Boek van dagtoerist in grefoland
PZC
Den Haag danst en
onderneemt bij
750-jarig jubileum
Heer Bommel en de Grauwe Razer
varia dinsdag 25 november 1997
Leidse hoogleraar beschrijft wandeling langs rechtzinnige kraampjes
levensbeschouwing
snelheidscontroles
puzzel
recept
<A
het weer
door Dick van der Plas
Als zijn landgenoten - 'van
alles ontbloot' - aan de Cos
ta Brava liggen te zonnen,
spoort M. Stol uit Leiden naar
hoogtijdagen van allerlei gere
formeerde instellingen. Hij
laaft zich aan de zendingsbij
eenkomst van de 'Gekrookte
Rieters' in de Harskamp of laat
zich als 'gewone gereformeerde'
de les lezen door de 'ware wach
ters op Sions muren', tijdens de
honderdste Schooldag van de
Christelijke Gereformeerde
Kerken in Apeldoorn.
Stol begeeft zich graag onder de
mannenbroeders, want 'Een
dag onder hen te verkeren, daar
schuilt onderwijs in', schrijft hij
in het onlangs verschenen
'Langs 's He(e)ren wegen'. Een
kostelijk boek waarin hij op
speelse en ironische wijze ver
slag doet van zijn dagtoerisme
in grefoland.
Zij n rondgang begon in het mid
den van de jaren zeventig. Stol
bezocht toen de Schooldag van
de gereformeerd vrijgemaakte
Theologische Universiteit in
Kampen en vond dat zo apart
dat hij zijn belevenissen op
schrift stelde.Dat stuk is des
tijds geplaatst in de Leidse
Kerkbode. Ook van zijn ver
schijnen bij andere hoogtepun
ten in gereformeerde kring
maakte hij verslagen die met
een zekere regelmaat in studen
tenbladen en kerkbodes werden
afgedrukt. De zoon van Stol
maakte van elk afgerond ver
haal in eigen beheer boekjes, die
in beperkte kring werden ver
kocht. 'Ik dacht op een bepaald
moment: kom, we sturen al het
materiaal op naar uitgeverij
Kok in Kampen en vragen of die
er een echt boek van maakt.'
Stols taalgebruik roept herin
neringen op aan en staat bol van
de verwijzingen naar de Staten
vertaling en de psalmbundel in
de oude berijming, waarvan
vooral de kenners van deze ge
schriften zullen smullen. Hij
probeert zich zoveel mogelijk in
te leven in het jargon van de bij
eenkomsten die hij bezoekt, het
'jiddisch van protestant Neder
land'. 'Ook de term 'tale Ka-
naans' valt nog wel eens, maar
in kringen van de Gereformeer
de Gemeenten en Het Gekrook
te Riet (de uiterste rechtervleu
gel van de hervormde kerk) zul
je die nooit horen', zegt Stol.
'Dat is daar alleen de taal van
het bekeerde hart. Net zoals de
uitdrukking 'mystiek' door deze
groeperingen wordt vermeden.
Dat klinkt voor hen onaange
naam rooms. Maar een feit is dat
deze wereld natuurlijk vol is
van tale Kanaans en mystiek.'
Waardering
Inspiratiebronnen zijn ook het
Reformatorisch Dagblad en
meditaties en biografieën van
zware dominees. ,,Weet je wat
pas nog in het RD stond? De uit
drukking 'Bethel is nog geen
Pniël'. Wat wordt daarmee be
doeld? Jacob had twee ervarin-
gen met God. Bethel, met die
ladder, maar verderop ook
Pniël, dat gevecht met de Man.
Dat laatste is natuurlijk veel in
grijpender. Dit zijn twee stadia
inde weg van de b ekering. Als j e
Bethel hebt meegemaakt, ben je
er nog lang niet. Dan moet j e ook
Pniël nog meemaken."
Opmerkelijk genoeg wordt
Stols werk ook binnen de groe
pen die hij beschrijft, gewaar
deerd. „Leden van reformatori
sche studentenverenigingen
bijvoorbeeld vinden het mach
tig. Je hebt daar toch een zekere
strengheid. En als ik dan op een
wat speelse, ondeugende ma
nier met allerlei kwesties omga,
heeft dat voor hen iets bevrij-
dends. Ik wil ook niemand bele
digen, natuurlijk. Ik deel hun
geloof voor een deel ook zelf,
dus ik ben wel voorzichtig met
wat ik opschrijf."
