Geweld van jongeren
gaat iedereen aan
PZC
v. 1
reportage
27
Verruwing
komt steeds
dichterbij
Op adem
komen in
Debora
zaterdag 31 januari 1998
Bas waar zit je? Op het nèhèt!
Veel Bassen zijn op steeds
minder momenten voor hun ouders
bereikbaar. Ze houden zich binnen
de beslotenheid van hun kamer
intensief bezig met het fenomeen
Internet, lopen in zichzelf gekeerd
met walkmans op en vertoeven bij
het bekijken van een videootje
tijdelijk in een andere wereld.
Daarmee worden de mogelijkheden
tot communiceren wel erg beperkt.
Zou dat er ook wat mee te maken
kunnen hebben dat opvoedkundige
boodschappen over normen en
waarden niet of nauwelijks meer op
de bestemming terecht komen zodat
jongelui wat gemakkelijker de
neiging vertonen te ontsporen? En
wat doet drank voor lelijke dingen?
Een meter bier. Happy hour. Twee
halen, één betalen. Het schijnt ook
heel modern te zijn om met een mes
of boksbeugel te gaan stappen. Een
kleine zoektocht naar het hoe en
waarom van het toenemend geweld
onder jeugdigen.
De verruwing neemt toe en
komt steeds dichterbij. Ver
gelijkende cijfers van in 1993 en
1997 onder de bevolking gehou
den enquetes geven aan dat steeds
meer mensen in landelijke regio's
slachtoffer worden van mishande
ling en bedreiging dan in de grote
steden. In Zeeland steeg het
slachtofferpercentage met 9 pro
cent. Gegevens van het Centraal
Bureau voor de Statistiek maken
duidelijk dat meer mannen dan
vrouwen slachtoffer worden. Be
jaarden lijken minder te vrezen te
hebben dan hun kinderen en
kleinkinderen.Het percentage
slachtoffers in de groep van vijf
tien tot 29 jaar is drie tot vier keer
zo hoog als onder 6 5-plussers.
Jongeren zijn zelfs meer dan tien
maal zo vaak slachtoffer van een
geweldsdelict.
De recentste Zeeuwse geweldscij-
fers (1996) maken melding van
1317 misdrijven. Daarmee is de el
lende slechts gedeeltelijke aange
geven.. Lang niet alle gevallen
komen de politie ter ore. De be
reidheid om aanfite te doen van
slachtofferschap van geweldsde
licten is zorgwekkend laag: 13
procent. Een deel van de aange
vers meent dat het toch niets helpt.
Met het gestalte geven van de
wijkzorg wil de politie Zeeland
vanaf dit j aar vooral de problemen
op het gebied van de veiligheid op
straat te lijf gaan. Mede verant
woordelijken als ouders, verzor
gers en schoolbesturen zullen 'ac
tief worden aangesproken', luidt
het voornemen.
Gedragswetenschapper Judith
Straver uit Middelburg ziet een
samenhang tussen de verruwing
bij de jeugd in een samenstel van
factoren. Dat varieert van botsen
de subculturen, via het minder
hecht geworden gezinsleven en de
daardoor afnemende sociale con
tacten en controle tot de opkomst
van technologie, die steeds meer is
gaan leiden tot een individueler
gerichtheid. „Walkmans, spel
computers, Internet zorgen ervoor
dat je niemand spreekt of ziet. Zo
valt een stukje sociaal vaardig
worden en de mogelijkheid tot het
testen van normen en waarden
weg."
Eigen wereldje
Straver: „Je moet er maar eens op
letten hoe weinig mensen op straat
lopen rond te kijken. Iedereen
leeft kennelijk in een eigen we
reldje. Wie daarin gestoord wordt
kan daar vervolgens moeilijker
mee omgaan omdat dat niet meer
wordt geleerd. Je sluit je af, hebt
weinig contact met medemensen
en weet zo ook niet meer hoe te
handelen bij een conflict. Dus zal
de een sneller gaan meppen, be
gint een ander met deuren te slaan
en loopt een derde weg."
