kunst cu
Ituur
Wat schreef
die schoft
mooie teksten
Jasperina zingt
Bertolt Brecht
Annie op
herhaling
Hollandse
versie Fame
Hamlet in
zwembad
woensdag 4 februari 1998
De musical Annie, die
momenteel met veel
succes door het land toert,
gaat volgend theaterseizoen
op herhaling. In verband
daarmee houdt producent
Stardust Theatre begin fe
bruari nieuwe audities om
de kinderrollen te bezetten.
Nelly Frijda en Will van
Seist spelen ook in het sei
zoen 1998/1999 de hoofdrol
len.
„We hebben met deze pro
ductie een nieuwe markt
ontdekt", aldus een woord
voerder van Stardust. „Het
is voor het eerst in Neder
land dat ouders samen met
hun kinderen naar dezelfde
musical gaan. We zijn aan
het bekijken of we in de toe
komst meer van dit soort
producties kunnen gaan
brengen."
Op basis van de honderden
brieven van kinderen die
eerder dit jaar reageerden
op de audities voor Annie
heeft de producent een aan
tal kandidaten uitgezocht.
Die mogen deze maand 1998
hun kwaliteiten laten zien.
In juli beginnen vervolgens
de repetities voor het nieu
we seizoen. Het is de bedoe
ling dat Annie wederom een
vol seizoen door het land
toert.
Joop van den Ende brengt
volgend jaar de Neder
landse versie van de Ameri
kaanse musical Fame op de
planken. Het spektakelstuk
gaat op 18 oktober in het
Luxor Theater in Rotterdam
in première.
Fame gaat over een groep
ambitieuze studenten die
worden aangenomen aan de
High School of Performing
Arts in New York. Ze moeten
tot het uiterste gaan om hun
diploma te halen. Maar niet
iedereen heeft het doorzet
tingsvermogen en het talent
om een geslaagde artiest te
worden.
In de jaren tachtig waren de
film en de tv-serie Fame po
pulair in de hele wereld.
Twee jaar geleden ging de
musical in Londen in pre
mière. Het concept van Fa-
me is van David de Silva. Jo
se Fernandez tekende voor
het script, Jacques Levi
schreef de liedjes en Steve
Margoshes de muziek.
De choreografie en de regie
van de Nederlandse versie
liggen in handen van de
Amerikaan Jerry Mitchell.
Hij was destijds ook de cho
reograaf van de Nederland
se editie van de West Side
Story.
Gijs Scholten van Aschat
zal het volgende thea
terseizoen de titelrol spelen
in Hamlet van het Nationale
Toneel. Het gezelschap had
daar eigenlij k de verbouwde
Koninklijke Schouwburg
mee willen heropenen, maar
door vertraging in de bouw
werkzaamheden zal de
nieuwe ingebruikname van
het 'eigen huis' pas in het
seizoen 1999/2000 plaats
hebben.
Vandaar dat Hamlet op de
tijdelijke speelplaats, oud
zwembad De Regentes, ge
speeld gaat worden. Het ge
zelschap wilde niet langer
met de Hamlet van Gijs
Scholten van Aschat wach
ten, omdat de acteur na
tuurlijk ook ouder wordt en
Hamlet is nu eenmaal een
jonge man. Johan Doesburg
regisseert er zijn vijfde Sha
kespeare mee.
Voor de heropening van de
Koninklijke Schouwburg
zijn inmiddels nog grootsere
plannen gerezen. Het Natio
nale Toneel wil dan weder
om een werk van Louis Cou
perus dramatiseren en op de
planken brengen. Gedacht
wordt aan Van oude mensen,
de dingen die voorbij gaan.
Mrs. Einstein herneemt zich
Santing en Affourtit
verbeelden sprookjes
Grandaddy verlegt grenzen
1
Faust voor twee
gezelschappen
Opera Zuid
brengt Julietta
Jasperina de Jong: „Je hebt iets anders
nodig als je ouder wordt. Iets nieuws.
