn der verwachtingen. Een uit
schieter naar boven of naar beneden kan
bevreemding wekken. Dan moet je er wel
naast zitten en door de scheidsrechter op
het matje worden geroepen. „Maar", zegt
Hordijk, „het gaat niet alleen om de pun
ten. Het gaat erom dat je je rijtje goed
hebt. De rijder die door de meerderheid
van de juryleden als eerste wordt aange
merkt, wint het kampioenschap,
Omkoping
Omkoping is volgens Hordijk niet aan de
orde. „Het zou kunnen dat, nu er in de we
reldtop van het kunstrijden enorme be
dragen aan prijzengelden te verdienen
zijn en daardoor de belangen ook groter
zijn, de verleiding er is. Maar ik geloof het
niet. In ieder geval gebeurt het in Neder
land zeker niet. Maar dan praten we ook
over een heel klein landje."
Gijs van Oosten
Herbert Dijkstra (31) was tien jaar geleden één van de schaatsers die in het
Olympisch Calgary dacht eeuwige roem te vergaren. Maar in die koude winter
stond iedereen in de schaduw van Yvonne van Gennip. De geboren Drent beklimt dit
jaar weer de Olympus. Niet meer als schaatser, maar als tv-verslaggever. Een
opmerkelijk verhaal achter de winterstem van Nederland.
NAGANO
19 9 8
Er is afgesproken in het
Heerenveense hotel
Tjaarda en daar kleeft,
valt Herbert Dijkstra met
de deur in huiseen prach
tig verhaal aan vast. Het
was de kernploegtijd van
Hans van Helden en Jan
Bols toen tijdens de lunch
een grazende pony in een
aangrenzend weiland
werd ontdekt. Van Helden
excuseerde zich, haalde
de viervoeter binnen, zet
te hem in de kamer van Bols en maakte
vervolgens doodleuk de lunch af. Toen
Bols bovenkwam was tot zijn grote schrik
z'n kamer volgekakt. De geshockeerde
pony weigerde vervolgens het hotel te
verlaten, waarna het dier geblinddoekt de
trap werd afgeleid. „Dat was uiteindelijk
de krachttraining van die dag. Ik moet
daar iedere keer weer aan denken als ik
dit hotel binnenstap."
beeld moest brengen die
zich in besloten zitting af
vroegen of de veiligheid
wel gegarandeerd kon
worden. Daarbij, in alle
wijsheid uiteraard, bijge
staan door een goed glas
berenburg. „Ik zag dat he
lemaal voor me. Die gier
tank die water sproeit, die
mannen die langzaam
dronken worden. Ik ben
gek van tv, van plaatjes
maken. Het gaat me voor
al om het optische gedeelte, ik maak me
vaak minder druk om de tekst."
Toch had Dijkstra's persoonlijke hoogte
punt afgelopen j aar niets met sport te ma
ken. Via een vriend van een vriend be
landde hij bij de broers Fathi en Yasser
Arafat, inderdaad, de leider van Palesti
na. Dijkstra: „Als je ze naast elkaar zet,
zie je geen vei'schil. Een echte look-a-li-
ke."
en voor tien dagen een camera gehuurd.
Het was tegelijkertijd onze vakantie."
Via de Drentse psychiater Willem Vugte-
veen, de bewuste vriend, werd contact ge
legd met Fathi Arafat, die het tweetal
hartelijk verwelkomde in Ramallah, waar
hij het hoofdkwartier van het Palestijnse
Rode Kruis bestiert. Ze zagen een modern
geklede man die het geld dat zijn broer
verdiende met de Nobelprijs voor de vre
de gebruikt om de sociale voorzieningen
in Palestina te verbeteren.
Er ontstond wederzijds vertrouwen en op
een avond, het was ongeveer half elf, ge
lastte Fathi zijn Hollandse gasten zich
aan te kleden. „We gaan naar Yasser"was
de mededeling. In Jeruzalem was net een
zware bom ontploft en de verblijfplaats
van Yasser Arafat was in die dagen omsin
geld door de internationale pers. Maar de
Palestijnse leider had geen zin in een ver
klaring.