Nu gezinnen anders zijn samenge
steld dan vroeger leert een kind
een deel van de dingen niet meer
thuis. En de school pakt het ook
onvoldoende op. Straver ziet in
die ontwikkel i ng een verarming in
de opvoeding. Daar komt nog bij
dat in grote klassen van nu weinig
groepsprocessen mogelijk zijn. En
je kunt niet met dertig man
vriendjes zijn. Wie dan zijn toe
vlucht zoekt tot een eigen, klein en
veilig clubje wordt weer gecon
fronteerd met subgroepjes.
Voor Straver had het vak sociale
vaardigheden gisteren al op de
scholen ingevoerd moeten zijn.
Door daarvoor ruimte op het roos
ter te maken kan bijvoorbeeld het
communiceren in ijsbergsferen
worden ingedamd. Straver toe
lichtend: „Een ijsberg steekt voor
een/tiende boven water uit. Zo
praten we vaak. We zeggen niet
wat we werkelijk bedoelen. Als
dat in zo'n vak op school wordt ge
leerd heb je al minder misverstan
den.
In de leeftijdsgroep van 14 tot 18
jaar wordt de vriendenkring erg
belangrijk. Straver: „Het lijkt er
wel op dat grenzen wegvallen
wanneer men massaal in die kring
zit. Men weet dat bepaalde dingen
niet goed zijn, maar om toch maar
Een stille tocht voor het geweldsslachtoffer Jeff Eendragt eindigt in Vlissingen op de plek, waar de jongeman werd doodgestoken.
bij de groep te kunnen horen doet
men liever concessies aan het ei
gen gevoel voor normen en waar
den. Jut men elkaar binnen zo'n
groep dan ook nog op, dan verva
gen de grenzen helemaal. Daarbij
helpt drank om meer te durven."
De gedragswetenschapper uit
Middelburg kan het in haar regel
matige contacten met de politie
Zeeland niet genoeg benadruk
ken: „Je mond is je belangrijkste
wapen. Alleen als al die andere
dingen niet werken moet het toe
passen van geweld als laatste red
middel worden beschouwd om za
ken te doorbreken en een situatie
te creëren van waaruit j e weer ver
der kunt werken.
Bezemwagen
Politiekorpsbeheerder burge
meester Spahr van der Hoek van
Middelburg heeft het al vaker uit
geroepen: de politie wordt steeds
meer beschouwd als bezemwagen
van de maatschappij. Een stuk
van de opvoeding is, stelt Straver
vast, van de ouders verschoven
naar de politie. „Die moet maar
zeggen wat goed en wat fout is.
Maar daar is de politie niet voor.
Dat is een taak van de ouders.
Maar die hebben het vaak druk als
tweeverdieners of met eigen pro
blemen en willen 's avonds graag
al die soaps volgen. Ik denk dat het
echte luisteren naar het kind ont
breekt. Als gevolg van die indivi
dualisering leven ook ouders in
hun eigen wereld."
Met de in de beginjaren négentig
doorgevoerde reorganisatie van
het politie-apparaat is tevens een
aantal specialistische afdelingen
opgedoekt. Daar hoorde de jeugd-
en zedenpolitie bij. Het opheffen
van de jeugdpolitie was vooral in-
V.
Rambo 3: Agressieve films kunnen geweld uitlokken.
gegeven door de opvatting dat po
litiecontacten met minderjarigen
vaak een incidentieel karakter
hebben en dat het even dikwijls
gaat om alledaagse, nauwelijks
problematische vormen van jeug
dig 'opgroeigedrag'.
Op die schreden begint men
schoorvoetend terug te keren. „Er
zijn weer gesprekken gaande met
als strekking dat het toch wel goed
zou zijn dat er een aparte afdeling
jeugd en zeden komt," Dat meiden
twee Johannen bij de politie Zee
land: directeur Johan Bodrij van
het stadswachttoezicht in Middel-
burg/Vlissingen en Johan Kasse,
hoofd van de justitiële dienst in
het politiedistrict Zeeuws-Vlaan-
deren. Zij 'staan wat dichter bij de
algemene jeugdproblematiek nu
zij zich onlangs nader hebben ver
diept in mogelijkheden om met
een vroegtijdige signalering van
risicogedag jonge mensen voor
een crimineel afglijden te behoe
den. Zeeland kent per district
twee rechercheurs die zich speci
aal toeleggen op jeugd- en zeden
zaken. Wat volgens Kasse man
keert is iemand die op Zeeuws
korpsniveau de politiële jeugd
zorg coördineert en een schakel
vormt tussen de jeugdhulpverle
ning en de politie-uitvoering. Van
Bodrij mag het nog iets verder
gaan: „Een coördinator is te
kwetsbaar. Ik denk dat er een a E-
deling nodig is."