Hij kan zich voorstellen dat bui
tenstaanders deze wereld zien
als een rare dierentuin. 'Als ik al
een diepere bedoeling met mijn
werk zou hebben, dan is het dat
ik wil laten zien dat gerefor
meerden ook best leuk zijn.'
Zeeland
Stol komt uit een Gronings ge
slacht, maar is zelf opgegroeid
in Zeeland. Als hoogleraar in
het Babylonisch-Assyrisch (het
spijkerschrift) aan de Vrije Uni
versiteit in Amsterdam, heeft
hij diverse wetenschappelijke
boeken op zijn naam. „Maar de
ze uitgave is natuurlijk een stuk
leuker. Hierin leg je je hart en
kun je echt creatief zijn."
De auteur behoort zelf tot de
'gewone gereformeerde ker
ken'. „Ik heb een klassiek-gere-
formeerde opvoeding gehad,
met nog een snufje Statenverta
ling en zeker de oude psalm
berijming. Vanaf mijn jeugd heb
ik al tij d graag gelezen in boeken
over dogmatiek."
Uit de verslagen van Stol
spreekt een grote mildheid ten
.opzichte van kerkgenootschap-
daan en ben vrij benieuwd wat
hij hiervan zegt, als hij er ooit
iets van zegt. Ik ben binnen
boord gebleven en hij niet. Ik
kan niet goed verklaren waarom
de één eruit stapt en de ander
pen die door hun opstelling, ook
in eigen kring, mensen vaak be
hoorlijk hebben beschadigd.
'Dat is juist. Kijk, Maarten 't
Hart - die ik wel ken - heeft een
andere weg afgelegd dan ik. Ik
heb hem een boekje cadeau ge-
besluit te blijven. Dat hangt
toch af van omstandigheden. En
ook waarschijnlijk van je ou
ders, hoe zij het geloof beleven.'
Als gewone gereformeerde - die
'steeds in staat is gebleken om
juist op tij d en lenig met de heer
sende kerkelijk-theologische
wind mee te waaien' - is ook Stol
inmiddels 'Samen op Weg' met
hervormde geloofsgenoten. De
weemoed die doorklinkt in zijn
verslagen uit vrijgemaakte en
christelij k-geref ormëérde
kling, werpt de vraag op of hij
niet liever een andere weg zou
zijn ingeslagen. 'Nu komen we
inderdaad op iets moeilijks', er
kent hij. 'Ik voel me wel thuis bij
de Samen op Weg-kerk, maar ik
verlang toch nog wel eens terug
naar de catechismuspreken.'
'Het vlakke middenveld dat Sa
men op Weg heet' komt er ook in
zijn boek maar bekaaid vanaf.
De Leidse hoogleraar M. Stol: „Ik probeer zo leuk en puntig mogelijk te formuleren. Dat vind ik een
sport." foto GPD
'Ik vind het allemaal wat te
braaf. Te modieus ook. Samen
op Weg moet uitkijken dat het
niet wordt wat je in de vorige
eeuw had: het weldenkende, ge
moedelijke christendom.' Maar
Stol wil ook weer niet te hard
van stapel lopen. 'Die beleving
van: 'wij hervormden en gere
formeerden samen' wordt op het
grondvlak heel diep beleefd.
Dat is voor deze groep een deel
van haar geloofsbeleving. Heel
veel gelovigen willen helemaal
niet meer weten van vroegere
verschillen. Alleen bovenop, bij
de synode, met al die regelingen,
déar zijn problemen.
Ook Stol gaat mee, al betreurt
hij het dat door dit proces weel
een aantal kleuren van het ker
kelijk palet verdwijnt. 'Dat uit
mijn boek blijkt dat ik volop ge
niet van die veelkleurigheid, is
misschien een beetje sterk. Ie
dereen vindt het natuurlijk diep
treurig dat al die kerken hele
maal uit elkaar liggen. Maar dat
wil natuurlijk niet zeggen dat je
geen plezier kunt beleven aan de
eigenaardigheden van al deze
groepen.'
Elan
Somber over de toekomst van
kerkelijk Nederland is Stol niet.
'En dat heeft dan vooral te ma
ken met het feit dat ik in ortho
doxe leringen kom. Bij de Vrij ge-
maakten, de Gereformeerde
Bond, de Gereformeerde Ge
meenten, daar is nog een enorm
elan, allemaal jeugd, allemaal
meelevend. Natuurlijk heb je er
de ene kwestie na de andere,
maar het geloof leeft tenminste.
Deze groeperingen vormen in
zijn visie samen 'een enorm re
servoir van meelevende christe
nen'. 'De praktijk leert dat er uit
deze wereld vrij veel oversteken
naar het middenveld, naar Sa
men op Weg, en die zijn daar dan
weer een inspirerende factor.
