Münster heeft nog steeds betekenis
PZC
Zeeland viert Vrede dit keer wel mee
Te hoge snelheid bij
mist veroorzaakt
slachting op snelweg
Heer Bommel en de Grauwe Razer Toonder Studio's
varia
4
Westfaalse Vrede (1648) betekende het begin van een nieuwe tijd het weer
recept
snelheidscontrole
puzzel
vrijdag 30 januari 1998
Wegener Arcade
Weerlijn
De intocht van de Nederlandse gezant Adriaen Pauw in Munster. Een schilderij van Gerard ter Borch. foto ANP
door Johan Groeneveld
Zeeland heeft voor vandaag geen dag
van rouw afgekondigd en ook zullen
openlijke uitingen van vreugde niet wor
den bestraft. De provincie viert gewoon
de herdenking mee van de Vrede van
Münster, die 350 jaar geleden een einde
maakte aan de Tachtigjarige Oorlog. An
ders dan in 1648.
Een paar jaar terug haalde commissaris
van de koningin Van Gelder nog de we
reldpers met zijn opmerking dat zijn pro
vincie op de keper beschouwd nog altijd
op voet van oorlog leefde met. Spanje, De
commissaris was er vlak na zijn aantreden
achtergekomen dat Zeeland als enige van
de Zeven Verenigde Nederlanden had ge
weigerd het Verdrag van Münster te rati
ficeren.
Officieel was daarbij het argument dat
een overeenkomst met 'Dén Paap' (het
roóms-katholieke Spanje) gelijkstond
met een verbond met de antichrist. In wer
kelijkheid zagen de Zeeuwen hun lucra
tieve kaapvaart op Spaanse koopvaar
ders in gevaar komen.
De Spaanse ambassadeur vijzelde het his
torisch besef van de Zeeuwen opHij legde
uit dat de Nederlanders destijds vooral
slag hadden geleverd met hulptroepen uit
Wallonië en benadrukte dat Zeeland en
Spanje al 350 jaar niet meer met elkaar
hadden gevochten.
Van Gelder is inmiddels tot de conclusie is
gekomen dat het ook op papier vrede is
tussen Spanje en Zeeland. De andere zes
staten uit de federatie grepen in 1648 - te
gen de gewoonte in - naar het middel van
'overstemming' en dwongen zo Zeeland in
het gareel.
Toch had het maar heel weinig gescheeld
of Zeeland had ook dit keer de feestelijk
heden aan zich voorbij laten gaan. Van
Gelder: „De gedeputeerden hikten er aan
vankelijk behoorlijk tegenaan. Ze zeiden:
weer zo'n feestj e dat Den Haag verzint en
waaraan wij dan mogen meebetalen.
Maar we doen. volop mee hooi- we sturen
zelfs onze Zeeuwse popgroep Blof naar
Den Haag." AiVP
Waterstanden
VRIJDAG
Hoog water
Laag water
30 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
03.13
250 15.31
268
09.45
231 21.59
198
Terneuzen
03.34
275 15.52
294
10.17
240 22.30
209
Bath
04.36
321 16.55
346
11.23
265 23.37
23a
Roompot Buiten
03.05
187 15.25
208
09.25
168 21.40
136
Zierikzee
05.05
167 17.30
184
11.00
160 23.15
128
Stellendam Buiten
03.40
169 16.00
195
09.20
107 21.40
07!
Wemeldinge
05.00
195 17.20
210
11.05
176 23.20
145
Philipsdam West
05.40
177 18.00
196
10.55
169 23.20
137
ZATERDAG
Hoog water
Laag water
31 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
03.55
251 16.15
265
10.33
236 22.47
195
Terneuzen
04.16
276 16.35
289
11.02
246 23.15
20/
Bath
05.19
321 17.39
342
12.07
272
-
Roompot Buiten
03.50
187 16.10
205
10.15
172 22.30
13!
Zierikzee
05.50
166 18.20
181
11.50
165
I
Stellendam Buiten
04.20
167 16.40
192
10.05
110 22.20
06!