Beide politiemensen wensen geen
duidelijke samenhang te onder
scheiden tussen het opheffen van
de jeugd- en zedenpolitie en de
toename van de geweldsproble-
matiek. Bodrij: „Misschien dat het
een factor is geweest, maar zeker
geen doorslaggevende factor."
Als de zorg voor jongeren de sa
menleving werkelijk aan het hart
gaat dan moeten we ons niet alleen
maar bezig houden met de over
last, vindt Kasse. „Je ziet aan alle
kanten dat veel problemen wor
den versmald tot puur j us titiële en
openbare-ordeproblemen. De
jongeren komen nu alleen maar in
de aandacht door criminaliteit,
overlast en drugs. Maar er is veel
meer aan de hand. De eigenlijke
oorzaken liggen veel dieper."
Kasse geeft staatssecretaris
Kohnstamm groot gelijk toen die
onlangs tij dens een bij eenkomst in
Middelburg gewaagde van 'intel
lectuele armoede' omdejeugdpro-
blemen alleen als een justitieel
probleem te zien, waar maar één
antwoord bij past: meer politie.
Volgens Bodrij moet er op een heel
andere manier naar de problema
tiek worden'gekeken: „Maak de
basis veel breder. Het is niet alleen
maar overlast en criminaliteit.
Het heeft ook te maken met opvoe
ding, scholen, ouders en vereni
gingen."
Als er wordt gesproken over op
voedingsondersteuning moet die
volgens beide politiemensen wel
anders gestalte krijgen dan laatst
is aanbevolen in een rapportage
onder de titel 'Preventie vanuit
een justitieel perspectief'. Daarin
wordt gerept van het selecteren
van doelgroepen - zoals allochto
nen in achterstandswijken en al
leenstaande tienermoeders - die,
enigszins onder drang of dwang,
een bepaald programma moeten
volgen op het gebied van opvoe
ding. Kasse: „Dan ga je heel ver,
hoor. Je stigmatiseert zo enorm.
En het effect daarvan is ook be
kend."
Beide politiemensen zetten vraag
tekens bij de rol die justitie zich
zelf heeft aangemeten als een
soort van preventief opvoeder. Die
opdracht zal in hun visie met name
geïnitieerd moeten worden vanuit
volksgezondheid of het onderwijs.
Het geweld in (video)films neemt
toe. Scènes worden harder en gru
welijker. Deskundigen zijn opval
lend eensgezind als ze de vraag of
dergelijk geweld de kinderziel
schaadt met 'ja' beantwoorden.
Agressieve film- en videobeelden
kunnen tot agressief geweld lei
den. Zeeuw van huis-uit Wim
Koole, voorzitter van de landelij
ke Raad van Toezicht Videovoor
lichting, wil de invloed van be
paalde tv en video-beelden niet
bagatelliseren maar ook niet over
trekken. „Als boerenjongens in
Zeeland sloegen wij elkaar vroe
ger ook wel eens met de klompen
op de kop zonder dat we gewelds-
films hadden gezien."
Zijn relativerende standpunt
heeft Koole er niet van weerhou
den om naarstig mee te zoeken
naar mogelijkheden vanuit over
heid en branche door voorlichting
en een duidelijke Massificatie dui
delijk te maken welke films onge
schikt zijn voor jonge mensen. Of
er veel bocht op de markt komt?
„Ik vind van wel", zegt Koole.
„Vooral onder de onschuldige
naam 'actie' worden in de video
theken heel veel geweldsfilms
aangeboden. Er staan dan wel
leeftijdsgrenzen op, maar er zijn
zoveel mogelijkheden om daar
tussenuit te knijpen en een oudere
broer of zus zo'n cassette te laten
meebrengen."
Koole wil de impact van sommige
beelden zeker niet onderschatten.