Zo heb ik pas een programma gezongen
met liederen van Poulenc en Satie. En de
ze maand verschijnt een cd, waarop ik sa
men met Lieuwe Visser en pianist René
Eckhardt oude Hollandse teksten zing die
door allerlei klassieke componisten op
muziek zijn gezet. Weet je dat er wel drie
verschillende mensen muziek hebben ge
maakt bij 'Jantje zag eens pruimen han
gen'? En dat is nog behoorlijk moeilijk te
zingen."
Het idee voor het Brecht-concert kwam
van de AVRO-radio, de ooit zo liberale
zender, waar niet bepaald veel liefde voor
de communist-vriendelijke Brecht viel te
verwachten. Aanleiding is de honderdste
geboortedag van Brecht van wie veel
werk door Weil, Eisler en Dessau vaak in
drukwekkend mooi op muziek is gezet. Ze
werd dan ook gevraagd door de afdeling
klassieke muziek. Ze vertelt het met een
gezicht van 'Kijk mij nou, klassiek...!'
Maar wie anders dan Jasperina de Jong
zou dat werk kunnen zingen?
„Ik wist eerlijk gezegd niets van dat re
pertoire, maar intuïtief begreep ik meteen
dat ik het moest doen. Ik zei dus meteen:
'ja'. Ik voelde gewoon: dit is goed. Weetje,
als het voor je is weggelegd, dan komt het
ook. En omdat ik toch bezig was, leek het
mij een goed idee om met pianist Gerard
Bouwhuis hier een serie van te maken. Ze
ventien voorstellingen. In de klassieke
wereld staan ze daar van te kijken. Daar
wordt zo'n programa een paar keer ge
daan en dat is het dan. Maar voor mij is ze
ventien voorstellingen niets."
Vriendinnen
Ze is er helemaal ingedoken. „Ik heb het
hartstikke voorbereid." Ze begon aller
eerst veel te lezen óver Brecht, zijn tijd en
natuurlijk zijn werk. Dat leidde soms tot
vervelende conclusies.
„Brecht was een nare man, die zijn vrien
dinnen domweg misbruikte. 'Die Drei-
groschenoper' bij voorbeeld, is voor 80
procent geschreven door Elisabeth
Hauptmann. Toen hij de rechten ver
kocht, moest zij tevreden zijn met 12,5
procent. Kurt Weill was gedwongen ge
noegen te nemen met 25 procent. Zelf nam
hij 62,5 procent. De schoft.... En toen het
een succes bleek te zijn en de rechten naar
het buitenland werden verkocht, kreeg zij
niets! Die vrouw was onafhankelijk,
maar dat heeft hij veranderd. Zelfmoord
pogingen heeft ze gedaan."
„En dan die jaren dat hij achter de Muur,
in Oost-Berlijn werkte. Nou, dat is voor
hem óók nog wel meegevallen: hij had een
Oostenrijks paspoort en kon eruit wan
neer hij maar wilde. Maar ach, wie ben ik
om daar over te oordelen. Ik heb mezelf in
ieder geval behoorlijk moeten toespreken
om me ervan te overtuigen dat hij toch
verantwoordelijk is voor al die mooie tek
sten die ik nu ga zingen."
Voor het project werd een specialist aan
getrokken: „Herr Gruber. Ik hoorde zo'n
vijftien jaar geleden eens een vreemd stuk
muziek op Radio 4: 'Frankenstein'Ik wil
de dat graag in het Nederlands gaan bren
gen, maar daar is het nooit van gekomen.
De componist bleek Gruber te zijn. En nu
werken we dan toch samen.
Vele groten gingen haar in dit repertoire
voor. Zoals Lotte Lenya, de weduwe van
Kurt Weill, die het werk van haar man en
Brecht bij wijze spreken geboren zag wor
den. „Ik kreeg van Gruber af en toe band
jes opgestuurd om een idee te krijgen van
bepaalde stukken. Maar muzikaal ge
sproken heb ik aan haar opnamen niet
veel. Ze 'rommelt' een beetje, zingt niet zo
precies. Maar bij Gruber moet je elke noot
heel exact zingen."