Als hij moet zoeken naar verkla
ringen voor het succes van de
orthodoxe kringen, vallen de
termen kleinschaligheid, ge
boorteoverschot en ook dwang.
'Het besef dat het heel slecht
met je afloopt wanneer je van je
geloof valt, leeft daar heel sterk.
De kinderen worden opgevoed
met die ernst: blijf bij het geloof,
word bekeerd.' GPD
'Langs 's He(e)ren wegen, notities
van een voorbijganger' is uitgege
ven door Kok in Kampen en kost
f27,50.
Toonder Studio's
van onze redactie binnenland
Den Haag maakt zich op voor
haar 750-jarig jubileum in
1998. Er staan 150 kleine en gro
tere festiviteiten op het pro
gramma. Een feest dat het hele
jaar duurt maar volgens de or
ganisatie het hoogtepunt be
reikt in de periode van Konin
ginnedag tot prinsjesdag, zo
blijkt uit een boekje van de
Stichting 750 jaar Den Haag.
Hilary Laupman van de stich
ting legt uit hoe de residentie de
eerbiedwaardige leeftijd heeft
berekend. „Het is niet zo dat we
gedurende die tijd stadsrechten
hebben of dat er toen stadswal
len ontstonden. Ook is Den
Haag nooit een vesting geweest.
Nee, in 1998 vieren we dat graaf
(Advertentie)
HET SODA-CLUB
SYSTEEM
Dè frisdranksensatie
waarmee je in een hand
omdraai spuitwater én
frisdrank
maakt.
Tot 31 december '97 bij
aankoop van het systeem
korting of sprankelende
cava cadeau.
Voor verkoopadressen:
0800n- 0223637
Ga nu naar de winkel!
Willem II 750 jaar geleden in
Aken tot Rooms koning werd
gekroond. Ter gelegenheid
daarvan begon hij met de bouw
van een Conincklijk Paleys." Nu
heet dat het Binnenhof.
De invloed daarvan op de ont
wikkeling van Die Haghe, een
kleine nederzetting, was niet
gering. De aanwezigheid van
het hof trok, vooral nadat het
Binnenhof de permanente resi
dentie van de heersers was ge
worden, allerlei ambachtslie
den aan zoals juweliers en
kleermakers. Ook kwamen er
ambtenaren. Den Haag is er an
no 1997 nog steeds blij mee.
In eerste instantie was de stad
van plan een feest voor en door
Hagenaars te organiseren. Zo
zijn er wijkfeesten en wedstrij
den voor startende onderne
mers. Maar gedurende het tra
ject ruimde de organisatie
steeds meer evenementen in
voor mensen van buiten de stad.
Zo wordt de KoninginneNach
(feest vóór Koninginnedag met
veel muziek en drank) volgend
jaar groter opgezet. Op Konin
ginnedag zelf houdt de hofstad
de Gulden Vliesstoet, die op 30
april 1456 plaatsvond bij de in
tocht van Philips de Goede. In
1998 doet Den Haag dat dunne
tjes over, compleet met bede
laars en melaatsen, in een tocht
van Houtrust naar Malieveld.
Ook zijn er gedurende het hele
jaar dansfeesten onder de noe
mer Den Haag danst! Dat vari
eert van dansvoorstellingen in
het danstheater tot dansfeesten
in tenten in diverse wijken. Op 6
juni houden landmacht, lucht
macht en marine een demon
stratie van hun kunnen op het
Scheveningse strand.
Verder is er een opera in de
Nieuwe Kerk waarin bekvech
ten een rol speelt, is er een taptoe
op het Binnenhof, een beelden
tentoonstelling in de openlucht
van het Lange Voorhout en is er
op prinsjesdag een slotmanifes
tatie in de Scheveningse haven.
Ook komt er speciaal broodbe
leg op de markt: Den Hagelslag.
Die hagelslag heeft groengele
kleuren (de stadskleuren) en een
vruchtensmaak. ANP
„W-wat was dat?", stamelde heer Ollie bleek. „Riep daar iemand?"
„Krotenkoker!", kraste de stem bij de zoldering en uit de deurope
ning tierde de andere: „Krukkende tremel, puikop!
Heer Bommel luisterde met toenemende ontreddering naar deze
woorden en toen hij bovendien een dreigende schaduw om de hoek
zag komen, sloeg de schrik hem om het hart. Met een gesmoorde uit
roep dook hij achter een stoel.
„Het m-monster!", jammerde hij. „De r-rauwe g-grazer. W-wat
moeten w-we doen?"
