Roken blijft een gewichtig probleem
De verslaving
sluimert immer
Wachten op de anti-verslavingspil
PZCOlid 17 I li Wwoensdag 31 december 199732^
Cadeautje van Greenpeace
Dat smaakt na een Tour-etappe
Echte roker sterft uit
De bovenmenselijke inspanning die wielrenners moeten leveren staat roken niet toe. Ti jdens de Tour de France in
de jaren dertig dachten de deelnemers Vervaeke (links) en Geldhol daar toch anders over.
Sporters maken vreem
de capriolen als ze
hun prestaties denken te
kunnen verbeteren.
Schaatser Hans van Hel
den dronk zijn eigen uri
ne omdat daar volgens
hem kostbare afvalstof
fen inzaten. Wielrenners
doen zo mogelijk nog
gekkere dingen. Gert-Jan
Theunisse heeft een tijd
gehad dat hij slechts 01-
varit babyvoeding at en
van de Pool Zenon Jasku-
la ging het verhaal dat hij
glas verorberde. Maar ro
ken?
Van voetballers is het be
kend. Ernst Happel - hij
hield in zijn eentje jaren
lang de Belgische Belga-
fabriek draaiende - moest
het ten tijde van het WK
in Argentinië afleggen te
gen Dick Nanninga, die
bij het vertrek de begelei
ding van Oranje verbaas
de met de lading zware
shag die hij op Schiphol
insloeg.. Zelfs grootver
bruiker Happel schijnt
toen uit zijn slof te zijn
geschoten.
De bovenmenselijke in
spanningen die wielren
ners moeten leveren
staan roken niet toe.
Maar in hun drang naar
verbetering van presta
ties gaan ze ver in de wiel
rennerij zo bleek onlangs
nog uit de publicaties
over het dopinggebruik
van de PDM-tijd in het
begin van de jaren negen
tig. Maar roken?
Toch wel.
Jan Jansen, winnaar in
1968: „Tijdens de Tour
rookte ik altijd een paar
sigaretten per week. Wat
is heerlijker dan na een rit
van 280 kilometer, een
bad en een massage op je
hotelkamer in alle rust
een sigaret te roken?
Heerlijk voor de ontspan
ning. Net als wijn bij het
eten. Ik heb nooit zo nauw
gekeken als het om dat
soort dingen ging. Als ik
de volgende dag hoofd
pijn had, dan kon ik al
leen mezelf de schuld ge
ven. De meeste ploegen
waarbij ik reed, stonden
het oogluikend toe. Ze
beseften wel dat er een
ontspannende werking
van uitging. De Vlaamse
renner Rik van Looy
rookte ook. Hij had er
baat bijMaar echt straffe
rokers waren er niet on
der de toppers; misschien
alleen een enkele oliebol
van laag niveau."
Fred Segaar
De gezondheidscultus zit anno nu als een
veiligheidsgordel om dit land gegespt. Zelfs
snackbarhouders .en junkfoodspecialisten voelen zich
daarom geroepen broodjes kaas en kleffe happen
ongevraagd te garneren met een halve krop sla. Ontelbare
Nederlanders gaan dagelijks het gevecht met zichzelf aan
om van de nicotineverslaving af te komen. Lukt dat na veel
gechagrijn, dan volgt onvermijdelijk het strenge en al
evenmin humeurbevorderende regime van het dieet. Roken
is en blijft namelijk levenslang een gewichtig probleem.
In de Belgische stad
Huy worden voorbij
gangers tijdens een
anti-rookactie uit
genodigd hun pakje
sigaretten in een reu-
zenpeuk te gooien in
ruil voor een pak
melk. foto Gérard
Guissard/Reuters
Ontelbaar is het aantal personen
dat het afzweren van het rook
gedrag zag afgestraft met kilo
grammen meer vet aan het lichaam.
Altijd nog beter natuurlijk dan
's nachts gewekt te worden door het
gepiep van de longen. Maar zeg
nooit 'nooit meer rochelen'. Want
de verslaving sluimert immer en
kan meedogenloos toeslaan op mo
menten dat de geest is verzwakt
door wat voor emotioneel verval
dan ook.
Nederland mag zich graag gedra
gen als het Madurodam van de Ver
enigde Staten. Sinds jaar en dag
werpen we ons op als trendvolgers
van die Donald Ducks, aan gene
zijde van de Atlantische Oceaan.
De kerncentrale in
Borssele lag het
afgelopen jaar vier maanden
stil vanwege een ingrijpende
modernisering, die 467
miljoen gulden vergde. De
discussie over de toekomst
van de centrale verstomde dit
jaar echter allerminst. Zo'n
5.000 bezwaarschriften, voor
het merendeel afkomstig van
mensen die direct of indirect
voor hun broodwinning
afhankelijk zijn van de
centrale, werden ingediend
tegen de voorgenomen
sluiting van 'Borssele',
vandaag precies over zes jaar.