Brecht geldt als een sterk bij de samenle
ving betrokken auteur. Geëngageerd dus,
eerst tegen de nazi's, later tegen het kapi
talisme. Maar hoe actueel is zijn werk
vandaag dat Jasperina zingt? „Gék, mij
vragen ze altijd hoe actueel mijnrepertoi-
re is. Het is actueel dat ik dit dóe! Vroeger
kreeg ik wel eens brieven van een meneer
uit Utrecht die daar aan de universiteit
werkte en mij schreef dat ik Brecht moest
zingen. Ik hoop voor hem dat hij nog leeft
en nu weet dat ik het ga doen."
Onschuldig
„Deze teksten gaan in elk geval over her
kenbare zaken. Heel mooi vind ik de 'Bal
lade vom Wasserrad'. Dat gaat over het
water dat altijd maar in de onderstroom
voortgaat, terwijl het water dat boven
stroomt en het rad in beweging brengt,
ook altijd nog eens omhoog komt. Totdat
alles anders wordt: communistische ideo
logie natuurlijk. Zaterdag hoorde ik
Lieuwe Visser bij de Ebony Band muziek
van Eisler zingen met een tekst over de
band tussen Moskou en Berlijn. Actueel?"
„Ken je het lied van de SA-man? Dat gaat
over iemand die bijna omkomt van de
honger en dan buiten de nazi's brood en
arbeid hoort beloven. Hij loopt daarom
met een van die kerels mee en zegt dan:
'Ich wollte nach links marchieren, aber er
marchierte nach rechts'. Een echt man-
nenlied, dat ik toch mag zingen van Herr
Gruber."
Veel bekend werk zal het publiek niet ho
ren. Wel stukken als 'Je ne t'aime pas' dat
Weill schreef in Parijs, na zijn vlucht voor
de nazis' uit Berlijn. En 'Lonely House',
dat hij later in Amerika voor Broadway
maakte. Daarentegen ontbrak aanvanke
lijk de klassieker 'Seerauber-Jenny'.
„Dat was al zo bekend." Maar het zit er
uiteindelijk toch bij, net als 'Surabaya -
Johnny'. „Je moet de mensen toch even
rust gunnen met iets wat ze kennen."
Japerina vertelt hoe Gruber haar ervan
overtuigde die teksten vooral hoog te zin
gen. „Met mijn sopraan, dat klinkt zo on
schuldig. Die Jenny is inderdaad een jong
onschuldig meisje dat droomt en de
vrouw, die Surabaya-Johnny zingt, is een
Jasperina de Jong: Intuïtief begreep ik meteen dat ik Brecht móest zingen. foto Marc van derKort
heilsoldate. Maar je hoort het vaak bij an
deren veel lager, rauwer. In ieder geval is
een lange carrière een voordeel als je hier
aan begint. Door mijn tour de chants ben
in inmiddels gewend om in elk liedje een
andere sfeer weer te geven. Steeds moet je
in een volgend lied weer een ander karak
ter verdedigen.
En ditmaal doet ze dat ook nog in het
Duits. Bijzonder is dat niet, want in 1973
maakte ze voor de Duitse televisie een
show met vertaalde teksten van Guus
Vleugel. Moeiteloos reproduceert ze eer
ste regels van 'O ik ben zo zenuwachtig',
in het Duits. Voor haar uitspraak kreeg ze
destijds een compliment. „Volgens Herr
Gruber schijn ik zelfs een Hamburgs ac
cent te hebben."
Het concert wordt rechtstreeks door de
AVRO uitgezonden en resulteert wellicht
in een cd. Niet dat ze die naderhand veel
zal draaien. „Ik draai haast nooit iets van
mezelf. Ik kijk vooruit. Die doos met die
twintig cd's Nederlands cabaret... Ik heb
een lijstje gekregen met wat er van mij op
staatmaar ik héb hem niet eensDie laat
ste dubbel-cd, dat portret van mij, een
greep uit het hele repertoire dat ik ooit
heb gezongen, daarover ben ik ook zelf te
vreden."
De radio-uitzending begint om elf uur in
de ochtend. Een beetje vroeg voor haar
stem? „Een probleem hoeft dat niet te
zijn. Op repetities zing ik rond die tijd
soms de sterren van de hemel. Maar als ik
daar in het Concertgebouw sta en er zit
dan tóch een slijmpje op mijn stem, nou
dan zit dat er gewoon. Ik sta in elk geval
vroeg op om in te zingen."