Wemeldinge
05.40
19418.10
207
11.50
180 -----
-
Philipsdam West
06.25
177 18.50
194
11.45
174
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
matige regen
zware regen
Europa: Vrij winters
Zon
vrijdag
onder 17.3C
Os zaterdag
op 8.25
Maan
vrijdag
onder 20.34
zaterdag
op 9.55
doorTaco van der Mark
De blijdschap over de Vrede
van Münster, die een einde
maakte aan de Tachtigjarige
Oorlog met Spanje, was in heel
de Nederlandse Republiek
groot, ,,'t Is ghenoegh, oorloghs-
mannen. Den crygh is uyt ghe-
bannen", jubelde een anonieme
dichter in 1648. Vandaag is het
precies driehonderdvijftig jaar
geleden dat de Vrede van
Münster werd gesloten.
Betekent het jaartal 1648 nog
iets? Ja. Want in Nederland,
maar ook in andere Europese
landen, wordt de Vrede van
Münster volop herdacht. Prof.
dr. ATh. van Deursen, emeritus
hoogleraar Nieuwe Geschiede
nis aan de Amsterdamse Vrije
Universiteit, vindt dat niet zo
gek.
„De Westfaalse Vrede, een serie
van verdragen waar de Vrede
van Münster onderdeel van uit
maakte, heeft de vrede in Euro
pa hersteld. Het probleem van
de godsdienst, dat Europa hon
derd jaar lang had verdeeld,
werd daarmee opgelost. Protes
tanten en rooms-katholieken
werden voortaan als gelijkbe
rechtigd erkend. Na Münster is
er nooit meer een echte gods
dienstoorlog uitgebroken. Een
ander belangrijk aspect van de
oorlog was natuurli jk de officië
le erkenning van de Republiek
der Verenigde Nederlanden, de
voorloopster van de huidige Ne
derlandse Staat."
Mogendheid
Hoewel eigenlijk iedereen in
Europa het oorlog voeren beu
was, zou het jarenlang duren
voordat de onderhandelingen
resulteerden in de Westfaalse
Vrede. „Het lag ook allemaal
zeer gevoelig", zegt Van Deur
sen. „Spanje beschouwde zich
nog steeds als een grote mo
gendheid, zoiets als Frankrijk
nu. De Spanjaarden konden
zich moeilijk neexieggen bij een
vrede die zou betekenen dat ze
geen enkele zeggenschap meer
zouden hebben over de Repu
bliek."
Om te voorkomen dat protes
tanten en rooms-katholieken
elkaar op straat zouden tegen
komen en elkaar in de haren
zouden vliegen, werd en/oor ge
kozen om de vredesconferentie
Net als tussen Spanje en de Ne
derlandse Republiek ging het
daarbij in eerste instantie om
een conflict tussen protestanten
en rooms-katholieken. „Omdat
het in het Duitse Rijk oorlog
was, lag het voor de hand om
dan ook daar vredesonderhan
delingen te starten", zegt Van
Deursen.
Angst
Pas vanaf januari 1646 deed de
Nederlandse Republiek echt
mee in de onderhandelingen in
Münster. Ovei'igens niet tot
vreugde van alle verschillende
republieken. Afgezien van de bij
sommigen diepgewortelde
angst voor Spanje dat nooit echt
vertrouwd kon worden, speel
den nog twee zaken een rol.
„Vooral Zeeland had het gevoel
dat het economisch gezien ga
ren spon bij de oorlog. Spaanse
schepen buit maken, was soms
zeer lucratief, denk aan Piet
Hein met de zilvervloot. En bo
vendien kon je met een land
waarmee je vrede had gesloten
met meer met goed fatsoen
vechten om koloniale bezittin
gen in de Verre Oost en Zuid-
Amei'ika. En wie wilde er nou
een dief zijn van zijn eigen por
temonnee?"
In de onderhandelingen speelde
het financiële aspect een niet te
verwaarlozen rol. Omkopingen,
om elkaar dwars te zitten, wa
ren aan de orde van de dag. Ook
de Nederlanders werden daar
mee geconfronteerd. Van Adri
aen Pauw, afgezant van Hol
land, wordt veiteld dat hij bij
zo'n poging zich er slim uit
praatte. „Ik neem nooit geld van
vreemdelingen aan. Maar mijn
vrouw is wel te spreken.
Na veel moeizame gespi'ekken
gingen de verschillende afge
zanten van de Republiek dan
toch akkoord met het verdrag.