Van een kwalijke invloed kan naar
zijn meningpas dan sprake zijn als
alles tegenwerkt. „Dus als in het
gezin heel gauw de handen los zit
ten, er heel sterke machtsverhou
dingen heersen en het aanbod aan
vrijetijdsbesteding alleen maar
bestaat uit: ga maar televisie kij
ken. Hoe sterker het kind geïso
leerd is in het kijken, des te groter
is de invloed van de beeldenAls er
samen met de ouders wordt geke
ken en er over nagepraat wordt
ligt het al heel anders en leren de
kinderen sneller zien dat het geen
werkelijkheid is wat ze op televi
sie zagen."
Binnen een half jaar wordt een
steunpunt operationeel dat zich
gaat bekommeren om leeftijdsbe
palingen en bij bepaalde produc
ten verfijningen aanbrengt als
'meelrijken gewenst'. Daarmee
wordt aangegeven dat er voor jon
ge kinderen enge dingen in de op
namen kunnen voorkomen.
Steekproefsgewijs wordt gecon
troleerd of omroepen, videothe
ken en bioscopen zich aan de af
spraken houden.
Koole: „Maar ik zie nog niet zo
gauw een portier in een bioscoop
zeggen 'hé jij, terug, eruit' zoals
dat vroeger gebeurde in Electro in
Middelburg. Maar het begin is ge
maakt. En er komen ook sancties
en schorsingen."
Oude vete
Vlissingen heeft in 1993 al zijn ei
gen, op de zaak Meindert Tjoelker
lijkende affaire. Een groep van elf
jongemannen stort zich op een za
terdagnacht in maart op de 19-ja-
rige Jeff Eendragt uit Middelburg.
Het gaat om een oude vete rond
een meisje. De jongens gaan niet
op de vuist, maar maken bij hun
afrekening gebruik van allerlei
steekwapens. Daar zit ook een
enorm kapmes bij. Jeff Eendragt
sterft ter plaatse. Honderden
mensen nemen later deel aan een
stille tocht naar de plek waar de
jongen is doodgestoken.
Twee van de overvallers worden
veroordeeld tot vier en zes jaar ge
vangenisstraf. Ze zijn inmiddels
weer vrij. De minderjarige aan-
stichteris dat allang. Hij kreeg zes
maanden tuchtschool. „Zo gaat
dat in Nederland, hè", verzucht
vader Humphry Eendragt. Nee,
niemand van het groepje is later
excuses komen aanbieden. Het is
ook eigenlijk wel goed dat ze niet
langs zijn geweést, bedenkt de va
der. Misschien had hij ze dan wel
wat gedaan. „Nu hebben ze mij
met rust gelaten en heb ik mijn
verdriet kunnen dragen." Maar de
daders moeten wel vol wroeging
zitten, heeft Humphry vastge
steld. Hij heeft begrepen dat er
aan het graf van zijn zoon rituelen
zijn uitgevoerd om vrede te slui
ten.
Stille jongen
De nabestaanden hebben hun ei
gen herinneringen aan Jeff. Een
stille jongen, die op de lts een elec
tro opleidi ng had gevolgd en graag
in het leger wilde. „Je hoorde hem
niet", zegt de vader. „Maar ze
moesten niet aan z'n vrienden en
familie komen. Dan kon je merken
dat hij licht ontvlambaar was."
Humphry Eendragt kijkt nu wel
heel anders tegen die golf van ge
weldsdelicten aan. „Het heeft
puur te maken met drank en
drugs. Dat was ook zo toen mijn
zoon werd aangevallen. Dan krij
gen ze plotseling meer moed en
zijn ze niet meer te stuiten." De
straffen die aan geweldsplegers
worden uitgedeeld zijn wel laag,
vindt vader Eendragt. „Maar
helpt twintig jaar in de bak zitten
wel?"
De politie mag vandaag nog meer
bevoegdheden krijgen om krach
tiger op te treden. Nederlandse
agenten stralen te weinig gezag
uit, vindt hij. „In Frankrijk zijn
het van die kleine mannetjes,
maar ze hebben wel macht. Hier
lopen ze met zo'n blaffer rond,
maar laten ze zich toch in elkaar
slaan."
