Muziek, zang en dans zijn
gelijkwaardige vijanden
In therapie het land door
Grandaddy
maakt sprong
voorwaarts
PZC
Santing en
Affourtit
kunst cultuur
12
Mrs. Einstein
komt met
theatershow
woensdag 4 februari 1998
Sprookjes voeren je naar het
domein van verbeelding, een
fantasiewereld en het onmetelijke
heelal van dromen. Alles wat in het
dagelijks leven onmogelijk is,
gebeurt als vanzelfsprekend in deze
overleveringen, die altijd een
levensles herbergen. In de Sprookjes
van Grip, op het podium gebracht
door danseres Anne Affourtit (38) en
zangeres Mathilde Santing (39), gaat
het niet zozeer om de moraal, als wel
om de verschillende sferen die zo
typerend zijn voor een dergelijk
genre. In deze nieuwe productie
brengen zij muziek, dans en zang
samen op het podium.
Het is een nieuwe en compleet
andersoortige uitdaging voor
beiden, hoewel deze artistieke sa
menwerking niet hun eerste is.
„We kennen elkaar nog van de
middelbare school", vertelt Anne
Affourtit. „In Amstelveen zaten
we bij elkaar in de brugklas en wa
ren we al bevriend. Zij zong en ik
danste. De connectie, van hoe je
leeft en denkt, was er toen reeds.
Mathilde Santing vult aan: „We
hebben een keer ter gelegenheid
van de opening van de school sa
men een productie gemaakt. Wij
zouden wel eens iets heel anders
gaan doen dan de anderen. Ik her
inner me dat ik in een Waterloo-
pleinjurk met een bril op een heel
stom stukje blokfluit stond te spe
len, terwijl andere leerlingen ach
ter mij aan het streaken waren.
Die renden naakt rond. Mooie
stukjes muziek werden afgewis
seld met idiote dingen." Affourtit
lacht: „En ik had zo'n Waterloo-
plein-onderjurk aan. Er zat geen
begin en eind aan het stuk, maar
het was heel dramatisch en paste
heel goed in die tijd. Toen we met
de 'Sprookjes van Grip begonnen'
heb ik de foto's weer tevoorschijn
gehaald. Dat was natuurlijk gil
len."
Eigen weg
Na de middelbare school zijn ze ie
der een eigen weg ingeslagen,
maar wel bevriend gebleven. „Het
was niet zo dat we elkaar elke
week zagen", vertelt Mathilde
Santing. „Dit is zo'n vriendschap
die goed is. Je ziet elkaar weken,
jaren niet en als j e elkaar dan weer
tegenkomt is het allemaal hetzelf
de. Alsof er niets is veranderd. Ik
zie Anne nog steeds zoals ze was
op haar 12de. Eigenlijk verbaas ik
me er niet over dat deze samen
werking er toch nog van is geko
men. Dat op die middelbare school
dat was zo'n heftig iets, daar heb
ben we zo van genoten."
Anne Affourtit: „In die tijd waren
we er heel echt mee bezig. En dat is
nu nog steeds zo. Voor de Sprook
jes van Grip ben ik benaderd door
de directeur van het Holland
Dance Festival. Hij is zowel een
fan van Mathilde als van mij. Hij
opperde dat ik iets met Mathilde
zou doen. En dat heb ik gedaan."
Mathilde Santing: „Toen we er
mee begonnen, zijn ontzettend
veel dingen langs gekomen waar
we het over hebben gehad. Beel
den, films, ideëen. We ontdekten
dat we wat betreft sfeer, inhoud en
aanpak goed op één lijn bleven zit
ten, we konden elkaar goed vin
den. We hebben alles op een hoop
gegooid en dat pakketje als inspi
ratiemateriaal aan de componis
ten gegeven. We hebben ook een
hele tijd niet beslist of we wel één
sprookje wilden doen. Toen de
componist Theo Nijland met een
opzet kwam, hebben we die wat
strakker gevolgd, om vervolgens
in het stadium waar we nu zi j n, die
weer compleet om te gooien. Na de
eerste doorloop, ik noem dat de
gifmenging, hebben we besloten
om het sprookje niet chronolo
gisch te vertellen."