Milieu-organisatie Green
peace trok tegelijkertijd
onverdroten ten strijde tegen
de opwerking van splijtstof
staven. De bestraalde
Borsselse staven worden
naar de opwerkingsfabriek
Cogéma in het Franse Cap de
la Hague vervoerd om het nog
bruikbare uranium eruit te
halen. Greenpeace wil dat de
staven direct bij de Covra in
Borssele wordt opgeslagen.
Eind 1996 werd de campagne
ingezet met het blokkeren
van de transporten vanuit
Borssele. Op 24 juni volgde
opnieuw een opzienbarende
actie."Monsters die Green
peace had genomen nabij de
leiding waarmee Cogéma
afvalwater in zee loost,
werden aangeboden aan
directeur J. den Boer van de
kerncentrale.
Wadend door het zeewater
droegen Greenpeace-leden
het 75 kilogram zware vat
vanaf het actieschip
Rainbow C aan land. Den
Boer weigerde pertinent het
presentje, dat volgens
Greenpeace de normen voor
radioactiviteit fors
overschreed, te aanvaarden.
Na lang aarzelen ontfermde
de Covra zich over de
monsters.
De ongerustheid van
Greenpeace lijkt niet
onterecht. Begin dit jaar
stelde een Franse arts vast
dat in de omgeving van
Cogéma meer kinderen aan
leukemie lijden dan elders in
het land. De Franse regering
stelde in juli een zwem- en
visverbod voor de omgeving
in en begon een diepgravend
onderzoek in naar
radioactieve besmetting
rond de centrale. De
definitieve resultaten
worden in maart verwacht.
Een dag na de actie in
Borssele kwam het kabinet
met een notitie over
opwerking, waarin staat dat
de regering geen
zwaarwegende redenen ziet
haar beleid te wijzigen. Op
een hoorzitting in oktober
bleek dat dat voor de fracties
nog allerminst vaststaat. Op
22 januari volgt algemeen
overleg in de Kamer.
Diederik Samson van
Greenpeace is niet
ontevreden. „Onze
doelstelling was de kwestie
op de agenda te zetten, met
als inzet de vraag: stoppen of
doorgaan? Wat dat betreft is
1997 voor ons uiterst
succesvol geweest. Maar het
is nog geen gewonnen race.
En wat Frankrijk betreft:
met de nieuwe regering zijn
we erg blijDe aanvraag voor
de milieuvergunning van
Cogéma, wat altijd een
formaliteit was, is nu een
diepgaand proces geworden.
Dat vinden wij een
significante stap. Alleen
directeur Den Boer van de
Borsselse centrale hebben we
nog niet kunnen overtuigen.
Maar dat hadden we, eerlijk
gezegd, ook niet verwacht."
foto Ruben Oreel
36,5 miljard dollar een groter aan
deel dan ooit.
Laat het dan waar zijn dat het aan
tal rokers afneemt, dan is het in elk
geval zo dat de stomende diehards
de consumptie meer dan op peil
hebben gehouden. Naar verluidt
houdt een Amerikaanse sigaretten-
fabrikant, wiens beeldmerk altijd
al in verband werd gebracht met
Ku Klux Clan-sympathieën, ge
noeg kapitaal over om anti-homo-
campagnes financieel te steunen.
De geboortegolf generatie is in Ne
derland nog grootgegroeid met de
verkeerde gedachte dat het stoer
stond zo rond het twaalfde levens
jaar de wereld van Peter Stuyve-
sant te betreden. Het rookverbod
werd pp het schoolplein collectief
overtreden door de sigaret stiekem
achter de hand te houden. Helaas
kreeg er altijd wel een leraar last
van een spraakzame bui. Toeval of
niet, zo'n kwezel hield je net zo lang
aan de praat tot de vingers in aan
raking kwamen met het vuur van
de peuk. De brandvariant van de
autoritaire opvoeding.
Beloning
Nu stelt diezelfde generatie haar
adolescenten ten minste 1000 piek
beloning in het vooruitzicht, mits
ze tot hun achttiende van de sigaret
afblijven.
Niet ten onrechte overigens. Na
eindeloze juridische touwtrekkerij
hebben zelfs Amerikaanse tabaks
magnaten toegegeven dat hun zaak
stinkt. In augustus scherp onder
vraagd door een justitieel verte
genwoordiger van de staat Florida
liet Geoffry Bible zich als topman
van Philip Morris ontvallen dat
honderdduizenden Amerikanen
'mogelijk' zijn overleden aan de
gevolgen van het roken. Mister
Goldstone ging als niet-rokende
fabrikant van de merken Winston
en Camel helemaal overstag met
z'n verklaring dat sigaretten kan
kerverwekkende stoffen bevatten.