En dat betekende feest. In Den
Haag werden duizenden vetpot
jes aan de toren van de Grote
Kerk gehangen. En in de straten
brandden pektonnen. De gevol
gen van 'Münster' zijn nog
steeds aan te wijzen, zegt Van
Deursen. „De historicus Geijl
sprak van de 'jammerlijke vrede
van Münster'. Hij vond het zon
de dat Brabant en Vlaanderen
toen van Nederland werden af
geknipt. Dat speelt tot in onze
tijd nog door." GPD
Zeeland: Zonnig weekeinde
in twee bisschopssteden te hou- protestanten in het iets verder- Duitse Rijk wei-den uitgekozen, in het Duitse Rijk de Dei-tigjai*i-
den. De rooms-katholieken op gelegen Münster. was niet zo vreemd. Tegelijkmet ge Oorlog, die aan een derde van
streken neer in Osnabrüclt, de Dat juist twee steden in het de Tachtigjaiige Oorlog woedde de bevolking het leven kostte.
Vandaag zijn er nog wolkenvelden Door: Gerald van derGr'f.
maar in het weekeinde heeft de zon
de overhand. De temperatuur doet wel een stapje terug, 's Nachts
gaat het op de meeste plaatsen licht vriezen en overdag ligt de
temperatuur maar enkele graden boven het vriespunt. Verder blijft
het droog maar vanaf maandag neemt de buienkans toe. Deze bui
en kunnen winters van karakter zijn. Vandaag zijn er wolkenvelden
maar af en toe zal ook de zon doorbreken. Terwijl er in de noordelij
ke helft van Nederland wat regen valt, blijft het bij ons in de regio
meest droog. Bij een matige zuidwestenwind stijgt het kwik naar
ongeveer 4 graden. Oorzaak van de bewolking is een zwakke sto
ring die schampend aan de regio naar het zuidoosten trekt. Achter
de storing klaart het in de loop van de avond verder op. Komende
nacht zakt de temperatuur dan naar waarden rond, of net onder hel
vriespunt. Morgen is het een rustige en vrij zonnige winterdag. De
wind draait naar het noordoosten waardoor wat koudere lucht
wordt aangevoerd. Ondanks
de zon wordt het niet veel
warmer dan een graad of 3.
Overigens blijft het overal
droog. In de nacht van zater
dag op zondag kan hetflink --^]~jj0rt»jgii>| I
koud worden met in de gehe- !_1_/
Ie regio lichte vorst. Het is _W4J
dan ook nog maar de vraag ~r" |~t
of in Zeeuws-Vlaanderen '-tf^|
zondag overdag het kwik I TT7r H
weer boven het vriespunt W2 1' r
kan komen. Verder is er op- j~srV r
nieuw veel zon en blijft het
droog. Na het vrij zonnige
weekeinde neemt vanaf
maandag de neerslagkans
toe. Wel blijft het vrij koud
met in de nachten lichte vorst -r
en overdag temperaturen net ja^ahi .sm
boven het vriespunt.
Vooruitzichten
max.
min.
wind
3°
2°
NNO 3
2°
-2°
OZO'
2°
-1°
NNW 4
Nautisch bericht
Matige zuidwestenwind, 3 Beaufort. Zicht eerst slecht, later matig
tot goed. Temperatuur 6 graden. In de ochtend kans op
hardnekkige mist.
Tom Poes zat nog steeds bij het knappende houtvuur met de kraai te
praten toen heer Bommel weer binnentrad.
Maar ach, wat zag die eruitZijn eerst zo fiere gestalte was gebogen,
zijn jas was vervuild en zijn blik was dof, toen hij zich met een diepe
zucht in zijn stoel liet zakken.
„Het is dus weer misgegaan?", zei Tom Poes. „Ik heb het wel gezegd,
heer Ollie; u kunt tegen Zielknijper niets beginnen. We hadden be
ter..."
„Ach wat!", riep heer Bommel uit. „Er is niets misgegaan! Mijn list
heeft héél goed gewerkt, jonge vriend, onthoud dat! De dokter is te
midden van zijn verplegers uit de kliniek geworpen en dat was een
mooi gezicht; de maan was juist vol, als je begrijpt wat ik bedoel."
„Hm", zei Tom Poes. „Het lijkt me nogal ruw. Daar krijgt u last
mee."
„Houd je aanmerkingen voor je!", hernam heer Ollie scherp. „Mijn
list is geslaagd en het monster is bevrijd. Nee, wat me dwars zit, is
dat het geen woord van dank voor me over had. Het heeft me op de
grond gegooid en toen is het in de nacht verdwenen. Dat zit me
dwars. Sta ik hier voor een onverbeterlijk geval, zo vraag ik me af?"
Op dat moment werd de deur na een korte klop geopend en daar
stond de bediende Joost in zijn kamerjas.