Onhandelbaar
'Grip' gaat over een vrouw wiens
man volledig getraumatiseerd te
rugkomt uit de oorlog. Hij kan niet
meer eten, praten, vrijen, hij wil
helemaal niks meer. Totaal onhan
delbaar. De vrouw gaat naar een
wijze en deze vertelt dat zij de berg
op moet klimmen en terug moet
komen met een haar van de beer
die op de berg woont. Deze beer
heeft een maansikkel van wit bont
op zijn borst. Na enige obstakels,
lukt het de vrouw om een haar te
pakken te krijgen. Ze gaat terug
naar de wijze, die vervolgens de
haar onmiddellijk in het vuur
gooit en zegt: 'zo, ga nu maar naar
huis, oefenen wat je hebt geleerd'.
„Dit sprookje handelt niet zozeer
over een man en een vrouw", ver
telt Mathilde Santing. „In de ana
lyse gaat het erover wat je moet
doen als een gedeelte van jou is ge
traumatiseerd. Dat je dus niet
moet wachten totdat het vanzelf
weggaat, dat je je in onbekend ter
ritorium moet begeven en dat het
trauma ook licht kan geven op
plekken waar je normaal niet kan
zien. Dat je er iets mee moet doen."
Anne Affourtit: „Niet het sprookje
alleen is belangrijk, maar wel de
sfeer. Wat zit er in qua stemming,
atmosfeer dat wij zelf belangrijk
vinden. Het gaat niet om de mo
raal, of dat wij zonodig een ver
haaltje willen vertellen. Maar de
inhoud van het sprookj eis wel van
betekenis, want dat is uitgangs
punt geweest. Zowel dans als mu
ziek en zang zijn heel abstract. En
de sfeer verandert van heel sereen
naar paf-paf. Per deel is een heel
duidelijke stemming voelbaar. Er
zitten prachtige songs in die ge
woon heel mooi zijn en stukken
dans die heel dreigend zijn."
Mathilde Santing: „We zijn er vrij
snel achter gekomen dat het hele
maal niet zo gemakkelijk is om
verschillende disciplines te com
bineren. Je wilt natuurlijk niet het
'Penny de Jager palet' bij een lied-
je hebben. Ik geloof wel dat alles
gelijkwaardig moet zijn, maar het
mag ook best conflicteren. Ik denk
dat het werkt als er een nummer is
waar niet wordt gedanst of een
dans waar geen muziek bij is. We
zien het zelf als gelijkwaardige
vij anden. En het is soms een beetj e
een 'nachtmerrie-achtige situa
tie'. Maar wie niet waagt die niet
wint. Het is een laboratorium en
een experiment."
Roos van Put
De voorstelling Sprookjes van Grip is
vrijdag 13 februari als try-out te zien in
de Stadsschouwburg Middelburg.
Het plan voor een theatershow vol
liedjes van het Eurovisie
Songfestival lag al enige tijd op de
planken. Maar na de smadelijke
nederlaag vorig jaar in Dublin voelde
Mrs. Einstein weinig voor uitvoering van
dat idee. „Ik hoefde even niet meer", zegt
woordvoerster Saskia van Zutphen. De
tijd heelt echter alle wonden. En zie, Mrs.
Einstein goes Europe is er uiteindelijk
toch gekomen. „Er ligt zoveel
songfestival-repertoire. Dat is een mooie
bron om uit te putten", aldus zangeres
Paulette Willemse.
De vijf vrouwen van Mrs. Ein
stein hebben de nederlaag
van 'Niemand heeft nog tijd' pri
ma overleefd. „Dat songfestival
was tegelijkertijd een hoogtepunt
en een dieptepunt", vindt Saskia
van Zutphen. „Iedereen blijft vra
gen: hoe was het nou om zo te ver
liezen? Dat raak je niet echt kwijt.