Verstokte rokers verdringen de we
tenschap dat hun verslaving onge
zond is. Longartsen- enhartspecia-
listen kunnen nog zo hard roepen
dat roken een verhoogd gezond
heidsrisico oproept, er is altijd wel
een opa van 91 te vinden die z'n hele
leven ongestraft als een schoor
steen heeft gerookt. Inderdaad een
struisvogelalibi uit het smoezen-
boek.
Tenslotte nog een vrijblijvende tip
voor rokers die willen stoppen. Prik
niet 1 januari als datum; goede
voornemens hebben immers de ei
genschap snel te verglijden in de
vergetelheid. Dan is het te verkie
zen te focussen op 3 februari als dag
om voor het laatst rook uit te bla
zen. Heilige Blasius regeert dan een
etmaal lang. Wie weet dat er dan
wél enige zegen rust op uw ontwen
ningskuur.
Gerard van Putten
achterafkamertjes laten opbergen
om hun smerige gewoonte te bot
vieren. De ooit bewierookte sigaret
wordt in de VS verketterd als stink
stok en kankerstaaf,
Gemakshalve wordt wel vergeten
dat de wereldwijde afzet van siga
retten de Amerikaanse tabaksin
dustrie en de staat gedurende vele
decennia zó veel inkomsten heeft
opgeleverd, dat die zich allang niet
meer in dollartekens laten uitdruk
ken. Nog vorig jaar boekte het
Amerikaanse voedingmiddelen- en
tabaksconcern Philip Morris een
recordwinst van 6,3 miljard dollar.
De totaalomzet nam toe met 8,1
procent tot 68,9 miljard dollar.
Daarin had de tabaksdivisie met
Binnen een paar jaar weten we welk gebied
in onze hersenen verantwoordelijk is voor
onze sigarettenverslaving. Een 'anti-versla
vingspil' kan vervolgens redding bieden aan
de kettingrokers die nu met geen mogelijkheid
van sigaretten kunnen afblijven.
Volgens de Leidse professor dr. F.A de Wolff is
de behoefte aan nicotine die blijkt uit het ro
ken van soms meer dan 30 sigaretten per dag,
niet lichamelijk maar vooral geestelijk van
aard. „Rokers zijn psychisch afhankelijk van
de stof. De geest en niet zozeer het lichaam
vraagt 's morgens bij het opstaan om een
peuk."
De Wolff is toxicoloog in het Academisch Zie
kenhuis Leiden (AZL). Hij onderzoekt de
schadelijke werking van giftige stoffen in het
lichaam: slaapmiddelen, drugs, metalen en
dergelijke. Zo was hij vorig jaar betrokken bij
onderzoek naar en behandeling van nierpati-
enten die tijdens hun dialyse op Curacao per
ongeluk met aluminium werden vergiftigd.
De Wolff hoopt binnenkort onderzoek te kun
nen doen naar de oorzaak van verslavingsge
drag en dan vooral de verslaving aan sigaret
ten. „Iedereen weet inmiddels dat fervente
Professor F. A de Wolff
rokers een grotere kans hebben vroegtijdig
aan longkanker en hart- en vaatziekten te
sterven. En toch roken mensen door: de versla
ving is zeer hardnekkig. Pas als we het bioche
mische proces in de hersenen dat daaraan ten
grondslag ligt begrijpen, kunnen we er wel
licht iets aan doen."
Verslaving is altijd psychisch, benadrukt De
Wolff. „Vervolgens gaat het lichaam zich in
stellen op de permanente invoer van nicotine.
Je kimt de geest niet los zien van het lichaam.
Veel rokers kunnen na het stoppen onaange
name 'onttrekkingsverschijnselen' krijgen.
Zij kunnen daartegen nicotinepleisters ge
bruiken maar dat is niet meer dan een doekje
voor het bloeden. De andere dingen die blijk
baar lekker zijn: iets in je handen hebben, er
gens aan zuigen, de smaak, dat blijft zo ie
mand missen."
De meeste mensen zijn wel ergens aan ver
slaafd, zegt de Wolff. Aan koffie en thee bij
voorbeeld. „We hebben nu eenmaal behoefte
aan middelen die onze psyche beïnvloeden.
Dat is altijd zo geweest. Dat zou op zich niet zo
erg zijn, ware het niet dat sigaretten vanwege
de vele schadelijke stoffen in tabak erg scha
delijk zijn."
De Wolff betoogt dat stoppen met roken voor
alsnog eenkwestie van 'wilskracht en motiva
tie' is. „Die pil die verslaving tegengaat is er
immers nog niet. Zelf rook ik af en toe een si
gaar, dat is gelukkig niet zo schadelijk. Die
aanleg voor sigarettenverslaving heb ik blijk
baar niet."