„Zingen is een grote vreugde. Misschien
houdt dat mij gezond, kan ik me daarom
nog altijd welbevinden. Want alles bij el
kaar heb ik een ontzettend leuk leven.
Weet je: ik kan geen noot muziek lezen.
Maar ik kan wel heel goed luisteren, ie
dereen verbaast zich erover dat ik heel
snel iets kan oppikken."
Danseres
Als de tournee met Brecht-liederen voor
bij is? Ze lacht verontschuldigend, maar
antwoordt vastbesloten. „Dan ga ik met
het orkest van het Rotterdams conserva
torium onder leiding van Henk Guittart
'Die sieben Todsünden' van Brecht en
Weill zingen. Dat is nu 'gefundenes Fres-
sen' voor mij. Eigenlijk is dat geschreven
voor een zangeres en een danseres. Het is
indertijd voor het eerst gezongen door
Lotte Lenya en Tilly Losch danste erbij
Na de zomer gaat Jasperina de Jong het
land in met de musical 'Heerlijk duurt het
langst' van Harry Bannink en Annie M.G.
Schmidt. De hoofdrol wisselt ze af met
Jenny Arean. „Dat was mijn idee. Ik heb
geen zin meer om zes voorstellingen per
week te spelen. Ik wil genieten van mijn
werk, dus ga ik daarmee met mate door. Ik
woon in Amsterdam, maar ik heb een huis
in Gorssel met een hectare grond en een
mooie tuin. Een uur rijden van Amster
dam en daar ben ik ook heel graag."
En als er nu eens een grote rol.Ze onder
breekt de vraag en reageert: 'Sunset
Boulevard'? Na de première ben ik in Lon
den naar die musical gaan kijken met het
idee dat we die misschien zouden kunnen
kopen, maar toen hadden we die enorme
decors nog niet gezien."
En toch, de rol van die oude actrice, die
leeft op de illusie nog steeds een filmster
te zijn en rekent op een glorieuze come
back. „Joop van den Ende heeft me ge
beld, maai- toen was ik al bezet: ik ga na de
zomer spelen in 'Heerlijk duurt het
langst'. Maar we kunnen altijd nog eens
praten. En anders? Ach, voor mij ügt de
wereld nu helemaal open. Een heerlijk ge
voel."
Hans Visser
Jasperina de Jong zingt Brecht, Weill, Eisler en
Dessau begeleid door het Metropole Orkest:
Concertgebouw, Amsterdam, zondag 8 februa
ri, 11.00 uur. Uitzending: zondag, AVRO Radio
4, 11.00 uur. Daarna tournee door Nederland
met Gerard Bouwhuis (piano). Portret van Jas
perina de Jong, opnamen uit haar hele carrière:
Dubbel-cd: BIS 022.
Tournee (selectie): 10 maart Brugge Stads
schouwburg; 7 april Den Haag Diligentia; 10
april Eindhoven Muziekcentrum Frits Philips;
14 april 's-Hertogenbosch Theater aan de Para
de; 25 april Tilburg Concertzaal; 16 mei Utrecht
Vredenburg; 24 mei Amsterdam Concertge
bouw.
Na cabaret, musical, tour de
chant, film en toneel zingt
Jasperina de Jong zondagochtend, 8
februari, begeleid door het
Metropole Orkest liederen van
Bertolt Brecht, op muziek gezet
door Kurt Weill, Hanns Eisler en
Paul Dessau. De opmaat tot een
tournee met pianist Gerard
Bouwhuis. „Ik wil me graag blijven
verbreden." Ze heeft er veel en
graag voor gerepeteerd. „Ik oefen
zelfs op de fiets." En niet alleen
omdat ze er enorm veel zin in heeft.
„Als ik daar sta te zingen moet het
lijken alsof ik het 'zo maar even'
doe. Bovendien wil ik er op dat
moment ook zélf van kunnen
genieten."
Bertolt Brecht