Maar het was een geweldige erva
ring. Ik heb dan ook geen seconde
spijt dat we het hebben gedaan."
Suzanne Venneker vult haar aan.
„Voor onze naamsbekendheid is
het juist heel goed geweest, dat
songfestival. Daarvóór wisten
niet zo veel mensen wie Mrs. Ein
stein was. Nu wel. Wat dat betreft
heeft het ons veel opgeleverd. De
reacties van collega's waren ook
heel leuk en positief. Als ze ons op
nieuw voor het songfestival zou
den vragen, zou ik meteen weer 'ja'
zeggen. Dat zou ik ook wel een
stunt vinden eigenlijk."
Voor niets
Ruim vijf maanden trok Mrs. Ein
stein uit voor de voorbereidingen
op het festival in Dublin,,We had
den aan alles gedacht voor een
eventueel vervolg als we goed zou
den scoren. Achteraf is dat alle
maal voor niets geweest. Daar
baalde ik van", vertelt Saskia van
Zutphen. „Ik moest dan ook flink
afkicken. Het was een enorme dip
toen we thuis kwamen. Na een he
le drukke tijd was het ineens afge
lopen. Dat is wennen."
Achteraf gezien, zo erkennen ze,
had Mrs. Einstein het hele song
festival-avontuur wat eigenzinni
ger moeten aanpakken. „We zijn
een groep die zich aanpast aan de
gelegenheid. Dat is misschien een
nadeel. Eigenlijk zijn we heel ei
genwijs. Aan de ene kant kan het
voor ons niet gek genoeg zijn, aan
de andere kant zijn we heel erg
braaf. We houden ons aan de af
spraken en gaan problemen uit de
weg. Wat het songfestival betreft
hadden we dat misschien ietsje
minder mogen doen."
Bevrijdend
„Niet dat we het songfestival als
vervelend hebben ervaren, hoor.
Maar een eigen theatershow werkt
dan toch heel bevrijdend", bekent
Van Zutphen. „We doen nu dingen
die we zelf leuk vindenWe pakken
weer lekker theatraal uit. 'Mrs.
Einstein goes Europe' is natuur
lijk een duidelijke verwijzing naar
het Eurovisie Songfestival. We ge
ven een vette knipoog zonder echt
cynisch te willen zijn. Al ligt het
wel in mijn natuur om iedereen de
schuld te geven."
Paulette Willemse noemt de thea
tershow een verwerkingsproces.
„Het is goed om op een bepaald
moment alles te kunnen relative
ren. Na de zomervakantie waren
alle teleurstellingen gezakt. De er
varingen van Dublin vormden een
inspiratiebron voor de show. Een
half jaar later heb je toch weer een
heel ander gevoel dan toen het net
allemaal achter de rug was."
Honderden songfestivalliedjes
zijn beluisterd voor de show.
„Lang niet alles was geschikt om
in de voorstelling te gebruiken,
Mrs. Einstein....eigen theatershow heel bevrijdend-
hoe leuk je sommige liedjes ook
vindt", zegt Willemse. „Je moet er
iets aan kunnen toevoegen in het
theater. De jaren zeventig hebben
foto Raphael Drent
veel goed repertoire opgeleverd. In
elk geval veel liedjes waarmee wij
ook nu wat kunnen doen."
Veel songfestival-klassiekers pas
seren in Mrs. Einstein goes Europe
de revue, vaak in een aangepaste
versie. Zelfs het veel bekritiseerde
'Niemand heeft nog tijd' heeft een
prominente plaats in het pro
gramma gekregen. „Achteraf
weet iedereen het natuurlijk beter.
Maar dat liedje is zowel door het
publiek als door de vakjury geko
zen. Dus dan denk ik: het heeft te
recht de nationale finale gewon
nen", zegt Saskia resoluut.