„Excuseer, heer Ollie", zo sprak hij op vermoeide toon. „Ik ben uit
mijn bed gebeld, als u mij toestaat. De politie wil u spreken."
Nu viel een schaduw in het vertrek en commissaris Bulle Bas nader
de de haard.
„Zo", zei hij nors. „Je bent onverbeterlijk, Bommel. Maar deze keer
ben je er gloeiend-bij."
In grote delen van Europa duurt het rustige winterweer voort. Ver-]
antwoordelijk daarvoor is een langgerekt hogedrukgebied dat zich;
uitstrekt van IJsland naar de Balkan. Naast wolkenvelden en plaat-]
selijke mist, schijnt ook hier en daar de zon. De meeste zon is erte
verwachten in de bergen. In de nacht vriest het licht tot matig en's-
middags schommelt de temperatuur op veel plaatsen rond het
vriespunt. Alleen op de Britse eilanden is het wat zachter met
maxima rond of iets boven de 5 graden. In Scandinavië en later
ook in Polen en Noord-Duitsland veroorzaakt een actief lagedruk-
bied op veel plaatsen sneeuw. In Scandinavië daalt de tempera
tuur overal tot (ruim) onder het vriespunt en in het noorden vriest
het 's middags meer dan 15 of 20 graden. De komende dagen
breidt deze koudere lucht zich verder naar het midden en oosten
van Europa uit. Daarbij valt ervan tijd tottijd sneeuw die blijft lig
gen. Temperaturen van 10 graden of hoger zijn morgen en de ko-
mende dagen alleen terug te vinden in het Middellandse zeege- I
bied. In het zuiden van Italië en langs de Spaanse Costa's wordt
het plaatselijk 17 graden. Daarentegen is het in Griekenland met5
tot 10 graden vrij koud. Wel schijnt geregeld de zon en blijft het I
droog. In Portugal en op de Balearen valt regen of een bui.
brandweermannen gewond
door exploderende gasflessen.
De hulpdiensten konden de am
bulances amper aanslepen.
Trieste balans
Vijf doden en 23 gewonden was
op oktober 1989 de trieste ba
lans nadat de mist was opge
trokken boven de snelweg bij
het Franse Lyon. Sommige
slachtoffers zaten urenlang be
kneld. Te hai'd rijden was vol
gens de politie de voornaamste
oorzaak.
Twaalf doden vielen er in okto
ber 1990 bij een mistramp in de
Bondsrepubliek. Op een afrit
van de autoweg Berlijn-Neu-
renberg in Beieren botsten
tweehonderd voertuigen op el
kaar. Verscheidene auto's
brandden geheel uit. Het aantal
gewonden liep op tot 73.
De combinatie van mist en glad
heid eiste op 27 januari 1992
haar tol in Groot-Brittannië. In
Engeland en Ierland vielen in
totaal elf doden. 'Het is een hel'
verzuchtte een agent een maand
later in het Duitse Beieren. Tus
sen Heilbronn en Amberg ble
ven vijf mensen dood en veer
tien zwaargewond achter.
Bij een verkeersramp op de
Fi-anse autosnelweg Parijs-
Bordeaux liep het dodental op
11 november 1993 snel op tot ze
ventien. Het ongeval bij Mira-
beau was daarmee het ernstig
ste sinds 1982, toen bij Beaune
in de Bourgogne 52 mensen het
leven verloren bij een catastro
fale kettingbotsing.
Noord-Italië was op 12 februari
1996 het toneel van een serie
crashes bij dichte mist. Resul
taat: elf doden en honderd ge-
wondeng. Driehonderd auto's
raakten in de prak. Voor Italië
was het ernstigste ongeval sinds
1989. In het midden van het land
kwamen destijds 13 mensen om.
Afgelopen jaar richtte de mist
twee keer een massaslachting
aan. In maart gebeurde dat op
snelweg M42 in de buurt van de
Midden-Engelse stad Worces
ter In de honderd betrokken au
to's en vrachtauto's vielen vier
doden en meer dan negentig ge
wonden. Op 29 september wa
ren er vier kettingbotsingen bij
dichte mist in het westen van
Fx-ankrijk. Daarbij kwamen ne
gen mensen om het leven. Van de
tachtig gewonden moesten er 63
naar het ziekenhuis. De weg
werd over een lengte van veertig
kilometer afgesloten teneinde
i-eddingswerkers in staat te stel
len de ravage op te ruimen. ANP
JannyvanderLee
Crème renversé
au caramel
Deze 'omgekeerde' toetjes worden ge
maakt in 1-persoonssoufflévormpjes of
tewel ramequins. Als de ramequins een in
houd hebben van ca. 2 dl, is dit recept niet
voor 6 maar voor 4 personen geschikt. Kijk
van tevoren of de vormpjes passen in een
ruime pan, zodat u dit niet hoeft te doen als
ze gevuld zijn.