Perplex
Mijn vriendin is klein en blond en die liep
met haar camera achter Fathi aan. We
passeerden een wel twee meter lange ca
meraman van CNN, die perplex stond
toen hij ons ongemoeid langs het kordon
van bewakers zag lopen. 'Who are you?'
vroeg hij Anouska met jaloerse ogen. Een
moment later stonden we oog in oog met
Yasser Arafat. Ik zei tegen Anouska 'fil
men!Zoiets overkomt je gewoon, je bent
direct scherp. We hebben die twee broers
naast elkaar gezet, een prachtig plaatje.
De NOS zond uiteindelijk een kwartier
Kunstrijden op de schaats
werd voor het eerst
beoefend in de 17e
eeuw door de gegoede
burgerij in Holland.
Naast de verplich
te figuren is het
de bedoeling dat
de rijders, al dan
niet paarsge
wijs, de pirou- h
etten, spron- L*
gen en andere
schaatsbe-
wegingen op
zelfgekozen
muziek uit
voeren. De
nadruk ligt
op sportieve
elementen
als kracht,
lichaams-
beheer-
sing en
harmo-
Voor zowel
individuele
schaatsers als
paren bestaat
de wedstrijd uit
verplichte figuren en
een kür op muziek met
figuren en sprongen naar
vrije keuze.
White Ring Arenas Kunstrijden, short track.
Het afgeronde dak van roestvrij staal lijkt
op een waterdruppel. 7350 toeschouwers.
Bouwkosten 225 miljoen gulden.
Salchow: Afzet links naar binnen; landing
op rechts e naar buiten
Het ijzer van de kunst-
chaats is ronder dan dat van
de hockeyschaats om draai
en en bochten gemakkelij-
tc maken. De punt
foto GPD
uit van Dijkstra's wonderbaarlijke trip
naar Gaza. Maar in dat verslag zat geen
politieke boodschap verpakt terwijl die
tiendaagse het tweetal behoorlijk aan
grepen had. „In Gaza wonen niet alleen
mensen die een hekel aan joden hebben.
Dat beeld hebben wij in Nederland. Er is
inmiddels een stichting opgericht, 'Tul
pen in Gaza', waarvan ik bestuurslid ben.
We hebben als doel de sociale voorzienin
gen aldaar te verbeteren."
Nog steeds is Herbert Dijkstra voorzich
tig met zijn herziene mening over de situ
atie in de bezette gebieden in het Midden-
Oosten. „Er is sprake van zware onder
drukking door de Israëlische autoritei
ten. Dat heeft me zeer getroffen. Ik ben er
nog steeds trots dat mijn opa's en oma's in
concentratiekampen hebben gezeten om
dat ze joodse onderduikers hadden. Maar
ik weet ook zeker dat ze dat voor Palestij-
nen hadden gedaan. Het moet niet uitma
ken welke achtergrond je hebt. Iedereen is
mens. Dat heb ik nu wel weer gezien."
Renze Lolkema
sprong die recht
vooruit wordt uitgevoerd. Afzet
en landing op rechterbultenblad.
Hol geslepen blad waardoor het
mogelijk is op binnen of buitenblad
te schaatsen.
Bron: NAOC GRAPHIC NEWS/GPD
Herbert Dijkstra staat aan de vooravond
van zijn zoveelste krachtproef, de Olym
pische Spelen in het Japanse Nagano. Sa
men met de collega's Frank Snoeks en Ria
Visser becommentarieert hij twee weken
lang voor de NOS alle schaatswedstrijden
vanuit de M-Wave in Nagano.
Heinze Bakker polste enkele jaren terug
Herbert Dijkstra om voor Studio Sport
het schaatsen van hem over te nemen.
Dijkstra was bekend in die sport vanwege
zijn jarenlange dienst voor de kernploeg.