Fraaie vondsten in de show,zijn de
Twin Peaks-bewerking van 'Non
ho l'eta' van Gigliola Cinquetti uit
de jaren zestig, de Amsterdamse
versie van 'Ding-a-dong' en een
punk-achtige variatie op 'Alles
heeft een ritme' uit de jaren tach
tig. „Er zitten ook liedjes in het
programma waarvan wij denken
dat die het goed gedaan zouden
hebben op het songfestival. Zoals
'Coming around again' van Carly
Simon. Een prachtig liedje."
Trauma-team
Volgens Saskia van Zutphen heeft
een trauma-team ervoor gezorgd
dat 'Mrs. Einstein goes Europe' er
is gekomen. Voor de vrouwen zelf
wordt het een soort van therapeu
tische voorstelling. Een show die
duidelijk moet maken dat er een
leven is na het songfestival.
„Het kost ons allemaal geld. En
dat moeten we natuurlijk toch
weer terug verdienen", stelt Van
Zutphen nuchter vast. Na zo'n ne
derlaag heb je heel lang nodig om
af te kicken en zin te krijgen om
een nieuw programma te maken.
Dat wel. Maar het leuke van Ne
derland is dat ze van verliezers
houden. Ze sluiten je meteen in de
armen.
Martin Hermens
Mrs Einstein goes Europe doet tijdens
de tournee door het land op 13 maart
Breda, op 17 april Bergen op Zoom en
opl6 mei Rotterdajn aan.
Herfst 1997. Ineens is
Grandaddy er. Als een au
to die uit een dikke mist tevoor
schijn komt. En de internatio
nale pers maar kwistig strooien
met superlatieven. Uitmun
tend, elegant, bedwelmend,
briljant, onweerstaanbaar. Het
zijn terecht gebruikte kwalifi
caties, want met 'Under the
western freeway' leverde het
Californische vijftal een van de
meest fascinerende rockal
bums van verleden jaar af.
De enigszins introvert overko
mende musici uit de slaapstad
Modesto moeten zelf nog een
beetje aan hun nieuwe status
wennen. Ze zijn najaar 1997
voor het eerst op een Europese
tournee. Dat valt, zo bleek bij
voorbeeld in Londen, niet al
tijd mee als je op gehuurde ap
paratuur moet spelen. Toch
draait Grandaddy al wat jaar
tjes mee. Grandaddy is zo'n
band die eerst een tijd proef
draait in eigen omgeving en
dan middels een album de grote
sprong voorwaarts maakt. En
daar hebben ze geen Mao Tse
Tung voor nodig.
'Under the western freeway' is
een plaat met gitaren, toetsen,
saillante zang en rare geluidjes.
Grandaddy paart diepgang
aan toegankelijkheid. De mu
ziek komt niet uit de lucht val
len, want de hoofdcomponist
en zanger Jason Lytle maakt al
jaren dergelijke composities.
Hij nam ze allemaal op en
bracht een deel er van uit op
bandjes en singles. Er schijnt
zelfs een heuse elpee te bestaan
van Grandaddy. Maar dat ma
teriaal is al lang niet meer te
krijgen. Dat komt er van als je
maar tweehonderd exemplaren
laat persen voor vrienden, be
kenden en obscure popblaad
jes.
Vakmanschap
Opvallend aan het eigenzinni
ge 'Under the western freeway'
is dat Lytle een enorme diversi
teit aan compositorisch vak
manschap koppelt. Brian Wil
son, Neil Young, Sparklehorse,
Abba, Pink Floyd, Pixies en Pa
vement behoren tot de vele na
men die in de recensies opdo
ken. Lytle is door een keur aan
musici beinvloed. In zijn jeugd
zocht hij vooral troost bij Elec
tric Light Orchestra omdat hij
van luisterrijke symfonische
muziek hield. Lytle luisterde
echter ook graag naar melodi
euze punk. Lytle: „Bad Brains,
Suicidal Tendencies. Dat soort
bands. Er lopen weliswaar
geen directe lijnen van die
bands naar Grandaddy, maar
ik werd gegrepen door de
kracht, de energie en de rebellie
tegen het gezag."