Jacques Cats
Bezinning, rust en retrai
te. Dat biedt de commu
niteit Debora die in novem
ber vanuit het drukke
Rotterdam is overgeplaatst
j naar het landelijk gelegen
Appingedam. Het oecume
nisch klooster met gasten
verblijf is gehuisvest in twee
rijtjeswoningen op de hoek
van de Wethouder Huis
manlaan. Bewust is gekozen
voor vestiging in Noord-Ne
derland omdat de provincies
Groningen, Drenthe en
Friesland een witte vlek
vormen op de kloosterkaart
van Nederland.
j De Debora Communiteit
heeft een oecumenisch ka-
rakter en .is, wat genoemd
wordt, contemplatief inge-
I steld. Dat houdt in dat het
gebed een belangrijke
plaats inneemt in het kloos-
j terleven. Een van de woon-
kamers in de beide huizen is
ingericht tot kapel, waar
vijfmaal daags gelegenheid
is voor meditatie en gebed.
Contemplatie staat voor
'woordenloos gebed'; in stil
te wordt contact met God
gezocht.
„Door hiervoor dagelijks
tijd in te ruimen, gaat een
j mens geestelijk groeien", is
de ervaring van zuster Anje
I van der Pers, die eerder als
j predikant verbonden is ge
weest aan de gereformeerde
i kerken in Akkrum en Rot-
I terclam.
i Zij runt de communiteit sa
men met zuster Theresia van
i den Hurk (rooms-katholiek)
i die vertelt eind jaren tachtig
„door God te zijn aange
raakt. Ik was op slag hele-
maal weg van Hem en dat is
tot op de dag van vandaag zo
gebleven".
Verlangen
I Geleidelijk groeide bij haar
j het verlangen „om m'n leven
aan God te wijden." En zo
koos zuster Theresia, die
eerder werkzaam was in een
meubelfabriek, een drukke
rij en een asielzoekerscen-
S trum, uiteindelijk voor het
kloosterleven.
Tien jaar deed ze erover om
tot die stap te komen. Alvo-
I rens zich aan te sluiten bij de
Debora Communiteit oriën
teerde ze zich bij de Zusters
j KarmeÜtessen in Zenderen.
Sober
j Debora is een zustercommu-
1 niteit, waar vrouwen kun-
nen toetreden die behalve
celibatair ook sober willen
leven. „Het leiden van een
j luxe leven kost veel tijd en
j energie. Dat 'leidt af van
i God", meent zuster Anje.
I, „Wij roeien in tegen de
j stroom van de jachtige sa
menleving en willen dienst
baar zijn aan God en de me-
I demens."
Sinds november heeft de
i Debora Communiteit een
twintigtal gasten ontvan-
i gen. De bekendheid in het
Noorden moet nog groeien,
i zegt zuster Anje.
Afwassen
j De beide huizen zijn inge
richt met keurige slaapka
mers, waar plaats is voor 6
tot 10 personen. Verblijf
kost 5 0 gulden per dag, waar
kosten van overnachting,
eten en dergelijke bij zijn in
begrepen.
„Het enige wat wij vragen
van onze gasten is of ze wil
len afwassen." Televisie
zoek je er vergeefs. „Onze
gasten talen daar niet naar."
De Debora Communiteit is
(uiteraard) geen hotel. De
gasten worden geacht dage
lijks een aantal gebeds- en
meditatiediensten bij te wo
nen. Ontbijt ('s morgens om
acht uur na de meditatie) en
lunch worden in volstrekte
stilte gebruikt; bij de warme
maaltijd 's avonds mag wel
worden gepraat.
Vriendenkring
De zusters van de Debora
Communiteit hebben een
vriendenkring om zich heen
van circa 180 mensen door
het hele land die hun werk
steunen. De oprichting was
in 1995 nadat twee jaar eer
der in Amersfoort een zoge
heten roepingenconferentie
was gehouden, waaraan
door een 45 tal belangstel
lenden werd deelgenomen.
De zusters Anje en Theresia
hopen dat de komende tijd
meer zusters hun intrede
zullen doen.
Anje en Theresia zijn blij
met de positieve reacties uit
de buurt in hun nieuwe om
geving in Appingedam. Ook
de plaatselijke kerken ga
ven inmiddels blijk van hun
belangstelling.
De huisvesting aan de Wet
houder Huismanlaan is ove
rigens voorlopig. De zusters
kijken uit naar een even
goed bereikbare, maar wel
ruimere accommodatie in
het Noorden. GPD