(6 personen)
Ingrediënten:
20 gram boter
75 gram suiker
6 eieren
1 zakje vanillesuiker
5 dl melk.
Bereiding:
Boter zachtjes smelten en hierbij onder
voortdurend roeren 50 gram suiker voegen.
Blijven roeren tot een lichte karamel is ver
kregen en hierbij een scheut water schen
ken. Karamel gladroeren tot saus en in
laten koken tot een enigszins stroperige
massa. Schenk de karamel in de ra
mequins. Eieren met rest van de suiker en
de vanillesuiker schuimig kloppen. Intussen
melk aan de kook brengen. Hete melk al
roerend aan de losgeklopte eieren toevoe
gen. Roeren tot een gladde vla en deze op
de karamel schenken. Grote pan vullen met
een laagje heet water. Vormpjes hierin
plaatsen Ze moeten voor ongeveer drie
kwart onder water staan. Crème caramel op
laag vuur in ongeveer 15-20 minuten stevig
laten worden. Ramequins volledig af laten
koelen en voor het serveren boven een
bord keren.
van onze redactie binnenland
Mist heeft de afgelopen jaren
herhaaldelijk tot rampza
lige situaties op de Europese
wegen geleid. Onnodig vaak
vielen daarbij doden en gewon
den doordat automobilisten
hun snelheid niet aanpasten.
Zo was de E17 in België, waar
gisterochtend zeker acht men
sen omkwamen, twee jaar gele
den, op 28 februari 1996, ook al
het toneel van de grootste ver
keersramp uit de Belgische ge
schiedenis. Ter hoogte van
Deinze vielen tien doden, onder
wie twee Nederlanders, en ruim
zestig gewonden. Achteraf
bleek dat verschillende be
stuurders te hard hadden gere
den.
Dat was ook het geval in januari
1989 toen de mistbanken een
spoor van geplet blik achterlie
ten op een groot aantal wegen in
de Belgische Ardennen en rond
Antwerpen. Vier mensen kwa
men in de vlammen om en zeker
veertien automobilisten Hepen
zware verwondingen op. Bij het
reddingswerk raakten vier
De politie kondigt voor vandaag de volgende snelheidscontroles aan:
A2 - tussen Amsterdam-Utrecht-Eindhoven vice versa; A9 - tussen Alkmaar en Diemen vice versa; A10 -
ringweg Amsterdam en A7 - bij Heerenveen
Doorloper
Horizontaal: 1. Soort boord; 2. val
scherm; 3 keurmerk, overledene,
kledingstuk; 4. lekkernij; 5. aderlijk,
watering; 6. takje, jongensnaam; 7.
strafwerktuig, gegroet, kunst (Fr.); 8.
speelgoed, bijwoord, boogbal; 9. bij
woord, lekkernij, snelheid; 10. dam
pen, betekenis; 11. persoonlijk vnw.
(Frans), netto, vis; 12. nikkel (scheik.
afk.), op erewoord, gestold vleesnat,
water in Friesland; 13. ruiken, metaal.
Verticaal: 1. Lichaamsproces; 2. deel
van een boom, schrijfgerei, deel van
het hoofd, brandstof; 3. billijk, op dit
moment; 4. bazige vrouw, groot wa
ter, ringvuur; 5. met Gods genade
(Lat. afk.), tijdseenheid, punt, ongaar
ne; 6. rhodium (scheik. afk.), priem,
afkeer; 7. ex, bijwoord, gezelschaps
spel, zangstem, 8. deel van de bijbel,
water in Brabant, werelddeel, ge
steente; 9. toetje, projektiel, onbe
paald vnw.
Oplossing donderdag:
Statig, geduld, passer, pastor, pont
on, orkaan, kubus, intiem, paraat,
mossel, piraat, aldoor, patent, kabaal.
Het citaat is van Jean de Fontaine:
"Een hongerige maag heeft geen
oren".
1 23456789
1
4805