Van incéstieuze muziekscenes
die alleen maar het nieuwste
van het nieuwste najagen, moet
Lytle niets hebben. Komt het
dan even goed uit dat de musici
van Grandaddy in Modesto
wonen. Ze hebben er niet veel
collega's, omdat Modesto geen
universiteitsstad is. Als je
bands wilt zien spelen, dan rij
je toch even in anderhalf uur
naar San Francisco. Verhuizen
naar San Francisco is niet aan
de orde. De Grandaddy-musici
zijn geen studenten, maar ko
men uit de houtindustrie.
In plaats van wat rondhangen
in modieuze kringen, doen de
leden van Grandaddy liever
iets anders. Je zou het niet zeg
gen als je ze ziet en hun muziek
hoort, maar iedere muzikant
van Grandaddy is een fanatie
ke skateboarder. Lytle: „Skate
boarden geeft een enorme kick
vanwege de fysieke inspannin
gen die je als individu moet le
veren. Het is een enorm creatie
ve sport. Als je het goed doet, is
het zeer sierlijk."
In lagen
De enorme verscheidenheid
van het songmateriaal van 'Un
der the western freeway' staat
niet op zichzelf. Het blijkt dat
de favoriete albums van de
bandleden eveneens een grote
variatie aan stijlen vertonen.
Gitarist Jim Fairchild: „Het
zijn ook platen die moesten
groeien. Het kost je enige tijd
om aan de muziek te wennen.
En dan merk je dat die platen
een samenhangend geheel vor
men. Van een album als 'Laug
hing stock' van Talk Talk hou
den we allemaal. Dat lijkt wel
een jazz-plaat. Voor mij per
soonlijk heeft 'Laughing stock'
het in zich om mij mee te nemen
naar een plaats waar ik nog
nooit geweest ben."
Het speciale aan Grandaddy is
volgens Fairchild dat de band
steeds probeert zijn grenzen
wat te verschuiven. „In feite
zijn we een rock roll-band die
knabbelt aan de standaard-
voorwaarden van de rock
roll. Je probeert iets nieuws toe
te voegen. En dat binnen een
context van opvallende melo
dieën en songstructuren. Ik hou
niet van het idee van sommige
bands dat ze iets vreemds doen
omdat ze per se iets raar willen
doen. Als ze zoiets doen, den
ken ze dat de muziek kwalita
tief goed is."
Op adem
Een van de meest opvallende
nummers van 'Under the wes
tern freeway' is het instrumen
tale titelnummer. Het lijkt op
een 'soundscape' in de traditie
van My Bloody Valentine. F air-
child: „Het is op een strategi
sche positie van het album ge
zet om de luisteraar na de vele
informatie, melodieën, enzo
voorts een beetje ruimte tot
ademen te geven. Ik haat het
woord ambient, maar dat num
mer lijkt er wel eenbeetje op. Al
gebeurt er, ook in die song, het
een en ander."
Dit titelnummer is een compo
sitie met lagen. Die werkwijze
en de aparte geluidjes zijn vol
gens Fairchild typerend voor
Grandaddy. „Heel veel bands
werken niet met dergelijke la
gen Ik b en een fervent koptele
foon-luisteraar en ontdek
graag nieuwe dingen in de mu
ziek. Ook na dertig keer draai
en. Zoiets wil Grandaddy ook
bewerkstellingen. Dat houdt
het interessant voor de luiste
raars en voor ons.
René Megens
Grandaddy treedt 20 februari op in
Rotown Rotterdam.
Grandaddy....diepgaand en toegankelijk...
Mathilde Santing en Anne Affourtit: „Niet alleen het sprookje is belangrijk, het gaat ook om de sfeer.