„Stil zijn", fluisterde Tom Poes, die hem gevolgd was. „Men moet
monsters niet onrustig maken. Dan worden ze kwaad."
Heer Ollie gehoorzaamde. Hij zat zwijgend achter de bouwvallige
zetel en enige ogenblikken was er niets te horen dan het klapperen
De politie kondigt voor vandaag de volgende snelheidscontroles aan:
A2 - tussen Amsterdam-Utrecht-Den Bosch vice versa A9 - tussen Alk-
maar-Diemen vice versa A10 - ringweg Amsterdam N201 - tussen Uit-
hoorn-Aalsmeer A7 - bij Heerenveen (wegwerkzaamheden) N50 - om
geving Rosmalen
Sleutelwoord
In sommige vakjes staat een getal dat correspondeert met een getal in de balk onderaan. De letters die
ingevuld worden in de vakjes met een getal, kunnen ook op de balk worden ingevuld. Verticaal vormen
de letters in de eerste en derde kolom ook een woord. Hoe luidt het sleutelwoord?
1 .Tabletje;2. hert-achtig steppedier;3. zanik4. douaneforma-liteiten vervullen;5. beroep;6. dikhuidig
dier; 7. kapper; 8. lief, aanvallig kind.
9
10
7
3
3
5
9
7
3
2
5
7
5
5
2
10
3
9
6
5
5
5
6
4
2
5
6
3
9
9
6
1
2
5
6
5
5
3
7
8
5
Oplossing maandag
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
keep-brok
as-ara-po
m-m-u-p-r
primitief
-en-t-nl-
deze-laos
-ea-a-kg-
bladsteel
o-m-l-l-o
os-aap-do
sier-idem
Janny van der Lee_
Vooruitzichten
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
weer
max.
8&
9°
10°
9°
min.
3°
5°
6°
6°
wind
ZO 4
ZZO 4
ZZW 4
WZW 4
Zon
Maan
dinsdag
onder 16.44
woensdag
op 8.21
dinsdag
onder 14.53
woensdag
op 3.56
Nautisch bericht
Er staat een matige zuidoostenwind, 3 of net 4 Beaufort. Het zicht i
goed meteen zicht tussen de 10 en 15 km. Detemperatuuurvan
het kustwater bedraagt nu 9 a 10 graden.
Waterstanden
DINSDAG
25 NOVEMBER
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Zierikzee
Wemeldinge
Hoog water
uur cm uur cm
10.56 148 23.26 172
11.16 169 23.46 193
12.02 198 --.
10.15 09822.40 120
11.55 118
12.05 130
Philipsdam West 12.10 130
WOENSDAG Hoog water
26 NOVEMBER
uur cm uur cm
Vlissingen 11.45 170
Terneuzen 12.06 193
Bath 00.35 225 12.56 227
Roompot Buiten 11.10 111 23.35 134
Zierikzee 00.30 139 12.55 130
Wemeldinge 00.45 155 13.05 146
Philipsdam West 00.40 152 13.00 144
Laag water
uur cm uur cm
04.30 122 17.10 148
04.50 130 17.25 155
05.34 152 18.16 178
03.40 08616.20 113
05.40 09818.10 123
05.45 109 18.20 134
05.35 105 18.10 129
Laag water
uur cm uur
05.25 13618.00
05.50 145 18.19
06.46 171 19.16 193
04.50 091 17.25 115
06.45 107 19.05
06.50 119 19.15
06.35 113 19.05
van zijn tanden en het getik van waterdruppels die van de zoldering
vielen. Toen klonk er een geschuifel en een stem mompelde op vra
gende toon: „Stuk repel?"
Het was duidelijk dat het monster naderde - en heer Bommel stak
bevend zijn hoofd om de leuning om te weten waar hij aan toe was.
Nu viel zijn blik op een onaanzienlijk ventje, dat hem met gluiperige
oogjes uit een hoek van het vertrek beloerde. De geringe afmetingen
en de vreesachtige houding van het wezen gaven hem zijn moed te
rug. Hij stond dus op, slikte eens en trok zijn jas recht.
„Foei!", sprak hij. „Was me dat schrikken! Uw gedrag is vlegelach
tig, heer Razer. Het is hoogst ongepast om gasten met ruwe woorden
te bejegenen!"
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
matige regen
zware regen
onwee
yV hagel
Europa: Portugal nat
Tarte aux tomates
(4 stuks)
Deze taartjes van bladerdeeg metto
maat zijn duidelijk geïnspireerd op
de Italiaanse pizza. U kunt ze direct op
de (met bakpapier bedekte) bakplaat
van de oven bakken of ze bijsnijden en
in speciale eenmalige aluminium-
vormpjes bakken. In dat geval kunt u
uitgaan van 4 plakjes deeg en 4 toma
ten.