Caroline van Overbeeke
Gert Bals, ex-keeper van PSV en Ajax: Deze sigarenzaak is voor mij een
manier om te overleven.
Tegenwoordig handelen voet
ballers in aandelen, maar in de
jaren zestig en zeventig gold een si
garenzaak als de beste belegging.
Samen met generatiegenoot en
voormalig Ajax-ploegmaat Bennie
Muller is Gert Bals nog de enige
oud-voetballer met zo'n winkel.
Rijk is liij er niet van geworden.
Bals valt om van verbazing als hij
het advies krijgt zijn winkel te ver
kopen en te gaan genieten van zijn
oude dag. Zijn karakteristieke, tik
keltje dreigende oogopslag, zegt
meer dan duizend woorden. Dan
antwoordt hij: „Wat denk je wel!
Dat ik kan gaan rentenieren? Dat ik
stil kan gaan leven en de boel de
boel laten? Als ik nu profvoetballer
was, dan was ik al tien keer miljo
nair geweest. Maar in mijn tijd was
het niet meer dan een aardige bij
verdienste. Nee, als ik stop met
werken, moet ik naar de sociale
dienst. Het runnen van deze zaak is
een manier om te overleven."
Het is rustig in het sigarenmagazijn
van de 61-jarige oud-keeper in het
centrum van Veenendaal. De eige
naar steekt een sigaret op. De oog
opslag is dezelfde gebleven. Hij
weegt geen gram meer dan in zijn
voetbaltijd, maar de groeven in zijn
gelaat verraden een zwaar bestaan.
„Rentenieren", herhaalt hij,
schamper lachend,,laat me niet la
chen!"
Hij dankt zijn bekendheid aan zijn
periode bij Ajax in de tweede helft
van de jaren zestig. De tijd van
Michels, Cruijff en Keizer; van de
memorabele mistwedstrijd tegen
Liverpool in december 1966, het
drieluik tegen Benfica en het uit-
duel tegen Spartak Trnava waarin
hij zijn ploeg naar de finale sleepte.
Na de eindstrijd tegen AC Milan (4-
1 verlies) werd hij door Michels ge
slachtofferd.
De posters zijn bewaard gebleven.
Bals die, in perfecte balans, een bal
net onder de lat wegtikt; Bals die
blij is met het bereiken van de fina
le en Bals die uittrapt.
Onorthodox
Samen met Co Prins en Henk Groot
kwam hij in 1965 bij Ajax. De Am
sterdammers hadden het slechtste
seizoen sinds jaren achter de rug
toen het trio op gezag van Rinus
Michels de selectie kwam verster
ken. Bals kwam van PSV: een
onorthodoxe doelman die het
standpunt huldigde dat het niet
uitmaakte hoe de bal werd tegen
gehouden, als-ie de doellijn maar
niet passeerde. Bals was de eerste
meevoetballende keeper. Nog niet
in de mate waarin Jan Jongbloed
dat later in het Nederlands elftal
deed, „maar je zou kunnen zeggen
dat ik de trend heb gezet."
Bals steekt weer een sigaret op, een
Caballero met filter. Hij is als veer
tienjarige begonnen. Stiekem met
jongens uit de straat, in de Utrecht
se Rivierenwijk waar hij opgroeide
en zijn eerste stappen op het voet
balveld zette (bij Velox). „Caballe
ro was een kwartje goedkoper dan
andere merken. Het stond bekend
als de bouwvakkerssigaret."
„Echte rokers sterven langzaam
uit. Het zijn steeds dezelfden aan
wie je wat verdient. Er komt hier
een oud baasje dat er heel slecht
uitziet en van wie ik denk: man, hou
er toch eens mee op. Het is dan wel
mijn broodwinning, maar ik kan
natuurlijk niet ontkennen dat het
slecht is. Aan de andere kant, mijn
opa heeft zijn leven lang gerookt. Is
96 jaar geworden waarvan hij de
laatste twee jaar dement is ge
weest. Als hij nooit had gerookt
was hij misschien honderd gewor
den, maar was hij wel een paar jaar
langer dement geweest."
Fred Segaar
Zoals de Amerikanen ons vroeger
hebben geleerd sigaretten te roken,
zo is ook hun rookallergie overge
nomen. In de schijnwereld van de
recente Amerikaanse films wordt
opmerkelijk genoeg weer als van
ouds naar de sigaret gegrepen.
Maar in het dagelijkse bestaan
100° O
worden de rokers minachtend aan
gegaapt als de onderklasse van de
maatschappij, die zich het best als
displaced persons in bedompte
80
60%
40%
20%
prijsverloop sigaretten
25 stuks in de