Zijn stem is inmiddels zo vertrouwd bij de
vierkante winterse decors, dat iedere tv-
kijker zijn enthousiasme bij al die fraaie
plaatjes direct herkent.
Giertank
Dijkstra is vaak één met het beeld. De eer
ste marathon op natuurijs van dit jaar, in
Veenoord, was daar een perfect voorbeeld
van. Op dinsdag werd bekend dat er
woensdag geschaatst zou worden. Via zijn
contacten bij TV Drenthe regelde hij een
cameraman die de dikbuikige Drenten in
iverkkamer siert. Op de 1000 meter weet
Van den Brom niet beter of ze is zevende
geworden, terwijl ze haar klas sering op de
500 meter zich niet eens meer weet te
herinneren. De Spelen verliepen in 1972
voor haar niet echt naar wens.
Het vertrek uit Japan staat de oud-
schaatster daarentegen nog wel helder
voor de geest. In plaats van een gepland
tripje naar Tokyo moest de Nederlandse
ploeg wegens noodweer Japan hals over
kop verlaten. „Het water stond tot in het
olympisch dorp aan onze knieën en in het
vliegtuig vlogen de zuurstofmaskers je om
de oren. Nee, de terugreis verliep
allerminst gladjes.De Amsterdamse
schaatste na het olympisch jaar nog één
seizoen om zich vervolgens op haar
rechtenstudie te werpen.
Tegenwoordig runt Van den Brom, die is
getrouwd met de voormalige
schaatsverslaggever van de Volkskrant,
Ronald ten Brink, een eigen
advocatenkantoor. Met de schaatssport
heeft zij geen banden meer.
dag-in-dag-uit aangestoken door gemas
kerde stenengooiers. Het is het beeld dat
jaar-in-jaar-uit miljarden huiskamers
bereikt. Dijkstra leerde echter een andere
kant kennen.,Het is moeilijk voor te stel
len, maar er wonen daar ook mensen die
niets van politiek moeten hebben. Die net
als jij en ik vredig naast elkaar leven en
zich verre houden van het geweld. Maar
dat is bij bijna niemand bekend."
„Dat was voor mij ook de invalshoek van
de reportage. Het leven in Gaza. En dan
een keer niet de stenengooiers in beeld
brengen. En we wilden aan de hand van
Fathi een portret van Yasser maken, ver
teld door zijn broer dus. Dat deden we
trouwens zonder de garantie dat het zou
lukken. De afspraken waren immers vaag
en je krijgt niet zomaar een cameraploeg
mee. We hebben daarom alles zelf betaald
Gaza-strook
Met zijn vriendin Anouska Rijnhout,
technicus bij de NOB, toog Herbert Dijk
stra op eigen initiatief na de Tour de Fran
ce naar de Gaza-strook, die hij alleen
maar kende van het Journaal. Een strook
gemarkeerd door brandende autobanden,
Herbert Dijkstra maakt kennis met Yasser Arafat.
Ze moet diep in haar geheugen graven.
„Omdat het al zo lang geleden is."
Maar als langzaam maar zeker de
herinneringen aan Japan bij flarden naar
boven komen, blijkt Ellie van den Brom
de olympische reis naar Sapporo niet als
het lolligste schaatstnpje te hebben
ervaren. „Dan waren de Olympische
Spelen in Grenoble in '68 leuker. Daar
gingen we nog wel eens uit. Wat ik me
herinner, ben ik in Sapporo één keer uit
wezen eten. Met Jan Heemskerk, de
toenmalige hoofdredacteur van, ik geloof,
Panorama. Verder breiden we elke dag,
omdat we veronderstelden dat dat
ontstressend zou werken. Tegenwoordig
wordt de kernploeg begeleid door een
sportpsycholoog, maar wij namen
breiwerkjes mee. Niet voor te stellen, hè."
Sportief heeft Van den Brom evenmin
reden met vreugde terug te kijken op de
eerste Winterspelen onder de rijzende
zon. Haar beste prestatie zoas een vierde
plaats op de 1500 meter, goed voor een
diploma, dat anno 1998 de muur van haar