Ingrediënten:
8 plakjes diepvriesbladerdeeg
1 eetlepel pesto
4-6 trostomaten
olijfolie
versgemalen peper
evt. verse of diepvries basilicumblaad
jes.
Bereiding:
Plakjes bladerdeeg volgens gebruiks
aanwijzing laten ontdooien.
Oven voorverwarmen óp 200 eeC.
Tomaten wassen, drogen en in plakken
snijden.
Vier plakjes deeg met water bestrijken
en hierop overige plakjes deeg druk
ken. Oppervlak deeg bestrijken met
pesto.
Plakken tomaat overlappend op deeg
schikken. Tomaten licht besprenkelen
met olijfolie en bestrooien met versge
malen peper.
Bakplaat in midden hete oven schuiven
en taartjes ongeveer 15-20 minuten
bakken.
Neem de taartjes uit de oven, laat ze
kort uitdampen en bestrooi ze eventu
eel met kleingeknipte basilicum.
Een depressie op de Atlantische oceaan brengt bakken regen in
het noorden en westen van Marokko en op het Iberisch schierei
land. In het westen van Portugal en in Noordwest-Marokko wor
den tientallen millimeters regen verwacht. Alleen in het noordoos
ten van Spanje blijft het nog droog. De middagtemperaturen lig
gen tussen 12 graden op de Spaanse hoogvlakte en 15 tot 20 gra
den in de kustgebieden. Op de Britse eilanden hangt veel bewol
king en op de meeste plaatsen valt (soms) regen of een bui. Hier
waait meest een matige zuidoostenwind. De temperaturen liggen
rond 10 graden. Op het Midden-Europese continent is het vrijwel
overal droog en er zijn enkele opklaringen, dankzij de zuidoosten
wind over de Alpen en het Centraal-Massief. De temperaturen lig
gen tussen 0 graden in Polen en 10 in Noord-Frankrijk. In Zuidoost-
Frankrijk en Noordoost-ltalië vallen buien. Hier liggen de tempera
turen tussen 10 en 15 graden. Elders in Italië zijn flinke zonnige pe
rioden en in het zuiden wordt het 20 graden. In het oosten van Po
len en in Slowakije valt motregen. Op de Balkan is het overwegend
droog. Opklaringsgebieden wisselen gebieden met hardnekkige
mist of nevel af. In het noorden brengt een depressie sneeuw in
Finland en op de Baltische staten.
De vrij rustige afwisseling van wol- Door: Maurits Geuze
kenvelen en zonnige momenten van
vandaag is typerend voor het huidige patroon op de weerkaart. Er
staat dan nog wel een matige zuidoostenwind, maar op grotere
hoogte staat maar een kabbelende zuidelijke stroming. De wolken
bevinden zich vooral op wat hoger niveau, en ze bewegen dus vrij
langzaam langs het 'zwerk'. De temperatuur komt op een graad of
8, normaal voor eind november. Ondanks dat een enkele drup re
gen niet uitgesloten is, is het vrijwel overal toch een droge dag.
Vanavond en vannacht blijft het deels helder en deels opgeklaard,
en tijdens de heldere momenten -vooral vanavond en in het begin
van de nacht- kan het aan de grond in Z.eeuws-Vlaanderen en Zuid-
Beveland tot vorst aan de grond komen. Morgen is het ook nog
vrijwel overal droog, maar de wolkenvelden zullen overheersen en
opklaringen zijn er niet of nauwelijks meer. Dit door toedoen van
een storing die vanuit België naar het noorden komt. Vanaf donder
dag is de kans op regen wat
groter, maar ook niet om van
te schrikken. Veel regen zal er
dan ook niet vallen, maar de Zonnige persoden- i 4°
bewolking heeft het donder- li) CP
dag en vrijdag voor het zeg
gen. Wel zal de wind naar het
zuiden draaien. Dat geeft de
temperatuur de gelegenheid
te stijgen tot 9 of 10 graden.
Op de langere termijn zijn de
voorspellingen nog onzeker.
Meest waarschijnlijke variant
is een doorzetten van het
weerbeeld van vrijdag, met
vrij veel bewolking, af en toe
wat regen, en temperaturen
in de buurt van de 10 graden.
Maar een afkoeling tot rond
de 5 graden is ook niet on
denkbaar.
Zeeland: Kabbelend
4747
